Conferentie van het Steunpunt SSL 24-25 februari 2011

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’

ZittenblijvenConferentie van het Steunpunt SSL

24-25 februari 2011


Zittenblijven in het eerste leerjaar: Zinvol of niet? Mieke Goos, Jan Van Damme, Patrick Onghena & Katja Petry

Hoe gaan andere onderwijssystemen met zwakke leerlingen om? Alternatieven voor zittenblijven Barbara Belfi, Heidi Knipprath, Bieke De Fraine & Mieke Goos

Hoe een alternatieve aanpak voor zittenblijven implementeren? Anneloes Vandenbroucke & Goedroen Juchtmans


Goos, M., Van Damme, J., Onghena, P., & Petry, K. (2011). First-grade retention: Effects on children's academic and psychosocial growth throughout primary education (SSL-rapport nr. SSL/OD1/2011.33). Leuven: Steunpunt ‘Studie- en Schoolloopbanen‘ (SSL).

Juchtmans, G., Belfi, B., De Fraine, B., Goos, M., Knipprath, H., Vandenbroucke, A., & Verbeeck, B. (2011). Samen tot aan de meet. Alternatieven voor zittenblijven. Antwerpen: Garant.


Zittenblijven in het eerste leerjaar: Zinvol of niet?

Mieke Goos, Jan Van Damme, Patrick Onghena & Katja Petry


1. InleidingProbleemstelling

Voor heel wat Vlaamse kinderen verloopt de overgang van K3 naar L1 niet zonder slag of stoot.

K3 L1 L2

% zittenblijvers 4% 7% 4%


1. InleidingOnderzoeksvraag

Is zittenblijven in L1 een effectieve onderwijspraktijk of niet?

Meer specifiek: Wat zijn de effecten op

de groei in vaardigheden wiskunde en technisch lezen de groei in psychosociale vaardigheden

van deze leerlingen doorheen de lagere school?


2. MethodeSubjecten: representatieve steekproef van het

Vlaamse SiBO-project

3624 leerlingen L1, waarvan er 298 blijven zitten in L1

222 klassen

121 scholen

gevolgd tot eind lagere school


2. MethodeInstrumenten

Wiskundevaardigheden: toetsen wiskunde

jaarlijks afgenomen op het einde van het schooljaar (L1 tot L6)

ontwikkeld voor het SiBO-project door Paul Dudal items over de verschillende leerdomeinen in wiskunde


2. MethodeInstrumenten (vervolg)

Vaardigheden in technisch lezen: Drie-Minuten-Toets

jaarlijks afgenomen op het einde van het schooljaar (L1 tot L3)

3 woordkaarten met woorden van toenemende moeilijkheidsgraad



Psychosociale vaardigheden: Leerkrachtvragenlijst

jaarlijks ingevuld door de leerkracht items op een 6-punten-schaal 7 subschalen

Sociale vaardigheden• Populariteit in de klas• Agressief gedrag• Hyperactief-afleidbaar gedrag• Asociaal gedrag

Dynamisch-affectieve attitudes en vaardigheden • Zelfstandigheid in de klas• Schools welbevinden• Zelfvertrouwen



Controlevariabelen

toetsen intelligentiemeting leerkrachtvragenlijst over de leerling oudervragenlijst leerkrachtvragenlijst over de klaspraktijk directievragenlijst

• 68 leerlingkenmerken• 59 klaskenmerken pre zittenblijven in L1• 42 schoolkenmerken


2. MethodeHOE zittenblijvers en normaalvorderende

leerlingen vergelijken? Methode 1: voer een experiment uit

Wat? Laat ouders op het einde van het schooljaar een dobbelsteen gooien: 4, 5 of 6 is overgaan naar het volgende leerjaar, 1, 2 of 3 betekent zittenblijven (‘random assignment’). Vergelijk dan de groepsgemiddelden.

Vergelijkbare groepen Ethisch onmogelijk!-

+


2. MethodeHOE zittenblijvers en normaalvorderende

leerlingen vergelijken? (vervolg)

Methode 2: gebruik longitudinale, observationele data

Wat? Volg de loopbanen van leerlingen: sommige leerlingen blijven zitten en anderen niet. Vergelijk dan de groepsgemiddelden.

Makkelijk, ethisch mogelijk Niet-vergelijkbare groepen → Om eerlijk te vergelijken moet

je vergelijkbare leerlingen selecteren uit beide groepen!

Wij hanteren deze strategie

-+


2. MethodeAnalyses: 6-staps-procedure

identificatie van ‘true’ confounders

leerling-, klas- en schoolkenmerken pre zittenblijven die samenhangen met zowel de treatment (i.e., blijven

zitten in L1) als de outcome (i.e., groei in vaardigheden wiskunde en technisch lezen resp. psychosociale vaardigheden)

prestaties: 55 leerlingkenmerken en 3 klaskenmerken

psychosociaal functioneren: 52 leerlingkenmerken

STAP 1


2. MethodeAnalyses: 6-staps-procedure (vervolg)

schatting van de propensity score (PS) van elke leerling op basis van deze confounders

PS = kans om te blijven zitten in L1 gegeven deze geobserveerde covariaten

3-niveau logistisch regressiemodel (leerlingen – klassen – scholen)

STAP 2


PS logit

2. Methode

Frequentie



selectie van leerlingen voor groeicurveanalyses obv 2 criteria

‘regelmatige’ schoolloopbaan L1-L2-L3-L4-L5-L6 L1-L1bis-L2-L3-L4-L5-L6

niet van school veranderen tijdens het lager onderwijs

STAP 3



PS deciel stratificatieSTAP 4

10 (even grote) groepen of strata van vergelijkbare

leerlingen

x x



test van de kwaliteit van de PS stratificatie

binnen elk stratum zijn er geen significante verschillen tss zittenblijvers en normaalvorderenden in

PS tenminste 95% van alle geobserveerde leerling-, klas- en

schoolkenmerken

→ per stratum zijn beide groepen equivalent (binnen steekproeffluctuaties) in termen van risicofactoren voorafgaand aan zittenblijven in L1

STAP 5


2. Methode

N M N M N M

1 233 -6.03 1 -6.32 234 -6.032 233 -5.57 1 -5.45 234 -5.573 233 -5.24 1 -5.23 234 -5.244 233 -4.93 1 -4.78 234 -4.935 232 -4.60 2 -4.70 234 -4.616 231 -4.30 3 -4.28 234 -4.307 234 -3.97 1 -3.81 235 -3.978 232 -3.58 3 -3.54 235 -3.589 230 -2.95 5 -2.90 235 -2.9510 132 -1.17 103 0.40 235 -0.48

Totaal 2223 -4.37 121 -0.26 2344 -4.16

Stratum

Normaalvorderenden Zittenblijvers Totaal

=

≠

≠



schatting van gemiddelde effecten van zittenblijven in L1

3-niveau curvilineaire groeicurvemodellen (metingen – leerlingen – scholen)

met PS strata als covariaten

STAP 6


2. Methode2 vergelijkingsstrategieën

Leerjaarvergelijkingen = vergelijking van zittenblijvers met hun jongere leerjaargenoten (vroegere klasgenoten 1 schooljaar vroeger)

Leeftijdsvergelijkingen = vergelijking van zittenblijvers met hun leeftijdsgenoten (vroegere klasgenoten) die in een hoger leerjaar zitten


2. Methode

A

2003-2004(7 jaar)

2004-2005(8 jaar)

2005-2006(9 jaar)

B

3e leerjaar

C2e leerjaar D

E

1e leerjaar Zittenblijven

Zittenblijven

F

H

GZittenblijven

Overgaan

Overgaan

Overgaan

Overgaan

Cohorte 1

Cohorte 2 (niet in SiBO-dataset)


A

2003-2004(7 jaar)

2004-2005(8 jaar)

2005-2006(9 jaar)

B

3e leerjaar

C2e leerjaar D

E


Zittenblijven

F

H

GZittenblijven

Overgaan

Overgaan

Overgaan

Overgaan

Cohorte 1


2. Methode

LEERJAARVERGELIJKING


A

2003-2004(7 jaar)

2004-2005(8 jaar)

2005-2006(9 jaar)

B

3e leerjaar

C2e leerjaar D

E


Zittenblijven

F

H

GZittenblijven

Overgaan

Overgaan

Overgaan

Overgaan

Cohorte 1


2. Methode

LEEFTIJDSVERGELIJKING


2. Methode2 vergelijkingsstrategieën (vervolg)

Waarom? ~ 2 verschillende vragen

Hoe ontwikkelen zittenblijvers zich, ten koste van één extra jaar onderwijs, in vergelijking met leerjaargenoten?

LEERJAARVERGELIJKING

Hoe zou de ontwikkeling van zittenblijvers eruit hebben gezien, waren ze toch overgegaan naar het tweede leerjaar?

LEEFTIJDSVERGELIJKING

Waarom? elke benadering heeft zijn beperkingen


3. ResultatenLeerjaarvergelijkingen

Tijdens het bisjaar (KT)

presteren zittenblijvers beter in wiskunde en technisch lezen en functioneren zittenblijvers vergelijkbaar op psychosociaal gebied als hun jongere leerjaargenoten die een vergelijkbare kans hebben om te blijven zitten en toch overgaan

MAAR … doorheen de lagere school (LT)

groeien zittenblijvers trager in wiskunde en technisch lezen (hun achterstand neemt toe met de tijd) en functioneren zittenblijvers - tenminste voor een gedeelte van hun loopbaan in de lagere school - zwakker op psychosociaal vlak

! Eén uitzondering: populariteit in de klas


3. Resultaten

0

40

80

120

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Scor

e w

isku

nde

L1 zittenblijvers Leerjaargenoten


3. Resultaten

0

40

80

120

1 2 3

Leerjaar

Scor

e te

chni

sch

leze

n (D

MT)



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Agre

ssie

f ged

rag



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Hyp

erac

tief-a

fleid

baar

ge

drag



3. Resultaten

123456

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Asoc

iaal

ged

rag



3. Resultaten

123456

1 2 3 4 5 6

LeerjaarZelfs

tand

ighe

id in

de

klas



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Scho

ols

wel

bevi

nden



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Zelfv

ertro

uwen



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

1 2 3 4 5 6

Leerjaar

Popu

larit

eit i

n de

kla

s! Uitzondering ! L1 zittenblijvers Leerjaargenoten


3. ResultatenLeeftijdsvergelijkingen

In het algemeen, tijdens het bisjaar (KT) EN doorheen de lagere school (LT)

hadden zittenblijvers beter gepresteerd in wiskunde en technisch lezen en gelijkaardig of zelfs beter gefunctioneerd op psychosociaal vlak, waren ze toch overgegaan naar het tweede leerjaar


3. Resultaten

0

40

80

120

7 8 9 10 11

Leeftijd

Scor

e w

isku

nde

L1 zittenblijvers Leeftijdsgenoten


3. Resultaten

0

40

80

120

7 8 9

Leeftijd

Scor

e te

chni

sch

leze

n (D

MT)



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Popu

larit

eit i

n de

kla

sL1 zittenblijvers Leeftijdsgenoten


3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Agre

ssie

f ged

rag



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Hyp

erac

tief-a

fleid

baar

ge

drag



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Asoc

iaal

ged

rag



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Zelfs

tand

ighe

id in

de

klas



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Scho

ols

wel

bevi

nden



3. Resultaten

1

2

3

4

5

6

7 8 9 10 11

Leeftijd

Zelfv

ertro

uwen



4. Discussie In het algemeen blijkt dat zittenblijven in L1 mogelijk

minder gunstige effecten heeft dan doorgaans wordt gedacht… doorheen de lagere school groeien L1zittenblijvers trager ivm

leerjaargenoten met een gelijkaardige kans om te blijven zitten, waardoor ze op het einde van de lagere school minder goed presteren, minder zelfvertrouwen hebben etc.

terwijl ze beter gepresteerd zouden hebben en op psychosociaal vlak gelijkaardig of zelfs beter gefunctioneerd zouden hebben, waren ze toch overgegaan naar het tweede leerjaar


4. DiscussieMeer onderzoek blijft nodig …

Representativiteit? (normaalvorderenden = selectieve vergelijkingsgroep)

Andere outcomes? verdere schoolloopbaan leerlingpercepties prestaties en psychosociaal functioneren

Moderatoren? Bv. extra ondersteuning op of buiten school

Andere leeftijden? Bv. K3


4. Discussie

Gevolgen voor het onderwijsbeleid Zittenblijven in L1 kost de overheid jaarlijks

heel wat geld, terwijl het mogelijk minder positieve effecten heeft dan doorgaans wordt gedacht

→ Misschien moeten we zittenblijven in L1 als onderwijspraktijk in vraag durven stellen en op zoek gaan naar alternatieven…


Bedankt voor uw aandacht!

Suggesties? [email protected]

www.steunpuntloopbanen.be

Conferentie van het Steunpunt SSL 24-25 februari 2011

Documents

Transcript of Conferentie van het Steunpunt SSL 24-25 februari 2011