Competentiegericht beroepsonderwijs

Management Studiecentrum 26 april 2006

Prof. dr. Martin Mulder

Hoofd leerstoelgroep Educatie- en competentiestudiesWageningen Universiteit

Social Sciences Group – bode 68Postbus 8130

6700 EW WageningenTel: 0317 – 484181; Fax: 0317 – 484573

Mobiel: 0650238268/0620677340; Email: martin.mulder@wur.nl

Internet: www.ecs.wur.nl en www.mmulder.nl

Factoren die onderwijskwaliteit bevorderen

Contact leerling – docentSamenwerkend lerenHoge verwachtingenTime on taskSnelle constructieve feedbackGoed management

Wat is de toegevoegde waarde van het competentiedenken???

Competentie:

Geeft richting aan de doelen van het

onderwijs.

Wat is de definitie van het begrip competentie?

Competentie: a tweeledig concept

Sufficiënte performale proficiëntieMinimale capabiliteit om te handelenBekwaamheidKunnen

Gerformaliseerde permissieve autorisatieJuridisch, institutioneel of organisationeel

gereguleerdetoestemming om te handelenMacht-verantwoordelijkheidMogen

De realiteit van maatschappelijke spellen

Er is een toenemend aantal spelersDe inzet en prijzen worden steeds hogerEen transformatie van de rollen van de

spelersMeer regels, die voortdurend

veranderenAmbigue informatieMeer interactiesMeer belangenconflictenDe noodzaak om tegelijkertijd

verschillendespellen te spelenVals spel en manipulatiesAfwezigheid van een neutrale of een onpartijdige scheidsrechter

Bron: I. Mayer & W. Veeneman (Eds) (2002). Games in a world of infrastructures. Delft: Eburon.

Historie van competentieconceptOud-Nederlands – 1504Frans - ‘compétent’Latijn

‘competens’: in staat en bevoegd bij wet/regelgeving

‘competentia’: (cap)abiliteit en permissie

Testen, McClelland, 1973 Prestatieverbetering, Gilbert, 1978 Competentiegerichte hervormingen in het hoger onderwijs,

Grant 1979 De competente manager Boyatzis, 1982 Opleiding en ontwikkeling, Zemke, 1982 Zelfbeoordeling en -ontwikkeling, McLagan, 1983 Organisatiebeleid, Prahalad & Hamel, 1990 Werkproces gerelateerde competentie Nordhaug, 1993 Onderwijs en arbeid, Dubois, 1993 Competentie van groepen Lado & Wilson, 1994 Professionele ontwikkeling, Eraut, 1994 Manager worden: een competentieraamwerk, Quinn, 1994 Competentie als geïntegreerde KVH-aspecten Parry, 1998 Exploratie van competentiegericht initiatieven, USDE, 2002

Ontwikkelingen in het competentiedenken

Een case studie: Competentie- ontwikkeling in organisatiesDatabronnen LiteratuurOriënterende interviews (n = 10)Oriënterende survey (n = 80)Telefooninterviews met executives P&O (n = 35)Survey en focus-telefooninterviews met HRD managers

(n = 130)Case studies (n = 6)Slotsurvey (n=606)Aanvullende cases (n=3)

Wat is competentie?Bekwaamheid!

Kennis

KunnenVermogen

Diploma

Employability

Dimensies in de definities

Peripheral ability versus coreContextual dissoluteness versus situational attachmentFunction versus roleKnowledge versus abilityBehaviour versus capability

Person versus system as carrierSpecificity versus generalityLearnability versus unchangeabiltyPerformance orientation versus development

orientation

Competentie: een werkdefinitiePersoonlijke werk-gerelateerde competentie is

een geheel van geïntegrateerde bekwaamhedenclusters kennis, vaardigheden en attitudesnoodzakelijk voorwaardelijk voor presterenen effectief functionerenin een beroep, organisatie, functie, rol en situatie

Bijv. Kansen zien en benutten als ondernemer

CompetentiesLearning orientationSelf managementPlanningMarket orientationResult orientationNetworkingLeadershipProblem analysisOrganizingConceptual thinking

NegotiatingPersuasivenessVisionGeneral awarenessManagement controlValue clarificationJudgementTeam workStrategic orientationInternational

orientation

Organisatiestrategie

Personeelsbeleid

Opleidings- en ontwikkelingsbeleid

VisieMissieMarktOrganisatie

SelectieAssessmentBeloning

InteressesWensenMogelijkhedenLeerprocessen

Top down

Bottom up

Bottom up

Top down

Afstemming beleidsniveaus

Competentieprofielen

Werving & selectie

Beoordeling en beloning

Opleiding & ontwikkeling

•Verbeteren van arbeidssatisfactie•Verhoogde motivatie•Reductie van ziekteverzuim•Prestatieverbetering•Verbetering van loopbaanmogelijkheden•Verbetering van baanbehoud•Verhogen van productiviteit•Vermindering van storingen•Klachtenreductie•Verhogen van klanttevredenheid•Verhogen medewerkerstevredenheid

Personeels-instrumenten

Gewensteresultatenvan personeelsbeleid en –processen vanorganisaties

Competentieontwikkeling – Afstemming van HR Instrumenten

Persoon

Organisatie

Competentieprofielen

Competentiediagnose

Competentieontwikkeling

PRESTATIE

V E R B E T E R I N G

- Kerncompetenties- Werkeenheden- Teams- Personen

- Financiële analyse- Kwaliteitonderzoek- Klanttevredenheid- Assessment centra- 3600 feedback

- Inkoop- Selectie- Plaatsing- Ontwikkeling

Performance- & Competentieontwikkeling

Toegevoegde waarde van competentieontwikkeling

Verticale afstemming van HR processen

Horizontale afstemming van HR instrumenten

Flexibilisering van HR ontwikkelingSystematische aandacht voor LLL

Toegevoegde waarde van CO voor HRD

Ontwikkelen van kennis een vaardigheden 82%Betere definitie van leerbehoeften 75%Betere inhoud van opleiding en ontwikkeling 68%Betere werkresultaten 68%Gebruik van leerresultaten in de praktijk 57%Afstemming van HR beleidsniveaus 45%Commitment van het management 42%Afstemming van HR instrumenten 35%

Kritische kanttekeningen

JargonKostenBureaucratieBetrouwbaarheid en validiteit van

profielenEffectieve leeromgevingen?

Competentiedenken in het beroepsonderwijs in NederlandEen wending naar kerncompetenties, ACOA, 1999Competentieontwikkeling in organisaties, Mulder, 2001Competenties: van complicaties tot compromis, Van Merriënboer et al, 2002Competentiegericht beroepsonderwijs, Mulder et al, 2003Educatie, competentie en prestatie, Mulder, 2004Competentie-gericht BO in NL: achtergronden en valkuilen, Biemans et al,

2004Matrix voor competentiegericht beroepsonderwijs, Wesselink et al, 2005 Het competentieconcept in NL, EN, DE en FR, Weigel and Mulder, 2007Het competentieconcept – een kritische analyse, Mulder and Weigel, 2007

Competentie is bekwaamheid = niet zichtbaar = niet het gedrag zelf

Competentie is alleen zichtbaar aan de hand van concreet gedrag = de performance

Het maken van een DNA-profielVereist kennis

vakkennisVereist vaardigheid

werken met artefactenVereist attitude

accuratesseomgaan met drukintegriteit

Dat vergt samen competent handelen

Kennis en competentieKennis = basisCompetentie = aanvullend, integratief

is een combinatie van bevoegdheid en bekwaamheidis het kunnen toepassen van kennis in de complexe

praktijkis direct verbonden aan succesvol presterenis afgestemd op de praktijk in het bedrijfslevenis gericht op employabilityomvat gedragsaspect en is gekoppeld aan rolis contextspecifiek en omvat een attitudinele aspectomvat inzicht en reflectie op eigen handelen

Principes van competentiegericht onderwijs

CompetentiesKernproblemenAssessmentAuthentiek lerenIntegratieZelfverantwoordelijkhe

idCoachingLifelong learning

Matrix competentiegericht beroepsonderwijs

Invoeringsniveaus

Principes Geen Start Deels Volledig• Competenties 0 0 0 0 • Kernproblemen 0 0 0 0 • Assessment 0 0 0 0• Authentiek leren 0 0 0 0• Integratie 0 0 0 0• Zelfverantwoordelijkheid 0 0 0 0• Coaching 0 0 0 0• Lifelong learning 0 0 0 0

Assessment criteriaAuthentieke assessmentFormatieve assessmentMulti-rater beoordelingPre-assessmentGeïntegreerde KVA-assessmentStimuleren van zelfverantwoordelijkheid

Problemen en valkuilen Biemans et al (2004)

Te veel definitiesTe veel nadruk op standaardisatieIntegreren van leren op school en op werkplek blijft lastigGeen automatisch ontwerp van effectieve leeractiviteitenAssessment is arbeidsintensief en duurDe rol van de leraar en student verandertCompetentieontwikkeling van docenten en schoolmanagers is

essentieel

Aandachtspunten bij de ontwikkeling van competentiegericht onderwijs

Formuleren van kerntakenMeer aandacht voor de intakeDe rol van coachingConsistentie van programma’sUitleg van de

onderwijsprincipes aan studenten en oudersAngst voor bureaucratieFunctionaliteit van

assessmentsArbeidsintensiteit

assessmentsVerkapte bezuinigingenVerlagen aantallen

docenturen

Problemen Mulder & Weigel, 2007

Competentie en prestatieCompetentie en kennisCompetentie en het curriculumCompetentie en instructieCompetentie en organisatieCompetentie en assessment