COURANT#77...COURANT#77 DOSSIER DANS INFORMATIEBLAD VAN HET VLAAMS THEATER INSTITUUT VZW I...

COURANT#77DOSSIER DANS

INFORMATIEBLAD VAN HET VLAAMS THEATER INSTITUUT VZW I VERSCHIJNT 4X PER JAAR I P409697

AFGIFTEKANTOOR BRUSSEL X I V.U. / AFZENDADRES ANN OLAERTS SAINCTELETTESQUARE 19 1000 BRUSSEL

MEI-JULI 2006

B E L G I Ë - B E L G I Q U EP B

B R U S S E L X1 / 1 3 3 6

VLAAMS THEATER INSTITUUT

Sainctelettesquare 19 1000 Brussel

T+32.2.201.09.06 F+32.2.203.02.05

[email protected]

www.vti.be

BEELDEN:

COVER RECTO BOVEN: BÊT NOIR, WIM VANDEKEYBUS – ULTIMA VEZ, 2006

© PATRICK CLAUWAERT

COVER RECTO ONDER: WALKING OSCAR, ZOO/THOMAS HAUERT, 2006

© THOMAS HAUERT

COVER VERSO BOVEN: REPLACEMENT, MEG STUART – DAMAGED GOODS, 2006

© CHRIS VAN DER BURGHT

COVER VERSO ONDER: RAGA FOR THE RAINY SEASON / A LOVE SUPREME,

ANNE TERESA DE KEERSMAEKER – ROSAS, 2005

© TINA RUISINGER

ANNE TERESA DE KEERSMAEKERMEG STUARTTHOMAS HAUERTCYNTHIA LOEMIJJAN VERSWEYVELDALEXANDER BAERVOETSBART AGAMARC VANRUNXTFUMIYO IKEDAISABELLE LHOASHANS MEIJERWIM VANDEKEYBUSROSALBA TORRES GUERREROTAKA SHAMOTOSALVA SANCHISMARTA CORONADOJAN FABREDAVID HERNANDEZSIDI LARBI CHERKAOUIHEINE R. AVDALTHIERRY DE MEYSTEVE REICHURSULA ROBBYUKIKO SHINOZAKIALIX EYNAUDIROBERTO OLIVÁN DE LA IGLESIACLINTON STRINGERVINCENT DUNOYERSIMON SIEGMANNJAKUB TRUSZKOWSKIARNE LIEVENSRANDI DE VLIEGHEMETTE EDVARDSENDRIES VAN NOTENIGOR SHYSHKOSIMONE AUGHTERLONYGERMÁN JAUREGUI ALLUEGRACE ELLEN BARKEYIRIS BOUCHEKOSI HIDAMASARA LUDISAMANTHA VAN WISSENGIULIA SUGRANYESKARINE PONTIESCHARLOTTE VANDEN EYNDEJOHANNE SAUNIERHERMAN SORGELOOSJEAN LUC DUCOURTLIES VAN ASSCHEPETER VERHELSTMARK LORIMERMAT VOORTERKATRIEN VAN AERSCHOTHEIKE LANGSDORFERNA ÓMARSDÓTTIRCHARO CALVOABDELAZIZ SARROKHDAVIS FREEMANANABEL SCHELLEKENSARCO RENZEINAT TUCHMANUGO DEHAESBENOÎT GOBTIJEN LAWTONRALF NONNETIENNE GUILLOTEAUMIET MARTENSCHRISTOPH DE BOECKBRICE LEROUXISNELLE DA SILVEIRAICTUS ENSEMBLEALIOCHA VAN DER AVOORTANNABELLE CHAMBONELS DECEUKELIERJIM CLAYBURGHJOHAN PYCKEDAPHNE KITSCHENLISI ESTARÁSMARIA CLARA VILLA LOBOSLISBETH GRUWEZVARINIA CANTO VILAANKE LOHLAURA ARÍS ALVAREZCÉDRIC CHARRONMARC APPARTMARTIN KILVADYJOSÉPHINE EVRARDHOOMAN SHARIFIBENJAMIN DANDOYERIC RAEVESJOHANN SEBASTIAN BACHHILDEGARD DE VUYSTELS SOETAERTNORDINE BENCHORFJAN KUIJKENPOL HEYVAERTNIC ROSEEUWKOEN AUGUSTIJNENBRUCE CAMPBELLKRIS DEFOORTMISHA DOWNEYBEN BENAOUISSEANGÉLIQUE WILLKIEFRANCK CHARTIERSIMON VERSNELFRANK PAYTHOMAS PLISCHKELIMA LALITHASHANI GRANOTDAMIEN JALETLISE VACHONKOENRAAD DEDOBBELEERJORDI GALÍMAARTEN SEGHERS

ZSUZSA ROZSAVÖLGYIWILLIAM FORSYTHEMARIANNE VAN KERKHOVENALAIN PLATELJOLENTE DE KEERSMAEKERTIM ETCHELLSCARLOTTA SAGNAFILIP VAN HUFFELTHOMAS WALGRAVEGEORG WEINANDSAÏD GHARBIGABRIELA CARRIZOEVA KAMALA RODENBURGOLIVER KOCHMARTIN KILVÁDYDARRYL WOODSRIINA SAASTAMOINENNUNO BIZARROJULIEN FAUREALI SALMINATASCHA PIRESHARON ZUCKERMANJUHA-PEKKA MARSALOCLAIRE CROIZÉANDY DENEYSHIRANYA TERRYNELENA FOKINAIGOR PASKIEWICZWEN-CHI SUKAYA KOLODZIEJCZYKGABOR VARGAKATTRIN DEUFERTJAN LAUWERSJAN JORIS LAMERSRENÉE COPRAIJERIC SLEICHIMKITTY KORTES-LYNCHAN D’HUYSCHRISTINE DE SMEDTSAM LOUWYCKHANS VAN DEN BROECKFATOU TRAORÉSTEFAN ALLEWEIRELDTMARC WAGEMANSLILIA MESTREROMBOUT WILLEMSEMIO GRECOMARIE DE CORTEHAHN ROWEBENOÎT LACHAMBREMORTON FELDMANPIETER C. SCHOLTENEDUARDO TORROJA FUNGAIRIÑOCHRIS VAN DER BURGHTGEERT VAESHAROLD HENNINGMAX CUCCARONICOLA BAHNACARLO BOURGUIGNONMAGDALENA REITERKATRIEN VANDERGOOTENDOLORES HULANGEORGE KHUMALOALEXANDRA BACHZETSISFILIP BILSENTHOMAS STEYAERTANNY CZUPPERPIERRE-JORGE GONZALEZMAGALI DESBAZEILLEDAVID ZAMBRANORAMON BALAGUÉERIC DOMENEGHETTYSYLVAIN VELDKAMPBENJAMIN BOARPAUL LEMPCHRIS KONDEKSAMUEL LEFEUVREGABRIELLE NANKIVELLKATARZYNA RAUSZJOZEF FRUCEKROBERT HAYDENKWINT MANSHOVENDAVID EUGENE EDWARDSGILLES FUMBADOMENICO GIUSTINOLINDA KAPETANEACHOKRI BEN CHIKHACHRYSA PARKINSONELIZAVETA PENKÓVADIRK ROOFTHOOFTMICHÈLE ANNE DE MEYIVES THUWISALEXANDRE VASSILIEVMARIUS PETIPAWIM SELLESHARRY COLETHIERRY SMITSBETTINA MASUCHMAURICIO WAINROTFRAUKE MARIËNINA GEERTSNATHALIE DOUXFILSHELMUT VAN DEN MEERSSCHAUTPHILIPPE BELOULCHRISTOPHE OLRYFLORENCE AUGENDREANNA VIEBROCKLIV-HANNE HAUGENGEORGE ALEXANDER VAN DAMLAURA NEYSKENSJORGE LÉONINNE GORISDAG TAELDEMANFLORENCE RICHARD

DJ GRAZZHOPPAKOSMAS KOSMOPOULOSSARAH CHASESTEPHAN PUCHERPIOTR TORZAWA GIROCONSTANCE NEUENSCHWANDERCAROLE BONNEAUGIOVANNI SCARCELLAGAVIN WEBBERGEMMA HIGGINBOTHAMDANIËL JANSSENSDRIES DE BEULJORDI GALÍ MELÉNDEZMOYA MICHAELMÅRTEN SPÅNGBERGGUSTAVO MIRANDAKASIA CHMIELEWSKACÉCILE LOYERPITAERIC GRONDINANDREAS MÜLLERVANIA ROVISCOTHOMAS WODIANKAMARIANNA KAVALLIERATOSNICOLAS VLADYSLAVPIERRE RUBIOTHI-MAI NGUYENJOKE LAUREYNSANNA SAUPCARLOS PEZ GONZALÈSBOIANA ANGUELOVATAYEB BENAMARALIEVE DE POURCQMILES DAVISJOHAN THELANDERALDA SNOPEKKATE MCINTOSCHMARIANA GARZÓN GARCÍAWOLFGANG AMADEUS MOZARTLOT LEMMJOHANNES BRAHMSIGOR STRAVINSKYJOSSE DE PAUWDOMINIQUE PAUWELSRANDY WARSHAWVIVIANE DE MUYNCKLUDWIG MINKUSKARIN VYNCKEHENRY PURCELLTITUS MUIZELAARBERT VAN GORPJAN DEKEYSERGERRIT VALCKENAERSKITTY COURBOISDIEDERIK PEETERSFRANK VERCRUYSSENLIES PAUWELSPJOTR ILJITSJ TSJAIKOVSKYVINCENT MALSTAFNOËL VAN KELSTELLEN MEIJERMAURO PACCAGNELLAANNE MOUSSELETNIENKE REEHORSTNECATI KÖYLÜYUTAKA OYADIRK DE HOOGHEKLAUS JÜRGENSERIC JORISDOMINIQUE POLLETYORIS VAN DEN HOUTESTEFAN FRANCKCHRISTINE LEBOUTTEKURT VAN DER ELSTKRIS VERDONCKKURT VANDENDRIESSCHEKHALID BENAOUISSESACHA LEEISABELLE SCHADTAMAYO OKANORICHARD JOUKOVSKYJAN MAERTENSRENATE GRAZIADEIBARBARA MENESESELIZABETH CORBETTJURGEN VERHEYENKAROLINA WOLKOWIECKALOTTE VANDERSTEENEHANNE VANDERSTEENERAPHAËL NOËLBERTHA BERMUDEZ PASCUALIVANA JOSICLISA DA BOITOLIVER ROELSYAHYA TERRYNJURIJ KONJARMAARTEN VAN CAUWENBERGHEAKRAM KHANLEO FERRÉPAULO NUÑESARTHUR STÄLDIMANUELA RASTALDISTEFAAN DELDAELEEAVESDROPPERMELINA MASTROTANASIFANNY CLOQUETCRISTIAN DUARTENADA GAMBIERALESSANDRO BERNARDESCHISANDRA SALESMIGUEL BERNATRUTH ESTEVEZMICHEL YANGWILFRIED ROCHE

MIOKO YOSHIHARAANNE-CATHERINE KUNZTINO SEHGALPASCAL BUSCHMELITTA KISSGENERAL MAGICEMMA JAMESGUILHELME MONTEIRO MIOTTOJOAN BAEZRIKA ESSERKRISTINE N. SLETTEVOLDMICHAËL RÜEGGANNE-LINN AKSELSENMETTE INGVARTSENULA SICKLEELÉONORE VALÈREJOSHUA ZIMMERMANNAM JIN KIMOWNKARIN DEMEDTSANTONIJA LIVINGSTONETINA KLOEMPKENSERGE AIMÉ COULIBALYSANDRA DELGADILLOLIEVEN DOUSSELAEREWENDY CORNUALEKSANDRA JANEVAZOË KNIGHTSAYELEN PAROLINJAAK VAN DE VELDEANNE-MIE VAN KERCKHOVENJOOP ADMIRAALDAVID BYRNEDRIES VERCRUYSSEREMON FROMONTWALTER HUSDIRK DESCHEEMAEKERGUY COOLSCATERINA SAGNALUC GOEDERTIERTAMARA BEUDEKERANNAMIRL VAN DER PLUIJMKOEN KESSELSROGER BERNARDRAIMUND HOGHEBUD BLUMENTHALDANNY ROSSEELEMILIE STERKENBURGHMURIEL HÉRAULTBARBARA DE CONINCKBART VAN DEN EYNDEMICHEL MASSOTLYNDA GAUDREAUHABIBA BOUKHATEMGERD VAN LOOYCOLLECTIEFFABRIZIO CASSOLLISA GUNSTONEMARION BALLESTERSUZANNE GROOTENIÑAKI AZPILLAGALIEVE PYNOOILSE ROMANLILIANE NELISSENCHRISTOPHER D’AMBOISEWARD WEISACHIM WASSONGANDRÉ PROKOVSKYRUUD GIELENSPALLE DYRVALLMARTIN NACHBARMICHAEL WEILACHERDORINE DEMUYNCKKATRIEN BRUYNEELSACHIYO TAKAHASHICÉLINE PERROUDLUCIUS ROMEO-FROMMNIK HAFFNERYVAN BERTREMMARTIN MARGIELAPETER FOLRACHID OURAMDANEBREYTEN BREYTENBACHJOOST GILSHENK DANNERDAVID SHEAKAI PICHMANNANTONELLA CUSIMANOMIRJAM DEVRIENDTPIERRE BERNARDLAURENT BLONDIAUGEOFFROY DE MAZUREISABELLE DEKEYSEREWELINA GUZIKARNAUD JACOBSMOHAMMED BENAJISAID OUADRASSIYADA VAN DER HOEKPHILIP JECKAREND PINOYAKA MOONNICOLETTA BRANCHINICHLOÉ DUJARDINALICE CHAUCHATMARINA COMPARATOTHOMAS DEVENSJOHANETTE ZOMERASTRID SOMMERDIRK SNELLINGSANDREAS DENKANDREA BOLLBEATRIJS LAUWAERTPIETERJAN VERVONDELSATO ENDO

MARGAUX HERMANGARTH KNOXPINK STEENVOORDENBILL BRENNANCAROLINE CYBULAJOANNA O’KEEFFEANTON BRÜCKNERFABIAN FIORINISTÉPHANE GALLANDELISE DEPESTERDAPHNE DEVITSILKA JACOBSSARA PELLEGRINIAMINATA TOURAYJOHANNA VAN COILLIELAURA VANBORMGREET BILSENROELAND LUYTENKEVIN TAYLORJOSH MARTINJUAN BENÍTEZEULALIA AYGUADE FARROINES CERAGIANFRANCO CELESTINODAVID FERRASSEENZO PICCINATONADIA SELLIERRODOLPHE COSTERHILDE SCHAMPVIOLETA TODO GONZALEZALBERTO SAMCHEZ DIEZMAJYRKI HAAPALAG. VAN THIENENSTAFFAN EEKSEBASTIEN CNEUDEDANNY DUPONTHARALD GODULAGUNNAR TIPPMANNVALÉRY VOLFSHILA ANARAKIANJA GROSSNIKOLETA RAFAELISOVASONIA SI AHMEDMARTEN SPANGBERGLEEN LISENSALEXANDER SIEBERSAMMY BEN YAKOUBINN PANG OOISHANNELL WINLOCKKOEN DE PRETERFRANÇOISE CORNETVALERIA GARRÉTHIERRY VAN HASSELTMANON AVERMAETEKATHLEEN HARREZOUHAÏR BEN CHIKHAFILIP SANGD’ORSANDIE CHARRONBERT NEUMANNJUSTIN GARRICKMANON SANTKINJOANNA DUDLEYULRIKA KINN SVENSSONANNELEEN CNUDDELAURA ARIS ALVAREZJAN VAN GIJSELALEXANDRE PAULYQUAN BUI NGOCRAPHAËLLE DELAUNAYGRÉGORY KAMOUN SONIGOSIMON ROWEKURT VANMAECKELBERGHESERGE VLERICKALEKSANDRA ZAMOJSKAGABRIELA CARIZZOVERA KNOLLEMICHEL DELVIGNESHIZUKA HARIUFRÉDÉRIC DENISRICKY SEABRAANDREA JABORUIKO WATANABETED STOFFERGUDNI GUNNARSSONERIC TATEPO KEMBOLUDDE HAGBERGBOJANA CVEJICFAHEEM MAZHARLOUISE PETERHOFFDEBORAH JONESTHOMAS MCMANUSJORGE JAUREGUI ALLUEDARIO FOWALTER VERDINROB SCHOLTENPIERRE DROULERSTRISHA BROWNJOHN CAGEPETER HANDKEPETER VAN KRAAIJSYLVAIN CAMBRELINGPHILIPPE BOESMANSJOHAN DE SMETTONE BRULINGEORG BÜCHNERMARC STEYLAERTSPASCALE PLATELWILLY THOMASGERARDJAN RIJNDERSFRANCIS GAHIDENIEK KORTEKAASISABELLE GERMONPRÉPETER VERMEERSCHANTON WEBERN

BETTE DAVISVICTORIA DE LOS ANGELESMATHILDE LAPOSTOLLEPHILIPPE BAILLEULOLIVIER RENOUFSTÉPHANIE JAYETFRED FOURNELJAN GODDAERMONIA MONTALIYASMINE YOUCEFPIERRE RENAUXBENJAMIN DE WITALBERTO SANCHEZ DIEZMAJANA VAN POECKHANNE DRIESSELIENE VAN LAERYUVA VANDE PUTTESOFIE DASCOTTELEANDRA KALOGRIASELIES THEUNISMICHELLE DE LEEUWZOË DEHOUSMERTOSCA GASPADINWILLEM ROOSENROBIN FLIKSCHUKSABINE WARNIERJOWAN MERCKXTESSA WILLSESTHER DE KONINGCLAUDIA TRAJANO FARIAEDWIN KOLPABRUNO VANSINAMARIA WECKXKARLIEN DE SMETSQUAREPUSHERBART VAN LEUVENJULIE VAN DER SCHAAFSOFIE MISSORTENAKRAM KAHNCHARLOTTE VANDER ZANDEBRUNO BELTRÃOBORUT CAJNKONEJC SAJENATASA ZAVOLOVSEKLAIDA ALDAZBEN FURRYMATA CRUZTAMARA DEBATYAN GEENENELKE DE SWERTSENJAN JANSENBEVERLY COOREVITSMORGANE VAN WEYENBERGHMARIE-HÉLÈNE VAN QUICKENBORNETHOMAS VANDENDRIESSCHERAFKE DECKERSFENG XU XIANGZIYIAN KWANZOË POLUCHSHANE DROUCKERPATRICE HARDYSANDRA VAN ROLLEGHEMCHRIS RANDLEERWIN VANNMARC DE PABLO PIGEMCAROLINA GARCIAMARIE SORDATLABEL CEDANATONY CHAKARBILAL KHBEIZWALID RAADCÉCILE BONNETANGÉLIQUE NOLDUSANJA WILBRINKHERVÉ KOUBIGUILLAUME MARIEALBERTO FABBRIPATRICIA TIMMERMANSSEBASTIAN GARCÍA FERROCAROLINA MANTOVANOKRISTOF COENENCHRISTOPHER MUSGRAVEKRIS VLEESCHOUWERANTOINE DESVIGNERAINER GOETZMICHIEL SOETEMARIE-ROSE MEYSMANLIE ANTONISSENGERHARD RICHTERRUBEN NACHTERGAELEBARBARA GENEDURO TOOMATOROBERT PRAVDARENÉ BOSMARUUD TERHAAGHARM VAN ZONLAURENT DAILLEAUVINCENT DRUGUETTIMEAU DE KEYSERPAULINE VERMINNENPASCALE BARRETKEVIN BELLEMANSYANNICK LUYTENJARL PARMENTIERPHILIPPE PETERSBAHMAN HOMASTEVE WILDEMEERSCHLIESBETH DEPOOTERKIM VANDENBERGHGARY WINTERSGREGG WHELANNICOLA RIGNANESEVALERIO BINASCOSAHAR DOLATSHAHI

FOAD MOKHBERIAYAT NAJAFINASRIN TABATABAISTEFAN VANDENBERGHEULRIKE HAAGEFRANK MÖBUSRUDI MAHALLOLIVER BREND STEIDLEANN VERONICA JANSSENSMATT MULLICANWATERMANROCÌO FORREROMONTXO DE SOTOHENRI-EMMANUEL DOUBLIERALI BEN LOFTI THABETNAJIB CHERRADIEVERT SCHUTYSERJEROEN BERTKALINA MALEHOUNOVATIM IMGRAMELISA BENUREAUPIERRE JEHINJEAN MAERTENSTOON TIMMERMANSALEX WATERMANGIGI SUAREZROEL MEELKOPHIROAKI KANAISVEN-THORE KRAMMKATRIN SCHOOFLEEN DERVEAUXJEAN EXTERBILLEPETER HAESENDONCKLINGGA LAÖHCLARCK MALDRIELUC NEESGUSTAAF SMANSRIA VAN RUYSSEVELDTJAN WYDOOGHESOFT IMAGEMONIQUE CREMERELIANE DOYEALICE JAMEROEMILIE MUTEMBODANIEL SCHORNOOLIVIER DUBOISTAWNY ANDERSENSABINA HOLZERKRISPIJN SCHUYESMANSDOROTHÉE MERGJ.J. LAFONJ. QUINCHONBRIAN MAYANA SOFIA GONÇALVESMANOLITO GLASMICHIEL VANDEVELDETHOMAS VAN OSTAEDEANNELEEN PAUWELSSILKE VANHOOFCHARLOTTE CRAPSPATRICIA MORTELMANSGUIDI MENSFABIAN LUYTENMARIA PALLIANIGARY CLARKEMITSIKO SHIMURALUCY BALDWYNSARA BAETENFAY PATTERSONDANIELE SEPEKAMERON STEELEPRUE LANGINGELA BOHLINJURGEN DE BLONDENATACHA KOUZNETSOVAJACQUES REYNAUDHANNELORE VANHEERSWYNGHELSAN BREUGELMANSLIES VANBORMDORA GARCIATHOMAS VAN DE VELDEJEREMY JAMESSTEVEN CASSIERSELS DEGRYSESILVIE MOORSDOACHIM MANFELIX SEGERIVANA MULLERLINDA ADAMISTIJN DICKELANGELA PEETERSKRISTEL VAN ISSUMJEROEN STRIJBOSPAUL VAN WEERTVERONIKA ILTCHENKOQ-O2LUDO ENGELSWILLEM OOREBEEKPETER JASKOJAMES TENNYMOHAMMED BENADJIOTTI VAN DER WERFBOIANA ANGELOVAELISE BRACKEVERENA BILLINGERJOANNA BÖHNLEINTÜMAY KILINCELJENJA KOROLOVSERGEJ MAIBACHMARIUS MENSCHELMANUEL MICHELSNICOLAS NIOTSEBASTIAN M. SCHULZMARKUS WILHARM

ANTON SKRZYPICIELNIKO RAESHILDE TAEKELSMANUELA BUCHERJOOST CUYPERSVERONICA ZOTTBEN FAESBRUNO POCHERONLAURA FRIGATOGABRIEL STAELENLYDIA BOUKHIRANENABIB AMARAOUIANNE DELAHAYESANDER DE WINNESARIE VAN LANCKERLIESELOTTE VOLCKAERTCHARLOTTE DE BRUYNEPHILIPE GEHMACHERALEX ROCCOLIBEATRICE SCHULTZHARRY SCHULZBART VAN AKENCHRISTIAN GMÜNDERANDY GIEBENSARAGORN BOULANGERIVAN THEMEWENDY MAZUBIKOXOLANI QUABESAM DE WAELETHABO MFIKWEBRUNO DENECKEREHANNE STIJNENSARA CLAESSENSOLIVIER CARLIERSASKIA DE RONDEANN VERMEYLENSOPHIE VERMEYLENWOUTER GIELENTHIJS LONDERSELKE BLOCKENANN VAN PUYENBROECKEELCO SMITSIVANA MÜLLERTALE DOLVENSULOCHANA BRAHASPATINILS DE COSTERBILL AITCHINSONIVO BOLNUNO ALMEIDAUSTAD SAYEEDUDDIN DAGARHARIPRASAD CHAURASIARAKESH CHAURASIALAYAMBRYNJAR BANDLIENCLARA CORNILDAVID SUBALPETER STAMERMOHAMED BOUHOUTIINGE VERMEULENTARIKTIBOR BERETVASLUCIA RICCIOTOM VANDERSTIGELENJAMES ZUBATSEPJ HARVEYGERMANA CIVERACORINNE GARCIAI FANG LIN LEMOISSONFILIZ SIZANLIERIC WURTZDOMINIQUE FABRÈGUEVANESSA COVENTDOROTHÉ DEPAUWKLAAS DEVOSILSE GHEKIERENELLE HENSJOLANDA LUIJTENBERT ROMANKIM VAN ISTERDAELSIGUR ROSDAVY DE SCHEPPERDANIEL FRANCOALEXANDRE LE PETITKATJA DREYERGWEN HAEMERLINCKTJALINA HAEMERLINCKDAPHNE VAN DE VELDEPAUL R. KOOIJEELKO FERWERDAEVELIEN VAN HAMMEPALLE DYRVALGUSTAVO MIRANDOMARIA OHMANMANU CORAZZINIDUM SPIROANETTE LUNDEBEYEALEXANDRA GILBERTLISI ESTARASCHLOÉ ATTOUJAN ZOBELDIMITRI VANGRUNDERBEEKKAY RAYEEJANNY VAN PARIJSFEDOR TEUNISSEGUIDO LIVEYNSJAN BOSSIERLINDA SUILISETTE HENSTBRUNO VAN HAUDENHUYSEJO THIELEMANSCHARLES FRANÇOISYANN-GAËLL MONFORTNICOLE OLIVEROLIVIER TASKIN

NOURDINE SAHLICARL VERMEERSCHSANNE WUTZKEJEAN-MICHEL ESPITALLIEREVA MEYER-KELLERTHIAGO AMORIM DE ALMEIDACHARLES FERNANDESLUIS CARLOS GADELHAKLEBERSON DOS SANTOS GONÇALVESKRISTIANO DOS SANTOS GONÇALVESTHIAGO CÉSAR SOARES MOTAGILSON ANTONIO DI NASCIMENTOBRUNO WILLIAMS BARBOSA NERESMICHAEL NUNES DE OLIVEIRAHUGO SILVA DE OLIVEIRAMANOEL PIRESBERNARDO STUMPF RODRIGUESFLÁVIO SOUZALUIZ CLÁUDIO SILVA SOUZAJOSÉ DIOLENO RIBEIRODIOGE RIBEIROMAARTEN VISSERKRISHNA DEVANANDANPREETHI ATHREYAANDREA JACOBANOUSHKA KURIENLISE DUCLAUXEVA KLIMACKOVAYURI KORECLEIF HERNESJAVIS AFSRIRADELISABETH HANSENMOHAMMAD REZA SHADJARIANHOSSEIN ALIZADEHKAYHAN KALHORPARVIZ MESHKATIANHOMAYOON SHAJDARIANHAFEZ NAZERIALREZA FAIZ BASHIPUORSHAHRAM NAZERWOUTER DECORTEDEBORAH ABRAHAMSPRIMOZ BEZJAKKRÕÕT JUURAKSABILE RASITIKAJA KANNKALLE TIKASMARTIN TÉTREAULTLEEN PERSOONSRUTH DE BEUCKELAERELIEN MAESMILAN BOONEP.F. THOMÉSEJAN POLETANTONY GORMLEYMIKKI KUNTTUKRIJN HERMANSMILAN HERICHCHLOÉ HOUYOUX PILARJEAN COUNETJAROSLAV VINARSKYMYLÈNE LAUZONCILLE LANSADEPIERRE-YVES DE JONGELAURENCE HALLOYGRY BAGOIENWON-MYEONG WONCAROLINE D’HAESEMARTIN KIVALDYTIM BLAKEJOBY BURGESSALIES CHRISTINA SLUITERKEI ITOCARL FOXARIEL POTASZNIKMARC DOUTREPONTSIMON LENSKISIGAL ZOUK-HARDERVITTORIA DE FERRARI SAPETTOLUCY NIGHTINGALEUN TOGAWAMICHAEL MOYANICK TIMMERMANSCOORDT LINKEFLORIS DERCKSENINGRID ANDRÉPORCEL DELGADILLOCAROLINE WAGNERMAIA RAÚLBERIT JENTZSCHJOSEF PALMJO STONEMARNIX DE CATTOBI BELLOYETUNDE BELLOAIDA BENSARILIEN BURMCHU WAI SHINGZOË CLINCKSPOORDAYO CLINCKSPOOREVA CLINCKSPOORNOAH CLINCKSPOORSIRI CLINCKSPOORLENNART DANIËLSDYLAN DARBYTOHA DE BRANTCHRISTOPHER DE COSTEHANA DE PAUWANSELM EECKELOOCOLLETTE EERDEKENSFLOR HUYBENSYOUSSEF JIARILIEKE KNOOPSSEBASTIAAN LUTTIK

MICHAEL MALESLULA MANGELSCHOTSAVRIL MANGELSCHOTSADETULA OLALUSIMARIA JOSÉ PRECIADO ALMANJEAN CARLOS RAMBAY VILLALVAAXEL SERVAESCHIARA TEMMERMANSTIJN UBAGHSSTIJN VAN ASCHFERNANDO VANDEKEYBUSMART VERMEERSCHJOZEF VANDERMEULENMARTHA VANDERMEULENJELLE VERCRUYSSELISA VEREERTBRUGGHENKATELINE VLEERACKERCÉLINE ZANDECKICHEN ZIANGXU JIE ZIANGOLIVIER NICOLASANNEMIE SELLOTHAR BAUMGARTELUCIA CIRILLOSASCHA FRIEDLMARKUS DEUTERDONNA WAGNER MOLINARIREINHOLD BRUNNERLORELEI DOWLINGCHRISTOPH WALDERMARKUS SCHWINDANDREAS EBERLESOPHIE SCHAFLEITNERIVANA PRISTASOVAANDREW JEZEKPETRA ACKERMANNBENEDIKT LEITNERANDREAS LINDENBAUMULI FUSSENEGGERADAM WEISMANBJÖRN WILKERFLORIAN MUELLERKRASSEN KRASTEVNICK LAENENBRUNO VICTOORLARBI AJABBOUNEJAN-JAN SABBEGORDON RATTRAYNOELE VANKELSTANDRÉ PYCKEJONATHAN JONAMARC VERPOESTANNE SELLIEZCATHÉRINE DEBERGUESYLVIA GONZALEZ Y SERRANOROMANE RRONMARINE TEMPERMANNPHILIPE CUNATLAURENT SABATIERGHEDALIA TAZARTÈSANGÉLIQUE WILQUIETOM PAUWELSOLIVIER BALZARINIAMIT HADARINAÏMA FAHIM LAMARTISAORI MIYAZAWAMARIELLE MORALESSEAN REYNARDRICO REPOTENTESKADI ARNÉ SCHULZGOOR ZANKLCHARLES FELIXLEONARDO RACCOGUALTER PUPORENATO MACHADOLIANA BRAZILRUSS RIVEMARCELO PIESSUMANT JAYAKRISHNANVANESSA LE MATROBERTA MOSCAKRISHA SWIATMARIO ZAMBRANOANDREA BOZICJO RANDERSONLUCIO CAPECEPASCALE GILLERODRIGO PARDOKYUNG-SUN BAEKMARI MATRE LARSENKIM-LIEN DESAULTTHOMAS CHARBONNELMANON OLIGNYFABRICE BOUTIQUEOLIVIER MEUNIERSELINE DE CLOET

061766 COURANT77KAFT.qxd 02-05-2006 14:54 Pagina 1

INHOUD

1-23-34

35-363738-40

41

WOORD VOORAF: KLEINE OPROEP TOT EEN GROOT GESPREK

DOSSIER DANS5>10 STATUS QUESTIONIS VAN DFE DANSSECTORHet is moeilijk om een inhoudelijke definitie te geven van de Vlaamse hedendaagsedans, schrijft Steven de Belder, maar met een sociologische bril zie je een aantalopmerkelijke lijnen: de hedendaagse dans in Vlaanderen is vooral een zaak van jon-geren, werkt als een familiebedrijf en is recent tegen een glazen plafond gebotst.

11>19 DE HOTSPOTS IN DANSLANDWie was tijdens de vorige subsidieperiode het meest actief in de dans? De gegevensuit het VTi-jaarboek bevestigen de positie van Brussel als danshoofdstad. De cijferslaten ook de enorme inbreng zien van buitenlandse producenten. De dans is inder-daad een transnationale productieruimte, maar tegelijk is ook die ruimte begrensd.

20>22 DE WAARHEID OVER DE DANSSUBSIDIESCijfers en tabellen over wie subsidie aanvroeg en wie werd beloond, over structureletoelagen en projectgeld. In deze bijdrage gaan we dieper in op de instroom en door-stroming van organisaties in het landschap. Voor dans is dit zeer acuut, nu de laat-ste besluitvorming over structurele subsidiëring een status quo opleverde.

23>28 THEO VAN ROMPAY OVER 10 JAAR P.A.R.T.S.Na tien jaar is de tijd rijp om de balans op te maken van de impact van P.A.R.T.S. ophet danslandschap. We spraken met adjunct-directeur Theo Van Rompay over deontwikkelingsmogelijkheden voor de (ex-)studenten van P.A.R.T.S. en – breder – uithet hele danslandschap. Hoe kun je creativiteit het best kanaliseren?

29>31 SPECULEREN OP DE BUITENLANDSE MARKTNu gezelschappen dankzij het Kunstendecreet hun internationale werking structureelkunnen verankeren, moeten we des te beter uitzoeken of Vlaamse subsidies ook totmeer buitenlandse ondersteuning leiden. Een winstgevend hefboomeffect, of een risico?

32>34 HET SPOOK VAN DE VERZAKELIJKINGDirk De Corte van het NT Gent stuurde een reactie in op het essay dat Marianne VanKerkhoven uit de vorige Courant. We maken ons te druk over de verzakelijking in hettheater, want in de profit industry is een discours aan de gang dat regelrecht naarde core business van de kunstensector opschuift: hoe geef je creativiteit de optimaleslaagkans in je onderneming?

KALENDER | BELEIDDiscussiegroep tijdens KunstenFESTIVALdesArts en vooruitblik op het Theaterfestival.Deadlines Kunstendecreet.

CULTUURDATABANKVanaf nu kunnen ook podiumkunstengezelschappen ofproducenten sturen wat over een première en tourneewordt opgenomen in de on-linedatabank.

TUSSENSTANDTerugblik op Turkse kunstenaars in Antwerpse huizen, opeen Hongaars seminarie over een Vlaams kunstendecreeten op de ontmoeting tussen Vlaamse en Waalse jeugd-theatergezelschappen; bespreekt publicaties over cultureleintoxicaties en kunstenaars in de openbare ruimte; enmeldt met trots dat binnenkort nieuw materiaal verschijntin het Compendium of Cultural Policies and Trends inEurope. 4Hoog nodigde kindertheatermakers uit hetVerenigd Koninkrijk en Ierland uit en niet alleen kunst-maar ook thuisbibliotheken en een podiumbank wordengroter, breder of toegankelijker.

COLOFON

CONTACTVlaams Theater Instituut vzwSainctelettesquare 19B-1000 BrusselT +32.2.201.09.06F +32.2.203.02.05info@vti.bewww.vti.bezoeken.vti.bewww.kunstenloket.bePlan en wegbeschrijving: check www.vti.be (contact)

KERNOPDRACHTHet Vlaams Theater Instituut (VTi) is het steunpunt voor de podiumkunsten. Als kritisch forum vuren wij het publieke debataan en zijn we een draaischijf voor informatie over verleden,heden en toekomst van de Vlaamse podiumkunsten in een inter-nationaal perspectief. Wij staan garant voor een kwalitatievedienstverlening aan de professionele sector, de overheden, deopleidingen, de media, de onderzoekscentra, het publiek etc.

MEDEWERKERSEls Baeten, Diane Bal, Yasmina Boudia, Wessel Carlier,Christel De Brandt, Martine De Jonge, Mieke De Schepper, Robin D’hooge, Joris Janssens, Dries Moreels, Ann Olaerts, An van. Dienderen, Nikol Wellens

COURANT#77Coördinatie dossier: Joris JanssensEindredactie: Benny De BruyneRedactie: Els Baeten, Steven De Belder, Yasmina Boudia, DirkDe Corte, Robin D’hooge, Joris Janssens, Dries Moreels, AnnOlaerts, Tom Rummens, Theo Van Rompay, Katrien VuylstekeVanfleteren, Nikol Wellens

Vormgeving: Paul BoudensDruk: Sintjoris

ISSN 0776-1 198

BIBLIOTHEEKNieuwe openingsuren!di 14:00-18:00 wo 13:00-20:00do 14:00-18:00vr 14:00-18:00 zo, za, ma gesloten

Wie de documentatiedienst, bibliotheek en videotheek van het VTi regelmatig en op een voordelige manier wil raadplegen koopt best eengebruikerskaart, die kost € 5,00. De kaart blijft 12 maanden geldig.Houders van een gebruikerskaart krijgen een abonnement op Courant en 10% korting op de VTi-bookshopartikelen. Wie boeken wil ontlenenbetaalt een bibliotheekwaarborg van € 25,00. De bibliotheekcatalogus en het bibliotheekreglement raadplegen kan op www.vti.be.

BOOKSHOPOnze bookshop vind je in de VTi-bibliotheek of op www.vti.be. VTi-leden krijgen 20%, geregistreerde bibliotheekgebruikers enCJP-leden krijgen 10% korting bij aankoop van boeken, theater-teksten, tijdschriften, video’s of cd’s uit de VTi-bookshop.

MET STEUN VAN De Vlaamse overheid.

Wij gebruiken uw persoonsgegevens alleen om u op de hoogte te houdenvan onze activiteiten. Inzage en eventuele aanpassingen zijn mogelijk, zoals voorzien in de wet van 08/12/1992 ter bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

YANNIS XENAKISLIEVEN BAEYENSRUDI GENBRUGGESTEVE PAXTONDAMIAAN DE SCHRIJVERGEORGES APERGHISNOLA RAECARINE LAUWERSRUDY D’HONTJAN RITSEMAJAN GOOSSENSLUDWIG VAN BEETHOVENSAM BOGAERTSKRIS HUFKENSNANCY SCHELLEKENSNADINE VAN MIERTGUSTAV MAHLERMARC GOOSSENSTOM JANSENKARLIJN SILEGHEMSIMONE SANDRONIJEAN-PAUL DESSYMARIE-LOUISE WILDERIJKXERWIN JANSSTEVE DUGARDINELI VAN DE VONDELBEN BERVOETSMARC DEWITGEORGES ELIE OCTORSHUGO MOENSERIC KEMPENEERSHERMAN DE ROOVERPOL COUSSEMENTWIEBE GOTINKJEAN-PIERRE STOOPSARA DE ROOMARTINE KETELBUTERSDIANE BATENSANTOINE PICKELSTRUDO ENGELSMICHÈLE NOIRETELISABETH MAESENMURIEL BATSNATHALIE DERVAUXDIETER LESAGELIMA DE VALCKBART VAN DESSELMYRIAM VAN IMSCHOOTJONE SAN MARTINCARLY WIJSDENNIS O’CONNORPETER SWINNENALFRED SCHNITTKEJONATHAN BURROWSFANIA SORELHANIF KUREISHIKOEN GISENPETER REVALKMICHAEL SEARSKURT VANHOUTTEJEROEN BAEYENSANNE-LISE STENSETHKRISTIEN DE PROOSTPIETER EYCKENFRANCISCA LAMBRECHTSSEAN TUAN JOHNJANNI VAN GOORGRIET OP DE BEECKKEES VAN DE LAGEMAATPASCALE PETRALIAANDRÉ GOUDBEEKROBRECHT GHESQUIÈREALEXANDRE FOSTIERFRANÇOIS BRICEANA STEGNARTANIA POPPEJONATHAN HARVEYGRETL VAN OURTIELS VAN GILSADOLPHE ADAMMAARTEN CLAEYSSENSGERMANA TACKANN DOCKXCATHERINE SPRINGUELALEX ROOSEMEYERSANN DE MEYMARTINE ANDRÉJEAN CORALLIJULES PERROTKOEN MOERMANMARIJS BOULOGNEEVA GOODMANGERT WELLENSRAYMOND MALLENTJERLAWRENCE MALSTAFMICHEL PORTALKAMAL ACKARIECHRIS SNIKJORIS DE BOLLETOM HANNESTONY RIZZIDAVID WOJNAROWICZALEXIS DESTOOPVEERLE MALSCHAERTSIMON DHANENSFREDERIK DEBROCKPAUL BOWLESDAVID LINTONMAGDALENA PRZYBYLEKMIRABELLE WOUTERSVANESSA VAN DURMEANNE LE BATARDBO SPAENCRIK VERSTREPEN

AARICH JESPERSELKE THIJSLAZARA ROSELL ALBEARDIRK TERRYNMAGNUS LINDBERGNOISE-MAKER’S FIFESMATTEO FARGIONJENNIFER LACEYJEF RAVELINGIENSTEVEN DE BELDERROEL DIELTIENSTOON SCHUERMANSCHRISTELLE FILLODGEERT PEYMENFRÉDÉRIQUE SEGUETTELODE VERCAMPTBORIS CHARMATZCAROLE KAREMERADIONY HOOGENBOOMSVEN AUGUSTIJNENKRIS KUPPENSFERNANDO MARTIN LOPEZCATHERINE VANDEVELDENADIA LAUROLOU REEDMARK EDEN-TOWLELUCIANO BERIOMARTINE LUNSHOFNIR TAMIRISABELLE FINETRASMUS ÖLMENNICOLA SCHÖSSLERKAREN DOBBELEIRJAN GORISFRAUKE DEPREITEREJEROEN VAN HERZELENICOLAS THYSJEROEN PEETERSASTRID VEREECKENGOELE VAN DIJCKVERA CAMMAERLEE WILSONSHAULA CAMBAZZULAURA KAMPPILAPASCALE GIGONWIM DE WILDEWAYN TRAUBTOM JANSSENALESSANDRO MARTINEZANNEKE BONNEMAHANS PETTER DAHLALEX FORESTIERBERTRAM DHELLEMMESMISCHA VAN DULLEMENSYLVIE VANMAELEKRIS VAN AERTMARC RIBOTANNE-LORE BAECKELANDHANS VALCKEJAN GODIERISABELLE SOUPART

SWEELINKKENDAL TURNER OVERDRIVETIM DENTIJNHENDRIK LEBONEVELYNE DESMETMALA KLINEEVELINE HOSTESKY VAN DER HOEKALEXANDRA MONTEIROMARIE LECOMTEELIZABETH MOUZONNATALIE VAN LIJSEBETTENSGRIET TROCH

ARMANDOFRANS JOSEPH GOOFJULES MAXWELLLOUISE VANNESTETINE LAUREYNSGUY VAN NUETENELISE CALUWAERTSXIN PENG WANGCHANDER SARDJOEREBECCA PESCEMICHEL HATZIGEORGIOUAN DE MOLMARC LACROIXALAIN VYENTKAIJA SAARIOHOTODOR TODOROFFMARQ RAWLSCARLO BOURGIGNONERNESTO CORTÈSNEIL YOUNGLARS KWAKKENBOSMARTA CARRASCOSOFIE LINTERMANSEMANUEL MAESLEO PRESTONMARIE-HÉLÈNE BOSIONA KEWNEYNATALIA LABIANOELINE LA CROIXRADEK HEWELTLIES JACKXSENSONDINE CLOEZDENIS ROBERTNADIA SCHNOCKMAARTEN LOENDERSDAVID CORNILLEMAHO IHARAISABELLE DE KEYSERGABRIELLA IACONOXAVIER LAUWERS

R. CLAYDERMANNM. GOREM. HAMLISCHJ. GOLDSMITHC. DUCAALLARD HECKINGEBORG SLAATSDENNIS DIELSTHOMAS LEHMENMARGRET SARA GUDJONSDOTTIRYEHUDIT MEZRAHIAPOSTOLIA PAPADAMAKIYARON SHAMIRCHRISTA WENGERCHARLES MEEMARTIN BAARDACARMEN LARRAZ ELORRIAGAARMAND VAN DEN HAMERSYLVIA CAMARDACARMEN MEHNERTGRÉGORY GROSJEANSTEFANIE COTTENIERLEEN DEWILDEHANS BOCXSTAELGIL RENDERSNITIN SAWHNEYSARAH DOUCETJEAN-BENOIT UGEUXLUCA FRANCESCONIARLON LUIJTENGEORGINA DEL CARMEN TEUNISSENNICOLO FONTEFAUSTO ROMITELLISYNERGY VOCALSANGELA STOCKLINANTJE PFUNDTNERJANINE HAUTHALSASHA VINCKEBARBARA MAVRO THALASSITISMARC OLIVÉCHRISTIE DI PERNAELIE TASSHANS MEYERYASUO AKAIBENJAMIN BACWEI-MENG POONERICA TRIVETTMARTIN SCHURRCHRIS CUYTBERT GEERTSCAROLINE VAN KERCKHOVENEVA VROMANTLEEN MATHYSSENGEORGE VAN DAMLISA MARIA CERHASOPHIA NEWPETER VAN LOMMELJORIS MARTENSJULIE LAPORTEKINKALERIKEVIN JANSSENSJENNIE GERDESGUILLAUME LEGRASRAÏSSA HANSKAJSA SANDSTRÖMKEN HIOCOPEDER HORGENBOJANA KUNST STROMAJERSARAH PICCINELLIJULIE ANDREÉ T.ANNA RISPOLIFEMKE VANDENBOSCHMOLE WETHERELLLOUP ABRAMOVICIBO WIGETHERBERT CYBULSKABRITTA MAYERTIM COUCHPIRKKO HUSEMANNFABIANA DULTRA BRITTOKATHARINE JONESKLANGFORUM WIENANNA-MARIE HOLMESRASMUS ÖLMEPHILINE JANSSENSLAURIE YOUNGOSAMA ABDULRASOLVINCENT TOPPINOLORENZO DE BRABANDEREANDREW CLAESARTO MANGELSCHOTSOLLIVER HOUTTEKIETFRANCE PERPÊTECANDAS BASISABEL DE VOSBERT HAELVOETKATARINA STEGNARHONORÉ D’OANTOINE EFFROYDEWI ARYANI KADEKWIM RIGELLEARNO REYNSFLORIAN DE TEMMERMANSOFIE KOKAJYUKIHIKO SAKAICATHY PERAUXSAORI OYAJEAN BERNARD KOEMANSINUSJOGCHRISTINE KJELLBERGTHERESE MARKHUSDIEGO GILMUSLIMGAUZESUZANNE BENTLEY

INGE GROGNARDANTONIA BAEHRGHISLAIN MALARDIERDORIS DZIERSKRENNY O’SHEASIMON BANHAMALEXANDER THERYRICARDO NOVAB. C. MANJUNATHMRIDANGAANTON LACHKYPHILIPPE BEKAERTTOM DEWEYERERIK HUBOTOM MERTENSFRANK VAN REETHARTHUR DE ROEYERIC RONSSEMANUEL RONDACARMEN BLANCO PRINCIPALLAURA DEVERARTHUR VAN DER KUIPRODOLPHE DUBREUILSABRINA MARSILIANNA MORENO-LASALLEAN VANCOILLIEBÉATRICE DEROLEZJO VERCRUYSSEPETER MERCXANDRÉE COMBIERESZTER SALAMONSUSANNE BERGGRENLUCIA GLASSO. CANDYLOLA RUBIOKEREN NATHANPATRICIA PORTELAMICHAËL VAN DEN ABEELEMAJID GHADIRIMOHAMED CHAÏRISAMIR BAKHATYOUSSEF EL TOUFALIELSE BOGAERTSSERENA WUYTACKTHOMAS MARGERINJOHN COLTRANELAURA MÁS SAURIANGIE ATMADJAJAJOCHEN GÖPFERTOLIVIER SPIROSANDY WILLIAMSCLAIRE GODSMARKGERMANA DE BOCKCLAUDIA KÜPPERSCOLIN LEGRASMARC LALLEMANDHELDER SEABRAANAÏS SPIROARNAUD MEULEMANLUDOVIC PRÉMARK JEFFERYNICOLE MOSSOUXROBERT MUSILGEERTRUI DAEMALIDA CHASEJORIS VAN DEN EYNDEMATHILDE MONNIERREMCO DE JONGMARIE-ANNE SCHOTTEHERWIG DE WEERDTSAMUEL BECKETTAMY GALEGREGORY BALLPETER WEISSJAN DECORTEGUY CASSIERSGÈNE BERVOETSERIC WILMSREINHILDE DECLEIRJOS VAN GORPLUDOVIC VAN CRAENVALENTINE KEMPYNCKBERND ALOIS ZIMMERMANNFRANS MALSCHAERTCLAUDE DEBUSSYELSEMIEKE SCHOLTEFRANÇOIS VERRETGUY DERMULCHRISTIAN MEYERWARD ROOZEWILLIAM PHLIPSCHRIS ROELANDTHENK MOENSNINON NEYTSTEVE BEIRENSGREET VISSERSCINDY VAN ACKERKRZYSTOF PASTORKAREL VAN RANSBEECKSUZANNE JUCHTMANSCOLETTE HUCHARDERICK CLAUWENSRYSZARD TURBIASZBÉLA BARTÓKGISBERT JÄKELFRANK VANDEZANDEKATELIJNE DAMENJOHN ADAMSFRED VAN KUYKPASCAL JORISOCTAVIO ITURBEKAREL SCHOETENSWITOLD GOMBROWICZERIC DE KUYPER

ERIK SATIEJOSEF NADJMIEKE VERDINROBERT DENVERSLENKA JAROSIKOVAIRIS COLOMBINIHILDE VAN DE VLOETISABELLE WERYGIDEON LOUWSERGEI PROKOFJEVFRANÇOIS BEUKELAERSCAROLINE VAN GASTELSUSANNE LINKEASTOR PIAZOLLAJAN CAALSROLANDE VAN DER PAALEDOUARD LOCKPETER I. TSJAIKOWSKIGEORGES DELERUEJACQUES BRELBERNARD VAN EEGHEMTOM VAN BAUWELPIET ROGIEMARC BOGAERTSCLELIA CRÉDIDIOMARIAN DEL VALLEYVES DELATTREPATRICK DIELEMANMARIA ICAZADOROTHEE MORELCAROLINE ROTTIERFRANZ SCHUBERTBRICK DE BOISBAS TEEKENANTONIO VIVALDIJAN KUYKENNIKOLAJ RIMSKY-KORSAKOVPHILIP GLASSJAN RUTSPIERRE BARTHOLOMEEPETER DE GRAEFMIEKE VERSYPALAIN VAESLIEVEN TERMONTJEAN-LUC PLOUVIERPATRICK BONTÉJEAN-PIERRE FINOTTOINGE BÜSCHERFRANK ADAMLEONARD BERNSTEINGEORG FRIEDRICH HÄNDELMARLIES HEUERANDRÉ VERMEERSCHANNEMIE MAESMICHAEL BLASSSABINA KUMELINGPETER SCULTHORPECHARLOTTE CORDAYJAN CALLENSTINE VAN AERSCHOTJEAN-LUC BREUERTOM TIMMERMANGÉRY CAMBIERGEERT AERTSEMIL HRVATINHEIDI VANHAVERBEKEKATIE DUCKVERA FISCHERJEROEN VAN HERZEELEPATRICE DELAYOLIVIER DAHLERETSUKO SUMIIWIM ORISSTEF DRIEZENARLETTE VAN OVERVELTROLF MULDERNICOLO PAGANINIBART MOEYAERTVALERIE MASQUILIERNATHALIE VANDAELAURÉLIEN SCANNELLABILL RICHARDSONAMBRA VALLOANN WECKXBRUNO SCHULZDIDI DE PARISERICA VAN HYLCKAMAJULES-HENRI MARCHANTDANIEL BILLIETPATRICIA GOEMAEREFRANÇOISE PETITTOM WAITSMARIJKE CEUNENGERT JOCHEMSHIROKO SAKAKIBARABENJAMIN VERDONCKJAN VERMEULENJAN VANDELOOCHANTAL YZERMANSGAETAN VAN DEN BERGDAWN FAYENRICHETTA CAVALLOTTIPIETER VERHEESDIRK PEETERSAXEL DAESELEIREBRENDA BERTINRIK TEUNISTOM BRUWIERJESSE JACOBSLU MARIVOETFRANCESCA CAROTIMICHEL DEBRULLEPHILIPPE BASTELUCINDA TALLACK-GARNER

JULIO AROZARENABARBORA HRUSKALUC CALLENSMARION LEVYSTEVEN VAN WATERMEULENLUC BESGUY PEETERSLENKA FLORYLUC SCHALTINISABELLE DUMONTPAUL ANTIPOFFPETRA SERWEARNAUD JACOBSDICK VAN DER HARSTKARINE MAQUATSIMONE MILSDOCHTERSTEF CAFMEYERSIGRID BOUSSETSOUAD BOUKHATEMGIUSEPPE NOCERAENRICO BAGNOLICOLETTE MAYNARDRUDI LAERMANSLUC VAN NYVELSEELOLGA DE SOTOCATHÉRINE DAVIDBART VERSCHAFFELALAIN FRANCOSYLVIE ANTHOINEJEAN FRANÇOIS BOISNONSABINE CAUSSADENADIA DIMITROVALORENA FEIJOORINAT IMAEVMARC JAMOTTETERO JULKUELODIE LE VANSEAN WOODLUDOVIC WYSTRAETERISA YAJIMAXIOMARA REYESAYSEM SUNALPASCALE BOONEJOS VAN IMMERSEELSOFIE DECLEIRMIRAN SUSTERICCHARLES PERRAULTJO HEYVAERTCARMEL PERITOREVEERLE JANSSENSDAVID STROSBERGMIEJA HOLLEVOETYVES BONDUEHEINER MÜLLERPATRICIA SAIVEMAARTEN VANDEN ABEELEMONICA KLINGLERSTEVEN HEENEALI WOUTERSPEPIJN CAUDRONPEPIJN LIEVENSJORRE VANDENBUSSCHERADOMIRA DOSTALPAOLA BARTOLETTILAURENCE LANGLOISRIA VAN LOOVERENCARLOS GALLARDOJEF MERCELISPAUL GAZZOLAGALINA USTVOLSKAYATWIGGY TYTGADTWIM CLAPDORPFRANK ZAPPAROSA HERMANSMINNE VOSTEENJUDIKA LESZMANNFELIX RUCKERTTCHA LIMBERGERRAFAEL PADILLAANNEMIE ROMBOUTVINCENT CUNYSANDRA PEIFFEREMRE SOKMENLOUISE CHARDONISABELLE VAN DEN BERGHEEURUDIKE DE BEULCARLO MERTENSKOBE BAEYENSKRISTOF ROSSEEUWGEORGE DE DECKERDAVID ROUSSEAUSARA VERTONGENLAURENT VALTERCARMELO FERNANDEZRASMUS OLMETHOMAS MC MANUSNEDJMA HADJARVO PÄRTTHOMAS OBOE LEEERNST MARÉCHALGERD MARIËNJÉRÔME BELSTEF STESSELABDELLAH NOUKRATIFAROOQ CHAUDHRYPETER LENAERTSJOOP KEESMAATANJA KOWALSKIANN VAN DEN BROECKARNE DEFORCEPIERRE BASTIENALBERT HUNTPIETER GENARDPETER LESAGE

EDIT KALDORROBERT FRIPP

GRAZZHOPAYOUSSEF ELAJMIPATRICK CEYSSENSEVA WILSENSDIEDERIK DE COCKTHOM WILLEMSGIACINTO SCELSIZEENA PARKINSELIZABETH JENYONROBIN DONLUDO SCHOUKENSLOTTE STOOPSCHARLES GOETHALSWOUTER KROKAERTSASSAN SAGHAR YAGHMAIOLIVIER DESMETNICOLAS REITZCAROLINE HAINAUTJORIS SCHOENMAECKERSTINA WOLFCAROLINE CORNÉLISTANJA OOSTVOGELSGENEVIÈVE LAGRAVIÈREANDRÉ CHRISTIAENSBIRGIT MEDAERANKE ZIJLSTRAMARK STANLEYDICK WESSELSDIMITRI CHAMBLASSUSAN HENGARTNERMILLI BITTERLIJENNE DECLEIRADAM BENJAMINDOT DEMUYNCKBART LUYPAERTDAAN STUYVENDÖNCI BÀNKIHAROLD RHÉAUMEJEAN-PIERRE DROUETKARLHEINZ STOCKHAUSENTOSHIO HOSOKAWAMATHIJS SCHEEPERSVINCENT MINNEELÉONORE DIDIERCELIA HOPE SIMPSONMARC WARNINGERWIN WAUTERSSANDERIJN HELSENSTEF KAMIL CARLENSTHIBAULT VANCRAENENBROECKSEPPE BAEYENSPETER CLASENSTEVEN ZEYENRAVEN RUËLLCONLON NANCARROWSABINE OOSTERLYNCKDAVID PRESSAULTJAVIER TORRESKATRIEN DE RUYSSCHERSUSANA PANADES DIAZMÉLANIE MUNTKATI KOGILLBENOÎT VIVIENJEROEN WUYTSFABIAN SCHNEDLERSOPHIE NYSWALTER VAN BEIRENDONCKWIM VAN DE CAPELLEDAVID NEIRINGSROSE TURTLE-ERTLERGREET DE MEURISSERASA ALSKSNYTEMOEKETSI KOENACÉLINE MARIÉAXEL CLAESSOFIE SALLERCÉLINE LINSSENBJORN ERIKSSONNICOLAS PROVOSTJESSE BOEIJENCATHERINE JAUNIAUXSTEVIE WISHARTTAN DUNDAVID LANGMICHAEL GORDONTOBIA ERCOLINOROBERTO PACI DALOLLUÏSA CULLINÉSIGRID KEUNENDANA CASPERSENBART DE CORTEMOHAMED OUACHENJAN VAN OUTRYVECATHY OLIVEGUNILLA VERBEKEALLISON BROWNALAN BARNESSTEPHEN GALLOWAYCHRYSTAL PITERICHARD SIEGALMARIKA INGELSELKE VAN CAMPENHOUTTEODORA POPOVAONDREJ VAJSARBRUNO DE FRANCESCHIREBECCA MURGICECILIA VALLEJOSNATHALIE RENARDANNIE TOLLETERMAAIKE BLEEKERKATHY BRUNNERDANAI ANESIADOU

CHRIS VAN OUDENHOVEDIDIER FRANÇOISEVELINE MARTENSANAÏS TERRYNRENAUD DE PUTTERSTEPHANE GINSBURGHJAMES DILLONPASCALE PAOLILISA MANANNE PAULICEVICHGRIET VAN DAMMEEDWIN COLPATIMOTHY COUCHMANSJOERD VREUGDENHILGHANI MINNEMYRIAM GOURFINKKASPER TOEPLITZJIM CARTERJOHN MEIRLAENT.P. HOFMANKATHLEEN VINCKYVES GODINGIOVANNI STOOPJOSUE FEBLESCLELIA MORETTICATHERINE DELASALLEOSCAR VAN DEN BOOGAARDHIDETO HESHIKIMARION LÉVYPAOLO ATZORIDIE ANARCHISTISCHE ABENDUNTERHALTUNGBART WALTERDAPHNE KITCHENFLOREJAN VERSCHUERENADRIANA SATAMA MORICZMARTIN ZIMMERMANTIM BRIERSBADMARSH AND SHRIANNELEEN DE BOCKTIELMAN SUSATOJANIS JOPLINLUDGER LAMERSDIRK NIELANDTBART GIJBELSEKO NOAHTINEKE CAELSBLAISÉ VAN CELSTCAROLYN O BRIANFRISIA DONDERSBEGONA VEGARAQUEL RODRIGUEZJEROEN SMITSCHRISTOPHE BOUTINPIETER AMPEELS BORGHARTSOETKIN CAUWETOM VAN DE PUTTEHELEEN VERMANDEREMAYA VLEESHOUWERSEFRAT RUBINULRIKE REINBOTTWEN CHENG LEEANTHONY SOURDEAUTOSHIO KAJIWARAERIN MCGONIGLEELLA RAIDERJO JOCHEMSGOVINDA MENSTHURSTON MOORESHRIKANTH SRIRAMSPIRO SCIMONEFRANCESCO SFRAMELIRAFAEL LINARES TORRESROY AERNOUTSPAUL DEVENSJUSCHKA WEIGELSARA WOOKEYLUC DE WINTERPAUL BEUMERBAIBA BARTKEVICAJOACHIM BRACKXERIN CORNELLCLAIRE HAENNIANTONIO CARALLOCAROLE VAN DITZHUYZENHILLARY BLAKE FIRESTONETY BOOMERSCHINEMARC HAVERKORTDAVID ESPINOSA CERDANELINA LOWENSOHNNIKI GOODZOË MAHONYSYDNEY BOUHANICHECONSTANCE NEVENSCHWANDERNED ROTHENBERGSEBASTIAN STEINBERGANTHONY COLEMANSAM CAINCHRISTIAN FENNESZMATTHIEU KAVYRCHINEGORGES ‘JOE’ BAEYENSCATHRIN BOERMICHEL HOUELLEBECQJOHN OSWALDNICO VANDERVORSTPATRICK DEKNEUVELEMAYA WILSENSKATALINAELISA CUPPINIANNA SAUBPOL ISAACKATE MC INTOSHSOFIANE OUISSI

ROBERT WYATTAGNÈS QUACKELSVERONIQUE JANSSENCAROLINE BOSTEELSINE NAESSENSBART VERSTOCKTGEERT WAGEMANPENINA SCHWEPPERSUSAN ELLIOTTERYN DACE TRUDELLSOFIE TACKSTEFAAN CLEIRENDIRK SLUYDTSMARCEL PROUSTVANIA VANEAUDOROTA SOBCZYKCHARLOTTE DE KOCKKATIA CARVALHOEDITH DEPUYDTYANNE DEVOSLAURA ERGOOONA LIBENSTURID SINTOBINSIMON HALSBERGHEBOUTIQUE VIZIQUERACHEL KRISCHETANYA WHITEGUY TRIFFIROMATHURIN BOLZEYVES-NOËL GÉNODLAURE THIERRYIRMA OMERZOCHRISTIAN DUBETVINCENT FORTEMPSLIN HIXSONKAREN CHRISTOPHERMATTHEW GOULISHBRYAN SANERKLAARTJE DE BONNAIREGILDAS DIQUEROKRIS ACHTENLIAM FENNELYPHILIPPE MAMPUYAJEAN FÜRSTSAMIR AKIKAKARL WEDEMEYERTILL BOTTERWECKANSGAR KLUGEISABELLE DAVIDNATALIA TORALESMEIKE BOLZSYBILLE MÜLLERMANOLO RICCIALEN CELICJOACHIM GOLDSCHMIDTKRISTOF BILSENSANDRA PAESENVEERLE HOMMELENPRAGHA KHANJAN VAN OPSTALNIELS COTTERINCKPETERIS VASKSZOLTÁN KODÁLYDIEGO DALL’OSTOSTEFAN VAN EYCKENROBIN DE RAEFKATERZYNA CHMIELEWSKAANDRÉ GINGRASERIK SNELSASKIA GOLDSCHMIDTMARTA LÓPEZ-GARCÍANANA APPIAHDURK KRAMERYKJE HIBMALUC DUNBERRYSTEPHAN HALLERBART VANDESSELBENJAMIN GLORIEUXIBRAHIM AVDIBASICINDIRA AVDIBASICDEBORA GHASIAHISKE DE LANDSHEERKIM LEBACJOANNES LOGGHEKRISTIEN MAEVERMAETNICO MEULEMANLINDSAY PARMENTIERBJÖRN SERLETWIM STAESSENMICHÈLE VERBRUGGENTHOMAS JANSSENSJESSICA MEURICESEBASTIAAN VERMEILLEGREET VAN POECKEVA DORREPAALDAISY IPSTEPHAN DUNKELMANGÉRARD LÉPINOISJAMES GALONNIERPATRICK BELLEMANSSONJA AUGARTARNOLD HARWOODLIN SNELLINGDIDIER CASAMITJANARUFUS DIDWISZUSWIM DOLFYNFEBE DE GEESTCAMILLA MARIENHOFKINGA LÁZLÓANNA BUSSEYSVEN VAN KUIJKFRANK VAN DE VENLENNEKE RASSCHAERTKATHLEEN DOLS

JOKE DE WINDEMÉLANIE COURAUDCAROLYNE VEGADOMINIC HUBERSTIJN SCHIFFELEERSHENDRIK LEPERREMO PERROTTICLIVE MITCHELLISTVAN BICKEIDENES DEBREIFRANCK MICHELETTIJOZSEF SARVARIHENRIETTA VARGATHIERRY BAEJIRI MALEKLEA CAPKOVAMASAKO NOGUCHIJAN BENESJEE KEUPPENSJOSÉ-ANTONIO RAQUE-TOIMILDIMIZ SANCHEZGERRIT NULENSFRANCESCO ZOIAANNE NIEMETZSILVIA PLATZERSILVIA RIVASPETER VAN LAERHOVENPETER WILSENSGAETAN BULOURDESIDNEY FELSBAERBEL NEUBAUERTHIBAUD LE MAGUERJEAN-JACQUES MATHYMANAH DEPAUWSASKIA DE COSTERMARTIN FAUCHERDANIEL PARENTDIANE LABROSSEMICHEL F. CÔTÉPETER NOTZRONALD STOOPSANGELA MÜLLEROUTI YLI-VIIKARIMUGIYONO KASIDOISKANDAR LOERDINHARI SHINTHUANTONIUS WAHYUDI SUTRISNACAPILLA FLAMENCASAMIR EL YAMNIPARVIN SYSTUEWOUTER BOUCHEZDETT PEYSKENSPADMINI CHETTURFRED VAILLANTJORGE LEON ALVAREZMARTIN BÉLANGERJOE HISCOTJEAN JAUVINDAVID KILBURNLAURENT MASLÉSHEILA RIBERIOGOERGE STAMOSHAIDER AL TIMIMIKATE MACINTOSHMATHEW SMITHBABES ON BROADWAYAL JOLSONTHE CELEBRATION DELEGATIONCLARK BUEHLINGLAUREN VANDER CRUYSSEALINE COLPAERTTIM INGRAMPIETER BEUKERSSOFIA ASENCIORYOJI IKEDAJOHN ELIOT GARDNERCÉCILIA KANKONDAIVES MARINA GNAHOUAROEL RIJSSENBEEKJAN MICHIELSMICHAEL LUMANAJULIANA NEVESMARC REESMATHYLDE DEMAREZKRISTOF GOFFINNADIA LARTIGUEMARIE LETAWEKATRIEN VAN RANSBEECKJAN VERCAUTERENARNE SIEBENSLEEN EVERAERTSJOHN ZORNSARAH KÉSENNEKRISTIN ROGGHEPASCALE CUGGIAEZRA EEMANNICOLAS MARIECARLA LANGENBICKDORIEN BASTIAANSENROCÍO ALONDRA ANTOGNONIARNAUD LAVISSEPATRICK BURETPABLO CASALSJUDY GARLANDDEAN MARTINBOBBY SOLOPEGGY LEEPAT BOONEPATSY CLINENIÑA DE ANTEQUERRAETTA JAMESPATTI PAGEBILLIE HOLIDAYDALIDA

061766 COURANT77KAFT.qxd 02-05-2006 14:54 Pagina 2

1 21

In maart van dit jaar waren Ann Olaerts en TomRummens in Tanger voor een meeting van theater-makers en -kenners uit de Arabische wereld enEuropa. Terug in België zag Tom Rummens eenvoorstelling die hij ooit in Marokko zag opnieuw.Van de oorspronkelijke versie schoot echter nietveel meer over. Hoe komt het dat een dansexperi-ment van een Marokkaanse groep met een laagjeexotisme wordt overgoten als ze in het westenwordt opgevoerd? Ann Olaerts vroeg TomRummens er een beschouwing over te schrijven.

Negentien maart 2006. Het regent in Tanger. Dikke,natte druppels en gespierde meningen vallen metbakken uit de hemel. De straten lopen vol water, despanningen lopen bij vlagen hoog op. Ik word er niettroosteloos van, integendeel zelfs, maar raak er weleen beetje van in de war. Er circuleerden zoveelideeën, concepten en discussies waar ik geen of wei-nig weet van had. Censuur, geldtekort, relaties metprivé-sponsors en fondsen waar ik nog nooit van hadgehoord. Zoveel discussies die we hier bij ons welenigszins kennen, die we af en toe zelfs voeren,maar die bij ons toch op duidelijk andere leestenworden geschoeid. Verwarrend. En dat het regent inTanger had ik eerlijk gezegd ook niet verwacht. Samen met IETM (Informal European TheatreMeeting) organiseerde het YATF (Young Arab TheatreFund) van zeventien tot negentien maart een meet-ing point in Tanger, het noordelijkste puntje vanMarokko dat amper veertien kilometer verwijderd isvan de zuidelijkste plaats van het Europese conti-nent. Aanwezig: vertegenwoordigers van een 23-talkunstorganisaties uit de Arabische wereld, vooral uitEgypte, Libanon, Marokko, Jordanië en Tunesië. Erzou ook iemand uit Palestina komen maar die stondvoor een gesloten grens. Dat was vanzelfsprekendniet het geval voor de gasten uit België, het VerenigdKoninkrijk, Frankrijk, Italië, Zweden of zelfs het ver-maledijde Denemarken. Op het programma stonden debatten over de min ofmeer bekende thema’s: hoe omgaan met het publiek,hoe geld vinden, hoe de mobiliteit vergroten zodat

voorstellingen ook buiten de eigen parochie spelen.En censuur dus. Ook op het programma stonden talrijke koffiepauzes. ‘Koffiepauze’ is tijdens zo’ngelegenheid eigenlijk een synoniem voor handjesschudden en ‘nice to meet you’ zeggen. ‘Netwerken’noemen ze dat. Het voelt in het begin altijd watvreemd aan, maar alles went en zo’n dingen hebbenook hun nut, heb ik geleerd.

Je kunt naar aanleiding van zo’n bijeenkomst ge-makkelijk een lichtjes onrustwekkende vaststellingdoen: er bestaat een hele bundel landen die hetArabisch als taal delen en heel wat andere culturelekenmerken gemeenschappelijk hebben, maar datnauwelijks lijken te beseffen. In elk geval doen zeweinig met die gemeenschappelijke noemer. Er isbijzonder weinig contact tussen deze landen zodatde bijeenkomst wellicht een welgekomen initiatiefwas.Drie dagen lang konden de aanwezige cultureleondernemers, van Egyptische jezuïeten tot boekhan-delaars uit Beiroet, het met elkaar hebben over hunwerk en hun problemen, over de situatie in hun landof over de soms benarde financiële toestand. Voor degemiddelde westerling voelt het grootste discussie-punt van het weekend, de alomtegenwoordige cen-suur, ongetwijfeld meer aan als een anachronismedan als een evident heet hangijzer. Drie dagen langwaren ze het van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laateens maar vooral oneens met elkaar. En drie dagenlang flapperden mijn oren geestdriftig bij het aan-horen van zoveel nieuwigheden.

Eén april 2006, Antwerpen. De zon schijnt. In hetZuiderpershuis ga ik kijken naar Clandestin van hetMarokkaanse dansgezelschap Anania. Diezelfdevoorstelling zag ik een half jaar eerder in Marrakech.Het was toen een ongepolijste dansvoorstelling,eigenlijk eerder het eindresultaat van een workshopmet negen jonge dansers en danseressen. De kwali-teit van de voorstelling was in dat opzicht hoog. Nietalle dansers waren even virtuoos en ook de choreo-graaf had bijwijlen inventiever kunnen zijn, maar

KLEINE OPROEP VOOR EEN GROOT GESPREK

Tom Rummens

WOORD VOORAF

061766 COURANT77.qxd 02-05-2006 08:52 Pagina 1

3 42

gemiddeld genomen was de voorstelling een hoogstboeiende oefening in het integreren van wat wij‘hedendaagse dans’ noemen in het Marokkaanseculturele landschap. Clandestin was een hoogstintrigerende clash tussen artistieke talen, gebrachtmet een overdosis enthousiasme en geestdrift. In Antwerpen viel ik pardoes van mijn stoel. Daarzag ik de voorstelling in haar opgepoetste vorm. Meteen mooi lichtplannetje, een extra scheut Arabischexotisme in de vorm van keelklankende muziekjes eneen lichtjes poëtische tekstsaus aan het begin vande voorstelling om het geheel beter te doen glijden.Zandkleurige lichtpatroontjes op de dansvloer moes-ten ons ervoor verblinden dat de voorstelling eigen-lijk niks meer was dan de hierboven beschrevenpoging om het mentale concept ‘hedendaagse dans’een gezicht te geven in de Marokkaanse cultuur. Een zeer waardevolle poging dus, een stap in eenartistieke zoektocht op weg naar een zekere onafhan-kelijkheid. Een poging die in Antwerpen opgeofferdwerd aan de drang naar exotisme. Een avondje uitmag geld kosten zolang het maar mooi, aangenaamen lekker is en zolang het maar niet te veel schuurtof moeilijk doet. Alles moet glijden.

Als we vinden dat er in andere dan de West-Europe-se contreien interessant werk bestaat of in ontwikke-ling is, dan moeten we wel even ernstig blijven. Hetvolstaat natuurlijk niet om voorstellingen uit te nodi-gen en ze vervolgens te presenteren als waren hetspektakelstukken van het hoogste niveau. Het vol-staat niet om zo’n voorstellingen als kant-en-klarekwaliteitsproducten op de markt te gooien. Je kunteen gezelschap als Anania niet uitnodigen om tekomen spelen in een aantal West-Europese landen 1

om hun speelkansen te verhogen (wat op zichnatuurlijk altijd een goede zaak is) als je hun pro-ductie moet ‘opwaarderen’ tot iets wat het niet is.Dat is goedkoop succes zoeken, het publiek bedrie-gen en het helpt de makers bovendien geen millime-ter verder.

In Tanger werd er veel gepraat over heel veel the-ma’s. Over hoe je de dingen organiseert, hoe je zefinanciert en hoe je ze uit de klauwen van censorenhoudt. De deelnemers bakkeleiden over bakstenen envliegtuigen, maar er werd niet of nauwelijks gepraatover kunst en kunstenaars en hoe je ermee om moetgaan. Dat was ook niet de bedoeling van de bijeen-komst, maar als je het verhaal van Anania bekijktwordt het stilaan tijd om het gesprek ook eens daar-over te gaan voeren. Hoe kunnen wij omgaan met kunstenaars die metéén been in onze traditie staan en met het andere inhun eigen wereld? Ik heb geen eenduidig positiefantwoord op die vraag. Het probleem is daarvoor ooksimpelweg te complex. Hoe het alvast niet moetheeft u net gelezen. Dit verslag is een kleine oproep voor een grootgesprek. In Tanger regende het ideeën en gedachtenen meningen over contextuele factoren, over hoe jedingen organiseert en in elkaar steekt. Ik wil mis-schien te snel gaan, maar het wordt de hoogste tijddat ook de artistieke dialoog wordt op gang getrok-ken. Het wordt tijd dat we gaan investeren in dekunstenaars van ginder zoals we investeren in dekunstenaars van hier: op een eerlijke manier en metde juiste intenties. Vertrekkend vanuit hun artistiekemerites en niet vanuit hun exotische afkomst. Vanuitinteresse en niet vanuit medelijden.

1. Anania’s passage in het Zuiderpershuis maakte deel uit van Anania’sdeelname aan het World Music and Theatre Festival in Amsterdam. Het gezelschap speelde daardoor hoofdzakelijk in Nederland maar ook inBelgië of Oostenrijk.


D O SS I E RDA N S

3DOSSIER DANS


Dat Courant een dossier bevat over een subgenre van depodiumkunsten, is eerder uitzonderlijk. Er zijn echtergoede redenen om dit keer een dossier aan de dans tewijden. Bij de eerste uitvoering van het Kunstendecreetvoelde de danssector zich slecht begrepen. Dat was hetresultaat van verschillende factoren. Er waren geennieuwe productiekernen die een meerjarige structureleerkenning mochten genieten. De al gesubsidieerde orga-nisaties die wilden doorgroeien, botsten tegen een plafond aan. Dat leidde tot de klacht dat het beleidteveel door een theaterbril naar het danslandschap zougekeken hebben. Ook zouden de overheid en de beoorde-lingscommissie dans het belang van internationaal wer-ken verkeerd ingeschat hebben.

Daardoor is een dossier over dans een goede opstapnaar een onderzoek in de breedte, naar andere discipli-nes en cross-overs. Een aantal problemen die we voor dehele sector willen bestuderen, komt bij dans uitvergrootnaar voren. Het belang en de noodzaak van internatio-naal werken, óók om economische redenen, is hiervaneen prominent voorbeeld. Ook het probleem van instroomen doorstroming komt bij dans, met de status quo vaneen aantal structureel gesubsidieerde gezelschappen,wel erg op de voorgrond.

Deze eerste beschrijvingen en analyses van de dans-sector zijn dus een vingeroefening, een proeftuin omprobleemstellingen te verfijnen en – waar nodig – tespecificeren naargelang van de discipline.De veldanalyse maakt deel uit van een breder traject‘artistieke praktijken en trajecten’, waarmee we de vol-gende jaren ook informatieve veldbeschrijvingen willengeven. Het gaat dan om landschapsschetsen en profie-len van organisaties, die wellicht in de loop van septem-ber op onze site gepubliceerd worden. In de lijn daarvanligt ook onze vraag aan ‘kenners’ om met een kritischeblik de ontwikkelingen in de sector in beeld te brengen.

In de vorige Courant schreef Marianne Van Kerkhoveneen essay over de ontwikkelingen in de theatersector ende impact van het beleid op het theaterlandschap. Voor dans vonden we Steven De Belder bereid om hetlandschap kritisch door te lichten. Met zijn persoonlijke,maar gedegen en inspiratievolle bijdrage opent dit dossier.

Kunst maken, tonen, spreiden gebeurt via netwerkenwaarin de ene artistieke medewerker al actiever is dande andere, de ene organisatie een meer prominenteplaats inneemt dan de andere. Joris Janssens en DriesMoreels haalden opnieuw cijfers naar boven uit de VTi-databank. Wie was tijdens de vorige subsidieperiode bijde productie van dans betrokken? De cijfers bevestigende positie van Brussel als een internationale dansplek.Ongetwijfeld heeft de aanwezigheid van P.A.R.T.S., deintussen tienjarige dansopleiding van Anne Teresa deKeersmaeker, hier veel mee te maken. Joris Janssenssprak met adjunct-directeur Theo van Rompay over in-en doorstromingsmogelijkheden in de danssector inVlaanderen.

Hetzelfde thema van instroom en doorstroming komt ookvoor in de bijdrage van Els Baeten over de evolutie vande pretendenten van structurele en projectsubsidie envan de gesubsidieerde dansorganisaties sinds 1993.Verder zoomen we nog eens in op het economische be-lang van internationaal werken. Nikol Wellens heeft hetover het ‘hefboomeffect’, een term uit het jargon van definanciële wereld. Ze vraagt zich af of men ook in dedanssector niet kan spreken van een ‘hefboomeffect’ als men naar de internationale dimensie kijkt.

Op het einde van dit dossier kan u een reactie lezen vanDirk De Corte (NTGent) op de tekst van Marianne vanKerkhoven. We nodigen hierbij ook anderen die zichgeroepen voelen uit om te reageren op Courant. We heb-ben zelf het kabinet van Minister Anciaux gevraagd omte reageren op het vorige Courantdossier, maar zij gevende voorkeur aan een mondelinge discussie. We hopen diein de loop van de maand juni te kunnen organiseren, inhet kader van een denkdag over dans. Daarop willen weeen aantal stellingen uit dit dansdossier aan de sectorter discussie voorleggen.

Op dit ogenblik werken we aan de verdere aanvullingvan de VTi-databank als instrument voor onderzoek enpluizen we beleidsplannen van kunstorganisaties uit.Ook een aantal studenten spit in het kader van hun op-leiding een deelaspect uit, onder begeleiding van mede-werkers van het VTi (zie kader p. 35). Met dit materiaalzal het VTi een aantal toekomstscenario’s ontwikkelen.Het Theaterfestival van einde augustus 2006 is eengoed moment om daarover met de sector in debat tegaan.

INLEIDINGEls Baeten

Joris Janssens

4


5

EEN HUIS MET VELE KAMERSEN EEN GLAZEN PLAFOND

Steven De Belder

Wat is dat nu eigenlijk, de hedendaagse danswaar we in Vlaanderen zo trots op zijn? ‘Dans uitVlaanderen’ is een sterk merk met een hogeexportwaarde. De diversiteit aan artistieke praktij-ken is zeer groot. Ga maar eens op zoek naar degemene deler tussen de wiskundige muzikaliteitvan Anne Teresa De Keersmaeker en de melancho-lische theatraliteit van Alain Platel, of tussen dezuivere beweging van Thomas Hauert en de krach-tige beelden van Meg Stuart. Waar bevindt zich hetsnijpunt van de informele presentatie van CarlosPez en de poëtische expressie van AnabelSchellekens, of van de bizarre danssprookjes vanGrace Ellen Barkey en de modernistische beteke-nisloosheid van Alexander Baervoets? Zo kan jeeindeloos tegenstellingen creëren, tot elke choreo-graaf die in onze regio werkt een eigen niche heeft.Ze geven in hun werk zulke uiteenlopende defini-ties van ‘dans’ dat als enige gezamenlijke noemer‘het lichaam’ overblijft, in al zijn mogelijke ver-schijningen. Zelfs het te verwachten attribuut ‘inbeweging’ levert weinig soelaas, omdat enerzijds‘bewegen’ niet langer een vanzelfsprekendheid isbij veel hedendaagse dans, en anderzijds allemogelijke soorten beweging gebruikt kunnen worden: van wandelen tot ballet, van tango totbreaken. Hedendaagse dans is eigenlijk geen coherentekunststroming, nauwelijks een genre, niet echtexclusief een artistieke praktijk, maar vooral eensociale praktijk, gecentreerd rond het geloof in hetbegrip ‘hedendaagse dans’, zo betoogde cultuur-socioloog Rudi Laermans twee jaar geleden inEtcetera. Het is een begrip waarrond zich arties-ten, programmatoren, toeschouwers, journalistenen politici scharen, waarrond de afgelopen 25 jaareen breed vertakt netwerk is uitgebouwd vankunstwerken, evenementen, organisaties, geschrif-ten en regels – allemaal reële zaken rond eenbegrip met een niet geringe imaginaire kern.Ziedaar een paradox: hedendaagse dans is eersten vooral een sociale praktijk, maar wel een die er

maar niet in slaagt om op de cruciale momentenmet één stem te spreken – zoals het gebrek aaneenduidige publieke reactie op de subsidieperike-len van vorig jaar jammerlijk mocht bevestigen.

DE HEDENDAAGSE DANS IN VLAANDEREN IS EEN JONGE PRAKTIJKDe stichtingsmythen van onze hedendaagse danszijn bekend. Ze draaien rond begrippen als ‘Fase’,‘Klapstuk’, ‘Kaaitheater’, ‘De Beweeging’,‘Etcetera’, Anne Teresa De Keersmaeker, WimVandekeybus, Alain Platel, en in een tweede fasevanaf de jaren negentig vooral Meg Stuart,‘Vooruit’, ‘PARTS’ en ‘Raad voor Dans’. De mythevan de hedendaagse dans is die van de traditiezonder traditie. Tegenover de voorafgaande periodevan de jaren zeventig, een choreografische waste-land waarin het ballet en een conservatieve cul-tuurpolitiek regeerden, werd iets ‘nieuws’ gepo-neerd, waarin enkel buitenlandse invloeden (vooralhet Duitse Tanztheater van Pina Bausch en deAmerikaanse postmoderne dans van Trisha Brownen Lucinda Childs) werden erkend. In de loop van de jaren tachtig werden in hettheater, de dans en het muziektheater een reeksnieuwe esthetica’s geïntroduceerd, en tevens eennieuw productie- en spreidingsapparaat, dat gro-tendeels (maar niet exclusief!) los of in de margevan bestaande gezelschappen, theaters en subsi-diestromen opereerde. Deels uit overtuiging, deelsuit noodzaak bleven die kernen klein en wendbaaren ontwikkelden ze een sterke internationale wer-king. Vanaf de jaren negentig kon de dans zichsterker als een autonome kunstvorm manifesteren.Rosas werd in 1992 gezelschap in residentie in DeMunt, een prestigieuze positie die toeliet op eengrotere schaal te werken. In 1993 kreeg de dans inhet nieuwe podiumkunstendecreet eindelijk eeneigen ‘wettelijk label’ met het daaruit voortvloeien-de subsidiesysteem, dat dansgezelschappen,dansprojecten en later ook ‘danswerkplaatsen’erkende en toeliet om een coherenter artistiek en

STATUS QUAESTIONIS VAN DE HEDENDAAGSE DANS IN VLAANDEREN


zakelijk beleid te voeren, dat werd beoordeeld dooreen raad van dansexperts Vanaf 1995 zorgdePARTS, opgericht door Rosas en De Munt, voor eenhogere dansopleiding die de hedendaagse dansals uitgangspunt nam, en die jong talent uit dehele wereld aanzuigt en op die manier een belang-rijke impuls aan het dansveld in Vlaanderen geeft.

HET GLAZEN PLAFONDTegenwoordig kunnen er al kritische vragengesteld worden bij die stichtingsmythe, maar tege-lijk blijft de dans worstelen met een gebrekkigeautonomie en erkenning. In de theatersector heeftzich een cyclische beweging voorgedaan. De ver-nieuwingsbeweging in het theater, die zich vanafeind jaren zeventig samen met de hedendaagsedans en het muziektheater manifesteerde in datalternatieve circuit, heeft vandaag het centrumweer overgenomen, zowel in de breedte als in dediepte. De stadstheaters worden vandaag geleiddoor de oproerkraaiers van weleer, en oefenenopnieuw een centrumfunctie uit, met oog en ruimtevoor actuele tendensen. De nieuwe theatervormenkennen bovendien een degelijke spreiding in groteen kleine culturele centra. De dans daarentegen is tegen een glazen plafondgebotst. In de breedte is de doorstroom naar cul-tuurcentra om allerlei redenen beperkt gebleven,ook al spelen enkele van die centra een zeerbelangrijke rol in het dansveld. Daardoor blijvenook minder ‘jonge’ dansgezelschappen sterkafhankelijk van de kunstencentra. Bovendien kun-nen ze - in tegenstelling tot sommige theatergezel-schappen met spreidingsmoeilijkheden - ook nietterugvallen op hun eigen infrastructuur. Die beper-kingen worden gedeeltelijk gecompenseerd door dedoorgedreven internationale werking van de mees-te gezelschappen (zie Courant#76).In de hedendaagse dans was er bovendien nooiteen centrumfunctie beschikbaar, zoals de stads-theaters die bekleden, als centrale, semi-publiekeinstellingen. De centrumfunctie in de dans werdwel gedeeltelijk ingevuld door De Munt met deresidentie van Rosas (1992-2007), maar dat bleeksterk persoonsgebonden: met het verdwijnen vanBernard Foccroulle, de drijvende kracht achter dieresidentie, geeft De Munt die centrale rol weer op.Bovendien is De Munt altijd in de eerste plaats eenoperahuis gebleven, geen dansinstelling. Ook

6Chunking, Grace Ellen Barkey – Needcompany, 2005© Maarten Vanden Abeele

Raga for the rainy season / A love supreme, Anne Teresa De Keersmaeker – Rosas, 2005 © Herman Sorgeloos


enkele grote kunstencentra als Vooruit, Stuk,deSingel en Kaaitheater hebben zo’n centrale rolingenomen, maar bij sommige is de centrale func-tie van dans onder druk komen te staan van pro-fielverbreding en verjonging.De echte plek van het centrum daarentegen (eencentrale, semi-publieke instelling voor dans) wordtingenomen door het Ballet van Vlaanderen, eenorganisatie die artistiek, organisatorisch en poli-tiek een eigen, onafhankelijk danslandschap con-stitueert. Dat is een landschap met een smallebasis en een breed hinterland: er is maar één, weliswaar groot professioneel gezelschap, en zeerweinig passage van buitenlandse balletcompag-nies, maar het ballet beschikt over een bredewaaier van amateur- en semi-professionele gezel-schappen en allerhande opleidingen en serviceor-ganisaties. De kloof tussen beide landschappenlijkt recent wat te verkleinen, maar blijft groot. De structurele gespletenheid van het begrip ‘dans’is mee de oorzaak van het gebrek aan slagkrachten eenstemmigheid van de sector. Het kabinet-Anciaux profiteert, al dan niet bewust, van dezezwakheid door voor de dans een non-beleid te voeren dat weinig blijk geeft van inzicht in deartistieke en organisatorische realiteit van de dans– ook de beoordelingscommissie dans heeft daargefaald. De beslissing om geen nieuwe gezel-schappen te subsidiëren, en de bestaande in hungroei af te remmen, doet de danssector stagnerenen dreigt verdeeldheid te zaaien tussen de afgewe-zenen en de overlevers. Dat er geen krachtigepublieke reactie is gekomen vanuit de sector, iseen veeg teken. Structuren die al bijna vijf jaar oflanger proberen te overleven van project tot pro-ject, blijven de komende jaren afhankelijk van dekunstencentra en komen daar in concurrentie metnieuwkomers, ook al omdat de bestaande gezel-schappen economisch niet in staat zijn om metdezelfde generositeit hun deuren te openen zoalsde stadstheaters dat kunnen doen.

DE HEDENDAAGSE DANS IS EEN PRAKTIJK VAN JONGERENDe hedendaagse dans is ook nog op een anderemanier ‘jong’ te noemen. Van de ‘pioniersgenera-tie’ die debuteerde tussen pakweg 1980 en 1987en bijvoorbeeld een stek kregen op de eerstespraakmakende festivals van Klapstuk (vanaf

1983) en De Beweeging (vanaf 1984), zijn er veleal lang weer vergeten. Het dansveld wordt aange-jaagd door de drang naar vernieuwing, verjongingen herprofilering. De structureel gesubsidieerdegezelschappen, merendeels geleid door veertigersen bijna-veertigers, nemen slechts twintig procentvan het aantal producties dat jaarlijks inVlaanderen gepresenteerd wordt voor hun reke-ning. Er staan steeds weer andere jonge mensenop, vaak vanonder de vleugels van de bestaandegezelschappen of uit PARTS, die zichzelf willenprofileren als choreograaf en dansmaker. Er zijnook voldoende organisaties die hen een kans(maar hoe vaak slechts één?) geven om hun ambi-tie te realiseren – zelfs al blijft de vraag van jongechoreografen naar ondersteuning en spreiding nogsteeds veel groter dan het aanbod. Het is eenteken van een grote bedrijvigheid en een vrucht-baar artistiek klimaat, en ook van de goede naamvan het Vlaamse productiesysteem. Maar het pro-duceert ook een sterke versplintering van de acti-viteiten, die moeilijk te volgen is voor wie er nietdagelijks met zijn neus op zit.Dat jonge werk kan ook maar voor een klein deelop de rekening worden geschreven van de gezel-schappen die projectsubsidies krijgen, want datzijn er jaarlijks maar gemiddeld elf. Een aanzien-lijk deel van de dansproductie verloopt dus niét viahet klassieke gezelschapsmodel. Veel choreografendaarentegen kunnen hun werk enkel maken dankzijeen reeks residenties, kleine coproducties en adhoc ondersteuning van werkplaatsen, kunstencen-tra en grotere gezelschappen, en wellicht ook eenheel grote individuele investering. Vaak gaat heteffectief om een bewuste keuze voor artistieke enproductionele wendbaarheid – even vaak waar-schijnlijk ook om een gebrek aan perspectief enefficiënte ondersteuning. Vandaar dat dans vaakeen laag rendement heeft: er kruipt veel tijd enenergie in de creatie, maar de opvolging ervan laatte wensen over.Daarnaast verschuift ook de aard van de produc-tie: er is erg veel kleinschalig werk, contextgebon-den projecten, research die geen voorstelling ophet oog heeft en cross-overs naar andere media enhun distributiekanalen. Dat gebeurt enerzijds van-uit artistieke en cultuurpolitieke motieven, ander-zijds vanuit een economische noodzaak, want opkorte termijn zijn zulke zaken vaak goedkoper en

7


8

nieuwingstempo verwacht, terwijl voor de kunste-naars in kwestie de verdieping van een oeuvre perti-nenter is dan zichzelf voortdurend heruitvinden.Noch de overheid, noch de omkadering slagen erinom die verdieping een plek of identiteit te geven. Insommige gevallen wordt daardoor de indruk gewektdat men wel wordt ondersteund met een budgetwaar velen van dromen, maar niet van harte.Doorgroeien in de breedte is nauwelijks mogelijk doorde beperkte spreidingsmogelijkheden in Vlaanderen,terwijl de pogingen om door te groeien in de diepte,door diversificatie van de activiteiten en ondersteu-ning van opkomend talent, onvoldoende gewaardeerdworden. De sector zoekt zelf nog naar praktijken diedeze verdieping optimaal realiseren, maar wordtdaarin niet ondersteund door de overheid. Die wiloverduidelijk centraliseren (door bijvoorbeeld nieuwe‘persoonsgebonden’ gezelschappen te weigeren),maar heeft geen idee hoe dat in de danssector zoumoeten of kunnen verlopen.

meer flexibel. De versnippering die eruit voorkomt,verklaart wel mee de gebrekkige zichtbaarheid vanhedendaagse dans: kleine, tijdelijke en moeilijk teidentificeren praktijken trekken niet zo snel deaandacht van programmatoren, publiek en pers.Het is dan ook begrijpelijk dat sommige choreogra-fen er de voorkeur aan blijven geven om op langeretermijn te werken, met een beperkte maar consis-tente structuur rond zich. Maar het beleid weigerdenieuwe productiestructuren structureel te erken-nen, zelfs al gaven de kandidaat-nieuwkomersblijk van grote bescheidenheid door meestalslechts voor twee jaar subsidie aan te vragen. Ook hier werd dus een bijzonder smalle en gemak-kelijke interpretatie gegeven aan een complexesituatie. Het valt dan ook te verwachten dat deconcurrentie tussen zij die vrij kiezen voor flexibili-teit en kleinschaligheid en zij die ertoe gedwongenworden sterk zal toenemen – en dus ook de ver-deeldheid in de sector. Het ideologische overwicht van de kwalificatie‘jong = interessant’ en de onderlinge concurrentiebrengen ook de iets ‘oudere’ structuren in eenmoeilijke positie. Er wordt van hen hetzelfde ver-

Tempus Fugit, Sidi Larbi Cherkaoui – Les Ballets C de la B, 2004© Kurt Van der Elst


9

DE HEDENDAAGSE DANS IS EEN FAMILIEBEDRIJFDe versplintering waarvan hierboven sprake isgelukkig niet totaal, omdat er in de praktijk veelwordt samengewerkt en veel verhalen met elkaarverweven zijn. De hedendaagse dans in Vlaanderenlijkt soms op een familiebedrijf zonder meerder-heidsaandeelhouder, sterk vertakt door huwelijken,scheidingen, erfenissen en transfers. De kernen indat netwerk zijn de structureel gesubsidieerdegezelschappen, de kunstencentra en de werkplaat-sen. Uit dit kluwen komt een groot deel van dedansactiviteit in Vlaanderen voort: de eigen pro-ducties van de gezelschappen en producties vanandere choreografen die in meer of mindere matefinancieel, materieel of op een andere manierondersteund worden (bij wijze van coproductie,door het opzetten van vzw’s die jonge choreografenbegeleiden, het opentrekken van de eigen wer-king). Veel choreografen hebben ook een voorge-schiedenis bij een of meerdere van die polen, watzich nu eens wel, en dan weer niet weerspiegelt inhet artistieke resultaat.Dat familiebedrijf is trouwens geen burcht: erwordt binnen- en buitengelopen, en de leden ervanzijn het lang niet altijd eens met elkaar over waar-den of prioriteiten. Een beetje meer coördinatie ensamenwerking, bijvoorbeeld op het gebied vancommunicatie en spreiding, zou de effectiviteitervan ook nog kunnen doen toenemen. Het familie-bedrijf ‘hedendaagse Vlaamse dans’ weet zijnkleinschaligheid en informaliteit anders goed uitte buiten: de focus ligt eerst en vooral op de artis-tieke faam van de betrokken choreografen engezelschappen, en er wordt flexibel gewerkt meteen relatief kleine omkadering.Er zijn twee vragen bij dit systeem. Het is nietgemakkelijk om er als buitenstaander in te stap-pen of om (al dan niet gewild) als onafhankelijkete overleven, omdat de productie- en spreidings-mogelijkheden buiten het netwerk niet zo grootzijn. Met enige regelmaat weerklinkt de vraag naareen werkplaats zonder al te scherp artistiek pro-fiel, waar een breed palet danskunstenaarsgebruik van kan maken (zoals bijvoorbeeld dejaarlijkse Summer Studios bij Rosas en PARTS). InBrussel is er al jaren sprake van zo’n werkplaats,een fantoom dat al jaren sporadisch opduikt maarwaar tot dusver niemand echt druk heeft kunnenzetten, noch vanuit de sector zelf, noch vanuit de

overheid. Het is echter moeilijk om ‘onafhankelijk-heid’ te definiëren en bovendien past het niet inhet strikt artistieke en persoonlijke profiel dat dehedendaagse dans zich aanmeet: met studioruim-te en -tijd alleen bouw je geen carrière op. Ten tweede bestaat er een reëel gevaar van zelfge-noegzaamheid. Ik bedoel het in zijn letterlijke bete-kenis: er bestaat het gevaar dat de danssectorenkel rond zichzelf begint te draaien, omdat hij,zeker in Brussel, ook voor een deel in zijn eigenpubliek voorziet. Dat maakt deel uit van het broei-nestgevoel, waarin nieuwe ideeën relatief gemak-kelijk kunnen worden uitgeprobeerd, maar hetdreigt te verzanden in navelstaarderij als hetdaarbij blijft – of moet blijven. Het is immers nietaltijd een bewuste keuze om in dezelfde beperktekring te blijven spelen. Het netwerk is dus op zijneffectiefst als het om productie gaat, op de sprei-ding heeft het maar zeer weinig greep.Er moet absoluut meer publiek voor de hedendaag-se dans worden gevonden. Dat is niet gemakkelijkvanwege het gebrek aan een eenduidige referentvoor het begrip ‘hedendaagse dans’. De verwach-tingshorizon van het meer populaire ballet isimmers veel sterker gedefinieerd dan bij heden-daagse dans, vandaar het voortdurende belangvan die zelfgeconstrueerde canon en stichtings-mythes, en de noodzaak voor meer sensibilisering,omkadering en bemiddeling. Bal Moderne, dat metsucces toegankelijke bals op basis van heden-daagse choreografieën organiseert, is een eenzamepionier in dat veld. Het wordt een wat voorspelbaarverhaal: de overheid heeft hier opnieuw weinigblijk gegeven van inzicht of positieve sturing.Publieksverbreding en -participatie staan al enkelejaren centraal in de communicatie van ministerAnciaux, maar toch werd het kunsteducatieve deelin de subsidieaanvragen van de dansgezelschap-pen zonder veel uitleg blauwblauw gelaten of ter-zijde geschoven, en van een echt participatie- eneducatiebeleid in de dans is voorlopig nog geensprake.In het systeem dat de afgelopen twintig jaar isopgebouwd blijft de sensibilisering van het publiekvia andere vormen van vrijetijdsbesteding nogonderontwikkeld. De sector (Ultima Vez op kop)organiseert op kleine schaal succesvolle work-shops, maar het deeltijds kunstonderwijs en deprivate opleidingen zijn, op enkele uitzonderingen


10

Impressing the Czar, Koninklijk Ballet van Vlaanderen – William Forsythe, 2006 © Johan Persson

Schauet Doch, Alexander Baervoets – Kunst/Werk, 2000© Giannina Urmeneta Ottiker

Almost Dark, Hans Van den Broeck – cie Soit, 2004© Chris Van der Burght

na, nauwelijks gericht op hedendaagse dans. Aanheel veel geïnteresseerde jongeren wordt nogsteeds dezelfde beperkte definitie van wat ‘dans’is doorgegeven, waardoor een groot potentieelpubliek wordt misgelopen. Opnieuw blijkt deonduidelijke referent van ‘hedendaagse dans’ nietbevorderlijk voor het ontwikkelen van een pedago-gisch model dat individuele artistieke praktijkenoverstijgt; maar anderzijds is er ook nog zeer veelwerk aan de winkel in de enige erkende opleidingvoor danspedagogen in Vlaanderen, in het HID inLier. Die school heeft de afgelopen jaren gepro-beerd middels een nieuwe artistiek-pedagogischekoers aansluiting te vinden bij het hedendaagsedansveld, maar dat lijkt een werk van lange ademte zijn.

Tot slot: laat ons, doorheen deze niet al te roos-kleurige schets van de organisatorische en cul-tuurpolitieke situatie, niet vergeten dat de heden-daagse dans in Vlaanderen een bijzondere en tekoesteren kunstvorm is, met een hoge concentratieaan artistieke kwaliteit en de capaciteit om te ver-bazen en te ontroeren, om verwondering, interesseen fascinatie op te wekken. Overheid, bemidde-laars en publiek zijn echter nog onvoldoende over-tuigd van die kwaliteit. Ook na 25 jaar heeft dehedendaagse dans nog heel wat (binnenlands)missiewerk voor de boeg.


11

DE HOTSPOTSIN DANSLAND

Joris Janssens Dries Moreels

In het artikel ‘Hoe kook ik een kikker’ (Courant#76)namen we de beslissingen uit de eerste uitvoeringvan het Kunstendecreet cijfermatig onder de loep.We focusten daarbij op de keuzes van het beleid:was er sprake van een ‘beleid voor de grote hui-zen’? Slaagde men erin om een einde te makenaan de veronderstelde ‘versnippering’ in het podi-umlandschap? Die oefening was een eerste etap-pe in een reeks van oefeningen om de verdereveldanalyse te stofferen met cijfermateriaal. Indeze en de volgende Couranten zoeken we naarandere manieren om een blik te werpen op hetpodiumkunstenlandschap vandaag. Deze bijdragezoomt in op de dans: we laten zien welke individu-en en organisaties tijdens de vorige subsidiepe-riode het meest actief zijn geweest in de sectorvan de dans. Op basis van deze lijsten gaan we opzoek naar relaties tussen de actoren in het veld.Wat is de rol van gezelschappen, kunstencentraen festivals,...? Welke rol spelen actoren die buiten het kunstendecreet vallen (cultuurcentra,federale instellingen, buitenlandse organisaties,...? In welke steden liggen de belangrijkste pro-ductiekernen? Wat is het aandeel van coprodu-centen uit het buitenland?

DANSPRODUCTIES 2000-2005Welke organisaties en kunstenaars waren tijdens devorige subsidieperiode bepalend voor de dans inVlaanderen? En hoe breng je zoiets in kaart? Faam,reputaties en artistieke relevantie laten zich helaasmoeilijk meten. We beschikken uiteraard ook nietover gedetailleerde informatie over de budgetten vanal deze producties. Maar het VTi-jaarboek biedt welaanknopingspunten. Het jaarboek houdt sindsdecennia alle informatie bij over professionele podi-umproducties waarbij Vlaamse gesubsidieerde orga-nisaties betrokken zijn geweest. Dat maakt het dusmogelijk om te laten zien welke makers en organisa-ties bij de dansproducties actief waren.Voor deze oefening baseren we ons op de jaarboek-gegevens voor de seizoenen 2000-2001 tot en met2004-2005 (voor die periode beschikken we over

digitale gegevens). Op basis van de genreomschrij-vingen die VTi-medewerkers uit de persmappen enbrochures filteren, maken we binnen het totale aan-bod een brede selectie van producties die als ‘dans’te categoriseren zijn, die zich inschrijven in een der-gelijke traditie of op zijn minst in dit institutionelecircuit functioneren. Het gaat niet alleen om produc-ties die als ‘dans’ en ‘ballet’ in strikte zin gelabeldzijn, maar ook om ‘bewegingstheater’, ‘performance’of ‘mime’,… We maken geen onderscheid tussencreaties en hernemingen. Als een productie uit éénseizoen in het volgende seizoen hernomen wordt, dantellen we die opnieuw mee.Die oefening levert voor de onderzochte periode intotaal 807 producties op die we hier dus ‘dans’ noe-men. Dat zijn er gemiddeld 161 per seizoen. Daarbijdoen er zich in de tijd geen noemenswaardige ver-schuivingen voor.

ARTISTIEK AUTEURSCHAPVervolgens kijken we dus wie bij die 807 productiesallemaal betrokken is geweest. Straks hebben we hetover welke organisaties als producent optraden, nueerst over de individuele medewerkers die een bij-drage leverden aan het creatieproces.Het jaarboek houdt bij wie wat deed bij welke podi-umproducties. Het doet dat op basis van de manierwaarop de gezelschappen zelf die informatie doorge-ven. In de totale lijst van betrokken personen isole-ren we diegenen die specifiek artistieke credits kre-gen. Hoe we dit definiëren? Om te beginnen maken weeen onderscheid tussen technische uitvoering enartistiek auteurschap. Onder dat laatste verstaan weuiteraard het werk van choreografen en uitvoerendedansers, maar we nemen artistiek auteurschap bijdansproducties breed. Het omvat in deze oefeningiedereen die op scène staat, en daarnaast allebetrokken artiesten en vormgevers (video, foto, tekst,muziek, enz.) Dat betekent meteen dat je niet in leven moet zijnom in deze hotlist van de dans te figureren. We zul-len Johann Sebastian Bach, van wie de muziek cre-

WIE MAAKTE DE VLAAMSE DANS TUSSEN 2000 EN 2005?


12

dits kreeg bij acht dansproducties, terugvinden opeen niet onverdienstelijke 91ste plaats.

Bij die 807 producties kregen in totaal 2262 ver-schillende personen artistieke credits. Het gaatuiteraard om een piramide, met een brede basis vaneendagsvliegen en een smalle top van ‘veelmakers’en ‘veeldansers’. Een kleine meerderheid van hettotaal, 1198 personen om precies te zijn, werkteslechts mee aan één enkele productie tijdens de vijfonderzochte seizoenen. Een minderheid leverde eenecht regelmatige bijdrage. 326 mensen (een kleine15 procent van het totaal) werkte gemiddeld meeaan één of meer dansproducties per jaar.De toptwintig van meest productieve kunstenaars inde dans ziet er dan als uit volgt: Anne Teresa DeKeersmaeker (53), Meg Stuart (30), Thomas Hauert(27), Cynthia Loemij (26), Jan Versweyveld (24),Alexander Baervoets (23), Bart Aga (23), MarcVanrunxt (22), Fumiyo Ikeda (22), Isabelle Lhoas(22), Hans Meijer (22), Wim Vandekeybus (21),Rosalba Torres Guerrero (21), Taka Shamoto (20),Salva Sanchis (20), Marta Coronado (20), Jan Fabre(18), David Hernandez (18), Sidi Larbi Cherkaoui(18), Heine R. Avdal (18). Uiteraard staan de structureel gesubsidieerdemakers bovenaan deze shortlist. Het meest verras-send zijn wellicht nog de namen van een actievescenograaf (Jan Versweyfeld) of een geluidsontwer-per (Bart Aga), of van individuele dansers die aljaren deel uitmaken van het ensemble van Rosas. De rest van de lijst is zeker even boeiend om te over-lopen. We nodigen de lezer dan ook uit om een blik tewerpen op de kaft van deze Courant, die de volledige

lijst weergeeft. Die werpt meer licht op de diversiteitvan de personages in dansland: we vinden nietalleen makers terug met heel verschillende functiesin het creatieproces. De namenlijst suggereerttevens dat de Vlaamse dans erg internationaal georiënteerd moet zijn.

DE HOTSPOTS VAN DE DANSOok wat organisaties betreft, baseerden we ons opde officiële communicatie van de gezelschappen.Daarin gingen we na wie als partner bij de productiebetrokken was, en dat deden we niet selectief. Hetgaat dus niet alleen om dansgezelschappen ofhoofdproducenten, maar ook om coproducenten, net-werken, partners, in-samenwerking-met’s. In depraktijk kunnen er achter een vermelding op een bro-chure heel verschillende engagementen schuilgaan:een geldbedrag, repetitieruimte, symbolischesteun,... Verder kan hier nog vermeld worden dat weuiteraard de inbreng van partners uit binnen- enbuitenland laten zien. Het gaat daarbij ook om hetwerk van internationale gezelschappen, waarbijVlaamse kunstencentra en festivals als coproducen-ten optraden.

Op het niveau van de organisaties tellen we 484 ver-schillende partners. Ook hier zien we een piramide:44 procent van de organisaties was gedurende vijfseizoenen slechts bij één dansproductie betrokken.Het gaat daarbij veelal om buitenlandse organisa-ties die hier opduiken omdat ze door een Vlaamskunstencentrum of festival gecoproduceerd werden.Het gaat ook om binnenlandse theatergezelschappenen zelfs cultuur- en gemeenschapscentra die eeneenmalig uitstapje naar de dans hebben gemaakt. In de lijst van hotspots voor de dans zien we dat 111organisaties, samen 22 procent van het geheel, metenige regelmaat als producent optraden, en de laat-ste vijf seizoenen gemiddeld één productie per jaarondersteunden.De toptwintig van organisaties ziet er als volgt uit:Vooruit (72 producties over de gehele periode),Théâtre de la Ville (69), Kaaitheater (54), Rosas(52), Kunst/Werk (52), Dans in Kortrijk (45), Monty(39), Les Ballets C de la B (35), De Munt (35),KunstenFESTIVALdesArts (33), Damaged Goods (29),Ultima Vez (28), P.A.R.T.S. (27), Stuk Kunstencen-trum (26), De Rotterdamse Schouwburg (25), JanFabre/Troubleyn (24), Nadine (23), Koninklijk Balletvan Vlaanderen (22), deSingel (22) en ccBe (21).

Bêt Noir, Wim Vandekeybus – Ultima Vez, 2006© Patrick Clauwaert


13

In de top vinden we – op Hush, Hush, Hush na – dedestijds structureel ondersteunde dansorganisatiesterug. Daarnaast werpt deze lijst een blik op dediversiteit van de achtergronden van de organisatiesdie bij dans betrokken zijn: kunstencentra, een festi-val, een opleiding, een cultuurcentrum, een theater-gezelschap, grote instellingen als het KBVV endeSingel en twee buitenlandse huizen. Vooral detweede plek van Théâtre de la Ville is ronduit ver-bluffend te noemen. In de rest van deze bijdrage brengen we meer reliëfaan in de lijst van de organisaties die tijdens devorige subsidieperiode een bijdrage leverden aan dedansproductie. We gaan het relatieve aandeel navan verschillende types van organisaties, die wezowel volgens subsidiecategorieën als volgensgeografische criteria clusteren. Zo brengen we nietalleen de top, maar ook de basis van de piramide inkaart.

SUBSIDIESIn welke mate komen de productiecredits op hetconto van de tussen 2001 en 2005 structureelgesubsidieerde organisaties (volgens het podium-kunstendecreet dus)? Als we de situatie van toen als

uitgangspunt nemen, dan stellen we vast dat 35procent van de productiecredits (767 uit 2182) voorrekening komt van organisaties die structureelondersteund werden. De onderstaande grafiek laatmeer details zien, zowel over de structureel erkendenals over de rest.

De taart bestaat uit drie grote stukken. Ongeveer een derde van de credits komt op rekening van hetpodiumkunstendecreet. Een ander derde komt op hetconto van andere Belgische organisaties (waarvan er sommige via andere officiële geldstromen betoe-laagd worden). Een derde komt op rekening vanorganisaties uit het buitenland. De grafiek hieronder laat vooral zien hoe de verhou-dingen in het binnenland liggen. Binnen de decre-taal gesubsidieerde organisaties weegt het aandeelvan de kunstencentra plusminus even zwaar door alsdat van de productiekernen voor dans en theater enmuziektheater samen. Dat hoeft op zich niet te ver-bazen, omdat hun engagement doorgaans beperkt istot coproductiesteun, die ze over verschillende gezel-schappen kunnen spreiden. Zoals gemeld is ook hetopenstellen van repetitie-infrastructuur één manierom productiecredits te verkrijgen. Bovendien is


14

coproduceren voor kunstencentra ook een manier ombuitenlandse dansgezelschappen naar hun podiumte halen.Wat de niet-structureel erkende organisaties betreft,weegt het aandeel van bijvoorbeeld festivals/netwer-ken (5 procent) en cultuurcentra (3 procent) niet zozwaar door. Het gaat voor het grootste gedeelte (12procent) om gezelschappen die buiten het podium-kunstendecreet werken. Onder het label ‘dansorgani-satie buiten PK’ zijn de dansgezelschappen opgeno-men die werken met projectmiddelen, zoals bijvoor-beeld Peeping Tom, fABULEUS of Kobalt Works. Hetgaat ook over gezelschappen die met coproductie-steun van kunstencentra en festivals werken of metmiddelen van de Franse Gemeenschap. Ook hetKBVV, dat in de vorige periode nominatim werdgesubsidieerd, hebben we hier ondergebracht. Onderhet label ‘andere organisatietypes’ vind je De Munt,Stap en meer hybride organisaties.

BUITENLANDENIn wat volgt gaan we dieper in op de relatie tussenbinnen- en buitenland, door de 484 dansproducen-ten te verdelen volgens geografische categorieën.Om te beginnen kijken we naar het aandeel van deverschillende landen; straks laten we zien welke debelangrijkste steden zijn.In de totale lijst van 484 dansproducenten tellen we231 Belgische organisaties. Dat betekent dat meerdan de helft van de producenten van Vlaamse dansbuitenlandse organisaties zijn. Overigens moet het leeuwendeel van die buitenland-se organisaties in de buurlanden gezocht worden: inFrankrijk (61 organisaties), Duitsland (42) enNederland (32). Op verdere afstand volgt een groepjemet landen waaruit we ongeveer 10 producenten tel-len: Italië, Canada, Groot-Brittannië, Portugal,Oostenrijk en Spanje.

Uiteraard is het wel zo dat relatief veel van die bui-tenlandse organisaties een eerder toevallige rol spe-len. Iets meer dan de helft van de buitenlandseorganisaties draagt slechts één keer bij; 37 organi-saties (16 procent van de buitenlandse organisaties)coproduceert in de onderzochte periode één Vlaamseproductie per jaar. Leg je die cijfers naast hetgemiddelde voor het totaal, dan zie je dat de buiten-landse medewerking een grotere toevalligheid heeftdan de binnenlandse. Tegelijk zijn er wel een grootaantal buitenlandse organisaties die een bijzondere

I am a Demon, Pichet Klunchun – Lifework Company, 2006© Pichet Klunchun


15

structurele bijdrage leveren. Théâtre de la Ville enRotterdamse Schouwburg staan op de tweede en devijftiende plek. Andere regelmatige partners zijn:Centre Pompidou (Parijs, 16 credits), Springdance(Utrecht, 16), BIT – Teatergarasjen (Bergen, 15),Künstlerhaus Mousonturm (Frankfurt am Main, 14),Festival d’Automne (Parijs, 14), Tanzquartier Wien(13), Luzerntanz (13), Schauspielhaus Zürich (12),Teatro Comunale di Ferrara (12), Tanzhaus Düssel-dorf (11), La Rose des Vents (Villeneuve d’Ascq, 11),Festival d’Avignon (11), PACT Zollverein/Choreo-graphisches Zentrum NRW (Essen, 10).

Als je de origine van de productiecredits nagaat, dankomt – zoals gemeld – het aandeel van het buiten-land op ongeveer een derde van het totaal uit. Datblijkt uit onderstaande taart, die de verdeling van deproductiecredits over de verschillende landen laatzien:

Opnieuw blijkt dat het aandeel van de buurlandenerg groot is: 22 van de 35 buitenlandse procentenkomen op rekening van Franse, Duitse en Neder-landse organisaties. In een tweede cluster zie je, opde VS en Canada na, vooral Europese landen. In dekleine restcategorie vinden we andere Europese lan-den zoals Tsjechië, Estland, Monaco en Griekenland,en verder weg gelegen gebieden zoals Australië,Zuid-Afrika en Brazilië.

L’Histoire des larmes, Jan Fabre – Troubleyn, 2005© Wonge Bergmann


16

STEDEN EN GEMEENTENIn wat volgt clusteren we dedansproducenten volgens desteden en gemeenten waarze gevestigd zijn. De onder-staande tabel laat de top-vijftig zien van de steden diehet belangrijkst zijn voor deVlaamse dans. Voor elkestad geven we weer hoeveelorganisaties er in onze lijstvoorkomen, en de som vande productiecredits van dieorganisaties:

BE Brussel 95 19,63% 601 27,54% 0,00BE Antwerpen 43 8,88% 244 11,18% 43,01BE Gent 21 4,34% 197 9,03% 52,20FR Paris 19 3,93% 129 5,91% 197,23NL Amsterdam 16 3,31% 48 2,20% 201,56DE Berlin 16 3,31% 39 1,79% 761,99BE Leuven 10 2,07% 86 3,94% 22,36BE Kortrijk 10 2,07% 75 3,44% 88,46BE Brugge 8 1,65% 39 1,79% 92,20CA Montréal 7 1,45% 12 0,55% 5541,00NL Rotterdam 6 1,24% 39 1,79% 148,66AT Wien 5 1,03% 27 1,24% 1096,59DE Düsseldorf 4 0,83% 16 0,73% 214,71FR Strasbourg 4 0,83% 10 0,46% 430,12DE Hannover 4 0,83% 12 0,55% 475,95PT Porto 4 0,83% 5 0,23% 2020,92US New York 4 0,83% 5 0,23% 5889,00BE Mechelen 3 0,62% 11 0,50% 22,36BE Hasselt 3 0,62% 17 0,78% 78,10BE Turnhout 3 0,62% 10 0,46% 88,46NL Utrecht 3 0,62% 18 0,82% 168,00FR Rouen 3 0,62% 11 0,50% 339,71GB London 3 0,62% 11 0,50% 346,55DE Frankfurt am Main 3 0,62% 21 0,96% 390,51FR Rennes 3 0,62% 10 0,46% 652,99AT Salzburg 3 0,62% 16 0,73% 921,26FR Toulouse 3 0,62% 8 0,37% 976,28ES Barcelona 3 0,62% 9 0,41% 1325,48NO Bergen 3 0,62% 24 1,10% 1719,19BE Lint 2 0,41% 57 2,61% 40,31BE Tongeren 2 0,41% 12 0,55% 82,01BE Neerpelt 2 0,41% 5 0,23% 104,40DE Essen 2 0,41% 11 0,50% 241,66CH Genève 2 0,41% 7 0,32% 787,46FR Aix-en-Provence 2 0,41% 6 0,27% 1024,74FR Montpellier 2 0,41% 11 0,50% 1025,00FR Marseille 2 0,41% 6 0,27% 1041,20CA Ottawa 2 0,41% 5 0,23% 5678,11BE Leefdaal 1 0,21% 5 0,23% 18,03BE Lier 1 0,21% 10 0,46% 40,31BE Charleroi 1 0,21% 15 0,69% 50,00BE Maasmechelen 1 0,21% 5 0,23% 101,12FR Villeneuve d’Ascq 1 0,21% 11 0,50% 109,66NL Eindhoven 1 0,21% 5 0,23% 128,06NL Groningen 1 0,21% 6 0,27% 360,69CH Zürich 1 0,21% 12 0,55% 652,99CH Luzern 1 0,21% 13 0,60% 662,74FR Avignon 1 0,21% 11 0,50% 951,17IT Ferrara 1 0,21% 12 0,55% 1158,84

overige 143 29,55% 207 9,49%

STAD aantalorganisaties

totaalproductiecredits

afstand tot Brussel


17

Om te beginnen valt het zware aandeel van Brusselop. Brussel wordt vaak in één adem genoemd metParijs en Berlijn als een van de hoofdsteden van deinternationale danswereld. In de context van deVlaamse podiumkunsten is het aandeel van Brusselverpletterend. Een op de vijf dansproducenten komtuit Brussel. Toch overheersen de Brusselse gezelschappen detoptwintig van veelproducenten niet: in Brussel zijnvooral heel veel organisaties (95) actief. En – verge-leken met het totaal – ligt de toevalligheidsgraadvan hun bijdrage relatief laag. Slechts 38 procentvan de Brusselse producenten duikt maar één keerin de lijst op. En 28 procent werkt gemiddeld jaar-lijks aan één productie mee. In vergelijking met hettotaal heeft de Brusselse piramide een smallerebasis en een bredere top. Daaruit kun je de conclusietrekken dat er in Brussel eerder middelgrote dans-producenten actief zijn.

Opnieuw valt het internationale karakter van de lijstop: de overgrote meerderheid van de belangrijksteVlaamse danssteden ligt in het buitenland. Dezegegevens bevestigen dus het internationale karaktervan het danslandschap. Enkele jaren geleden publi-ceerde het VTi cijfers over de internationale tourneesvan Vlaamse podiumgezelschappen. Daaruit bleek alhet internationale karakter van dansland: de helftvan de Vlaamse dansproducties heeft een internatio-nale speellijst. In totaal wordt tweevijfde van deVlaamse dansvoorstellingen in het buitenlandgespeeld. De huidige cijfers bevestigen die trend.

All Natural, Kate McIntosh, 2005© Kate McIntosh

Le chant d’amour du grand singe, Karine Pontiès – Het muziek Lod / Dame de Pic asbl, 2003© Patrick De Spiegelaere


18

HET PLANETARIUM VAN DE DANSOnderstaande grafiek brengt het relatieve gewichtvan de vijftig belangrijkste danssteden grafisch inbeeld, en ook hun afstand tot Brussel. Brussel staatin het centrum, omdat veruit het grootste aantalproductiecredits daar gesitueerd is. Alle steden wor-den weergegeven als cirkels die zo dik zijn als huntotale productiecredits. De afstand van de cirkel tothet middelpunt is gelijk aan het aantal kilometertussen Brussel en de stad in kwestie.

Op deze grafiek is het van minder groot belang teweten welke cirkels nu precies voor welke stedenstaan. De namen van de vijftig belangrijkste stedenkun je wel terugvinden in de lijst hierboven. Het gaathem om het globale beeld, dat de bovenstaande lijstvan vijftig steden wel enigszins relativeert.

We zagen hierboven dat slechts een derde van de 50belangrijkste danssteden in België ligt. De productievan Vlaamse dans stopt niet aan de territorialegrenzen van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstede-lijk Gewest. Maar slechts drie van de vijftig dans-steden liggen verder dan 2000 kilometer van Brusselverwijderd. (De drie cirkels in de rechter bovenhoekzijn de belangrijkste Noord-Amerikaanse partner-steden: New York (5 credits), Montréal (12) enOttawa (5).)

Het planetarium laat dus zien dat de Vlaamse dansgemaakt wordt in een sterk internationale context,maar die ruimte is toch niet onbegrensd. Onze dans-makers zijn actief in een transnationale productie-ruimte voor dans, waarbinnen er enorm veel wordtsamengewerkt en waarbinnen de landgrenzen klaarblijkelijk van weinig tel zijn. Maar de (West-)Europese grenzen zijn nog lang niet uitgegomd.


19

Drum & Dance, Zoo/Thomas Hauert, 2005© Laura Milone

IN, Kris Verdonck – Stillab, 2004© Kris Verdonck


20

In de veldanalyse schenken we ruim aandachtaan de instroom en doorstroom in het podium-landschap. Voor dans is dit zeer acuut, nu delaatste besluitvorming over structurele subsidië-ring een status quo opleverde (er werden geennieuwe productiekernen structureel erkend). In deze bijdrage plaatsen we de discussie in historisch perspectief, door in kaart te brengenhoeveel gezelschappen sinds de invoering vanhet podiumkunstendecreet in 1993 subsidiespretendeerden en toegewezen kregen.

CIJFERS OVER SUBSIDIEAANVRAGEN EN -TOEKENNINGENDe VTi-databank is een belangrijke informatiebronom de instroming en doorstroming in kaart tebrengen voor kunstenaars, organisaties en – meeralgemeen – het landschap. De volgende maandenwordt de databank nog aangevuld met informatieover vroegere periodes, zodat we de historischeevolutie over langere tijd kunnen bestuderen. Dedatabank heeft ook restricties: hij focust op hetgesubsidieerde veld waardoor je de instroommoge-lijkheden niet goed in kaart kunt brengen. Zo werdwie subsidie aanvroeg maar niet kreeg, niet inonze databank gedocumenteerd als de productieniet gelieerd was aan het gesubsidieerde veld. Wewillen dit veranderen. We houden nu de gegevensbij van iedereen die een subsidie aanvraagt, zodatwe hun producties kunnen documenteren zodra zein het gesubsidieerde circuit opduiken.We hebben de administratie overzichten gevraagdvan iedereen die sinds 1993 structureel of voorprojecten subsidies heeft aangevraagd. Ook dezeoverzichten zullen een nuttig instrument zijn omcarrières te schetsen. Van de administratie ontvingen we al overzichtenvoor dans. In wat volgt geven we enkele antwoor-den op de volgende vragen:• Is de huidige situatie zonder doorstroming naarstructurele subsidie nieuw?• Moeten organisaties meermaals structurele sub-

sidie aanvragen voor ze die krijgen?• Hebben structureel gesubsidieerde organisatiesal een projectgeschiedenis achter de rug?• Is er een evolutie in het aantal aanvragers voorprojectsubsidie?• Zijn aanvragen voor projectsubsidie veelal eenmalig? • Hoe groot is de groep van wie al vaak project-subsidie heeft aangevraagd?

STRUCTURELE SUBSIDIES IN DE DANSSinds 1993 hebben 33 dansorganisaties structu-reel subsidie aangevraagd. Tien van hen zagenhun aanvraag minstens voor één periode gehono-reerd. Het aantal gesubsidieerde organisaties bleefin de loop der jaren erg constant:

Achter die vrij constante cijfers gaat zowel een‘status quo’ als beweging schuil. Dit heeft nietalleen te maken met veranderingen in de sectorzelf, maar ook met nieuwe bepalingen in hetdecreet. In de tijd van het podiumkunstendecreetwas het subsidiebedrag voor dans niet alleenbestemd voor gezelschappen, maar ook voor orga-nisaties zoals festivals of werkplaatsen. Nu voorziethet Kunstendecreet daar een aparte regeling voor.

We geven een overzicht in vogelvlucht: gezelschap-pen ‘van het eerste uur’ zijn Rosas, Ultima Vez enLes Ballets C de la B. Tijdens de eerste periodekregen ook twee dansorganisaties een structurelesubsidie: Klapstuk (dat vanaf 2001 samen metStuk als een geheel, en met een dossier als kun-stencentrum werd gepresenteerd) en De Bewee-ging. De Beweeging zou tot en met de periode2001-2005 structureel subsidie krijgen, al was ereen negatief advies. Deze organisatie veranderdelater in WP Zimmer en die vinden we nu bij dewerkplaatsen terug.

DE WAARHEID OVER DE DANSSUBSIDIES

Els Baeten

INSTROOM EN DOORSTROOM VAN DANSORGANISATIES (1993-2006)

aanvragers

gesubsidieerd

1993-199611

5

1997-200017

6

2001-200512

9

2006-15

6


21

De tweede periode 1997-2000 betekende bijna eenstilstand, al had de commissie dit liever andersgezien. Die stelde namelijk voor om ook DamagedGoods, Hyena (Marc Vanrunxt), Aquilon (KarinVyncke) en Contrecoeur (Bert Van Gorp) structureelte subsidiëren, maar dat ging niet door. De enigenieuwkomer was toen Dans in Kortrijk, dat intus-sen is opgegaan in BUDA.Voor de periode 2001-2005 komen er vier gezel-schappen bij: Damaged Goods, Kunst/Werk, ZOOen Hush, Hush, Hush. Azuur (Alexander Baervoets)en Hyena (Marc Vanrunxt), de twee organisatiesdie zouden uitgroeien tot Kunst/Werk ontvingen alvanaf 1994 projectsubsidies. En beide choreogra-fen hadden elk afzonderlijk in 1997 al een vergeef-se gooi naar een structurele subsidie gedaan. OokDamaged Goods en ZOO hadden al in 1997 struc-turele subsidies aangevraagd, na een aantal jarenwerken met projectsubsidie.

En wat met de huidige subsidieronde? Voor dedansgezelschappen verandert er weinig. Hush,Hush, Hush werd niet aanvaard. Er zijn geennieuwkomers bij de structureel gesubsidieerden,ook niet voor een periode van twee jaar, al heeft devorige danscommissie dat meermaals voorgesteld.Die nieuwe formule wordt alleen in negatieve zintoegepast: Damaged Goods valt terug van vier tottwee jaar.

Voor de organisaties die ditmaal uit de boot vallenwas het – met uitzondering van Hush, Hush, Hush– hun eerste aanvraag voor structurele subsidies.Op één uitzondering na, werkten ze wel al met pro-jectsubsidie, sommige al verscheidene jaren. Devier gezelschappen die een positief artistiek adviesvoor twee jaar kregen, moeten het in 2006 met eenprojectsubsidie stellen: Deep Blue (voor twee pro-ducties), Kobalt Works, Peeping Tom en Soit.

DANSPROJECTSUBSIDIESSinds 1993 heeft de Vlaamse overheid 152 dans-projecten gesubsidieerd, een gemiddelde van elfper jaar. De administratie heeft geen volledigegegevens over wie subsidies aanvroeg vóór 1998.In deze Courant houden we het dus bij de periode1998-2006.

Circa vier op de tien projecten waarvoor een toe-lage werd aangevraagd, krijgen die ook. De com-missie wou meermaals meer initiatieven belonen,maar kon dat niet doen omdat het budget niettoereikend was. De 288 aanvragen sinds 1998werden samen door 136 organisaties ingediend.Hierin kun je een aantal ‘modellen’ onderscheiden.• Onder de 81 organisaties die nooit een subsidieontvingen zijn er 56 ‘eendagsvliegen’: het gaatniet om organisaties die niet lang bestonden ofbestaan, maar die maar eenmaal een aanvraaghebben ingediend. • 25 organisaties die verschillende keren een aan-vraag deden, kregen nul op het rekest. De meestevan deze choreografen deden twee aanvragen. Wievoor het eerst subsidies aanvraagt, is daaromgeen ‘onbekende’. Een projectaanvraag zondervoorgeschiedenis maakt weinig kans op subsidie,zo constateerde de vorige beoordelingscommissie. Ook bij de 55 gehonoreerde organisaties zijn erverschillende modellen. • Hyena en Azuur (Kunst/Werk), Damaged Goods,ZOO en Hush, Hush, Hush stroomden door naarstructurele subsidies. Het ligt voor de hand dathun projectaanvragen werden goedgekeurd. • De helft van de 55 ‘uitverkorenen’ kreeg slechtseenmaal projectsubsidie. Hieronder zit hier en daareen ‘volhouder’, die vier tot zes keer een pogingdoet, maar zijn inspanningen slechts eenmaalbeloond ziet.• De organisaties die intussen structurele subsi-dies krijgen niet meegerekend, krijgen 22 chore-ografen minstens tweemaal een subsidie. Dezegroep is het meest interessant om de doorstromingnaar structurele ondersteuning te bestuderen eneen beleid te ontwikkelen:

199819992000200120022003200420052006totaal:

aantal projectaanvragen

31

33

36

29

34

43

28

28

26

288

aantal gehonoreerd

14

10

12

12

12

13

9

16

14

112

%45

30

33

41

35

30

32

57

54

39


MEER DAN DRIEMAAL PROJECTSUBSIDIERetina Dance Company (Sascha Lee/Van Huffel), Edward (DavidHernandez), Kwaad Bloed (Ugo Dehaes/Charlotte Vanden Eynde),Continuum (Brice Leroux), JOJI Inc. (Johanna Saunier/JimClayburgh), Krul (Les Bains:: Connective), Deep Blue (Heine R.Avdal/Yukiko Shinozaki/ Christelle Fillod)DRIEMAAL PROJECTSUBSIDIEAquilon (Karin Vyncke), Cava (Dirk Opstaele), Kobalt Works (ArcoRenz), Filter (Florence Augendre), Vanity (Vincent Dunoyer),Galothar (Andy Denys), Peeping Tom (Frank Chartier/GabrielaCarrizo/Samuel Lefeuvre...), fABULEUSTWEEMAAL PROJECTSUBSIDIEKraplak Puur (Eric Raeves), Alkyonis (Anabel Schellekens/Kosmas Kosmopoulis), Maquette (Dirk Hendrikx), Visit (RiinaSaastamoinen), Amgod (Timothy Couchman, Bruce Campbell,Misha Downey, Koji Hidama), Ennesima (Manuela Rastaldi), Soit (Hans Van den Broeck)

DIVERSE WERKMODELLEN VOOR PROJECTEN EN MODELLERING VAN SUBSIDIËRINGDe vorige beoordelingscommissie dans heeft zichmeerdere keren gebogen over dansinitiatieven dieniet structureel zijn gesubsidieerd en beleidssug-gesties geformuleerd. De beoordelingscommissie onderscheidde werk-modellen met verschillende bedoelingen en werk-wijzes. De commissie stelde voor die op anderemanieren te subsidiëren of te ondersteunen. Diverse choreografen houden er een jaarwerking op na: hun artistieke activiteiten overstijgen eenloutere opeenvolging van aparte creaties. Hun dos-siers zijn meestal een integraal onderdeel van eenrepertoire, spreiding, herwerking, onderzoek, ofworkshops. Verschillende van deze choreografenhebben ook al twee of drie gesubsidieerde projec-ten gerealiseerd. De commissie heeft het dan overde situatie in 2002. Voor dergelijke initiatievenstelde de commissie een systeem voor dat hetmidden houdt tussen de vierjarige structurele sub-sidie en een projectsubsidie, wat de choreografenin staat zou stellen om het hele jaar zowel opartistiek als op zakelijk vlak voort te werken. Het Kunstendecreet maakt dit nu mogelijk, maarde tweejarige formule werd bij de laatste subsi-dieronde niet gehanteerd, behalve om de subsidievoor Damaged Goods terug te schroeven. Een andere groep jonge makers vraagt meer ruim-te voor onderzoek, waarbij ze regelmatig zoekennaar een confrontatie met een publiek. Hiervoorstelde de commissie een werkbeurzensysteem voor.Ook deze formule werd met het Kunstendecreet

mogelijk, maar voor dans niet gebruikt. Die suggesties van de beoordelingscommissiewaren trouwens niet nieuw. Ze werden al jaren eerder voorgesteld en waren ook al te lezen in deVTi-nota van juni 1996 getiteld ‘Naar een ontwik-kelingsbeleid voor de podiumkunsten.’De vorige danscommissie wees er ook op dat hetvoor jonge makers geen haalbare kaart is om jaar-lijks een productie te realiseren. Toch zijn er jongemakers die jaarlijks een voorstelling maken, dieniet gespreid krijgen en toch al aan een nieuw pro-ject beginnen. Dergelijke gevallen zijn allesbehalveuitzonderingen. De beoordelingscommissie vroegzich af of het beleid dit niet moet afremmen doorbijvoorbeeld niet meer dan drie aanvragen in eenstructurele periode van vier jaar te aanvaarden.Een andere suggestie van de commissie was omeen grotere spreiding te vragen bij de tweede ofderde projectsubsidie. Ten slotte vroeg de beoordelingscommissie zich afin hoeverre en op welke manier ‘danswerkplaatsen’of kunstencentra een rol kunnen spelen om chore-ografen op te vangen en te ondersteunen. Hetpodiumkunstendecreet legde de zogenaamde werk-plaatsen nog soortgelijke normen op - bijvoorbeeldvoor de productie - als dansgezelschappen. Decommissie zou dat graag veranderd zien. Ook opdit vlak biedt het Kunstendecreet nieuwe mogelijk-heden, maar de vraag is of de vrijgemaakte mid-delen zullen volstaan voor een degelijke opvang enondersteuning.

VERDERE ANALYSEIn de veldanalyse kunnen we nu de aanvragers vansubsidies koppelen aan onze databank. Zo kunnenwe beter ‘carrières’ in beeld brengen en nagaan inhoeverre en met welke partners samenwerkings-verbanden werden gerealiseerd.Voor de organisaties willen we de rol nagaan vanwerkplaatsen, kunstencentra, maar ook gezel-schappen en cultuurcentra en bekijken in hoeverrede situatie sinds het Kunstendecreet is veranderd.Hierbij moet je een onderscheid maken tussen denieuwe bepalingen zelf en hoe ze werden toegepastbij erkenningen en middelen.Op basis van die analyse willen we dan een aantalmogelijke scenario’s naar voren schuiven om jongemakers te ondersteunen en helpen, en om de door-stroming in de sector te verbeteren.

22


DE IMPACT VAN 10 JAAR P.A.R.T.S.

Joris Janssens

THEO VAN ROMPAY OVER

“Mij ga je nooit horen zeggen dat er teveel choreografen in Brussel zijn.”

In 1995 opende P.A.R.T.S., kort voor Performance Arts Research and Training Studios, de dansschool vanAnne Teresa de Keersmaeker. Tien jaar later lijkt de tijd rijp om een balans op te maken. De impact vande opleiding op het danslandschap – hier én in het buitenland – is niet toevallig een prominent thema inde feestelijke publicatie die PARTS voorbereidt om zijn verjaardag te vieren. Over de gevolgen van deaanwezigheid van PARTS is er immers heel wat gezegd. Het is mede door deze school dat Brussel eenaantrekkingspool is geworden voor danstalent van over heel de wereld. Dat Brussel inderdaad een kos-mopolitisch broeinest is van dansactiviteit, dat bevestigen onze cijfers. Het Brusselse aandeel in dedansproductie is hoog. De lijst van dansmakers zou zonder PARTS niet zo internationaal georiënteerdzijn. Tegelijk bracht de uitvoering van het Kunstendecreet voor de dans een paar knelpunten naar boven.De commissies stelden vragen bij de internationalisering van de sector, en de minister besliste dat ergeen nieuwe dansgezelschappen structureel erkend zouden worden. Kunnen we al die creativiteit welaan? We voelden Theo van Rompay, adjunct-directeur bij PARTS, aan de tand over de ontwikkelings-mogelijkheden voor de ex-PARTS-studenten en, breder, voor het hele danslandschap.

Beginnings/Endings, Charlotte Vanden Eynde – Kwaad Bloed, 2005

© Herman Sorgeloos


24

Theo van Rompay: Jullie lijst zou er tien jaar geledeninderdaad heel anders uitgezien hebben. Dat heeftnatuurlijk niet alleen met PARTS te maken. In dedans is er sowieso een groot verloop. In elk creatie-veld zie je bovendien een piramide, met een smalletop van vaste namen en onderaan veel toevalligepassanten. Mijn aanvoelen zegt dat de invloed vanPARTS toch wel eerder bovenaan de piramide zicht-baar zal zijn, in de regionen waar het werk mindertoevallig wordt. De topvijftig lijkt dat te bevestigen.Daar vind je heel wat ex-PARTS-studenten terug:Taka Shamoto, Salva Sanchis, Marta Coronado, SidiLarbi Cherkaoui, Heine Avdal, Alix Eynaudi, RobertoOliván, Igor Shyshko, Charlotte Vanden Eynde, GiuliaSugranyes, Arco Renz,... Dat is erg veel, zeker als jebedenkt dat de eerste generatie pas in 1998 is afge-studeerd. Het PARTS-aandeel zal dus nog stijgen.

Jullie zijn via een enquête nagegaan wat ergebeurd is met de ex-PARTS-studenten?We gaan die gegevens niet kwantificeren, maar inhet PARTS-boek komt er een korte beschrijving vanwat iedereen die op PARTS gestudeerd heeft van-daag doet. Algemeen kun je drie soorten van werkonderscheiden: er zijn uitvoerende dansers, er zijnchoreografen en er is een tussengebied dat groeit:steeds meer mensen nemen een collectieve positiein, tekenen samen voor een creatie. Die drie domei-nen dekken we allemaal. Maar als je de cijfers naastde perceptie legt, dan zijn er relatief meer uitvoeren-de dansers dan men doorgaans denkt. Dat blijkt ookuit jullie lijst. Als we het in procenten zouden moetenuitdrukken, zul je wellicht zien dat ongeveer de helftvan de studenten danser wordt. Een kwart wordtmaker en een ander kwart werkt in dat tussenge-bied.De perceptie is dus anders: men ziet PARTS als eenschool van makers. Over de dansers wordt weiniggesproken. Choreografen als Salva Sanchis, ArcoRenz, Thomas Plischke, Charlotte Vanden Eynde,Maria Clara Villa Lobos, Larbi Cherkaoui of MetteIngvartsen zijn méér bekend, omdat pers, organisa-toren en publiek nu eenmaal meer aandacht gevenaan makers dan aan dansers. De link tussen hen en PARTS wordt dus steevast gelegd. Daar is op zichniks mis mee, maar als je de uitstroom van PARTS inkaart zou brengen, dan krijg je een ander beeld. Eenmeerderheid van de mensen die uit PARTS komen,staat “anoniem” op het toneel.

Bij sommige voorstellingen van Rosas komt bijnaheel de cast uit PARTS, net zoals bij Akram Kahn bij-voorbeeld. Ook als Wim Vandekeybus, Meg Stuart,Michèle-Anne De Mey of Jan Fabre iets maken, danzitten daar mensen van PARTS in, maar die kennenwe niet. Ook bij buitenlandse choreografen als TrishaBrown, Emio Greco, Iztok Kovac, Mathilde Monnier,Angelin Preljocaj en vele anderen dansen ex-studen-ten van PARTS.

Hoe zit het met de verhouding binnenland-buiten-land? Een ander stereotiep idee is dat al die bui-tenlandse PARTS-studenten hier zouden blijvenhangen?

50/50, Mette Ingvartsen, 2004 © Peter Lenaerts


25

Daar klopt iets van. Afgestudeerden blijven inder-daad vaak in Brussel ‘hangen’. Dat is ook niet meerdan normaal. Als je rond de leeftijd van twintigbesluit om voor meerdere jaren je geboorteplek teverlaten, dan is dat een ingrijpende beslissing.

Tijdens hun studies bouwen die mensen hier eenheel nieuw netwerk uit. Tegelijk verschrompelen deoude contacten. Als ze de arbeidsmarkt opgaan, isde Brusselse biotoop voor hen een natuurlijke plekgeworden. Ze blijven dus hangen, maar dat ze hierallemaal willen blijven is een misverstand. Als zehier blijven, dan is dat doorgaans gerelateerd aande mogelijkheid om te werken, om projecten op testarten. Ook wanneer ze zich oriënteren op Parijs,Amsterdam, Londen of Berlijn, blijft Brussel eengoed gelegen uitvalsbasis. Uiteindelijk vertrekkenook veel mensen, het kost alleen vaak een beetjetijd. Velen vinden ergens anders werk, anderen hun-keren sowieso om terug te gaan naar de plek waar zevandaan komen. En degenen die geen geschikt werkvinden, keren na verloop van tijd ook wel terug. Maarik heb geen exacte cijfers van de juiste verdelingendaarvan.De politiek van de school zelf is dat we zelf zoveelmogelijk de aansluiting zoeken met de arbeidsmarkt.Daarvoor hebben we verschillende instrumenten ontwikkeld. Er is het toonfestival Sum/Some of theP.A.R.T.S., dat volgend jaar voor de derde keerplaatsvindt, in Vooruit in Gent. Er is ook hetEuropese netwerk DÉPARTS dat ondersteund wordtdoor de Europese Commissie vanuit het programmaCultuur 2000. Er is een aantal toonaangevende bui-tenlandse huizen en festivals –in Boedapest, Berlijn,Essen, Lissabon, Utrecht en ook Gent- die een enga-gement opnemen om het werk van onze studenten tetonen. Europa draagt voor de helft van de kosten bij. DÉPARTS laat zien dat we de ontwikkelingsmogelijk-heden voor onze studenten meteen internationaalzien. Onze afstudeerprojecten 2006 staan niet alleenin Brussel, Antwerpen en Gent geprogrammeerd,maar ook in in Amsterdam, Rotterdam, Berlijn,Lissabon, Marseille en Wenen. De politiek van deschool is verder dat we onze buitenlandse ex-studen-ten aanmoedigen om zowel hier als in hun land vanherkomst een netwerk uit te bouwen en de overheidaan te spreken. Je kunt vaak zowel hier als in jegeboorteland subsidies vragen. Die twee kunnenelkaar alleen maar versterken.

Rozenblad, Ugo Dehaes – Laika / Kwaad Bloed, 2004© Phile Deprez

Project 1 – The Bacterial Tour, PONI, 2004© Koen Broos


26

Overigens, naast onze studenten zijn er nog heel veelmakers en dansers uit het buitenland die naar hierkomen, maar die niets met PARTS te maken hebben.Maar laat ons niet klagen over de aanzuigkracht dieBrussel vandaag heeft. Die heeft natuurlijk te makenmet de historische kwaliteit van het werk dat hier altwintig jaar lang gemaakt wordt. In de jaren 1980wilde elke jonge danser naar New York. Ga vandaagaan jonge dansers in New York vragen waar zij naar-toe willen. Wellicht zal de helft voor Brussel kiezen.Dat maakt dat er enorm veel creatieve energie is.Dat merken we bijvoorbeeld wanneer we tijdens dezomermaanden samen met Rosas de SummerStudios organiseren, waarbij we – sinds 1997 reeds– onze studio’s elf weken lang openstellen voor inBrussel residerende kunstenaars. Daar komen tel-kens tientallen aanvragen voor binnen, waarondersteeds dansers en choreografen waarvan ik nooitgehoord heb. Er is hier dus een groot draagvlak voor dans. Diesituatie heeft voor- en nadelen. Er is een gigantischpotentieel, maar velen moeten krabben om overeindte kunnen blijven. Achter jullie piramide van vastewaarden en toevallige passanten schuilt namelijkeen omgekeerde piramide, als je werkingsmiddelenaan die namen zou plakken. Wat de productie betreftschuift dat uiteindelijk op naar een gebied waar je –zonder pejoratief te zijn – eerder van hobbyisme ofamateurisme moet spreken.

Het is niet eenvoudig om al die creativiteit tekanaliseren. Als je kijkt naar de vorige beslissin-gen dan stellen zich voor de danssector wel eenaantal knelpunten. Er zijn in de dans geen nieuwestructurele erkenningen. Zij die al erkend waren,kunnen niet doorgroeien. Hoe kun je daar eenbeleid voeren voor de veelheid die er is?Mij ga je nooit horen zeggen dat er teveel creativiteitis. Altijd en overal is er meer vraag naar middelen,dan dat er aanbod is. Dat er niet genoeg geld is endat het beleid keuzes moet maken, is op zich niethet probleem. We zijn allemaal kleine liberalengeworden die weten dat dat de kwaliteit opstuwt. Wijmoeten in PARTS ook keuzes maken. In april hebbenwij onze audities voor het volgende academiejaarafgerond. We hebben dertig mensen geselecteerd uiteen groep van achthonderd, waarvan er letterlijkhonderden echt goede dansers zijn.

Opium, Arco Renz – Kobalt Works, 2004© Jean-Luc Tanghe

P.A.R.T.S student performances, 2004© David Bergé


27

Maar de recente subsidiebeslissingen in het dans-veld getuigen van stroefheid, van een gebrek aantoekomstvisie. Het lamentabele advies van de beoor-delingscommissie dans heeft de sector daarbij geendienst bewezen. Ondanks de hoge vlucht van dedans in Vlaanderen heeft niet één nieuwe structuureen meerjarige erkenning gekregen, zelfs niet voor deinstapperiode van twee jaar. Jullie lijst laat bijvoor-beeld zien dat de ex-PARTS-studenten duidelijk aan-wezig zijn in het veld. Maar tot op vandaag heeftgeen enkele van die choreografen een structureleerkenning gekregen. Ik wil niet chauvinistisch zijn,maar ik vind dat dat de kwaliteit van hun werkonrecht aandoet.

Nogmaals: iedereen aanvaardt dat er limieten zijn endat er keuzes gemaakt worden. Maar dat gebeurtvandaag niet goed. Er is geen sprake van een geïn-tegreerd dansbeleid. Ik ben geneigd te zeggen datwe volop bezig zijn een historische kans te missen.Iedereen spreekt over Brussel als hoofdstad voor dedans, en op basis van de kwaliteit van het hiergeproduceerde werk is dat terecht. De Vlaamse cho-reografen hebben de voorbije decennia de ontwikke-lingen in de dans op wereldschaal mee getekend.Dat klinkt patriottisch, maar in het buitenland staatdat feit al lang niet meer ter discussie.Symptomatisch is dat die boom van hedendaagsedans in Vlaanderen helemaal van onderuit is gere-aliseerd. Ook PARTS is vanuit het cultuurbeleidgezien een isoleerbare toevalligheid, want vollediggeïnitieerd vanuit de sector, in casu Rosas en DeMunt. Pro-actief denken is volledig afwezig in hetbeleid. Nadenken over formats als danswerkplaat-sen, dansfestivals, waarom geen danstheater. Ik zegniet dat we dat allemaal moeten hebben. Maar erwordt – ondanks die boom van de voorbije twintigjaar – onvoldoende cultuurpolitiek nagedacht overhet samenspel van productie, research, presentatieen opleiding.

Ik heb lang geleden, samen met vele anderen,steeds gepleit voor het weghalen van de schottentussen de disciplines. In de jaren 1980 was dathyperbelangrijk, want de gesubsidieerde podiumsec-tor was toen nog een monoliet van enkel toneelspeel-kunst. Het was een zeer pertinente aanvalsbewegingom dat neer te halen. Vandaag is de situatie veran-derd. De horizon van de podiumkunsten is spectacu-lair verbreed. Het generalistische Kunstendecreet is– gelukkig! – een open en transparant instrumen-

Lisbeth Gruwez in Quando l’uomo principale è una donna, Jan Fabre – Troubleyn, 2004 © Wonge Bergmann

Some notes are, Heine R. Avdal, 2006© Heine R. Avdal


28

teel antwoord daarop. Je moet inderdaad een openbeleid hebben, niet alles in hokjes proberen op tesluiten. Maar we moeten er ons ook voor hoedenalles op één hoop te gooien. Wat moet het beleid danwél doen? Doorheen die generalistische aanpak tochproberen om bepaalde verhoudingen in acht te hou-den. Men kan types van werk clusteren. De internedynamiek die zich in bepaalde deelsectoren voordoet,moet je proberen te identificeren en vervolgens gaje zoeken naar oplossingen op maat. Zonder echtschotten te plaatsen, kun je specifiek kijken naarwat elke sector nodig heeft. Voor de dans zou zo’ngeïntegreerde aanpak wonderen kunnen verrichten.Het is nog niet te laat, maar wel hoog tijd als we deboom in de dans méér willen laten zijn dan een toe-vallig conjunctureel gegeven.

Wat voor de dans geldt, geldt trouwens ook voor bij-voorbeeld de internationalisering van de podium-kunsten. Kijk maar naar de recente ontwikkelingenbij vele theatermakers. Twintig jaar geleden was hetondenkbaar dat Vlaamse toneelmakers – MisteroBuffo en Tone Brulin even terzijde gelaten – hunwerk in het buitenland toonden. Alles geeft aan datdaar letterlijk en figuurlijk grenzen verlegd worden.De tijden veranderen, dat geeft andere morfologieënen het beleid anticipeert daar onvoldoende op.

Als je die problematiek vertaalt naar de loopbaanvan dansers en makers, dan lijkt niet zozeerinstroom maar vooral doorstroming het probleemte zijn. Er zijn wel wat mogelijkheden en formatsvoor jonge makers. Maar een continue werkinguitbouwen is moeilijk, net als de spreiding inVlaanderen.Voor jonge makers is het moeilijk om een solidebasis te verwerven. Jonge dansgezelschappen of -projecten hebben het lastiger om hun weg te vindennaar toch een redelijk intensief netwerk van cultuur-centra. Dat is wellicht de schaduwzijde van hetinternationale karakter van deze sector. Voor vierjonge mensen die nu afstuderen in het Conserva-torium of in het Rits is het veel eenvoudiger om eeneigen gezelschap te vormen en zich te nestelen, danvoor die Argentijnse, de twee Polen en die Zweed diein PARTS afstuderen en samen aan de slag willen.Die zijn simpelweg geïsoleerd in Brussel, die hebbengeen wortels of netwerk in Vlaanderen. Ik denk dat er hoge nood is aan een interface. Ermoeten meer mensen en organisaties komen, zoalsMargarita Production, die de brug kunnen maken.Het is mogelijk een veel groter publiek te bereiken.In de school doen we veel voorstellingen en het tal-rijke publiek is altijd zeer enthousiast. Ik zie hierzeer goede producties die nooit hernomen worden,onder meer omdat de programmatoren van cultuur-centra ze niet gezien hebben. Er is zeker een grootpotentieel dat nog onvoldoende ontwikkeld is. Hetmanagen van jonge kunstenaars én een herwaarde-ring van het receptieve werk, met als hoofdopdrachtaan publieksopbouw te doen voor die jonge kunste-naars, zijn twee zwakke schakels in het brede spec-trum van de dansactiviteit in Vlaanderen. Beide pro-bleemgebieden zullen zeker op tafel liggen wanneereen geïntegreerd dansbeleid het voorwerp van dis-cussie zou zijn.

Mudar, Andy Deneys – Galothar, 2005© Dominique Bourree


29

SPECULEREN OP DE BUITENLANDSE MARKT

Het Kunstendecreet geeft je voor het eerst dekeuze om de internationale werking structureelte verankeren. In Courant#76 stelden we devraag of internationaal werken beloond werd inde subsidiebeslissingen van juni 2006. Wantwaarom plaatst het beleid nu zoveel kantteke-ningen bij internationaal werken? De zichtbaar-heid van de gezelschappen in Vlaanderen zouvervagen, meer overheidsmiddelen geven voorspreiding zou de markt scheeftrekken, en er zoueen grens zijn aan de groei en de versplintering.Deze kwestie blijft ons bezighouden binnen develdanalyse waaraan we momenteel werken.Naar aanleiding van 25 jaar Vlaams Cultuurhuisde Brakke Grond in Amsterdam werkt het VTi aaneen tekst over het belang van de internationalewerking voor de ontwikkeling van de podiumkun-sten in Vlaanderen. Uit de lectuur van de subsi-diedossiers, gesprekken met betrokkenen in het besluitvormingsproces of het onderzoek vanhet cijfermateriaal leren we de complexiteit vaneen structurele internationale werking beterkennen én onderscheiden van een projectmatigeaanpak.

De podiumkunsten hebben sinds de jaren tachtighun eigen internationale aanpak ontwikkeld, alsdeel van de artistieke en professionele ontwikke-ling van de sector zoals Marianne Van Kerkhovendie in het vorige nummer van Courant beschrijft.In 1996 stelde de toenmalige AdviescommissieDans ‘Je zult internationaal zijn, of je zult niet zijnbinnen de Vlaamse dans’. Hoe extreem dat toenook klonk, uit de bijdragen van Ruth Collier(ZOO/Thomas Hauert) en Kristien De Coster(Ultima Vez) in Courant#76 blijkt hoezeer dit nu,tien jaar later, de realiteit is. Een structurele inter-nationale werking is vanzelfsprekend voor eendansgezelschap. We mogen niet vergeten dat dit niet alleen op dedanssector van toepassing is. Een aantal theater-en muziektheatergezelschappen is op dit terrein

even succesvol. ‘België is een klein land. Julliemoeten vechten om jullie producten te exporteren,anders rooien jullie het niet.’ (Gérard Violette van Théâtre de la Ville in Parijs in De Morgen,03/04/2006).

In de dossiers lezen we dat de artistieke plannenvan deze producenten eigenlijk te grootschalig zijnvoor Vlaanderen. De internationale samenstellingvan het artistieke team, de grootte van de bezet-ting, de gevraagde technische kwaliteit van deinfrastructuur, de doorgedreven publiekswerkingvan een programmator of tal van andere factorenmaken dat de productie niet in het ‘gewone’ stra-mien past waarbij repetitieperiode en tournee indrie maanden worden afgewerkt. Deze manier vanwerken vraagt een andere dynamiek, structuur enfinanciering en het netwerk aan buitenlandsepartners dat deze gezelschappen hebben opge-bouwd maakt dit mee voor hen mogelijk. Bijgevolgwas voor veel aanvragers de structurele opnamevan hun internationale werking in het dossier eenlang verhoopte, natuurlijke evolutie.

Minister Bert Anciaux sprak op het VTi-colloquiumGrensgevallen op twee september 2005 over hetinternationale cultuurbeleid. Hij zag de zakenambitieus: ‘Ik weet – en ik herhaal mezelf bewust– dat de investering in een internationale praktijkde belangrijkste garantie vormt voor duurzamekwaliteit en verfrissende creativiteit.’Sindsdien wacht de kunstensector met spanningop de uitwerking van deze plannen – waarin deminister trouwens een rol voor de steunpunten zagweggelegd –, die voorlopig alleen nog van belangzijn voor toekenning van de internationale project-subsidies. De opvatting dat de subsidie voor inter-nationaal cultuurbeleid een investering is, is zeerinteressant. Zeker omdat de minister er een inhou-delijke opbrengst aan verbindt.

STRUCTURELE SUBSIDIE VOOR DE INTERNATIONALE WERKING VAN PODIUMKUNSTENAARSNikol Wellens


30

Een structurele subsidie van de VlaamseGemeenschap is voor een gezelschap niet alleeneen financieel maar ook een symbolisch kapitaal.Met de artistieke en financiële waarde die hetgezelschap vertegenwoordigt, kan het samenwer-ken met andere partners en zo kosten besparen eninkomsten genereren (uitkoopsommen, coproduc-tiebijdragen, terugbetaling van gemaakte onkos-ten). Meestal werken die partners eveneens metoverheidsmiddelen. Dankzij de Vlaamse subsidiestroomt er dus buitenlandse subsidie naarVlaamse podiumkunstenaars waarmee ze hunartistieke weg kunnen vervolgen, in Vlaanderen endaarbuiten.

In de financiële wereld heet dit een ‘hefboomef-fect’: met externe financiering wordt geld verdiendwaarmee het eigen vermogen aangroeit. Er is ooksprake van een hefboomeffect bij beleggingen diemet een kleine inzet, grote winsten kunnen opleve-ren. De speculatieve aard van dergelijke beurspro-ducten heeft ook een keerzijde: lopen de zakenanders dan verwacht, dan kunnen de verliezenzwaar doorwegen.

Het vraagt niet zoveel fantasie om dit mechanis-me te herkennen in de manier waarop sommigeVlaamse podiumkunstenaars werken op het inter-nationale toneel. Met een bescheiden aandeel vande subsidie-enveloppe realiseren hun gezelschap-pen een lange speellijst, en zorgen zo voor een pakwerkgelegenheid en een grote omzet. Tegelijknemen ze op artistiek niveau een internationaletoppositie in, wat hen weer helpt om partners tevinden voor nieuwe creaties. Door deze werking opte nemen in hun structurele aanvraag, rekendende gezelschappen erop dat de VlaamseGemeenschap hen zou steunen om nieuwe wegente bewandelen. De minister koos voor een trend-breuk (‘Ook hier is nood aan een vorm van regieom zoveel explosiviteit in goede banen te leiden’,02/09/2005).

De aangepaste beleidsplannen zetten de teringnaar de nering. De structurele internationale wer-king wordt niet in vraag gesteld, want dat zou dehele werking onderuithalen. Wel worden productie-plannen uitgesteld, en tournees. De eerdergemaakte ambitieuze plannen worden terugge-

VSPRS, Alain Platel – Les Ballets C de la B, 2006© Chris Van der Burght

REPLACEMENT, Meg Stuart – Damaged Goods, 2006© Chris Van der Burght

Bâche, Koen Augustijnen – Les Ballets C de la B, 2004© Chris Van der Burght


31

schroefd. Eigenlijk komt het er op neer dat je tochnog ‘projectmatig’ moet werken. Niet alle buiten-landse uitnodigingen worden aanvaard en dekeuze is niet zozeer afhankelijk van de artistiekemeerwaarde als wel van de financiële. Het risicoop een minderwaarde ten aanzien van het geïnves-teerde financiële en symbolische kapitaal is reëelals gezelschappen alleen maar kunnen ingaan opuitnodigingen van programmatoren die naast deuitkoopsom ook nog de reis- en verblijfkosten vande ‘troupe’ en de transportkosten van het decorkunnen betalen.

In zijn toespraak over zijn internationale cultuur-beleid stond de minister vorig jaar stil bij het suc-ces van een aantal Vlaamse podiumkunstenaarsop het festival van Avignon. Dit succes is natuur-lijk niet zomaar uit de lucht komen vallen. Het isvooral het resultaat van een lang volgehoudenstructurele internationale werking van de kunste-naars en hun organisaties. De vraag is welkbeleidsinstrument het meeste garantie op meer-waarde belooft: een structurele subsidie aan deVlaamse kunstenaar of een projectsubsidie aan debuitenlandse organisator. Dat zijn twee radicaalverschillende manieren om een internationaalcultuurbeleid uit te bouwen.

In hun subsidiedossiers hebben de podiumorgani-saties een keuze gemaakt voor een projectmatigedan wel een structurele internationale samenwer-king. Het probleem is dat de overheid in haarbeslissingen die zelfprofilering van de gezelschap-pen niet heeft gevolgd. Daardoor komen gezel-schappen met een kleinschalige projectmatigeinternationale werking in de problemen, want zijkunnen geen extra middelen meer aanvragen. Degezelschappen die een structurele internationalewerking wilden ontplooien, krijgen vaak niet denodige middelen om die werking te realiseren. Demanier waarop podiumgezelschappen hun interna-tionale werking (structureel of projectmatig) ont-wikkelen, botst nu op een tekort aan differentiatiein het beleid.

Kassandra/Speaking in twelve voices, Jolente De Keersmaeker & Anne Teresa De Keersmaeker – Rosas, 2004© Herman Sorgeloos

Le salon, Peeping Tom, 2004© Marc Deganck


32

HET SPOOK VAN DE VERZAKELIJKING

DIRK DE CORTE VAN NTGENT REAGEERT OP MARIANNE VAN KERKHOVEN

In haar naar gewoonte zeer voldragen essay“Stenen in de Stroom” (Courant#76 - februari-april 2006) maakt Marianne Van Kerkhoven eenanalyse van het podiumkunstenlandschap in hethuidige subsidietijdvak. In haar historisch over-zicht doet ze zichzelf overigens onrecht aanwanneer ze vindt dat ze – geen historica zijnde– onmogelijk op een wetenschappelijk verant-woorde manier met de feiten kan omgaan. Watverder stelt ze dat, wat de recente geschiedenisbetreft, ‘de eerste bron (haar) eigen ervaring(is) en dus de facto intuïtief en ook emotioneelingekleurd’. Ik wil het in deze bijdrage evenover dat ‘emotioneel inkleuren’ hebben.

Het is me niet zozeer te doen om de weten-schappelijke en de theoretische analyse in hetessay van Van Kerkhoven, maar wel om wat zeover de bedrijfskundige aspecten van het theaterzegt. Het is immers Van Kerkhovens onverholenstelling dat kunst pas kan gedijen in een ‘kleinestructuur’, dat enkel daar ‘maximale artistiekevrijheid’ heerst en dat in de ‘grote huizen’ de creativiteit altijd vanuit een expliciete en implicie-te ondergeschiktheid aan ‘de structuur’ vertrekt.Lapidair zou je kunnen zeggen dat – wanneer jedit toepast op de farmaceutische industrie – elkemultinational zijn research-and-development-afdeling kan sluiten wegens compleet onproductiefen dat een IT-bedrijf van zodra het de kaap vanvijftig werknemers heeft gerond, ophoudt creatiefte zijn.

Het toont aan hoe moeilijk de podiumkunsten hetblijven hebben om bedrijfskundige processen in decreatieve sector in kaart te brengen. Veel mensenblijven blijkbaar van de premisse uitgaan dat dekunstensector de enige is waar het managen vancreativiteit een wezenlijk onderdeel van de be-drijfsvoering uitmaakt. Daarbij vervallen velen danvaak in het clichéjargon van ‘efficiëntie’, ‘winst-bejag’ en ‘rendement’ om de gehate verzakelijking

te typeren. Overigens is Van Kerkhoven in haaranalyse van de bedrijfskundige aspecten van hettheater een stuk genuanceerder, maar haar essayheeft me toch aan het denken gezet over de evolu-tie die de bedrijfskundige kant in het theater delaatste jaren heeft gekend en nog zal meemaken.Vooral de manier waarop daar zowel van binneninals van buitenaf naar wordt gekeken, is interes-sant.

Ik vind die evolutie ongemeen boeiend. Eigenlijknog het minst omdat ik als algemeen directeur,zeg maar zakelijk leider, van het Gentse stads-theater met zijn net geen honderd werknemers,natuurlijk betrokken partij ben. Maar vooral omdathet mij opvalt dat er ‘aan de andere kant’, in deprofit industry, in de wereld van de Dow Jones ende ‘harde zakelijkheid’, een heel opvallende dis-coursverschuiving naar ‘onze richting’ bezig is. Die verschuiving gaat uiteraard compleet aan dekunstenwereld voorbij, omdat er in de regel in decultuurpagina’s van de Vlaamse kwaliteitskranten– voor het merendeel van ons toch het brede ven-ster op de wereld – niet over wordt bericht. (Hetblijft me frapperen dat de kunstensector, die tochpretendeert the mirror up to nature te houden, zichzo graag in zijn eigen gelijk begraaft. Platitude-gewijs: er gaan nog altijd meer bankiers naar hettheater dan er kunstenaars de Financial Timeslezen). Niet alleen is ‘onze sector’ van die evolutieniet op de hoogte, maar tegelijkertijd denken wemet zijn allen een andere, hoogst verwerpelijkebeweging waar te nemen: de algehele verstrakkingen verzakelijking. In een moordende bewegingwordt daarbij de kunsten subsidiëren radicaal invraag gesteld. Dat doen is het Armageddon, is deonderliggende gedachte, waarbij die evolutie voor-lopig alleen wordt geëpitomiseerd door het gehatemanagementdiscours dat de kunstentempels iskomen binnendringen.

Dirk De Corte


33

WERKPROCESDat gebeurt allemaal terwijl de profit industry hetmanagementvocabularium van de vorige eeuw –‘efficiëntie’, ‘winstbejag’ en ‘rendement’ – vooreen ander, voor ons veel herkenbaarder, begrip-penapparaat aan het inruilen is. In dat discourswordt het ‘werkproces’ langzamerhand veel be-langrijker dan de ‘output’ en komen de managerser achter dat de duizenden ‘process managers’ diemet begrippen als ‘efficiency’ en ‘output per unit’zijn opgevoed, dringend aan herscholing toe zijn.Het gaat in de Harvard Business Review vantegenwoordig al lang niet meer over ‘efficiency’ en‘the bottom line’, maar over ‘creative processmanagement’. Daarbij zweren de auteurs bij crea-tieve processen, die centraal moeten staan in demoderne bedrijfsvoering. Ze moeten overal in hetbedrijf doordringen en elke werknemer dient daar-bij een rol te spelen. Helemaal in de lijn dus vanwat Marianne Van Kerkhoven bedoelt, wanneer zehet over theaterorganisaties heeft waarbij hetessentieel is dat ‘de artistieke vrijheid tot allegeledingen van de structuur doordringt’.

Alleen blijkt de kunstensector van de vooronder-stelling te vertrekken dat dit het voorrecht vankleine organisaties en structuren moet zijn. Grotestructuren heten vlug ‘vermolmd’ en ‘vlugger vat-baar voor inertie’ te zijn. Enkel kleine organisatieskunnen ‘zichzelf vernieuwen’ en zijn ‘in staat totvoldoende zelfreflectie’. Ik heb reden om daaraante twijfelen. Bedrijven die in de eenentwintigsteeeuw overleven, ongeacht hun grootte, doen datomdat ze net door het accuraat managen vancreatieve processen hun competitive edge halen.De bedrijfswereld is al lang het begrip onder-neming (corporation) volledig opnieuw aan hetinvullen. Overigens heeft de hoofdzakelijk op hetmanagen van productieprocessen gerichtebedrijfsvoering maar een goeie twintig jaarbestaan. Amerikaanse managementprofessorenverkondigen nu al dat we aan de derde economi-sche revolutie toe zijn. De eerste – gegangmaaktdoor Adam Smiths liberalisme – was de eersteindustriële revolutie, waarbij de industrialiseringan sich werd geïntroduceerd. De tweede – metHenry Ford als drijvende kracht – bracht de ratio-nalisering door de werkprocessen te automatise-ren. De derde revolutie wordt het creëren van

managementstructuren om creativiteit zo goedmogelijk te laten renderen. We komen dan hele-maal op “ons” natuurlijk speelveld terecht.

De kritiek op de ‘verzakelijking’ en de ‘verstarringvan grote structuren’ blijft steken in achterhaaldemodellen uit de tweede economische revolutie.Modellen met getrapte hiërarchische structuren,waarbij, karikatuurgewijs, een regisseur die eenstoel op het voortoneel wil, via drie directeurenmoet passeren en vijf formulieren moet invullen.Grote kunstenorganisaties worden dan ModernTimes-achtige creaturen, waar inventiviteit eninnovatie onmogelijk in kunnen thuishoren. Terwijlde bedrijven, sommige met duizenden werknemers,de laatste tien jaar net hun organisatie scherp-stellen en terugkeren naar hun core business enhun bedrijfsvoering proces- en productgewijs zijngaan opsplitsen.

KERNZeggen dat het ‘de bedrijfsstructuur is die demanier van werken bepaalt’ en dat daarin ‘de kernvan de artistieke vrijheid (ligt) die de kunstenaarbevochten heeft’, is onterecht claimen dat je alskunstenaar het alleenrecht hebt op een structuurwaarin creativiteit maximaal gedijt. Vermoedelijkgebeurt dat vanuit het hierboven aangehaaldemisverstand dat de kunstensector zomaar aan-neemt dat het de enige sector is die de creativiteitcentraal stelt. Het is immers de taak van elke cre-atieveling – ook in bedrijven – om zijn creativiteitin te passen in de groepsdynamiek en aan deandere kant toch zijn eigen accent te leggen. InTom Peters’ standaardwerk In Search of Excellencestaat dit allemaal uitgebreid beschreven. Er isgeen enkele reden dat als een prerogatief van dekunstensector te beschouwen.

Jay Lorsch en Thomas Tierney, twee Amerikaanseprofessoren, hebben het daarover in hun boekAligning the Stars. How to Succeed When theProfessionals Drive Results. In dat boek nemen zeverschillende bedrijforganisatievormen onder deloep, gebaseerd op hun ervaringen met ‘highlyqualified and creative professionals’ uit state ofthe art Amerikaanse advocatenkantoren. Ze komentot een conclusie die iedereen die in een kunsten-bedrijf werkt zal onderschrijven: ‘the company’s


34

culture – driven by its stars – should be the driv-ing force of the successful professional firm’. Hetboek is een uitgesponnen pleidooi om de creatievekracht(en) in het bedrijf centraal te stellen enbreekt een lans om bedrijf en strategie rondom diecreatieve krachten te bouwen. De kern van de zaakis volgens de auteurs dat ‘these highly talented,independent men and women should be guidednot managed’. Immers ‘strategy, organisationalchoices, culture and leadership are mutually rein-forcing’.

Dit citaat verwijst, net als in de tekst vanMarianne Van Kerkhoven, naar dingen die – metde woorden van Van Kerkhoven – ‘zich niet inkwantificeerbare objectief te handelen categorieëndwingen’. Dat de profit industry het veilige padvan het spread sheet management achter zichwenst te laten, is een evolutie die iedereen die ineen creatieve omgeving – en par excellence eenkunstenomgeving – werkt van dichtbij moet vol-gen. Grote ondernemingen werken allang niet meervolgens een getrapt hiërarchisch model, maar vol-gen de principes van de network organization,waar heel soepel met bedrijfsstructuren wordtomgegaan en informatiestromen en werkprocessenal lang niet meer volgens top down gestuurde lij-nen verlopen. Bij dit alles past de opmerking datde industrie beseft dat dit allang geen keuze meeris, maar een noodzakelijke aanpassing aan denoden van moderne bedrijfsvoering.

MISSIEGrote managementfilosofen zoals Peter Drucker enHenry Mintzberg schrijven al twintig jaar dat elkbedrijf zich om de tien jaar moet heruitvinden. Opde keper beschouwd is Mintzbergs standaardwerkover organisatiestructuren (The Structuring ofOrganizations) tegelijk een scherpe kritiek op eneen relativering van het belang van organisatie-structuren. Net op een moment dat de kunstensec-tor dingen zoals ‘missie’ en ‘strategie’ ging ont-dekken – en die dan godbetert in zijn beleidsplan-nen ging opnemen – schreef Mintzberg een werkzoals Rise and Fall of Strategic Planning, waarinalle zorgvuldig bij elkaar gepende zekerheden overstrategische beleidsvoering worden in vraaggesteld. Mintzberg doet dat op een manier die elkecreatieveling, als de natuurlijke bestrijder vanalles wat naar structuur en organisatie ruikt, doetwatertanden.Terwijl iedereen in de kunstensector zich drukmaakt over de verzakelijking en vermarkting enbegrippen zoals ‘economie’, ‘commercialisering’ en‘management’ op een hoop gooit is er in de profitindustry een discours aan de gang dat regelrechtnaar de core business van de kunstensectoropschuift: hoe geef je creativiteit de optimaleslaagkans in de onderneming van vandaag?Uitgerekend in een tijdvak waarin innovatie encreativiteit – ook in ons eigen Vlaanderen – eco-nomische buzz words zijn, zouden we daar als kun-stensector beter wat meer aandacht voor hebben.

LOPEND ONDERZOEKOp dit moment werken vier studenten in het kadervan de veldanalyse aan een praktijkproject. LienVan de Velde is studente handelswetenschappen,optie ‘Strategisch management’, aan deHogeschool Gent en loopt stage in het VTi. Ze gaatna of het mogelijk is om voor de ‘middelgrote’organisaties een typologie te maken die hun posi-tie tussen de grote en de kleine organisaties in hetlandschap omschrijft. Het VTi begeleidt ook de praktijkprojecten van driestudenten van de opleiding cultuurmanagement(UAMS): Katleen Duys onderzoekt het aandeel ende betekenis van de buitenlandse inkomsten in definanciering van Vlaamse dansgezelschappen over

meerdere jaren. Ze zal daarbij het verband tussende subsidie van de Vlaamse Gemeenschap en debuitenlandse inkomsten nagaan. Evi Swinnenonderzoekt de kostenstructuur van podiumkuns-tengezelschappen. Bedoeling is na te gaan hoe deverschillende aspecten van de artistieke werkingvan het gezelschap de kosten voor de omkaderingbeïnvloeden. Dirk Van Bastelaere spitst zijn onder-zoek toe op de rol van de kunstencentra als motorvan de ontwikkeling in de podiumkunsten, en demanier waarop deze organisatievorm concurrentie-voordeel kan creëren door zich op onderzoek teconcentreren.


35

ww

w.vt

i .be

ww

w.vt

i .be

ww

w.vt

i .be

ww

w.vt

i .be

ww

w.vt

i .be

ww

w.vt

i .be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i .be

VTi KALENDER

ONDERZOEK: DISCUSSIEGROEPKUNSTENFESTIVALDESARTS 12–20|05|2006BRUSSELHet VTi en het KunstenFESTIVALdesArts organise-ren samen met makers en beoordelaars uit bin-nen- en buitenland een intensieve reeks discus-sies op basis van gemeenschappelijke kijkerva-ringen. Het initiatief moet het onderzoekstrajectrond artistieke praktijken en diversiteit voeden.De zowat vijftien deelnemers, voor de helft inter-nationale deelnemers van hetKunstenFESTIVALdesArts en voor de andere helftkunstbeschouwers en kunstenaars uit België enNederland, zullen zich op basis van negen of tienvoorstellingen buigen over de culturele inkleuringvan hedendaagse kunst. De workshop wil dankzijde verschillende culturele achtergrond van dedeelnemers zo goed mogelijk in kaart brengenwelke tradities, technieken, ideeën en theaterop-vattingen mensen gebruiken als ze voorstellingenmaken of bekijken. Het gaat er niet om waar-deoordelen uit te spreken, maar wel inzicht teverwerven in hoe hybride voorstellingen ontstaanen hoe sterk tradities en kunstopvattingen daareen rol in spelen. Er komt zeker een neerslag vandeze sessies in het praktijkboek dat voortkomt uithet onderzoek. JJ

VTi-ACTIVITEITEN TIJDENS HET THEATERFESTIVALVANAF 24 AUGUSTUS 2006ANTWERPENDe voorbereidingen voor het volgende Theater-festival, dat deze zomer in Antwerpen gehoudenwordt, zijn volop aan de gang. We kunnen alvastmeegeven dat we in het kader van de lopendeveldanalyse een discussiemoment organiseren,waarbij we een aantal mogelijke toekomstscena-rio’s voor de podiumkunsten onder de loepnemen. Het dossier in de volgende Courant zalhiervoor materiaal aanleveren. Ook is er weer een masterclass Theaterkritiek,onder begeleiding van Anna Tilroe. Meer detailsover het programma en de inschrijvingsvoorwaar-den hiervan in juni op www.vti.be (themapaginaKritiek). RD/JJ

PRESENTATIEBRUSSELS PUBLIEKONDERZOEK26|06|2006BRUSSEL In 2003 werd een Dwarsdoorsnede van depodiumkunsten in Brussel gemaakt. Die studiewees erop dat er een grote nood was aan eenonderzoek over het publiek voor podiumkunstenin Brussel. Vorig jaar gaf de Brusselse Schepenvan Cultuur Henri Simons de opdracht voor zo’nstudie. Het onderzoek werd toevertrouwd aan eentweetalig team: de onderzoeksgroep TOR van deVUB, i.s.m. Cesor, met als onderzoekers DieterVandebroeck, Michaël Debusscher en NancyGuilmain. Het Maison du Spectacle La Bellone en het VTi zorgden voor begeleiding.

Van september 2005 tot eind maart 2006 werdentoeschouwers van Nederlandstalige en Frans-talige voorstellingen uitgenodigd om een enquê-te in te vullen. Daarnaast werden ook diepte-interviews afgenomen. In het onderzoek gaat deaandacht vooral uit naar de redenen waarommen naar een theater- of dansvoorstelling gaat.De resultaten worden voorgesteld tijdens eenpersconferentie op 26 juni om 11.30u. in LaBellone. Nadere info volgt op www.vti.be. EB

GEPLAND VOOR JUNI:• Een studiedag over dans: op basis van ditCourantdossier over dans organiseren we eendenk- en discussiedag met sector en beleid.• Een brainstorm over internationale werkingmet de kinder- en jeugdtheatergezelschappen:hoe kan de internationalisering van het kinder-en jeugdtheater het beste geregeld worden? Wat kan de rol zijn van het VTi?• Hou www.vti.be in de gaten voor meer informatie!


36

DEADLINES KUNSTENDECREET

ONTWIKKELINGSGERICHTE BEURZEN• meer dan 8000 euroIndiening: 15 augustus. Periode: 2007

PROJECTBEURZEN VOOR KUNSTENAARS: • meer dan 8000 euroIndiening: 15 augustus. Periode: 2007• minder dan 8000 euroIndiening: 15 september. Aanvang project: januari-april 2007

PROJECTSUBSIDIES VOOR ORGANISATIES:Indiening: 15 september. Periode: 2007

UITGEVERS VAN NIET-PERIODIEKE ENVERTALINGEN VAN NIET-PERIODIEKE PUBLICATIESIndiening: 15 september. Publicatie uitgevoerd tussen 1 januari en 31 december 2007

ONTWIKKELINGSGERICHTE BEURZENEen dergelijke beurs is voor een kunstenaar ‘aan wiens oeuvre een bijzondere kwaliteit of bijzondere mogelijkheden toegeschreven worden.’PROJECTBEURZENVoor podiumkunsten worden alleen projectbeurzen verdeeld voor reflectie.

Voor meer informatie, raadpleeg de website van de administratie cultuur:www.wvc.vlaanderen.be/regelgevingcultuur/wetgeving/kunstendecreet/index.htm

EEN NIEUW BELEIDSINSTRUMENTVOOR CULTUURINDUSTRIEËN:CULTUURINVESTOp 31 maart 2006 heeft de Vlaamse Regering eennieuw beleidsinstrument voor ondernemingen in desector van de cultuurindustrieën goedgekeurd:CultuurInvest. Het is bedoeld als aanvullend op encomplementair aan de beleidsinstrumenten vanhet Kunstendecreet. CultuurInvest wil investerenvia projectfinanciering, kapitaalparticipaties enachtergestelde leningen. Daarnaast staatmanagementondersteuning op de agenda.CultuurInvest zal fungeren als rollend fonds enzal van start gaan met een kapitaal van twintigmiljoen euro, een bedrag dat wordt ingevuld doorde overheid (50 procent) en door private partijen:

Voor meer informatie, raadpleeg de website vande administratie cultuur:www.wvc.vlaanderen.be/cultuurbeleid/cultuurindustrie/index.htm

HET BELEIDSDOMEIN CULTUUR,JEUGD, SPORT EN MEDIA TRAD IN WERKING OP 1 APRIL 2006Het beleidsdomein Cultuur, Jeugd, Sport en Mediais een van de tien beleidsdomeinen die op 1 aprilin werking traden in het kader van de reorganisa-tie van de Vlaamse overheid, Beter BestuurlijkBeleid (BBB).Hoofd van het Departement Cultuur, Jeugd, Sporten Media is mevrouw Christina Claus. Het departe-ment bestaat uit volgende agentschappen (IVA):Kunsten en Erfgoed; Sociaal-Cultureel Werk voorJeugd en Volwassenen en Bloso. De heer Jos VanRillaer is verantwoordelijk voor het IVA Kunsten enErfgoed.

BELEID


37

DE CULTUURDATABANKDries Moreels

INFORMEER HET PUBLIEK VIA INTERNET MET

Tot vandaag gebruiken vooral grote huizen enkunstencentra die zelf geen voorstellingen makende CultuurDatabank, de bundeling van het cultuur-aanbod in Vlaanderen en Brussel. Vanaf nu kun-nen ook podiumkunstengezelschappen of produ-centen sturen wat over een première en tourneewordt opgenomen in het gegevensbestand. Via die databank bereik je immers het publiek vanCultuurweb.be, Ketnet.be, De Standaard, HetNieuwsblad, De Morgen, Het Belang van Limburg,De Gazet van Antwerpen, ATV en tal van gemeen-telijke websites en informatieportalen zoals de‘in&uit’-websites van Hasselt, Leuven enMechelen, of nog Gent.be en Brugge.be.

DE KRACHTLIJNEN VAN DE AANGEPASTECULTUURDATABANK

• VOORSTELLINGEN CORRECT EN VOLLEDIG IN DECULTUURDATABANK KRIJGEN.Een organisator kan het publiek onmisbare informatiebezorgen zoals datum en aanvangsuur, prijs of parkeermo-gelijkheden, maar als je wil weten hoe lang de voorstellingduurt of wie eraan heeft meegewerkt, moet je bij demakers zelf aankloppen. De programmatoren hebbenimmers vaak nog geen precieze gegevens over de voorstel-ling die ze aankondigen.

• HET PUBLIEK EEN OVERZICHTELIJKE SPEELLIJSTAANBIEDEN.Een van de onopgeloste kwesties van de CultuurDatabankis dat data van een tournee worden versnipperd.Verschillende kunstencentra beginnen van nul als ze hunvoorstellingsagenda invoeren, wat wrevel oproept omdathet als dubbel werk aanvoelt. Als producent stel je danvast dat je productie verschillende keren in deCultuurDatabank zit, waardoor het overzicht zoek raakt.Het publiek moet een alternatieve datum (en plaats) kun-nen vinden als een voorstelling volgeboekt is. Of misschienwil de toeschouwer wel een andere voorstelling van dezelf-de makers opsporen? Daarom is het belangrijk dat infor-matie ondubbelzinnig in de CultuurDatabank is ingevoerden aan de juiste actoren is gekoppeld.

De oplossing is dat iedereen een deel van de informatie-ketting beheert en op gelijke voet staat bij het gebruik vande CultuurDatabank.

• DE INFORMATIEKETTING STERKER MAKEN:DE PRODUCENTEN ZIJN AAN ZET.CultuurNet Vlaanderen heeft een nieuwe module aan deCultuurDatabank toegevoegd, die makers de kans geeftom een basisfiche te maken over hun productie.Programmatoren moeten vervolgens alleen nog datum, uuren extra informatie toevoegen. De nieuwe module zorgtervoor dat de data zo goed mogelijk aan elkaar zijn gekop-peld. Als de titel, duur of cast van een productie te elfderure wijzigt, kun je dat vlot overal aanpassen.VTi en CultuurNet hebben de producenten uitgenodigdom dit nu al te doen voor de programmatie van volgendseizoen. De invoer is volop bezig en CultuurNet biedtregelmatig opleidingen en demo’s aan. Meer info [email protected].

• DE KWALITEIT VAN DE CULTUURDATABANKVERHOGEN.De informatie in de CultuurDatabank geldt nu al als eenreferentiepunt en wordt daarom door de media overgeno-men. De CultuurDatabank wordt aangevuld door een grotegroep mensen verspreid over het land, maar er is geencontrole op dit niveau. Enkel voor elke stad of gemeentewordt gecheckt of de gegevens kloppen. Niemand heeftdaardoor een goed beeld van de tournee van een gezel-schap. Het VTi nodigt daarom gezelschappen en impresa-riaten uit om hun tournees en alle informatie daaroverbeter te beheren.Ook het VTi wil uit de CultuurDatabank putten voor onder-zoek en informatie. Het is voor ons te duur gebleken omvan bij de start een volwaardige databankkoppeling tebouwen die in twee richtingen werkt. Wij wachten daaromeven tot de CultuurDatabank helemaal is uitgebouwd.Ondertussen volgen wij de evolutie van de database op devoet.


ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

[INTERNATIONALE WERKING] ARTISTIEKE SELECTIE IN EEN DIVERSE SAMENLEVINGHet Kunstenfestival 0090 presenteerde van twee tottwaalf februari 2006 voor de tweede keer werk vaninternationale hedendaagse Turkse kunstenaars in verschillende Antwerpse huizen. In het randprogrammavan het festival nam het VTi de demarche van het festival onder de loep met een debat ‘Artistieke selec-tie in een diverse samenleving’ (op acht februari 2006in Monty). Eerst gingen we met experts dieper in optheater en kunsten in Turkije. Daarna spraken we overprogrammeren en selecteren van internationaal werk,waarbij we de uitgangspunten en methodes van 0090vergeleken met die van het KunstenFESTIVALdesArts(Brussel). Op www.vti.be vind je een uitgebreid verslagvan de discussies, naast een inleiding op theater inTurkije van auteur Zeynep Oral. JJ

[INTERNATIONALE WERKING] HONGAARS SEMINARIEOVER VLAAMS KUNSTENBELEIDHet kunstenbeleid in Vlaanderen was het onderwerpvan het eerste van een reeks seminaries voor beleids-mensen en kunstenaars uit Hongarije, dat plaats vondin Boedapest op tien maart. Gyorgy Szabo, de energie-ke leider van het kunstencentrum Trafo in Boedapest,wil hen zo confronteren met beleidsvisies en onder-steuningsmechanismen uit andere landen. Kunstenaars als Eric Sleichim, Jan Lauwers, Aka Moon,Anne Teresa De Keersmaeker en Victoria zijn regelmati-ge gasten op het podium van de gerestaureerde elec-triciteitscentrale. Terwijl in Vlaanderen de generatievan de jaren tachtig een aangepast overheidsbeleidvoor de kunsten heeft afgedwongen, blijven de ‘on-afhankelijke‘ kunstenaars in Hongarije nog steedsopboksen tegen een statisch en conservatief beleid.Bovendien weegt de enorme inflatie in Hongarije op het culturele budget, dat in vergelijking met Vlaande-ren al minimaal is. Szabo ziet de miniseminaries alseen manier om de huidige en toekomstige generatiesHongaarse kunstenaars te ondersteunen. Ann Olaerts leidde het seminarie in. Ze legde omstan-dig uit hoe het Kunstendecreet tot stand kwam enwerd uitgevoerd. Na de inleiding gingen de deelnemersuitvoerig in op de diverse onderdelen van het decreet.Vooral de kwaliteitsbeoordeling, de structurele versusprojectondersteuning, en de diversiteit aan organisa-tievormen die worden gesteund, lokten veel belang-stelling en vragen uit.

De discussie was niet alleen interessant voor deHongaarse partners. Een externe bevraging van hetkunstenbeleid in Vlaanderen leert onszelf telkensopnieuw de sterke en zwakke punten van het Kunsten-decreet beter kennen. Een interessante leerschool,zeker nu de evaluatie van het decreet nakend is.Het spreekt evenwel voor zich dat dit soort bijeenkom-sten er niet toe dient om het Vlaamse systeem over teplanten naar een ander land. Daarvoor is de context ende geschiedenis van beide landen te verschillend.Anderzijds bewijst zo’n seminarie wel weer hoe belang-rijk het is om informatie uit te wisselen over de vige-rende systemen. In het licht hiervan wordt het tijd dathet Kunstendecreet en de teksten die het decreet toe-lichten, ook in het Engels worden vertaald. AO

[INTERNATIONALE WERKING] COMPENDIUM OFCULTURAL POLICIES AND TRENDS IN EUROPEHet VTi verzorgt, in samenspraak met de AdministratieCultuur, de Vlaamse bijdrage voor het Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe. In dit com-pendium kun je informatie vinden over allerlei aspec-ten van het cultuurbeleid in de meeste Europese landen die de Culturele Conventie van de Raad vanEuropa hebben ondertekend. Momenteel werken al 36landen mee.De informatie wordt verzameld aan de hand van eenschema, waarbij het uiteraard zaak is te streven naareen – niet zo eenvoudig te bereiken – evenwicht tus-sen vergelijkbaarheid en voldoende ruimte om de specificiteit van elk land in beeld te brengen.Het schema wordt elk jaar geëvalueerd en aangepasttijdens een jaarlijkse bijeenkomst van de auteurs. Dezekeer ging deze bijeenkomst door op tien en elf april inBoedapest. De meeste aandacht ging ditmaal uit naarde wijze waarop in het cultuurbeleid wordt omgegaanmet culturele diversiteit en interculturele dialoog.Het Compendium kun je raadplegen op www.cultural-policies.net (binnenkort: www.culturalpolicies.eu). EB

[INTERNATIONALE WERKING] 4HOOG NODIGDE BRITS-IERSE DELEGATIE KINDERTHEATER-PROGRAMMATOREN UITIn augustus 2005 ontmoette Caroline Lanoye, artistiekleidster van productiehuis 4hoog, Tony Reekie, artistiekleider van het Imaginate Children’s InternationalTheatre Festival in Edinburgh. Tijdens deze ontmoetingtoonde Tony Reekie veel interesse in het Vlaamse kin-dertheaterlandschap. 4hoog wil graag in het buiten-land spelen en Caroline Lanoye stelde Schaduwduikersvoor, non-verbaal danstheater voor iedereen vanaf vierjaar. Reekie vond het een interessante productie maarprogrammeert niets meer zonder het live gezien te heb-ben, evenals zijn Britse en Ierse collega’s.Terug in België vroeg 4hoog enkele Vlaamse kinder-theaterhuizen en –gezelschappen of ze de Britse en

38

VTi TUSSENSTAND


39

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

Ierse kindertheaterprogrammatoren wilden ontmoeten.De meeste gezelschappen reageerden hierop zeer posi-tief. Ook Tony Reekie had de namen van collega’sdoorgegeven die graag het Vlaamse kindertheaterland-schap beter wilden leren kennen. De zeven koppen sterke Brits-Ierse delegatie zag tus-sen 11 en 15 maart acht voorstellingen van verschil-lende gezelschappen en ontmoetten ook nog anderetheatermakers. Zowel de bezoekers als de Vlamingenvonden dit een heel verrijkende ervaring. De interessevoor het theater aan de overkant van het kanaal isgewekt.De deelnemers van Brits-Ierse zijde waren: RachelClare, Crying out loud, Londen; Rhona Foulis, UnicornTheatre, Londen; Philip Hardy, Barnstrom TheatreCompany, Kilkenny, Ierland; Lali Morris, BarboróInternational Arts Festival for Children, Galway,Ierland; Stuart Mullins, Snap Theatre, BishopsStortford, Engeland; Graeme Phillips, Unity Theatre,Liverpool; Tony Reekie, Imaginate, Edinburgh.De delegatie ontmoette deze gezelschappen: 4hoog,Kopergietery, Fabuleus, Bronks, de Zeepcompagnie,Transparant, D&A-kollektief, Het Gevolg, Froe Froe,Laika, HETPALEIS en de Vikingen. KVV

[ONTMOETING] AANGENAME KENNISMAKING Naar aanleiding van de Werelddag van het kinder- enjeugdtheater op twintig maart organiseerden het VTien het CTEJ (Chambre des Théâtres pour l’Enfance etla Jeunesse) ‘Aangename Kennismaking’: de eersteontmoeting tussen de Vlaamse en Waalse jeugdthea-tergezelschappen. De talrijke aanwezigheid van deVlaamse kinder- en jeugdtheatergezelschappen bewijstdat de interesse voor dit onderwerp groot is. Els Van Steenberghe voor Vlaanderen en MargareteJennes voor Wallonië leidden de middag in met eenschets van de geschiedenis en het landschap aanbeide kanten van de taalgrens. Deze uiteenzettingen werden meteen gevolgd door eenvragenronde en een levendige discussie tussen dedeelnemers. De meeste aanwezige Vlaamse gezel-

schappen hebben in meer of mindere mate ervaringmet tournees in het buitenland. Toch worden ze steedsweer geconfronteerd met aanzienlijke drempels wan-neer ze in eigen land de taalgrens willen oversteken.Het beleid van de Communauté Française Wallonie-Bruxelles voor de ondersteuning van schoolvoorstellin-gen is daar een goede verklaring voor, evenals debeperkte budgetten van programmatoren van deCentres Culturels. Er zou ook geen ‘markt’ zijn voorproducties die mikken op een tienerpubliek. Aan deandere kant voelen Waalse gezelschappen een groteweerstand tegen de Franse taal of zelfs maar eenFrans accent als ze hun voorstellingen in Vlaanderenpresenteren.Tegelijkertijd wordt de wil steeds groter om over demuren van de taalgrens heen te kijken en in dialoogmet elkaar te blijven. Er is duidelijk nood aan een blij-vende reflectie over de Waals-Vlaamse samenwerking.Ook de ontwikkeling van een aantal tools om institutio-nele problemen te overstijgen, lijkt aangewezen. Het VTi heeft zich ertoe verbonden deze discussie warmte houden. Voor meer informatie en een volledige deel-nemerslijst kan je steeds terecht bij Nikol Wellens([email protected]). YB/NW

[PUBLICATIE] INTERCULTURELE INTOXICATIESIn samenwerking met het Vlaams Theater Instituut,Kunst en Democratie, CultuurNet Vlaanderen en deVlaamse Gemeenschap verscheen bij uitgeverij EPOhet essay Interculturele intoxicaties. Over kunst, cul-tuur en verschil van Erwin Jans. De auteur omschrijftzijn essay als een vrijwillige intoxicatie met begrippenals globalisering, identiteit, cultuurrelativisme, ofhybriditeit. Aan de culturele en artistieke sector wordendwingende vragen gesteld over onder meer de ‘witheid’van de kunstinstellingen, de artistieke canon of uit-sluitingsmechanismen in de culturele sector. Het essaywerd voorgesteld op de actiedag Interculturaliseren.Het wordt einde september gevolgd door een praktijk-boek, dat zich baseert op het lopende praktijkgerichteonderzoek van An van. Dienderen, Joris Janssens enKatrien Smits voor het VTi, Kunst en Democratie en dekunstensteunpunten. In afwachting van deze publica-tie, kunt u op de hoogte blijven van het onderzoek viawww.vti.be/cafecasa. JJ

[PUBLICATIE] IN SITUEind maart werd in Antwerpen In Situ. Voyages d’artis-tes Européens/ European artists on the road voorge-steld, een boek over internationale ervaringen van kun-stenaars die in de openbare ruimte werken. Het boek,dat bij Editions l’Entretemps verscheen en tot standkwam in partnerschap met het VTi, is een initiatief vanhet netwerk IN SITU, dat zes Europese organisatoren –waaronder Antwerpen Open/Zomer van Antwerpen –verenigt in een project rond stedelijke interventies. Zij

Bin’ Bin’, Théâtre des 4 Mains, 2002

© Benjam

in Struelens


ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

ww

w.vt

i.be

gaven achttien kunstenaars uit verschillende landencarte blanche om te vertellen over hun internatonaleervaringen. Kunstenaars die in de openbare ruimte werken en hetpubliek onverhoeds aanspreken, zijn zeer ontvankelijkvoor wat de plekken waar ze werken juist zo bijzondermaakt. Zij vertellen hun verhaal in ‘in situ’ en datlevert een sensitieve compilatie op met korte verhalen,reisverslagen, foto’s, sporen en grenservaringen. Hetboek bevat bijdragen van: Génerik Vapeur, DesperateMen, g.r.a.m., Ernst M. Binder, Léa Dant, LaureDelamotte-Legrand, Wouter Hillaert (over De Zons-ondergang), Oposito, Gavin Lockhart, Judith Nab,Theater Irrwisch, Leandre-Claire, ProduccionesImperdibles, Michel Sarunac, Ian Smith, BenjaminVerdonck, Wladyslaw Znorko en Sylvie Martin-Lahmani.Het boek kost 25 euro en is te koop in de online book-shop van het VTi. JJ

[COLLECTIES] OVERLEG KUNSTBIBLIOTHEKENVLAANDERENDe voorbije jaren is op diverse vlakken geprobeerd dedocumentatie over de kunsten beter toegankelijk temaken. Er waren vooral veel initiatieven om ervoor tezorgen dat je de collecties op het internet gemakkelij-ker kunt vinden en doorzoeken. OKBV organiseerdedaarover op vrijdag drie februari een colloquium waar-bij projecten uit de diverse disciplines werden voorge-steld. Het VTi presenteerde de nieuwe zoekmachine(http://zoeken.vti.be) en het Centre National de laDanse (Parijs) kon hun aanpak van iconografische endocumentaire bronnen toelichten. DM

[COLLECTIES] PODIUMDATABANK WORDT UITGEBREIDBij de start van het Kunstendecreet is het VTi andersinformatie gaan verzamelen. Nu de CultuurDatabanken niet langer het VTi speellijsten verzamelt, kunnenwij de gegevens inhoudelijk beter verknopen.Met het oog op het onderzoek naar artistieke trajectenslaan we in de databank nu ook op wie afgestudeerd is in welke richting, en wie welke subsidies heeft aan-gevraagd en gekregen. We houden ook de relaties bijtussen bijvoorbeeld voorlopers en opvolgers.Voorts documenteren we meer producties, niet alleenmeer de gesubsidieerde podiumkunsten. Daarmee spelen we in op tendensen die we zagen opduiken. Wewillen meer mengvormen met andere kunsten opnemenen ook meer jong werk of nog niet gesubsidieerde pro-ducties. We gaan ook op zoek naar wat podiumkunste-naars maken die niet in de bekende gezelschappen enhuizen werken.Blijf ons foto’s, video’s, theaterteksten, persmappen enbrochures opsturen: zo helpt u ons met alle nuanceshet verhaal van de podiumkunsten te vertellen. DM/RD

[EDUCATIE] HUISBIBLIOTHEKEN KUNSTEDUCATIEHet VTi heeft mee haar schouders gezet onder de valo-risering van de huisbibliotheekjes van de FOK - Fede-ratie Organisaties Kunsteducatie. De eerste stap is eenrubriek maken op www.kunsteducatie.be, waarop decollecties worden voorgesteld. Daarvoor gebruiken weRSLP, een internationale standaard voor ‘collectionlevel description’, waardoor je de beschrijving kandoorzoeken. De beschrijvingen lichten de inhoud en dedoelstelling van de diverse collecties toe en je leest erook hoe je de informatie raadpleegt. Naar verwachtingzullen de beschrijvingen in juni 2006 on line te bekij-ken zijn. Na de zomer gaat het werk voort om onderlinggegevens uit te wisselen en een gezamenlijke catalo-gus te maken. Het VTi maakt van de gelegenheidgebruik om haar eigen collectie tegen het licht te hou-den en af te stemmen op het project van de FOK. DM

[FORUM] EERSTE FORUM VOOR FIGURENTHEATER, 8 APRIL IN MECHELEN

Op 8 april 2006 vond het eerste Forum voor Figuren-theater plaats in de Lamotgebouwen hartje Mechelen.Op initiatief van het Firmament, een erkende koepelor-ganisatie in het decreet volkscultuur, verzamelden eenveertigtal poppenmakers, spelers, gezelschappen enorganisatoren om er te discussiëren over verschillendeaspecten eigen aan het figurentheater. Zo waren erboeiende uiteenzettingen over het conserveren en restaureren van poppen en aanverwante objecten, overal dan niet specifieke veiligheidsvoorschriften en overcommunicatie. Het Firmament zelf presenteerde eentussentijds rapport over de haalbaarheid en wenselijk-heid van een interactief centrum voor figuren-theater.. Maar vooral was deze dag bedoeld als eeneerste ontmoetingsmoment om ideeën uit te wisselen,nieuwe collega’s te leren kennen, en enkele toonmo-menten mee te maken. Voor wie meer wil weten overhet figurentheater en Firmament, consulteer de web-site www.hetfirmament.be.

[PLOEG VTi]Het VTi heeft afscheid genomen van Veerle Keuppens,coördinator Onderzoek en Communicatie, en CarolineVan Peteghem, medewerker Communicatie. We willen hen bedanken voor de jarenlange samen-werking en wensen hen veel succes toe op de wegendie ze inslaan.

40


COURANT#77...COURANT#77 DOSSIER DANS INFORMATIEBLAD VAN HET VLAAMS THEATER INSTITUUT VZW I...

Documents

Transcript of COURANT#77...COURANT#77 DOSSIER DANS INFORMATIEBLAD VAN HET VLAAMS THEATER INSTITUUT VZW I...