SELECTIE VAN HET BELANGRIJKSTE MILIEUNIEUWS

COMPACTMILIEU

MILIEU COMPACT

124

Nummer 5Jaargang 29 14 maart 2017

Uitgelicht

Landbouw op verzilte grond

Nederlandse onderzoekers hebben een ma-nier gevonden om bepaalde gewassen te laten groeien op afgeschreven, zilte land-bouwgrond. Een ware innovatie, want voed-selproductie op verzilte grond werd altijd voor onmogelijk gehouden. Aardappelen en groenten blijken prima te gedijen als zij op een speciale manier aan de wortel met zout water worden geïrrigeerd.

Nijmegen stookt hout verstandiger voor gezonde lucht

Nijmegen lanceert als eerste gemeente in Ne-derland de Stookwijzer, een website om inwo-ners bewuster te maken wanneer het stoken van hout het minste overlast veroorzaakt. De Stookwijzer, die in heel Nederland te gebrui-ken is, geeft in één oogopslag weer wanneer het onverstandig is om hout te stoken.

Milieuwetgeving onder vuur

Voor het wereldwijd terugdringen en herstel-len van de milieuschade door menselijk han-delen is effectieve wetgeving noodzakelijk. Veel van de hiervoor in het leven geroepen milieuwetten liggen nu echter zelf onder vuur, waarschuwt een internationaal gezelschap van onderzoekers.

Foto: Michiel Wijnberg CO2 tast de gesteenten die veel voorkomen in Neder-landse olie- en gasvelden nauwelijks aantast. Zelfs niet na honderdduizenden jaren. De breuken in zandsteen- en schalieafzettingen blijven stabiel als ze langdurig blootstaan aan CO2. Ook gaan de breuken door CO2 niet sneller bewegen. Daardoor is het risico gering dat het broeikasgas daarlangs uit lege olie- en gasvelden kan ontsnappen. CO2-opslag is dan ook een goede een tussenoplossing op de weg naar een duurzame ener-gievoorziening.

Opslaan CO2 kan veilig

milieu milieucompact compact

2 3

BEDRIJF

Grondstoffenpaspoort voor gasdistributienet gelanceerd

Liander heeft in samenwerking met productiefacili-teit AVK Plastics, Kiwa Technology en AVK Neder-land BV een format voor een Grondstofpaspoort ontwikkeld. Het ‘paspoort’ geeft inzicht in de grond-stofsamenstelling van een product en welk deel hiervan (al) uit gerecycled materiaal bestaat. Ook zal de bekende grondstofsamenstelling van een product recyclebaarheid bevorderen. Bijkomende wens voor de toekomst is dat elke leverancier gaat werken met een Grondstofpaspoort om uiteindelijk bij de bron te komen om kinderarbeid tegen te gaan in de lage lonenlanden en een halt toe te roepen aan het toekomstig tekort aan delfstoffen in de wereld. De format voor het Grondstofpaspoort is te down-loaden via de volgende link: tinyurl.com/hno9khy. www.duurzaam-ondernemen.nl

BioBTX gaat groen plastic produceren in Noorden

BioBTX is een Groningse onderneming die op ba-sis van haar eigen technologie, chemische stoffen (aromaten) uit groene grondstoffen haalt. Hiermee kunnen ‘groene plastics’ worden gefabriceerd. BTX staat voor Benzeen, Tolueen en Xyleen. Deze che-micaliën worden normaliter gewonnen uit aardolie en vormen de bouwstenen voor onder meer kunst-stoffen. Het Groningse BioBTX ontwikkelde een manier waarbij de aardolie vervangen kan worden door biomassa. Door de financiering van Carduso Capital kan een versnelling worden gecreëerd in de opschaling van de techniek die zich in proefopstel-lingen en op laboratoriumschaal al heeft bewezen. Carduso Capital is een investeringsfonds dat partici-peert in innovatieve technologie bedrijven met ster-ke technologische connecties met de Rijksuniversi-teit Groningen (RUG) en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en kennisinstellingen binnen haar netwerk. Directeur Cor Kamminga van BioBTX: “Na de bouw van een testfabriek in Gronin-gen is het voornemen om de technologie in de markt uit te rollen, in eerste instantie samen met de part-ners SunOil en Cumapol in Emmen om uit glycerine bouwstenen voor bijvoorbeeld PET-verpakkingen voor de cosmetische industrie te produceren”. Eer-

der ontving BioBTX al steun van SNN en van de pro-vincies Groningen en Drenthe voor haar plannen. www.vnci.nl

Onderzoek Odfjell toont tekortkomingen Brzo-sector

De Onderzoeksraad voor Veiligheid constateert nog tekortkomingen in de beheersing van de veiligheid bij bedrijven die op grote schaal werken met gevaar-lijke stoffen. Het gaat om circa 400 Brzo-bedrijven in Nederland en het toezicht daarop. Odfjell Terminals Rotterdam heeft veel gedaan om de veiligheid te verbeteren en ook andere partijen in de sector heb-ben afgelopen jaren diverse maatregelen genomen. Hiermee is een goede basis gelegd, maar er zijn nog veel inspanningen nodig om het gewenste vei-ligheidsniveau te behalen. Dit concludeert de On-derzoeksraad naar aanleiding van het onderzoek ‘Veiligheid Brzo-bedrijven: lessen na Odfjell’.

In 2011 en 2012 deed zich een aantal ernstige in-cidenten voor bij Brzo-bedrijf Odfjell Terminals Rot-terdam, zoals lekkages en emissies van gevaarlijke stoffen. Door de jaren heen had het bedrijf grote achterstanden opgebouwd in het onderhoud van de opslagtanks en werd er gewerkt met ongeschik-te apparatuur. Partijen die zaken deden met Odf-jell Rotterdam, spraken het bedrijf niet aan op de onveilige praktijken. Toezichthouders van de over-heid gaven het bedrijf steeds opnieuw de kans om verbeteringen door te voeren. Hierdoor bleef strikte handhaving achterwege. Pas in 2012 werd het be-drijf vrijwel geheel stilgelegd. De Onderzoeksraad voor Veiligheid bracht in juni 2013 een rapport uit over de veiligheid bij Odfjell Terminals Rotterdam in de periode 2000-2012 en het toezicht daarop.

In dit tweede onderzoek is nagegaan welke acties partijen hebben ondernomen na de stillegging van Odfjell in 2012 en de aanbevelingen van de Onder-zoeksraad uit 2013. De tekortkomingen in de sector liggen met name op het vlak van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheden. Zo stellen op-drachtgevers van Brzo-bedrijven zich te terughou-dend op bij het maken van dwingende afspraken over veiligheid. Ook verloopt de afstemming en samenwerking tussen de verschillende toezicht-houders niet optimaal. Verder blijkt dat de Inspectie SZW met enige regelmaat ontbreekt bij de geza-menlijke Brzo-inspecties. Ten slotte is er nog steeds geen persoon of autoriteit die boven alle toezicht-houders staat en kan ingrijpen indien noodzakelijk.

2 3

INHOUDBEDRIJFGrondstoffenpaspoort voor gasdistributienet gelanceerd .................3BioBTX gaat groen plastic produceren in Noorden ...........................3Onderzoek Odfjell toont tekortkomingen Brzo-sector........................3Energiebesparing in marmoleumproductie ........................................4 OVERHEIDEindhoven krijgt dashboard voor milieukwaliteit ................................4Zuid-Holland start investeringsfonds warmte ....................................4Rivierengebied toekomstproof tegen overstromingen .......................5Gelderland wil verplichte inpassingsplannen voor windmolens voorkomen .........................................................................................5Gifloze rattenbestrijding .....................................................................5Opbrengst investering in windpark moet snel naar dorpen ...............5 KLIMAAT EN ENERGIEKlimaatverandering tegengaan en 500.000 euro winnen .................6Ondertekening Green Deal aardgasvrije wijken ................................6Maximum termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030 ......6Sensoren cruciaal om energieneutraal wonen te realiseren .............7Groei windmolenpark zorgt voor toename groene stroom ................7Sectorvoorstel voor toekomstbestendig salderingsmodel .................8Start actie Kinderklimaatdeals ...........................................................8Naar een groen stoomnetwerk in Twente ..........................................8Miljoen euro subsidie voor geothermisch smart grid .........................8Ronde SDE+ voorjaar 2017 is open ..................................................9Termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030 ......................9

DUURZAME ONTWIKKELINGDoorbraak in voedselzekerheid met Nederlandse kennis over zilte landbouw ....................................................................................9Jonge politici tekenen manifest voor duurzaamheid .........................10Regio Utrecht wil einde maken aan bouwafval .................................10Rijke oogst van drie jaar green deal circulair inkopen .......................10

LUCHTKWALITEITNijmegen stookt hout verstandiger voor gezonde lucht ....................10Vervuilende scooters slecht voor gezondheid fietsers ......................11Omwonenden pluimveebedrijf lopen groter risico op longontsteking ...............................................................................11Dieselschandaal leidt mogelijk tot voortijdige dood 1.200 Europeanen .............................................................................11 EUROPAEnergieministers steunen schone-energiepakket .............................12EU wint zaak rond Chinese zonnepanelen- Hoofdinhoud ................12Onderzoekscommissie Dieselgate wil Europese toezichthouder .....12Nieuwe INTERREG Europe call geopend .........................................12Opwekking met wind in EU is die met steenkool voorbij ...................13

INTERNATIONAALNoorse vistelers gaan elektrisch varen ..............................................13Californië wil volledig over op duurzame energie ..............................13

ONDERZOEKOpslaan CO2 opslaan kan veilig .......................................................13Bijdrage vervoer aan klimaatverandering totaal onderschat .............14Milieuwetgeving onder vuur ...............................................................14Ontdooiende bodem is ‘brandende bibliotheek’ ................................15Voordelen stadslandbouw groter dan risico’s ....................................15

RECHTSPRAAKAardbevingen als gevolg van gaswinning en vergoeding immateriële schade ............................................................................15

Aanleg nieuwe weg en vaststelling hogere geluidwaarden ..............15Schapen- en rundveehouderij en geluidhinder ..................................16Vergunning ex artikel 19d Nbw 1998 en aanvullen aanvraag ...........17 OMGEVINGSWET Ministeriële regeling bij Omgevingswet krijgt vorm ...........................17Bijzondere rol omgevingsplan voor regelen van milieuaspecten ......17Bundel ‘Milieubescherming in het omgevingsplan’ ............................18Aan de slag met Proeftuinen Omgevingswet ....................................18VNG-reactie op consultatie Invoeringswet Omgevingswet ...............18De omgevingsplanactiviteit ................................................................18Europese complimenten voor Nederlandse wetgeving .....................18Landelijk belevingsonderzoek dienstverlening omgevingsvergunningen ....................................................................19Geslaagde consultatie Digitaal stelsel ...............................................19Programmaraad ziet voorbode Omgevingswet in Oosterwold..........19 WET- EN REGELGEVINGBesluit basisregistratie ondergrond ...................................................19Naar een CO2-arme energievoorziening ..........................................20 BERICHTENLabel voor milieu-impact wegdek ......................................................20Pakketbezorger neemt oude apparaten mee ....................................20Minder landschap, meer bebouwing ..................................................21Interview ‘Meer bewustwording door nieuwe mer-regels’ .................21Regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ succesvol ......................21Waterstof grote kans voor de luchtvaart ............................................21Korte levensduur smartphones rampzalig voor milieu ......................22Pact over nieuwe recreatieve bebouwing aan de Nederlandse kust ...............................................................................22Nieuwe editie Tijdschrift Milieu over zeescheepvaart en emissiehandel......................................................................................... 22Tegenlicht over groene dromen .........................................................22

NATIONALE OMGEVINGSWETGEVING IN BEHANDELING ......23

AGENDA ........................................................................................24

ABONNEMENTEN

Een abonnement (€ 549,00 excl. 6% BTW p.j.) kan op ieder moment ingaan. Stuur uw gegevens naar: info@milieucompact.nl.

Nieuw: VVM en Milieu Compact hebben hun krachten gebundeld: bij een abonnement ontvangt u gratis het VVM-lidmaatschap ter waarde van € 125,00 p.j. met vele voordelen. Informatie: www.milieucompact.nlISSN 1385-6464

COLOFON

RedactieJan van den Broek, John Zigenhorn, Wim Verhoog, Jan de Graaf (hoofdredacteur) en Louise van den Broek (eindredacteur).

RedactieadresDG Communicatie 0228-326068Postbus 158 graafcom@wxs.nl1600 AD Enkhuizen

milieu milieucompact compact

2 3

BEDRIJF

Grondstoffenpaspoort voor gasdistributienet gelanceerd

Liander heeft in samenwerking met productiefacili-teit AVK Plastics, Kiwa Technology en AVK Neder-land BV een format voor een Grondstofpaspoort ontwikkeld. Het ‘paspoort’ geeft inzicht in de grond-stofsamenstelling van een product en welk deel hiervan (al) uit gerecycled materiaal bestaat. Ook zal de bekende grondstofsamenstelling van een product recyclebaarheid bevorderen. Bijkomende wens voor de toekomst is dat elke leverancier gaat werken met een Grondstofpaspoort om uiteindelijk bij de bron te komen om kinderarbeid tegen te gaan in de lage lonenlanden en een halt toe te roepen aan het toekomstig tekort aan delfstoffen in de wereld. De format voor het Grondstofpaspoort is te down-loaden via de volgende link: tinyurl.com/hno9khy. www.duurzaam-ondernemen.nl

BioBTX gaat groen plastic produceren in Noorden

BioBTX is een Groningse onderneming die op ba-sis van haar eigen technologie, chemische stoffen (aromaten) uit groene grondstoffen haalt. Hiermee kunnen ‘groene plastics’ worden gefabriceerd. BTX staat voor Benzeen, Tolueen en Xyleen. Deze che-micaliën worden normaliter gewonnen uit aardolie en vormen de bouwstenen voor onder meer kunst-stoffen. Het Groningse BioBTX ontwikkelde een manier waarbij de aardolie vervangen kan worden door biomassa. Door de financiering van Carduso Capital kan een versnelling worden gecreëerd in de opschaling van de techniek die zich in proefopstel-lingen en op laboratoriumschaal al heeft bewezen. Carduso Capital is een investeringsfonds dat partici-peert in innovatieve technologie bedrijven met ster-ke technologische connecties met de Rijksuniversi-teit Groningen (RUG) en het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) en kennisinstellingen binnen haar netwerk. Directeur Cor Kamminga van BioBTX: “Na de bouw van een testfabriek in Gronin-gen is het voornemen om de technologie in de markt uit te rollen, in eerste instantie samen met de part-ners SunOil en Cumapol in Emmen om uit glycerine bouwstenen voor bijvoorbeeld PET-verpakkingen voor de cosmetische industrie te produceren”. Eer-

der ontving BioBTX al steun van SNN en van de pro-vincies Groningen en Drenthe voor haar plannen. www.vnci.nl

Onderzoek Odfjell toont tekortkomingen Brzo-sector

De Onderzoeksraad voor Veiligheid constateert nog tekortkomingen in de beheersing van de veiligheid bij bedrijven die op grote schaal werken met gevaar-lijke stoffen. Het gaat om circa 400 Brzo-bedrijven in Nederland en het toezicht daarop. Odfjell Terminals Rotterdam heeft veel gedaan om de veiligheid te verbeteren en ook andere partijen in de sector heb-ben afgelopen jaren diverse maatregelen genomen. Hiermee is een goede basis gelegd, maar er zijn nog veel inspanningen nodig om het gewenste vei-ligheidsniveau te behalen. Dit concludeert de On-derzoeksraad naar aanleiding van het onderzoek ‘Veiligheid Brzo-bedrijven: lessen na Odfjell’.

In 2011 en 2012 deed zich een aantal ernstige in-cidenten voor bij Brzo-bedrijf Odfjell Terminals Rot-terdam, zoals lekkages en emissies van gevaarlijke stoffen. Door de jaren heen had het bedrijf grote achterstanden opgebouwd in het onderhoud van de opslagtanks en werd er gewerkt met ongeschik-te apparatuur. Partijen die zaken deden met Odf-jell Rotterdam, spraken het bedrijf niet aan op de onveilige praktijken. Toezichthouders van de over-heid gaven het bedrijf steeds opnieuw de kans om verbeteringen door te voeren. Hierdoor bleef strikte handhaving achterwege. Pas in 2012 werd het be-drijf vrijwel geheel stilgelegd. De Onderzoeksraad voor Veiligheid bracht in juni 2013 een rapport uit over de veiligheid bij Odfjell Terminals Rotterdam in de periode 2000-2012 en het toezicht daarop.

In dit tweede onderzoek is nagegaan welke acties partijen hebben ondernomen na de stillegging van Odfjell in 2012 en de aanbevelingen van de Onder-zoeksraad uit 2013. De tekortkomingen in de sector liggen met name op het vlak van samenwerking en gedeelde verantwoordelijkheden. Zo stellen op-drachtgevers van Brzo-bedrijven zich te terughou-dend op bij het maken van dwingende afspraken over veiligheid. Ook verloopt de afstemming en samenwerking tussen de verschillende toezicht-houders niet optimaal. Verder blijkt dat de Inspectie SZW met enige regelmaat ontbreekt bij de geza-menlijke Brzo-inspecties. Ten slotte is er nog steeds geen persoon of autoriteit die boven alle toezicht-houders staat en kan ingrijpen indien noodzakelijk.

2 3

INHOUDBEDRIJFGrondstoffenpaspoort voor gasdistributienet gelanceerd .................3BioBTX gaat groen plastic produceren in Noorden ...........................3Onderzoek Odfjell toont tekortkomingen Brzo-sector........................3Energiebesparing in marmoleumproductie ........................................4 OVERHEIDEindhoven krijgt dashboard voor milieukwaliteit ................................4Zuid-Holland start investeringsfonds warmte ....................................4Rivierengebied toekomstproof tegen overstromingen .......................5Gelderland wil verplichte inpassingsplannen voor windmolens voorkomen .........................................................................................5Gifloze rattenbestrijding .....................................................................5Opbrengst investering in windpark moet snel naar dorpen ...............5 KLIMAAT EN ENERGIEKlimaatverandering tegengaan en 500.000 euro winnen .................6Ondertekening Green Deal aardgasvrije wijken ................................6Maximum termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030 ......6Sensoren cruciaal om energieneutraal wonen te realiseren .............7Groei windmolenpark zorgt voor toename groene stroom ................7Sectorvoorstel voor toekomstbestendig salderingsmodel .................8Start actie Kinderklimaatdeals ...........................................................8Naar een groen stoomnetwerk in Twente ..........................................8Miljoen euro subsidie voor geothermisch smart grid .........................8Ronde SDE+ voorjaar 2017 is open ..................................................9Termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030 ......................9

DUURZAME ONTWIKKELINGDoorbraak in voedselzekerheid met Nederlandse kennis over zilte landbouw ....................................................................................9Jonge politici tekenen manifest voor duurzaamheid .........................10Regio Utrecht wil einde maken aan bouwafval .................................10Rijke oogst van drie jaar green deal circulair inkopen .......................10

LUCHTKWALITEITNijmegen stookt hout verstandiger voor gezonde lucht ....................10Vervuilende scooters slecht voor gezondheid fietsers ......................11Omwonenden pluimveebedrijf lopen groter risico op longontsteking ...............................................................................11Dieselschandaal leidt mogelijk tot voortijdige dood 1.200 Europeanen .............................................................................11 EUROPAEnergieministers steunen schone-energiepakket .............................12EU wint zaak rond Chinese zonnepanelen- Hoofdinhoud ................12Onderzoekscommissie Dieselgate wil Europese toezichthouder .....12Nieuwe INTERREG Europe call geopend .........................................12Opwekking met wind in EU is die met steenkool voorbij ...................13

INTERNATIONAALNoorse vistelers gaan elektrisch varen ..............................................13Californië wil volledig over op duurzame energie ..............................13

ONDERZOEKOpslaan CO2 opslaan kan veilig .......................................................13Bijdrage vervoer aan klimaatverandering totaal onderschat .............14Milieuwetgeving onder vuur ...............................................................14Ontdooiende bodem is ‘brandende bibliotheek’ ................................15Voordelen stadslandbouw groter dan risico’s ....................................15

RECHTSPRAAKAardbevingen als gevolg van gaswinning en vergoeding immateriële schade ............................................................................15

Aanleg nieuwe weg en vaststelling hogere geluidwaarden ..............15Schapen- en rundveehouderij en geluidhinder ..................................16Vergunning ex artikel 19d Nbw 1998 en aanvullen aanvraag ...........17 OMGEVINGSWET Ministeriële regeling bij Omgevingswet krijgt vorm ...........................17Bijzondere rol omgevingsplan voor regelen van milieuaspecten ......17Bundel ‘Milieubescherming in het omgevingsplan’ ............................18Aan de slag met Proeftuinen Omgevingswet ....................................18VNG-reactie op consultatie Invoeringswet Omgevingswet ...............18De omgevingsplanactiviteit ................................................................18Europese complimenten voor Nederlandse wetgeving .....................18Landelijk belevingsonderzoek dienstverlening omgevingsvergunningen ....................................................................19Geslaagde consultatie Digitaal stelsel ...............................................19Programmaraad ziet voorbode Omgevingswet in Oosterwold..........19 WET- EN REGELGEVINGBesluit basisregistratie ondergrond ...................................................19Naar een CO2-arme energievoorziening ..........................................20 BERICHTENLabel voor milieu-impact wegdek ......................................................20Pakketbezorger neemt oude apparaten mee ....................................20Minder landschap, meer bebouwing ..................................................21Interview ‘Meer bewustwording door nieuwe mer-regels’ .................21Regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ succesvol ......................21Waterstof grote kans voor de luchtvaart ............................................21Korte levensduur smartphones rampzalig voor milieu ......................22Pact over nieuwe recreatieve bebouwing aan de Nederlandse kust ...............................................................................22Nieuwe editie Tijdschrift Milieu over zeescheepvaart en emissiehandel......................................................................................... 22Tegenlicht over groene dromen .........................................................22

NATIONALE OMGEVINGSWETGEVING IN BEHANDELING ......23

AGENDA ........................................................................................24

ABONNEMENTEN

Een abonnement (€ 549,00 excl. 6% BTW p.j.) kan op ieder moment ingaan. Stuur uw gegevens naar: info@milieucompact.nl.

Nieuw: VVM en Milieu Compact hebben hun krachten gebundeld: bij een abonnement ontvangt u gratis het VVM-lidmaatschap ter waarde van € 125,00 p.j. met vele voordelen. Informatie: www.milieucompact.nlISSN 1385-6464

COLOFON

RedactieJan van den Broek, John Zigenhorn, Wim Verhoog, Jan de Graaf (hoofdredacteur) en Louise van den Broek (eindredacteur).

RedactieadresDG Communicatie 0228-326068Postbus 158 graafcom@wxs.nl1600 AD Enkhuizen

milieu milieucompact compact

4 5

tiefonds onder voorwaarden beschikbaar. Het fonds kan participeren en (risicodragende) leningen ver-strekken, voor zowel infrastructuur als de stimulering van vraag en aanbod van schone warmtebronnen. Persbericht provincie Zuid-Holland, 23-02-2017

Rivierengebied toekomstproof tegen overstromingen

In 2006 gaf de Eerste Kamer groen licht voor het Ruimte voor de Rivier-programma (RvdR). Nu, na tien jaar intensief met dit programma te zijn bezig geweest, levert minister Schultz één van de laatste grote RvdR-bouwwerken op in Veessen-Wapen-veld. Minister Schultz: “We sluiten een bijzonder tijd-perk af. Een tijdperk van tien jaar waarin we op een heel andere manier aan waterveiligheid zijn gaan werken en waarin we waterveiligheid meer dan ooit hebben verbonden aan ruimtelijke inrichting. Neder-land is veiliger én mooier geworden.” In het gebied van Ruimte voor de Rivier wonen vier miljoen Ne-derlanders. Op meer dan 30 plaatsen hebben de ri-vieren meer ruimte gekregen om het rivierengebied te beschermen tegen overstromingen. Deze maat-regelen samen vormen het programma Ruimte voor de Rivier, met een budget van ruim 2 miljard euro. Persbericht Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 23-02-2017

Gelderland wil verplichte inpassingsplannen voor windmolens voorkomen

Als een gemeente niet wil meewerken aan het plaat-sen van windmolens, is een provincie verplicht mee te werken aan het opstellen van een inpassingsplan voor windmolens. De Provincie Gelderland wil van deze verplichting af en werkt aan een lobby hier-voor. Gedacht wordt aan het opnemen van een toets op draagvlak in de omgevingsvisie. Deze eis wil de provincie als voorwaarde stellen aan initiatie-ven voor provinciale inpassingsplannen voor wind-molens, die aanvullend zijn op de taakstelling van 230,5 megawatt windenergie in 2020.

Gedeputeerde Jan Jacob van Dijk: “Als een Gelder-se gemeente weigert om windmolens ruimtelijk in te passen, kan de initiatiefnemer die de windmolens wil plaatsen, aankloppen bij de provincie. Wij zijn vervolgens verplicht om mee te werken en mogen alleen oordelen of deze windmolens ‘passen in een goede ruimtelijke ordening’. We staan achter onze taakstelling voor windenergie, maar willen van deze verplichting af. Want draagvlak is van belang, maar

juist daar hebben we nu geen mogelijkheden voor om die afweging mee te kunnen nemen, hoe graag we dat ook zouden willen.”

Draagvlak neemt toe als inwoners, bedrijven, orga-nisaties en overheden samen op basis van energie-verbruik in beeld brengen welke maatregelen nodig zijn om energie te besparen en duurzame energie op te wekken. Door deze maatregelen te koppe-len aan de ruimtelijke gevolgen en mogelijkheden, ontstaat zo in samenwerking een uitvoeringspro-gramma met concrete maatregelen. De provincie Gelderland werkt daarvoor in het Gelders Energie Akkoord (GEA) aan afspraken met gemeenten over regionale routekaarten en lokale energievisies. www.gelderland.nl

Gifloze rattenbestrijding

Het gebruik van biociden tegen knaagdieren brengt grote risico’s met zich mee voor zowel mens, natuur als milieu. Het buitengebruik van gif is daarom per 1 januari 2017 sterk aan banden gelegd. Anticimex, gespecialiseerd in plaagdierpreventie, zegt als al-ternatief een effectieve en milieuvriendelijke riole-ringsval te hebben ontwikkeld. Met de nieuwe vallen wordt het probleem gelijk bij de bron bestreden: in het riool en niet - zoals gebruikelijk - daarbuiten. De vallen kunnen eenvoudig onder putdeksels in het riool worden geplaatst, zonder dat ze de normale stroom in de riolering beïnvloeden. De vallen wer-ken geheel gifvrij. Ze zijn uitgerust met sensoren die beweging en/of warmte van de ratten kunnen signa-leren. Als de val door dezer sensoren wordt geacti-veerd wordt het dier door veertien plastic staven met een snelheid van 130 kilometer per uur getroffen. Volgens de producent is een rat hierdoor op slag dood. De val reset zichzelf automatisch en is weer direct klaar voor een nieuwe actie. De eerder gedo-de rat spoelt na dit resetten mee met de stroom in de rioleringsbuis. De vallen geven steeds signalen van hun acties door, waardoor de ontwikkelingen in de bestrijding eenvoudig te monitoren zijn. Na een suc-cesvol project in de gemeente Renkum worden de vallen momenteel in ingezet in het riool onder een straat in de Limburgse gemeente Sittard-Geleen. Persbericht Gemeente Sittard-Geleen, 23-02-2017

Opbrengst investering in windpark moet snel naar dorpen

Een provinciale investering van honderd miljoen euro in Windpark Fryslân moet ten minste vijftig

4 5

De Onderzoeksraad vindt het samenwerkingsplat-form Brzo+ van toegevoegde waarde en het moet volgens de Raad dan ook een formele positie krij-gen binnen het stelsel. Verder acht de Raad de coördinatie op het stelsel en het interbestuurlijk toezicht te beperkt. Het ontbreekt het ministerie van Infrastructuur en Milieu aan voldoende infor-matie. Hierdoor kan de staatssecretaris niet goed overzien of het complexe Brzo-stelsel als geheel functioneert. Volgens de Raad dient er één ver-antwoordelijke persoon of autoriteit te zijn die bin-dende beslissingen kan nemen als zich in de uit-voering van het Brzo-toezicht grote problemen of impasses voordoen. Het feit dat de Inspectie So-ciale Zaken en Werkgelegenheid (voormalig Ar-beidsinspectie) niet altijd deelneemt aan de geza-menlijke Brzo-inspecties, ziet de Onderzoeksraad als bedreiging voor de kwaliteit van het toezicht. www.duurzaam-ondernemen.nl

Energiebesparing in marmoleumproductie

Forbo Flooring ziet mogelijkheden om fors te be-sparen op energie bij de productie van marmole-um. Linoleum wordt gemaakt van een mengsel van natuurlijke grondstoffen: lijnolie, harsen, kurk, jute, houtmeel, kalksteen en kleurstoffen. Het mengsel wordt in lagen aangebracht op een juten drager. Daarna worden de stroken gedurende enkele we-ken opgehangen in een droogkamer om te drogen en uit te harden. In de droogkamer wordt lucht van 80ºC gecirculeerd. Onderzoek toont nu aan dat er zestig procent energie bespaard kan worden in die droogkamers door het inzetten van frequentiegere-gelde ventilatoren in plaats van ventilatoren die de hele tijd aanstaan. Aangezien Forbo 56 droogka-mers heeft, betekent dit een flinke besparing. For-bo wijst ook op het feit dat de productie inmiddels minder CO2 uitstoot dan er met de groei van de diverse natuurlijke grondstoffen wordt vastgelegd. Persbericht Forbo Floorings, 22-02-2017

OVERHEID

Eindhoven krijgt dashboard voor milieukwaliteit

In het kader van het programma ‘Slimme en Ge-zonde Stad’ van het Ministerie van IenM, heeft TNO een zogenaamd ‘dashboard’ ontwikkeld waar-

in de milieusituatie ten gevolge van wegverkeer in Eindhoven in ‘real-time’ kan worden gevolgd door verschillende belanghebbenden. Op basis van au-tomatische verkeerstellingen op snelwegen wordt de geluidbelasting en de luchtkwaliteit voor heel Eindhoven bepaald. Daarbij wordt rekening ge-houden met de actuele weersomstandigheden. De luchtkwaliteit wordt daarnaast continu gemeten in het AiREAS-netwerk en deze waarden kunnen ook worden getoond op het dashboard.

Het heeft veel voordelen om de actuele situatie in beeld te hebben. Het wordt dan bijvoorbeeld mo-gelijk om verkeersmaatregelen te nemen alleen op momenten dat de milieusituatie daarom vraagt. Dus geen algemene snelheidsmaatregel, maar alleen een verlaging als het nodig is. Met het TNO-instru-mentarium kan het effect van zulke maatregelen vooraf worden doorgerekend, ter ondersteuning van beleidsontwikkeling.

In een vervolgtraject wordt het dashboard gebruikt om persoonlijke luchtkwaliteitsmetingen bij Eindhoven-se fietsers weer te geven. Eindhoven geeft aan dat de TNO-methodiek toegevoegde waarde heeft in het doorrekenen van de verschillende ruimtelijke ontwik-kelingsvisies die Gemeente Eindhoven ontwikkelt. TNO Nieuws, 27-02-2017

Zuid-Holland start investeringsfonds warmte

GS van Zuid-Holland hebben besloten tot de op-richting van een participatiefonds voor het reali-seren van warmte-infrastructuur en geothermie in Zuid-Holland. Zij stellen Provinciale Staten voor om 65 miljoen euro in te zetten voor een fonds voor het ontwikkelen van warmtenetwerken. Dit opent de weg naar realisatie van een hoofdinfra-structuur en de doorontwikkeling van een warmte-transportbedrijf. Deze warmterotonde - een open hoofdinfrastructuur voor restwarmte uit de industrie en aardwarmte - wordt de backbone van een slim energienet waar vraag en aanbod van restwarmte verbonden worden.

Gedeputeerde Han Weber is blij met het besluit: “Om de energietransitie aan te jagen zet de provincie stevig in op warmte. Het fonds kent een looptijd van 30 jaar en de middelen zullen revolverend worden ingezet gedurende deze periode. Dat houdt in dat alle rendementen en aflossingen die terugkomen beschikbaar blijven om de energietransitie aan te jagen.” De middelen komen via het warmteparticipa-

milieu milieucompact compact

4 5

tiefonds onder voorwaarden beschikbaar. Het fonds kan participeren en (risicodragende) leningen ver-strekken, voor zowel infrastructuur als de stimulering van vraag en aanbod van schone warmtebronnen. Persbericht provincie Zuid-Holland, 23-02-2017

Rivierengebied toekomstproof tegen overstromingen

In 2006 gaf de Eerste Kamer groen licht voor het Ruimte voor de Rivier-programma (RvdR). Nu, na tien jaar intensief met dit programma te zijn bezig geweest, levert minister Schultz één van de laatste grote RvdR-bouwwerken op in Veessen-Wapen-veld. Minister Schultz: “We sluiten een bijzonder tijd-perk af. Een tijdperk van tien jaar waarin we op een heel andere manier aan waterveiligheid zijn gaan werken en waarin we waterveiligheid meer dan ooit hebben verbonden aan ruimtelijke inrichting. Neder-land is veiliger én mooier geworden.” In het gebied van Ruimte voor de Rivier wonen vier miljoen Ne-derlanders. Op meer dan 30 plaatsen hebben de ri-vieren meer ruimte gekregen om het rivierengebied te beschermen tegen overstromingen. Deze maat-regelen samen vormen het programma Ruimte voor de Rivier, met een budget van ruim 2 miljard euro. Persbericht Ministerie van Infrastructuur en Milieu, 23-02-2017

Gelderland wil verplichte inpassingsplannen voor windmolens voorkomen

Als een gemeente niet wil meewerken aan het plaat-sen van windmolens, is een provincie verplicht mee te werken aan het opstellen van een inpassingsplan voor windmolens. De Provincie Gelderland wil van deze verplichting af en werkt aan een lobby hier-voor. Gedacht wordt aan het opnemen van een toets op draagvlak in de omgevingsvisie. Deze eis wil de provincie als voorwaarde stellen aan initiatie-ven voor provinciale inpassingsplannen voor wind-molens, die aanvullend zijn op de taakstelling van 230,5 megawatt windenergie in 2020.

Gedeputeerde Jan Jacob van Dijk: “Als een Gelder-se gemeente weigert om windmolens ruimtelijk in te passen, kan de initiatiefnemer die de windmolens wil plaatsen, aankloppen bij de provincie. Wij zijn vervolgens verplicht om mee te werken en mogen alleen oordelen of deze windmolens ‘passen in een goede ruimtelijke ordening’. We staan achter onze taakstelling voor windenergie, maar willen van deze verplichting af. Want draagvlak is van belang, maar

juist daar hebben we nu geen mogelijkheden voor om die afweging mee te kunnen nemen, hoe graag we dat ook zouden willen.”

Draagvlak neemt toe als inwoners, bedrijven, orga-nisaties en overheden samen op basis van energie-verbruik in beeld brengen welke maatregelen nodig zijn om energie te besparen en duurzame energie op te wekken. Door deze maatregelen te koppe-len aan de ruimtelijke gevolgen en mogelijkheden, ontstaat zo in samenwerking een uitvoeringspro-gramma met concrete maatregelen. De provincie Gelderland werkt daarvoor in het Gelders Energie Akkoord (GEA) aan afspraken met gemeenten over regionale routekaarten en lokale energievisies. www.gelderland.nl

Gifloze rattenbestrijding

Het gebruik van biociden tegen knaagdieren brengt grote risico’s met zich mee voor zowel mens, natuur als milieu. Het buitengebruik van gif is daarom per 1 januari 2017 sterk aan banden gelegd. Anticimex, gespecialiseerd in plaagdierpreventie, zegt als al-ternatief een effectieve en milieuvriendelijke riole-ringsval te hebben ontwikkeld. Met de nieuwe vallen wordt het probleem gelijk bij de bron bestreden: in het riool en niet - zoals gebruikelijk - daarbuiten. De vallen kunnen eenvoudig onder putdeksels in het riool worden geplaatst, zonder dat ze de normale stroom in de riolering beïnvloeden. De vallen wer-ken geheel gifvrij. Ze zijn uitgerust met sensoren die beweging en/of warmte van de ratten kunnen signa-leren. Als de val door dezer sensoren wordt geacti-veerd wordt het dier door veertien plastic staven met een snelheid van 130 kilometer per uur getroffen. Volgens de producent is een rat hierdoor op slag dood. De val reset zichzelf automatisch en is weer direct klaar voor een nieuwe actie. De eerder gedo-de rat spoelt na dit resetten mee met de stroom in de rioleringsbuis. De vallen geven steeds signalen van hun acties door, waardoor de ontwikkelingen in de bestrijding eenvoudig te monitoren zijn. Na een suc-cesvol project in de gemeente Renkum worden de vallen momenteel in ingezet in het riool onder een straat in de Limburgse gemeente Sittard-Geleen. Persbericht Gemeente Sittard-Geleen, 23-02-2017

Opbrengst investering in windpark moet snel naar dorpen

Een provinciale investering van honderd miljoen euro in Windpark Fryslân moet ten minste vijftig

4 5

De Onderzoeksraad vindt het samenwerkingsplat-form Brzo+ van toegevoegde waarde en het moet volgens de Raad dan ook een formele positie krij-gen binnen het stelsel. Verder acht de Raad de coördinatie op het stelsel en het interbestuurlijk toezicht te beperkt. Het ontbreekt het ministerie van Infrastructuur en Milieu aan voldoende infor-matie. Hierdoor kan de staatssecretaris niet goed overzien of het complexe Brzo-stelsel als geheel functioneert. Volgens de Raad dient er één ver-antwoordelijke persoon of autoriteit te zijn die bin-dende beslissingen kan nemen als zich in de uit-voering van het Brzo-toezicht grote problemen of impasses voordoen. Het feit dat de Inspectie So-ciale Zaken en Werkgelegenheid (voormalig Ar-beidsinspectie) niet altijd deelneemt aan de geza-menlijke Brzo-inspecties, ziet de Onderzoeksraad als bedreiging voor de kwaliteit van het toezicht. www.duurzaam-ondernemen.nl

Energiebesparing in marmoleumproductie

Forbo Flooring ziet mogelijkheden om fors te be-sparen op energie bij de productie van marmole-um. Linoleum wordt gemaakt van een mengsel van natuurlijke grondstoffen: lijnolie, harsen, kurk, jute, houtmeel, kalksteen en kleurstoffen. Het mengsel wordt in lagen aangebracht op een juten drager. Daarna worden de stroken gedurende enkele we-ken opgehangen in een droogkamer om te drogen en uit te harden. In de droogkamer wordt lucht van 80ºC gecirculeerd. Onderzoek toont nu aan dat er zestig procent energie bespaard kan worden in die droogkamers door het inzetten van frequentiegere-gelde ventilatoren in plaats van ventilatoren die de hele tijd aanstaan. Aangezien Forbo 56 droogka-mers heeft, betekent dit een flinke besparing. For-bo wijst ook op het feit dat de productie inmiddels minder CO2 uitstoot dan er met de groei van de diverse natuurlijke grondstoffen wordt vastgelegd. Persbericht Forbo Floorings, 22-02-2017

OVERHEID

Eindhoven krijgt dashboard voor milieukwaliteit

In het kader van het programma ‘Slimme en Ge-zonde Stad’ van het Ministerie van IenM, heeft TNO een zogenaamd ‘dashboard’ ontwikkeld waar-

in de milieusituatie ten gevolge van wegverkeer in Eindhoven in ‘real-time’ kan worden gevolgd door verschillende belanghebbenden. Op basis van au-tomatische verkeerstellingen op snelwegen wordt de geluidbelasting en de luchtkwaliteit voor heel Eindhoven bepaald. Daarbij wordt rekening ge-houden met de actuele weersomstandigheden. De luchtkwaliteit wordt daarnaast continu gemeten in het AiREAS-netwerk en deze waarden kunnen ook worden getoond op het dashboard.

Het heeft veel voordelen om de actuele situatie in beeld te hebben. Het wordt dan bijvoorbeeld mo-gelijk om verkeersmaatregelen te nemen alleen op momenten dat de milieusituatie daarom vraagt. Dus geen algemene snelheidsmaatregel, maar alleen een verlaging als het nodig is. Met het TNO-instru-mentarium kan het effect van zulke maatregelen vooraf worden doorgerekend, ter ondersteuning van beleidsontwikkeling.

In een vervolgtraject wordt het dashboard gebruikt om persoonlijke luchtkwaliteitsmetingen bij Eindhoven-se fietsers weer te geven. Eindhoven geeft aan dat de TNO-methodiek toegevoegde waarde heeft in het doorrekenen van de verschillende ruimtelijke ontwik-kelingsvisies die Gemeente Eindhoven ontwikkelt. TNO Nieuws, 27-02-2017

Zuid-Holland start investeringsfonds warmte

GS van Zuid-Holland hebben besloten tot de op-richting van een participatiefonds voor het reali-seren van warmte-infrastructuur en geothermie in Zuid-Holland. Zij stellen Provinciale Staten voor om 65 miljoen euro in te zetten voor een fonds voor het ontwikkelen van warmtenetwerken. Dit opent de weg naar realisatie van een hoofdinfra-structuur en de doorontwikkeling van een warmte-transportbedrijf. Deze warmterotonde - een open hoofdinfrastructuur voor restwarmte uit de industrie en aardwarmte - wordt de backbone van een slim energienet waar vraag en aanbod van restwarmte verbonden worden.

Gedeputeerde Han Weber is blij met het besluit: “Om de energietransitie aan te jagen zet de provincie stevig in op warmte. Het fonds kent een looptijd van 30 jaar en de middelen zullen revolverend worden ingezet gedurende deze periode. Dat houdt in dat alle rendementen en aflossingen die terugkomen beschikbaar blijven om de energietransitie aan te jagen.” De middelen komen via het warmteparticipa-

milieu milieucompact compact

6 7

miljoen euro rendement opleveren. Van dat bedrag zal een derde zo snel mogelijk terugvloeien naar dorpen aan het IJsselmeer en nog een derde naar duurzame initiatieven in Fryslân. Het laatste deel komt ten goede aan de begroting. Friezen kunnen ook profiteren van het project via obligaties. Daar-voor is een samenwerkingsovereenkomst getekend met de initiatiefnemers van het park. “Een deel van de opbrengsten moet naar de regio gaan die na-deel van de molens ondervindt”, zegt gedeputeerde Sander de Rouwe. “Als de molens draaien, moe-ten mensen in de dorpen al snel aanvragen kunnen doen voor financiering van initiatieven.” In de prak-tijk kan het twee jaar duren na oplevering van het park voor gelden loskomen.

Er zijn nog vier voorwaarden voor de investering van de provincie: 1) Provinciale Staten moeten instem-men; 2) de Raad van State moet nog uitspraak doen over het windpark; 3) Het Rijk moet een SDE+-sub-sidie voor de geleverde stroom toekennen, die kan oplopen tot ruim een miljard euro; 4) Er moeten ge-noeg andere financiers gevonden worden om het project met een waarde van zo’n 750 miljoen euro mogelijk te maken. Als aan de voorwaarden is vol-daan, stemt de provincie naar verwachting medio 2018 in. Het windpark, goed voor het stroomverbruik van 340.000 huishoudens, moet in 2021 draaien. www.frieschdagblad.nl

KLIMAAT EN ENERGIE

Klimaatverandering tegengaan en 500.000 euro winnen

De zoektocht naar start-ups die klimaatverande-ring tegengaan is weer begonnen. Groene start-ups kunnen meedoen aan de Postcode Lottery Green Challenge. Zij maken kans op 500.000 euro om hun vondst op de markt te kunnen brengen. Start-ups uit de hele wereld kunnen meedoen. De winnaar ontvangt 500.000 euro om zijn of haar product of dienst verder te ontwikkelen en op de markt te brengen. De runner-up ontvangt 200.000 euro. De finale is op 14 september in Amsterdam. Vorig jaar zonden 292 start-ups uit 61 landen hun plan in. Uiteindelijk ging PHYSEE, een start-up uit Delft die ramen ontwikkelt die energie opwekken, met de hoofdprijs naar huis.

Sinds 2007 organiseert de Nationale Postcode Lo-terij de Postcode Lottery Green Challenge. Start-ups kunnen tot en met 1 juni hun ondernemingsplan inzenden via www.greenchallenge.info. In juli maakt de pre-jury de 25 genomineerden bekend. Een maand later wordt duidelijk welke vijf inzendingen doorgaan naar de finale. Tijdens deze finale op 14 september in Amsterdam pitchen de vijf finalisten hun ondernemingsplan voor de internationale jury, publiek en pers. Dan wordt ook bekendgemaakt wie van hen de hoofdprijs van 500.000 euro wint en wie naar huis gaat met de runner-up prijs van 200.000 euro. Alle vijf finalisten krijgen na de competitie een intensief 10-daags acceleratorprogramma aange-boden om hun zakelijke kansen te optimaliseren. Persbericht Nationale Postcode Loterij, 01-03-2017

Ondertekening Green Deal aardgasvrije wijken

Samen met 30 gemeenten, 12 provinciën en 5 net-beheerders heeft minister Kamp (EZ) een Green Deal ondertekend die gemeenten in staat stelt om woningen op een andere manier te laten verwarmen dan met aardgas. Hiermee wordt een eerste concre-te stap gezet in de uitwerking van de Energieagen-da waarin het kabinet bij de presentatie in decem-ber vorig jaar, de route schetst naar een CO2-arme samenleving in 2050. De partijen worden onder-steund door maatschappelijke organisaties en be-drijven die als partner zijn aangesloten bij de deal.

De energietransitie grijpt in tot achter de voordeur van de zeven miljoen huishoudens die Nederland telt. Het grootste deel van de burgers zal op een andere manier het huis gaan verwarmen en gaan koken, zonder daarbij aardgas te gebruiken. Hier-voor moet een goed en betaalbaar alternatief ge-boden worden. Daarnaast zullen mensen zich bewust moeten worden van nut en noodzaak van deze veranderingen. Dit is een grote maatschap-pelijke opgave. Hier ligt een belangrijke taak voor het Rijk, decentrale overheden, bedrijven en maat-schappelijke organisaties. Alle gemeenten die be-trokken zijn bij de Green Deal, hebben inmiddels initiatieven voorbereid om bestaande wijken, in overleg met de bewoners, aardgasvrij te maken. Persbericht Ministerie van EZ, 08-03-2017

Maximum termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030

Ook energie-innovaties die op langere termijn kos-ten besparen, kunnen nu ondersteuning krijgen via

6 7

de regeling Hernieuwbare Energieprojecten (HER). Minister Kamp (EZ) heeft de termijn daarvan ver-lengd van 2023 naar 2030. Het gaat om bijvoor-beeld kansrijke innovaties op het gebied van warm-te uit zonlicht, groen gas, getijdenenergie en wind op zee. Het ministerie van Economische Zaken stelt vijftig miljoen euro beschikbaar voor deze projecten via de HER en nog eens ruim vijftig miljoen euro via diverse andere subsidieregelingen.

Aanvragen voor ondersteuning van energie-in-novaties kunnen worden ingediend vanaf maan-dag 3 april 2017. Hieronder valt ook de eerste tender van de regeling Demonstratie Energie-In-novatie (DEI), die voortkomt uit het Energieak-koord. Later dit jaar volgt nog een tweede tender van de DEI. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voert de regelingen uit in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Persbericht Ministerie van EZ, 02-03-2017

Sensoren cruciaal om energieneutraal wonen te realiseren

De overheid wil dat eind 2020 alle gebouwen ener-gieneutraal zijn. Woningbouwverenigingen en ge-meentes streven er dan ook naar nieuwe woningen en bestaande woningen zo veel mogelijk ener-gieneutraal of energieleverend te maken. In haar nieuwste whitepaper

‘Aan de slag met Internet of Things in de bouw: Ener-gieneutraal de toekomst tegemoet’ stelt QNH Con-sulting dat het gebruik van IoT daarvoor van cruci-aal belang is. Met IoT worden sensoren in woningen aan elkaar én aan het internet gelinkt, waardoor het mogelijk is om vanaf elke locatie bijvoorbeeld het energieverbruik, de energieopbrengst, de tempera-tuur, de vochtigheidsgraad én de staat van het ma-terieel te meten. Verbruik is hierdoor eenvoudiger te monitoren en aan te passen en het onderhoud kan is hierdoor slimmer ingepland worden. Ruimtes kun-nen bijvoorbeeld separaat worden verwarmd en ook kan vastgesteld worden wanneer hout- of betonrot begint te ontstaan, waardoor er tijdig actie onderno-men kan worden. Dit draagt bij aan het terugdrin-gen van kosten, het vergroten van duurzaamheid en de bewustwording van energieneutraal wonen.

Sjoerd Hobo, Directeur van QNH Consulting Midden: “Wanneer de woning al direct bij de bouw wordt geou-tilleerd met sensoren wordt het realiseren van energie-neutraal wonen een stuk eenvoudiger. Er bestaan al

veel losse apps, maar een centraal platform waar alle data samenkomt geeft inzicht in de gehele keten. Be-woners kunnen hun gedrag aanpassen, het bouwbe-drijf kan op tijd onderhoud plegen en woningcorpora-ties kunnen onregelmatigheden preventief opsporen. Bovendien kan de gemeente op slimme en efficiënte wijze voldoen aan doelstellingen op het gebied van energieneutraal wonen.” Het volledige whitepaper is te downloaden via: qnh.eu/diensten/internet-things-iot. Persbericht QNH Consulting, 27-02-2017

Groei windmolenpark zorgt voor toename groene stroom

De productie van elektriciteit uit hernieuwbare bron-nen is in 2016 met 15 procent gestegen ten opzich-te van 2015. Bijna 13 procent van het totale elektri-citeitsverbruik in Nederland werd in 2016 duurzaam opgewekt, een jaar eerder was dat nog 11 procent. Het aandeel hernieuwbare elektriciteit groeit vooral door het toegenomen gebruik van windmolens. Dit blijkt uit recente cijfers van het CBS over hernieuw-bare elektriciteit in Nederland.

De elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen in 2016 bedroeg 15 miljard kilowattuur (kWh), in 2015 was dit nog 13 miljard kWh. Ruim de helft hiervan werd opgewekt met windmolens, een derde met het verbruik van biomassa en een tiende met waterkracht en zonnepanelen. De groei van de hernieuwbare elek-triciteitsproductie in 2016 is voor 70 procent het gevolg van de toegenomen productie met windmolens. Het nieuwe windmolenpark op zee bij Schiermonnikoog, met een capaciteit van 600 megawatt, heeft hieraan in belangrijke mate bijgedragen. Ook de productie van stroom met behulp van zonnepanelen nam toe, maar legt naar verhouding nog weinig gewicht in de schaal. De opwekking van elektriciteit uit het verbruik van biomassa bleef de laatste drie jaar stabiel. In to-taal stond eind 2016 voor ruim 4 duizend megawatt vermogen aan windmolens opgesteld in ons land, ruim 800 megawatt meer dan in 2015. Op het land groeide het vermogen met 7 procent naar 3,2 dui-zend megawatt, op zee verdubbelde de capaciteit van windmolens ruimschoots tot bijna duizend megawatt.

Eind 2016 bedroeg de gezamenlijke capaciteit van alle windmolens in de Europese Unie 154 duizend mega-watt. Duitsland is de onbetwiste koploper en neemt hiervan ongeveer een derde deel voor zijn rekening, gevolgd door Spanje met 15 procent. Nederland staat op de tiende plek met een aandeel van bijna 3 procent. CBS, 28-02-2017

milieu milieucompact compact

6 7

miljoen euro rendement opleveren. Van dat bedrag zal een derde zo snel mogelijk terugvloeien naar dorpen aan het IJsselmeer en nog een derde naar duurzame initiatieven in Fryslân. Het laatste deel komt ten goede aan de begroting. Friezen kunnen ook profiteren van het project via obligaties. Daar-voor is een samenwerkingsovereenkomst getekend met de initiatiefnemers van het park. “Een deel van de opbrengsten moet naar de regio gaan die na-deel van de molens ondervindt”, zegt gedeputeerde Sander de Rouwe. “Als de molens draaien, moe-ten mensen in de dorpen al snel aanvragen kunnen doen voor financiering van initiatieven.” In de prak-tijk kan het twee jaar duren na oplevering van het park voor gelden loskomen.

Er zijn nog vier voorwaarden voor de investering van de provincie: 1) Provinciale Staten moeten instem-men; 2) de Raad van State moet nog uitspraak doen over het windpark; 3) Het Rijk moet een SDE+-sub-sidie voor de geleverde stroom toekennen, die kan oplopen tot ruim een miljard euro; 4) Er moeten ge-noeg andere financiers gevonden worden om het project met een waarde van zo’n 750 miljoen euro mogelijk te maken. Als aan de voorwaarden is vol-daan, stemt de provincie naar verwachting medio 2018 in. Het windpark, goed voor het stroomverbruik van 340.000 huishoudens, moet in 2021 draaien. www.frieschdagblad.nl

KLIMAAT EN ENERGIE

Klimaatverandering tegengaan en 500.000 euro winnen

De zoektocht naar start-ups die klimaatverande-ring tegengaan is weer begonnen. Groene start-ups kunnen meedoen aan de Postcode Lottery Green Challenge. Zij maken kans op 500.000 euro om hun vondst op de markt te kunnen brengen. Start-ups uit de hele wereld kunnen meedoen. De winnaar ontvangt 500.000 euro om zijn of haar product of dienst verder te ontwikkelen en op de markt te brengen. De runner-up ontvangt 200.000 euro. De finale is op 14 september in Amsterdam. Vorig jaar zonden 292 start-ups uit 61 landen hun plan in. Uiteindelijk ging PHYSEE, een start-up uit Delft die ramen ontwikkelt die energie opwekken, met de hoofdprijs naar huis.

Sinds 2007 organiseert de Nationale Postcode Lo-terij de Postcode Lottery Green Challenge. Start-ups kunnen tot en met 1 juni hun ondernemingsplan inzenden via www.greenchallenge.info. In juli maakt de pre-jury de 25 genomineerden bekend. Een maand later wordt duidelijk welke vijf inzendingen doorgaan naar de finale. Tijdens deze finale op 14 september in Amsterdam pitchen de vijf finalisten hun ondernemingsplan voor de internationale jury, publiek en pers. Dan wordt ook bekendgemaakt wie van hen de hoofdprijs van 500.000 euro wint en wie naar huis gaat met de runner-up prijs van 200.000 euro. Alle vijf finalisten krijgen na de competitie een intensief 10-daags acceleratorprogramma aange-boden om hun zakelijke kansen te optimaliseren. Persbericht Nationale Postcode Loterij, 01-03-2017

Ondertekening Green Deal aardgasvrije wijken

Samen met 30 gemeenten, 12 provinciën en 5 net-beheerders heeft minister Kamp (EZ) een Green Deal ondertekend die gemeenten in staat stelt om woningen op een andere manier te laten verwarmen dan met aardgas. Hiermee wordt een eerste concre-te stap gezet in de uitwerking van de Energieagen-da waarin het kabinet bij de presentatie in decem-ber vorig jaar, de route schetst naar een CO2-arme samenleving in 2050. De partijen worden onder-steund door maatschappelijke organisaties en be-drijven die als partner zijn aangesloten bij de deal.

De energietransitie grijpt in tot achter de voordeur van de zeven miljoen huishoudens die Nederland telt. Het grootste deel van de burgers zal op een andere manier het huis gaan verwarmen en gaan koken, zonder daarbij aardgas te gebruiken. Hier-voor moet een goed en betaalbaar alternatief ge-boden worden. Daarnaast zullen mensen zich bewust moeten worden van nut en noodzaak van deze veranderingen. Dit is een grote maatschap-pelijke opgave. Hier ligt een belangrijke taak voor het Rijk, decentrale overheden, bedrijven en maat-schappelijke organisaties. Alle gemeenten die be-trokken zijn bij de Green Deal, hebben inmiddels initiatieven voorbereid om bestaande wijken, in overleg met de bewoners, aardgasvrij te maken. Persbericht Ministerie van EZ, 08-03-2017

Maximum termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030

Ook energie-innovaties die op langere termijn kos-ten besparen, kunnen nu ondersteuning krijgen via

6 7

de regeling Hernieuwbare Energieprojecten (HER). Minister Kamp (EZ) heeft de termijn daarvan ver-lengd van 2023 naar 2030. Het gaat om bijvoor-beeld kansrijke innovaties op het gebied van warm-te uit zonlicht, groen gas, getijdenenergie en wind op zee. Het ministerie van Economische Zaken stelt vijftig miljoen euro beschikbaar voor deze projecten via de HER en nog eens ruim vijftig miljoen euro via diverse andere subsidieregelingen.

Aanvragen voor ondersteuning van energie-in-novaties kunnen worden ingediend vanaf maan-dag 3 april 2017. Hieronder valt ook de eerste tender van de regeling Demonstratie Energie-In-novatie (DEI), die voortkomt uit het Energieak-koord. Later dit jaar volgt nog een tweede tender van de DEI. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voert de regelingen uit in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Persbericht Ministerie van EZ, 02-03-2017

Sensoren cruciaal om energieneutraal wonen te realiseren

De overheid wil dat eind 2020 alle gebouwen ener-gieneutraal zijn. Woningbouwverenigingen en ge-meentes streven er dan ook naar nieuwe woningen en bestaande woningen zo veel mogelijk ener-gieneutraal of energieleverend te maken. In haar nieuwste whitepaper

‘Aan de slag met Internet of Things in de bouw: Ener-gieneutraal de toekomst tegemoet’ stelt QNH Con-sulting dat het gebruik van IoT daarvoor van cruci-aal belang is. Met IoT worden sensoren in woningen aan elkaar én aan het internet gelinkt, waardoor het mogelijk is om vanaf elke locatie bijvoorbeeld het energieverbruik, de energieopbrengst, de tempera-tuur, de vochtigheidsgraad én de staat van het ma-terieel te meten. Verbruik is hierdoor eenvoudiger te monitoren en aan te passen en het onderhoud kan is hierdoor slimmer ingepland worden. Ruimtes kun-nen bijvoorbeeld separaat worden verwarmd en ook kan vastgesteld worden wanneer hout- of betonrot begint te ontstaan, waardoor er tijdig actie onderno-men kan worden. Dit draagt bij aan het terugdrin-gen van kosten, het vergroten van duurzaamheid en de bewustwording van energieneutraal wonen.

Sjoerd Hobo, Directeur van QNH Consulting Midden: “Wanneer de woning al direct bij de bouw wordt geou-tilleerd met sensoren wordt het realiseren van energie-neutraal wonen een stuk eenvoudiger. Er bestaan al

veel losse apps, maar een centraal platform waar alle data samenkomt geeft inzicht in de gehele keten. Be-woners kunnen hun gedrag aanpassen, het bouwbe-drijf kan op tijd onderhoud plegen en woningcorpora-ties kunnen onregelmatigheden preventief opsporen. Bovendien kan de gemeente op slimme en efficiënte wijze voldoen aan doelstellingen op het gebied van energieneutraal wonen.” Het volledige whitepaper is te downloaden via: qnh.eu/diensten/internet-things-iot. Persbericht QNH Consulting, 27-02-2017

Groei windmolenpark zorgt voor toename groene stroom

De productie van elektriciteit uit hernieuwbare bron-nen is in 2016 met 15 procent gestegen ten opzich-te van 2015. Bijna 13 procent van het totale elektri-citeitsverbruik in Nederland werd in 2016 duurzaam opgewekt, een jaar eerder was dat nog 11 procent. Het aandeel hernieuwbare elektriciteit groeit vooral door het toegenomen gebruik van windmolens. Dit blijkt uit recente cijfers van het CBS over hernieuw-bare elektriciteit in Nederland.

De elektriciteitsproductie uit hernieuwbare bronnen in 2016 bedroeg 15 miljard kilowattuur (kWh), in 2015 was dit nog 13 miljard kWh. Ruim de helft hiervan werd opgewekt met windmolens, een derde met het verbruik van biomassa en een tiende met waterkracht en zonnepanelen. De groei van de hernieuwbare elek-triciteitsproductie in 2016 is voor 70 procent het gevolg van de toegenomen productie met windmolens. Het nieuwe windmolenpark op zee bij Schiermonnikoog, met een capaciteit van 600 megawatt, heeft hieraan in belangrijke mate bijgedragen. Ook de productie van stroom met behulp van zonnepanelen nam toe, maar legt naar verhouding nog weinig gewicht in de schaal. De opwekking van elektriciteit uit het verbruik van biomassa bleef de laatste drie jaar stabiel. In to-taal stond eind 2016 voor ruim 4 duizend megawatt vermogen aan windmolens opgesteld in ons land, ruim 800 megawatt meer dan in 2015. Op het land groeide het vermogen met 7 procent naar 3,2 dui-zend megawatt, op zee verdubbelde de capaciteit van windmolens ruimschoots tot bijna duizend megawatt.

Eind 2016 bedroeg de gezamenlijke capaciteit van alle windmolens in de Europese Unie 154 duizend mega-watt. Duitsland is de onbetwiste koploper en neemt hiervan ongeveer een derde deel voor zijn rekening, gevolgd door Spanje met 15 procent. Nederland staat op de tiende plek met een aandeel van bijna 3 procent. CBS, 28-02-2017

milieu milieucompact compact

8 9

Sectorvoorstel voor toekomstbestendig salderingsmodel

Zonnepanelen zijn in opmars in Nederland. De huidige salderingsregeling voor zonne-energie in combinatie met een sterk dalende kostprijs van zonnepanelen heeft een sterke impuls gegeven aan zonnestroom op de Nederlandse daken. De Rijksoverheid heeft echter aangekondigd de huidi-ge regeling tegen het licht te willen houden. Daarom heeft de NVDE samen met Holland Solar, Energie Nederland en Netbeheer Nederland het initiatief ge-nomen voor een voorstel voor een toekomstbesten-dig salderingsmodel.

Het model• draagt bij aan de groei van duurzame energie

en reductie van CO2;• biedt investeringszekerheid en vertrouwen

aan eigenaren van en investeerders in zonnestroomsystemen;

• houdt stabiele groei voor de Nederlandse zonne-energiesector mogelijk, ook bij overgang naar een nieuwe regeling;

• biedt marktwerking voor energieleveranciers;• maakt ruimte voor innovatie,

energieoptimalisatie en flexibiliteit, zoals opslag en slimme achter-de-meter oplossingen;

• is begrijpelijk te maken voor de consument en andere kleinverbruikers;

• houdt overheidskosten beheersbaar en proportioneel;

• is administratief uitvoerbaar.

Het Sectorvoorstel voor een toekomstbestendig sal-deringsmodel staat online, zie tinyurl.com/j6or28p. www.nvde.nl

Start actie Kinderklimaatdeals

Scouting start in samenwerking met Het Klimaat-verbond en WaterSpaarders de actie Kinderkli-maatdeals. Een kinderklimaatdeal is een afspraak tussen kinderen en volwassenen, op initiatief van de kinderen, waarbij acties worden afgesproken om bij te dragen aan een beter klimaat. Met de bomen-deal, die is ontstaan in een samenwerking tussen Scouting Nederland en Stichting Nationale Boom-feestdag, krijgen Scoutinggroepen de kans om nieuwe bomen te planten. Hiervoor gaan zij op zoek naar bedrijven of gemeentes bij hen in de buurt om ze te betrekken bij deze deal door minimaal twin-

tig bomen aan te schaffen. De scouts planten deze bomen bij of in de buurt van hun Scoutinggebouw. Daarnaast krijgen Scoutinggroepen op deze manier de kans om hun jeugdleden iets bij te brengen op het gebied van klimaat- en natuureducatie, waar-door de jeugdleden zich spelenderwijs ontwikkelen. Persbericht Scouting Nederland, 23-02-2017

Naar een groen stoomnetwerk in Twente

Koninklijke Grolsch, Apollo Vredestein en Twence hebben een intentieverklaring ondertekend voor een onderzoek naar de haalbaarheid van een stoomnetwerk voor industriële bedrijfsprocessen in Twente. Twence levert al sinds 2011 stoom vanuit de afvalverbrandingsinstallaties aan AkzoNobel, die het inzet voor de indamping van pekel. Vanaf 2018 kan het bedrijf ook 100% groene stoom en warm-te leveren vanuit de biomassa-energiecentrale die wordt gevoed met afvalhout. Grolsch en Apollo Vre-destein willen met deze groene stoom hun bedrijfs-processen verduurzamen. Dit kan een besparing opleveren van 11 miljoen m3 aardgas/jrt, resulte-rend in een CO2-emissiereductie van 20 kton per jaar. Door samen te gaan werken, willen de drie be-drijven een substantiële stap zetten in de verdere verduurzaming van het regionale energieverbruik, ook voor eventuele andere toekomstige afnemers. Persbericht Twence 03-02-2017

Miljoen euro subsidie voor geothermisch smart grid

Het Mijnwater-project in Heerlen ontvangt een sub-sidie van € 1 miljoen van Interreg. Dit gebeurt in het kader van haar programma ‘low carbon’, dat is gericht op het ontwikkelen van CO2-arme stadsver-warming. Interreg NWE heeft als doel om noord-west-Europa te versterken als belangrijke economi-sche speler en als aantrekkelijke plek om te werken en te wonen. Dit moet gebeuren aan de hand van het project Heatnet, dat als doel heeft om de CO2-uit-stoot in steden terug te dringen door duurzame en CO2-vrije verwarmingen koeling te leveren – inclu-sief afvalwarmte – aan woningen en commerciële gebouwen. De aftap van dit project vond afgelopen maand plaats. Het gaat hierbij om het introduceren en demonstreren van het zogeheten vierde-gene-ratie DHC-grids, dat staat voor District Heating and Cooling. In tegenstelling tot traditionele stadsver-warming worden de distributieleidingen gevoed met zeer lage temperaturen voor verwarming. In de aangesloten gebouwen zorgt een warmtepomp

8 9

voor de benodigde (hoge) temperaturen. Door de lage temperaturen van het water kunnen de gebou-wen ook worden gekoeld.

Samen met Dublin, Aberdeen, Plymouth, Kortrijk en Boulogne-sur-Mer is Heerlen een van de voorbeeld-locaties. In deze Limburgse stad heeft Mijnwater In-terreg-middelen gebruikt om een nieuwe clusterkel-der te bouwen en het leidingennetwerk uit te breiden om industrie en woningen in Heerlen-Noord aan te sluiten. Daarnaast wordt gebruikgemaakt van war-me mijnwaterbronnen, waardoor de warmtepompen de helft van de energie gebruiken dan op andere locaties. In het totaal bedraagt de investering € 12 miljoen. De Europese Commissie draagt € 7 mil-joen bij. Als het Heatnet-project in 2019 is afgerond, dan is een besparing tot 15.000 ton CO2 mogelijk. www.duurzaamgebouwd.nl

Ronde SDE+ voorjaar 2017 is open

De ronde SDE+ voorjaar 2017 is open tot donderdag 30 maart, 17.00 uur. SDE+ kun worden aangevraagd in de vier categorieën: 1) Biomassa, Geothermie; 2) Water; 3) Wind (land, meer en dijk); 4) Zon. In 2017 zijn er twee openstellingsrondes. Iedere ronde heeft drie fases met elk een maximum fasebedrag. De subsidie loopt per fase op. De SDE+ najaarsronde opent naar verwachting in september/oktober 2017. www.rvo.nl

Termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030

Energie-innovaties die op langere termijn kosten besparen krijgen nu ook ondersteuning via de re-geling Hernieuwbare Energieprojecten (HER). Minister Kamp (EZ) verlengde de termijn daar-van van 2023 naar 2030. Via de HER komt € 50 miljoen beschikbaar en via andere subsidierege-lingen nog eens ruim € 50 miljoen. Het gaat om kansrijke innovaties zoals warmte uit zonlicht, groen gas, getijdenenergie en wind op zee. Aan-vragen kunnen vanaf maandag 3 april 2017 aan-vragen. Hieronder valt ook de eerste tender van de regeling Demonstratie Energie-Innovatie (DEI). Deze komt voort uit het Energieakkoord. Later dit jaar volgt nog een tweede tender van de DEI. www.rvo.nl

DUURZAME ONTWIKKELING

Doorbraak in voedselzekerheid met Nederlandse kennis over zilte landbouw

Nederlandse onderzoekers hebben een manier ge-vonden om bepaalde gewassen te laten groeien op afgeschreven, zilte landbouwgrond. Een ware inno-vatie, want voedselproductie op verzilte grond werd altijd voor onmogelijk gehouden. Specifieke aard-appelrassen, wortels, rode uien, witte kool en broc-coli blijken prima te gedijen als zij op een speciale manier aan de wortel met zout water worden geïrri-geerd. Als deze speciale teeltmethode en specifie-ke gewassen worden toegepast, kunnen wereldwijd enorme oppervlakten verzilte grond weer worden gebruikt om voedsel op te verbouwen; een grote doorbraak in de voedselzekerheid. De resultaten van het onderzoek, dat in opdracht van staatssecre-taris Van Dam (EZ) is uitgevoerd door publieke en private kennispartijen, zijn naar de Tweede Kamer gestuurd.

In 2016 stelde Van Dam 200.000 euro beschikbaar om het onderzoek uit te voeren en de teelttech-nieken toe te passen in Pakistan, Bangladesh en Ghana. Daar komt de landbouw op verzilte grond nu weer op gang. De bewindspersoon heeft nu nog eens 400.000 euro extra vrij gemaakt om een ken-niscentrum op te zetten, bedoeld om de bijzondere Nederlandse teeltkennis wereldwijd over te dragen. Zo wordt dankzij het extra budget onderzocht of nu ook in Egypte en Colombia verzilte, anders onbruik-bare grond weer voor voedselproductie in gebruik genomen kan worden.

In Nederland is in 2030 circa 125.000 hectare grond verzilt. Dit komt doordat de zeespiegel stijgt, terwijl de bodem daalt en er door droge zomers minder zoet water binnenkomt. Het gevolg is steeds meer zout in de bodem en landbouwgrond die onbruik-baar wordt. Wereldwijd wordt geprobeerd deze bedreiging voor de voedselproductie een halt toe te roepen. Bijvoorbeeld met gewasveredeling en het ontzilten van de bodem. Tot dusver was dit zonder succes. Dit onderzoeksproject heeft het baanbrekende inzicht opgeleverd dat er bepaal-de gewassen zijn die zout water verdragen, mits de juiste irrigatiemethode wordt toegepast: aan de wortel, in plaatst van sproeien op het blad. Door

milieu milieucompact compact

8 9

Sectorvoorstel voor toekomstbestendig salderingsmodel

Zonnepanelen zijn in opmars in Nederland. De huidige salderingsregeling voor zonne-energie in combinatie met een sterk dalende kostprijs van zonnepanelen heeft een sterke impuls gegeven aan zonnestroom op de Nederlandse daken. De Rijksoverheid heeft echter aangekondigd de huidi-ge regeling tegen het licht te willen houden. Daarom heeft de NVDE samen met Holland Solar, Energie Nederland en Netbeheer Nederland het initiatief ge-nomen voor een voorstel voor een toekomstbesten-dig salderingsmodel.

Het model• draagt bij aan de groei van duurzame energie

en reductie van CO2;• biedt investeringszekerheid en vertrouwen

aan eigenaren van en investeerders in zonnestroomsystemen;

• houdt stabiele groei voor de Nederlandse zonne-energiesector mogelijk, ook bij overgang naar een nieuwe regeling;

• biedt marktwerking voor energieleveranciers;• maakt ruimte voor innovatie,

energieoptimalisatie en flexibiliteit, zoals opslag en slimme achter-de-meter oplossingen;

• is begrijpelijk te maken voor de consument en andere kleinverbruikers;

• houdt overheidskosten beheersbaar en proportioneel;

• is administratief uitvoerbaar.

Het Sectorvoorstel voor een toekomstbestendig sal-deringsmodel staat online, zie tinyurl.com/j6or28p. www.nvde.nl

Start actie Kinderklimaatdeals

Scouting start in samenwerking met Het Klimaat-verbond en WaterSpaarders de actie Kinderkli-maatdeals. Een kinderklimaatdeal is een afspraak tussen kinderen en volwassenen, op initiatief van de kinderen, waarbij acties worden afgesproken om bij te dragen aan een beter klimaat. Met de bomen-deal, die is ontstaan in een samenwerking tussen Scouting Nederland en Stichting Nationale Boom-feestdag, krijgen Scoutinggroepen de kans om nieuwe bomen te planten. Hiervoor gaan zij op zoek naar bedrijven of gemeentes bij hen in de buurt om ze te betrekken bij deze deal door minimaal twin-

tig bomen aan te schaffen. De scouts planten deze bomen bij of in de buurt van hun Scoutinggebouw. Daarnaast krijgen Scoutinggroepen op deze manier de kans om hun jeugdleden iets bij te brengen op het gebied van klimaat- en natuureducatie, waar-door de jeugdleden zich spelenderwijs ontwikkelen. Persbericht Scouting Nederland, 23-02-2017

Naar een groen stoomnetwerk in Twente

Koninklijke Grolsch, Apollo Vredestein en Twence hebben een intentieverklaring ondertekend voor een onderzoek naar de haalbaarheid van een stoomnetwerk voor industriële bedrijfsprocessen in Twente. Twence levert al sinds 2011 stoom vanuit de afvalverbrandingsinstallaties aan AkzoNobel, die het inzet voor de indamping van pekel. Vanaf 2018 kan het bedrijf ook 100% groene stoom en warm-te leveren vanuit de biomassa-energiecentrale die wordt gevoed met afvalhout. Grolsch en Apollo Vre-destein willen met deze groene stoom hun bedrijfs-processen verduurzamen. Dit kan een besparing opleveren van 11 miljoen m3 aardgas/jrt, resulte-rend in een CO2-emissiereductie van 20 kton per jaar. Door samen te gaan werken, willen de drie be-drijven een substantiële stap zetten in de verdere verduurzaming van het regionale energieverbruik, ook voor eventuele andere toekomstige afnemers. Persbericht Twence 03-02-2017

Miljoen euro subsidie voor geothermisch smart grid

Het Mijnwater-project in Heerlen ontvangt een sub-sidie van € 1 miljoen van Interreg. Dit gebeurt in het kader van haar programma ‘low carbon’, dat is gericht op het ontwikkelen van CO2-arme stadsver-warming. Interreg NWE heeft als doel om noord-west-Europa te versterken als belangrijke economi-sche speler en als aantrekkelijke plek om te werken en te wonen. Dit moet gebeuren aan de hand van het project Heatnet, dat als doel heeft om de CO2-uit-stoot in steden terug te dringen door duurzame en CO2-vrije verwarmingen koeling te leveren – inclu-sief afvalwarmte – aan woningen en commerciële gebouwen. De aftap van dit project vond afgelopen maand plaats. Het gaat hierbij om het introduceren en demonstreren van het zogeheten vierde-gene-ratie DHC-grids, dat staat voor District Heating and Cooling. In tegenstelling tot traditionele stadsver-warming worden de distributieleidingen gevoed met zeer lage temperaturen voor verwarming. In de aangesloten gebouwen zorgt een warmtepomp

8 9

voor de benodigde (hoge) temperaturen. Door de lage temperaturen van het water kunnen de gebou-wen ook worden gekoeld.

Samen met Dublin, Aberdeen, Plymouth, Kortrijk en Boulogne-sur-Mer is Heerlen een van de voorbeeld-locaties. In deze Limburgse stad heeft Mijnwater In-terreg-middelen gebruikt om een nieuwe clusterkel-der te bouwen en het leidingennetwerk uit te breiden om industrie en woningen in Heerlen-Noord aan te sluiten. Daarnaast wordt gebruikgemaakt van war-me mijnwaterbronnen, waardoor de warmtepompen de helft van de energie gebruiken dan op andere locaties. In het totaal bedraagt de investering € 12 miljoen. De Europese Commissie draagt € 7 mil-joen bij. Als het Heatnet-project in 2019 is afgerond, dan is een besparing tot 15.000 ton CO2 mogelijk. www.duurzaamgebouwd.nl

Ronde SDE+ voorjaar 2017 is open

De ronde SDE+ voorjaar 2017 is open tot donderdag 30 maart, 17.00 uur. SDE+ kun worden aangevraagd in de vier categorieën: 1) Biomassa, Geothermie; 2) Water; 3) Wind (land, meer en dijk); 4) Zon. In 2017 zijn er twee openstellingsrondes. Iedere ronde heeft drie fases met elk een maximum fasebedrag. De subsidie loopt per fase op. De SDE+ najaarsronde opent naar verwachting in september/oktober 2017. www.rvo.nl

Termijn regeling energie-innovaties verlengd tot 2030

Energie-innovaties die op langere termijn kosten besparen krijgen nu ook ondersteuning via de re-geling Hernieuwbare Energieprojecten (HER). Minister Kamp (EZ) verlengde de termijn daar-van van 2023 naar 2030. Via de HER komt € 50 miljoen beschikbaar en via andere subsidierege-lingen nog eens ruim € 50 miljoen. Het gaat om kansrijke innovaties zoals warmte uit zonlicht, groen gas, getijdenenergie en wind op zee. Aan-vragen kunnen vanaf maandag 3 april 2017 aan-vragen. Hieronder valt ook de eerste tender van de regeling Demonstratie Energie-Innovatie (DEI). Deze komt voort uit het Energieakkoord. Later dit jaar volgt nog een tweede tender van de DEI. www.rvo.nl

DUURZAME ONTWIKKELING

Doorbraak in voedselzekerheid met Nederlandse kennis over zilte landbouw

Nederlandse onderzoekers hebben een manier ge-vonden om bepaalde gewassen te laten groeien op afgeschreven, zilte landbouwgrond. Een ware inno-vatie, want voedselproductie op verzilte grond werd altijd voor onmogelijk gehouden. Specifieke aard-appelrassen, wortels, rode uien, witte kool en broc-coli blijken prima te gedijen als zij op een speciale manier aan de wortel met zout water worden geïrri-geerd. Als deze speciale teeltmethode en specifie-ke gewassen worden toegepast, kunnen wereldwijd enorme oppervlakten verzilte grond weer worden gebruikt om voedsel op te verbouwen; een grote doorbraak in de voedselzekerheid. De resultaten van het onderzoek, dat in opdracht van staatssecre-taris Van Dam (EZ) is uitgevoerd door publieke en private kennispartijen, zijn naar de Tweede Kamer gestuurd.

In 2016 stelde Van Dam 200.000 euro beschikbaar om het onderzoek uit te voeren en de teelttech-nieken toe te passen in Pakistan, Bangladesh en Ghana. Daar komt de landbouw op verzilte grond nu weer op gang. De bewindspersoon heeft nu nog eens 400.000 euro extra vrij gemaakt om een ken-niscentrum op te zetten, bedoeld om de bijzondere Nederlandse teeltkennis wereldwijd over te dragen. Zo wordt dankzij het extra budget onderzocht of nu ook in Egypte en Colombia verzilte, anders onbruik-bare grond weer voor voedselproductie in gebruik genomen kan worden.

In Nederland is in 2030 circa 125.000 hectare grond verzilt. Dit komt doordat de zeespiegel stijgt, terwijl de bodem daalt en er door droge zomers minder zoet water binnenkomt. Het gevolg is steeds meer zout in de bodem en landbouwgrond die onbruik-baar wordt. Wereldwijd wordt geprobeerd deze bedreiging voor de voedselproductie een halt toe te roepen. Bijvoorbeeld met gewasveredeling en het ontzilten van de bodem. Tot dusver was dit zonder succes. Dit onderzoeksproject heeft het baanbrekende inzicht opgeleverd dat er bepaal-de gewassen zijn die zout water verdragen, mits de juiste irrigatiemethode wordt toegepast: aan de wortel, in plaatst van sproeien op het blad. Door

milieu milieucompact compact

10 11

een consortium van Zilt Proefbedrijf, Universiteit Leiden, Wageningen Universiteit, Vrije Universiteit Amsterdam en De Waddenacademie is alle data nu gebundeld in het rapport ‘Crop Salt Tolerance’. Persbericht Ministerie van EZ, 22-02-2017

Jonge politici tekenen manifest voor duurzaamheid

De voorzitters van de tien politieke jongerenorgani-saties hebben een manifest opgesteld en onderte-kend voor een duurzamer Nederland. Het manifest werd door oud-politicus Jan Terlouw gepresen-teerd in De Wereld Draait Door. In het stuk staan vijf punten die volgens de ondertekenaars moeten worden opgenomen in het nieuwe regeerakkoord. De ondertekenaars zijn de voorzitters van de po-litieke jongerenorganisaties van CDA, D66, VVD, ChristenUnie, SP, GroenLinks, PvdA, DENK, PvdD en SGP.

De eerste drie maatregelen in het manifest zijn gericht op het milieu. Zo willen de jongeren dat Nederland gaat behoren tot de koplopers op het gebied van duurzaamheid. Het kabinet zal daar-voor concrete maatregelen moeten nemen die er met name op gericht zijn de temperatuurstij-ging onder de twee graden Celsius te houden. NOS Nieuws, 22-02-2017

Regio Utrecht wil einde maken aan bouwafval

Regio Utrecht roept bedrijven die willen bouwen, renoveren of slopen op dat duurzaam te doen. “40% van het bouwmateriaal wordt nu weggegooid, dat is schrikbarend,” aldus wethouder Michiel van Liere van Gemeente Houten en vertegenwoordiger van de Utrechtse Gemeenten (U10). Samen met MVO Nederland laat de U10 aan bedrijven zien hoe ze hun (ver)bouwprojecten circulair kunnen aanpak-ken. Door circulair te bouwen kan de hoeveelheid bouwafval in de regio Utrecht flink worden terugge-bracht. Deze innovatieve manier van bouwen streeft 100% herbruikbaarheid na. Gebouwen worden demontabel ontworpen en gebouwd. Na de sloop kunnen materialen of onderdelen hoogwaardig wor-den hergebruikt of veilig terug in de natuur. Volgens TNO – die de potentie van de circulaire economie voor Utrecht in kaart heeft gebracht – levert circulair gaan bouwen en slopen 180 miljoen euro per jaar en 1500 banen op. Door te investeren in een circu-laire economie wil Utrecht haar koppositie als ‘most competitive region’ van Europa behouden.

Wethouder Van Liere: “Utrechtse bedrijven en orga-nisaties met een bouwopgave nodigen we van harte uit deel te nemen aan de Community of Practice van MVO Nederland, aangeboden door de U10. In vier bijeenkomsten helpen we opdrachtgevers op weg hun project zo circulair mogelijk aan te pakken.” De Community of Practice wordt begeleid door Michel Schuurman, programmamanager circulaire econo-mie bij MVO Nederland: “Deelnemers krijgen van experts de meest actuele kennis aangereikt over het realiseren van ketensamenwerking, materiaalkeu-zes, financieringsvormen en het opzetten van het bouwproces. Kruisbestuiving is van grote waarde.” mvonederland.nl

Rijke oogst van drie jaar green deal circulair inkopen

Drie jaar Green Deal Circulair Inkopen heeft een schat aan kennis en ervaring met circulair inko-pen opgeleverd. 45 deelnemers uit de publieke en private sector startten met elkaar bijna 80 cir-culaire inkoopprojecten. De belangrijkste les-sen en ervaringen zijn gebundeld in de publicatie MEERWAARDE – de oogst van 3 jaar Green Deal Circulair Inkopen (pdf). De Green Deal Circulair Inkopen (GDCI) wordt uitgevoerd door MVO Ne-derland, NEVI, PIANOo en Rijkswaterstaat. Doel is ondernemers en overheden te ondersteunen bij hun ambities op circulair inkopen. Ook aan de slag? Sluit je aan bij de Green Deal Circulair Inkopen mvonederland.nl

LUCHTKWALITEIT

Nijmegen stookt hout verstandiger voor gezonde lucht

Nijmegen lanceert als eerste gemeente in Neder-land de Stookwijzer, een website waarmee ze haar inwoners bewuster wil maken wanneer het stoken van hout het minste overlast veroorzaakt. Houtka-chels, open haarden of barbecues zorgen voor fijn stof in de lucht, wat schadelijk is voor de gezond-heid. Eén op de tien Nederlanders heeft bovendien last van geurhinder door houtkachels. De Stookwij-zer, die in heel Nederland te gebruiken is, geeft in één oogopslag weer wanneer het onverstandig is om hout te stoken. Het advies komt tot stand door

10 11

het samenvoegen van de luchtkwaliteitsindex en de windsnelheid. De luchtkwaliteitsindex geeft per ge-bied van 1x1 km aan wat de actuele status is van de luchtkwaliteit in Nederland. Elk uur wordt de infor-matie ververst. Gecombineerd met de windsnelheid volgt een actueel lokaal advies voor het stoken van hout. Verder geeft de Stookwijzer tips over slim en verstandig hout te stoken. Om beter zicht te krijgen op de mate van overlast die het stoken van hout kan veroorzaken, kan iedereen via de site klachten melden.

De Stookwijzer is de eerste in zijn soort in Neder-land. De gemeente Nijmegen heeft samen met het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) het initiatief genomen om de Stookwijzer te ontwikke-len, met steun van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). De Stookwijzer draagt bij aan de bewustwording dat hout stoken op de verkeerde momenten een grote bron van klachten is. Dit blijkt uit onderzoek dat door gemeente Nijmegen is uitge-voerd. Daaruit blijkt ook dat een meerderheid van de respondenten een rol voor gemeente ziet weg-gelegd om voorlichting te geven over ‘goed stookge-drag’. Het adres van de site is: www.stookwijzer.nu Persbericht Gemeente Nijmegen, 24-02-2017

Vervuilende scooters slecht voor gezondheid fietsers

Brommers en scooters stoten zo veel ultrafijnstof uit, dat het ongezond is voor fietsers. Om de lucht direct te verbeteren, moeten de scooters van het fietspad af en op de rijbanen gaan rijden. Daarvoor pleiten de Fietsersbond, Longfonds, Natuur&Milieu en Milieudefensie. De organisaties baseren zich op onderzoek van de GGD Gelderland-Midden, die op negentien locaties in Amsterdam, Arnhem, Nijme-gen en Harderwijk metingen deed op fietspaden.

Daaruit blijkt dat bijna een kwart van de luchtvervui-ling op de paden afkomstig is van brom- en snorfiet-sen. Deze voertuigen veroorzaken soms pieken die twintig keer hoger zijn dan de concentratie ultrafijn-stof die daar al is, aldus de GGD. Het gaat zowel om de tweetakt- als de viertaktscooters. ‘’Een grote-re afstand tussen scooters en fietsers, ook al is het enkele meters, is al gunstig voor de luchtkwaliteit op fietspaden’’, stelt Moniek Zuurbier, adviseur leefom-geving en gezondheid van GGD Gelderland-Midden. Daarnaast pleiten de organisaties voor een milieuzo-ne en strengere eisen aan de uitstoot van de stoffen. www.nu.nl

Omwonenden pluimveebedrijf lopen groter risico op longontsteking

Mensen die binnen een straal van een kilometer van een pluimveebedrijf wonen, maken meer kans op longontsteking. Het gaat om een verhoogd risico van 11 procent, blijkt uit onderzoek in Noord-Bra-bant van onder meer de Universiteit Utrecht en UMC Utrecht. Onderzoekers bekeken 92.500 huis-artsendossiers met duizend gevallen van longont-steking rond Tilburg. Bij een tweede onderzoek is gekeken naar de samenstelling van de bacte-rieflora in de keel van patiënten. Uit DNA-analyse van 126 patiënten in de buurt van een pluimvee-bedrijf bleek een verstoring van de bacteriepopula-tie. “Daardoor krijgt een potentiële slechterik als de pneumokok de kans om longontsteking te veroor-zaken”, aldus professor Dick Heederik van de UU. “Anders dan bij de Q-koorts-gevallen rond geiten-boerderijen lijkt het er dus niet op dat een speci-fieke bacterie uit de pluimveehouderij de oorzaak is. Grootschalige uitstoot van stofdeeltjes speelt de altijd al aanwezige pneumokok in de kaart.” Nu.nl, 03-03-2017

Dieselschandaal leidt mogelijk tot voortijdige dood 1.200 Europeanen

Het dieselschandaal bij Volkswagen leidt mogelijk tot de voortijdige dood van 1.200 Europeanen. Met name inwoners uit Duitsland, Polen, Frankrijk en Tsjechië worden getroffen.

Dat zeggen onderzoekers van het Massachusetts In-stitute of Technology (MIT). Toen Volkswagen in 2015 miljoenen auto’s in de Verenigde Staten en Europa terugriep vanwege het schandaal, had de hogere uit-stoot volgens MIT al effect gehad op de volksgezond-heid. Bij een eerder onderzoek werd geschat dat de hogere uitstoot, veroorzaakt door 482.000 voertui-gen in de Verenigde Staten, zo’n zestig personen in de VS een voortijdige dood zou bezorgen. Bij het nieuwe onderzoek werd gekeken naar de gevolgen voor de volksgezondheid rond Duitsland, de thuisba-sis van Volkswagen, waar 2,6 miljoen Volkswagens, Audi’s, Skoda’s en Seats werden verkocht. Onder-zoekers schatten dat de genoemde 1.200 mensen in Europa mogelijk tot tien jaar van hun leven verliezen. NU.nl, 03-03-2017

milieu milieucompact compact

10 11

een consortium van Zilt Proefbedrijf, Universiteit Leiden, Wageningen Universiteit, Vrije Universiteit Amsterdam en De Waddenacademie is alle data nu gebundeld in het rapport ‘Crop Salt Tolerance’. Persbericht Ministerie van EZ, 22-02-2017

Jonge politici tekenen manifest voor duurzaamheid

De voorzitters van de tien politieke jongerenorgani-saties hebben een manifest opgesteld en onderte-kend voor een duurzamer Nederland. Het manifest werd door oud-politicus Jan Terlouw gepresen-teerd in De Wereld Draait Door. In het stuk staan vijf punten die volgens de ondertekenaars moeten worden opgenomen in het nieuwe regeerakkoord. De ondertekenaars zijn de voorzitters van de po-litieke jongerenorganisaties van CDA, D66, VVD, ChristenUnie, SP, GroenLinks, PvdA, DENK, PvdD en SGP.

De eerste drie maatregelen in het manifest zijn gericht op het milieu. Zo willen de jongeren dat Nederland gaat behoren tot de koplopers op het gebied van duurzaamheid. Het kabinet zal daar-voor concrete maatregelen moeten nemen die er met name op gericht zijn de temperatuurstij-ging onder de twee graden Celsius te houden. NOS Nieuws, 22-02-2017

Regio Utrecht wil einde maken aan bouwafval

Regio Utrecht roept bedrijven die willen bouwen, renoveren of slopen op dat duurzaam te doen. “40% van het bouwmateriaal wordt nu weggegooid, dat is schrikbarend,” aldus wethouder Michiel van Liere van Gemeente Houten en vertegenwoordiger van de Utrechtse Gemeenten (U10). Samen met MVO Nederland laat de U10 aan bedrijven zien hoe ze hun (ver)bouwprojecten circulair kunnen aanpak-ken. Door circulair te bouwen kan de hoeveelheid bouwafval in de regio Utrecht flink worden terugge-bracht. Deze innovatieve manier van bouwen streeft 100% herbruikbaarheid na. Gebouwen worden demontabel ontworpen en gebouwd. Na de sloop kunnen materialen of onderdelen hoogwaardig wor-den hergebruikt of veilig terug in de natuur. Volgens TNO – die de potentie van de circulaire economie voor Utrecht in kaart heeft gebracht – levert circulair gaan bouwen en slopen 180 miljoen euro per jaar en 1500 banen op. Door te investeren in een circu-laire economie wil Utrecht haar koppositie als ‘most competitive region’ van Europa behouden.

Wethouder Van Liere: “Utrechtse bedrijven en orga-nisaties met een bouwopgave nodigen we van harte uit deel te nemen aan de Community of Practice van MVO Nederland, aangeboden door de U10. In vier bijeenkomsten helpen we opdrachtgevers op weg hun project zo circulair mogelijk aan te pakken.” De Community of Practice wordt begeleid door Michel Schuurman, programmamanager circulaire econo-mie bij MVO Nederland: “Deelnemers krijgen van experts de meest actuele kennis aangereikt over het realiseren van ketensamenwerking, materiaalkeu-zes, financieringsvormen en het opzetten van het bouwproces. Kruisbestuiving is van grote waarde.” mvonederland.nl

Rijke oogst van drie jaar green deal circulair inkopen

Drie jaar Green Deal Circulair Inkopen heeft een schat aan kennis en ervaring met circulair inko-pen opgeleverd. 45 deelnemers uit de publieke en private sector startten met elkaar bijna 80 cir-culaire inkoopprojecten. De belangrijkste les-sen en ervaringen zijn gebundeld in de publicatie MEERWAARDE – de oogst van 3 jaar Green Deal Circulair Inkopen (pdf). De Green Deal Circulair Inkopen (GDCI) wordt uitgevoerd door MVO Ne-derland, NEVI, PIANOo en Rijkswaterstaat. Doel is ondernemers en overheden te ondersteunen bij hun ambities op circulair inkopen. Ook aan de slag? Sluit je aan bij de Green Deal Circulair Inkopen mvonederland.nl

LUCHTKWALITEIT

Nijmegen stookt hout verstandiger voor gezonde lucht

Nijmegen lanceert als eerste gemeente in Neder-land de Stookwijzer, een website waarmee ze haar inwoners bewuster wil maken wanneer het stoken van hout het minste overlast veroorzaakt. Houtka-chels, open haarden of barbecues zorgen voor fijn stof in de lucht, wat schadelijk is voor de gezond-heid. Eén op de tien Nederlanders heeft bovendien last van geurhinder door houtkachels. De Stookwij-zer, die in heel Nederland te gebruiken is, geeft in één oogopslag weer wanneer het onverstandig is om hout te stoken. Het advies komt tot stand door

10 11

het samenvoegen van de luchtkwaliteitsindex en de windsnelheid. De luchtkwaliteitsindex geeft per ge-bied van 1x1 km aan wat de actuele status is van de luchtkwaliteit in Nederland. Elk uur wordt de infor-matie ververst. Gecombineerd met de windsnelheid volgt een actueel lokaal advies voor het stoken van hout. Verder geeft de Stookwijzer tips over slim en verstandig hout te stoken. Om beter zicht te krijgen op de mate van overlast die het stoken van hout kan veroorzaken, kan iedereen via de site klachten melden.

De Stookwijzer is de eerste in zijn soort in Neder-land. De gemeente Nijmegen heeft samen met het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) het initiatief genomen om de Stookwijzer te ontwikke-len, met steun van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM). De Stookwijzer draagt bij aan de bewustwording dat hout stoken op de verkeerde momenten een grote bron van klachten is. Dit blijkt uit onderzoek dat door gemeente Nijmegen is uitge-voerd. Daaruit blijkt ook dat een meerderheid van de respondenten een rol voor gemeente ziet weg-gelegd om voorlichting te geven over ‘goed stookge-drag’. Het adres van de site is: www.stookwijzer.nu Persbericht Gemeente Nijmegen, 24-02-2017

Vervuilende scooters slecht voor gezondheid fietsers

Brommers en scooters stoten zo veel ultrafijnstof uit, dat het ongezond is voor fietsers. Om de lucht direct te verbeteren, moeten de scooters van het fietspad af en op de rijbanen gaan rijden. Daarvoor pleiten de Fietsersbond, Longfonds, Natuur&Milieu en Milieudefensie. De organisaties baseren zich op onderzoek van de GGD Gelderland-Midden, die op negentien locaties in Amsterdam, Arnhem, Nijme-gen en Harderwijk metingen deed op fietspaden.

Daaruit blijkt dat bijna een kwart van de luchtvervui-ling op de paden afkomstig is van brom- en snorfiet-sen. Deze voertuigen veroorzaken soms pieken die twintig keer hoger zijn dan de concentratie ultrafijn-stof die daar al is, aldus de GGD. Het gaat zowel om de tweetakt- als de viertaktscooters. ‘’Een grote-re afstand tussen scooters en fietsers, ook al is het enkele meters, is al gunstig voor de luchtkwaliteit op fietspaden’’, stelt Moniek Zuurbier, adviseur leefom-geving en gezondheid van GGD Gelderland-Midden. Daarnaast pleiten de organisaties voor een milieuzo-ne en strengere eisen aan de uitstoot van de stoffen. www.nu.nl

Omwonenden pluimveebedrijf lopen groter risico op longontsteking

Mensen die binnen een straal van een kilometer van een pluimveebedrijf wonen, maken meer kans op longontsteking. Het gaat om een verhoogd risico van 11 procent, blijkt uit onderzoek in Noord-Bra-bant van onder meer de Universiteit Utrecht en UMC Utrecht. Onderzoekers bekeken 92.500 huis-artsendossiers met duizend gevallen van longont-steking rond Tilburg. Bij een tweede onderzoek is gekeken naar de samenstelling van de bacte-rieflora in de keel van patiënten. Uit DNA-analyse van 126 patiënten in de buurt van een pluimvee-bedrijf bleek een verstoring van de bacteriepopula-tie. “Daardoor krijgt een potentiële slechterik als de pneumokok de kans om longontsteking te veroor-zaken”, aldus professor Dick Heederik van de UU. “Anders dan bij de Q-koorts-gevallen rond geiten-boerderijen lijkt het er dus niet op dat een speci-fieke bacterie uit de pluimveehouderij de oorzaak is. Grootschalige uitstoot van stofdeeltjes speelt de altijd al aanwezige pneumokok in de kaart.” Nu.nl, 03-03-2017

Dieselschandaal leidt mogelijk tot voortijdige dood 1.200 Europeanen

Het dieselschandaal bij Volkswagen leidt mogelijk tot de voortijdige dood van 1.200 Europeanen. Met name inwoners uit Duitsland, Polen, Frankrijk en Tsjechië worden getroffen.

Dat zeggen onderzoekers van het Massachusetts In-stitute of Technology (MIT). Toen Volkswagen in 2015 miljoenen auto’s in de Verenigde Staten en Europa terugriep vanwege het schandaal, had de hogere uit-stoot volgens MIT al effect gehad op de volksgezond-heid. Bij een eerder onderzoek werd geschat dat de hogere uitstoot, veroorzaakt door 482.000 voertui-gen in de Verenigde Staten, zo’n zestig personen in de VS een voortijdige dood zou bezorgen. Bij het nieuwe onderzoek werd gekeken naar de gevolgen voor de volksgezondheid rond Duitsland, de thuisba-sis van Volkswagen, waar 2,6 miljoen Volkswagens, Audi’s, Skoda’s en Seats werden verkocht. Onder-zoekers schatten dat de genoemde 1.200 mensen in Europa mogelijk tot tien jaar van hun leven verliezen. NU.nl, 03-03-2017

milieu milieucompact compact

12 13

EUROPA

Energieministers steunen schone-energiepakket

De derde versie van het schone-energiepakket van de Europese Unie is door de Raad Vervoer, Telecom-municatie en Energie aangenomen. Met de nadruk op hernieuwbare energiebronnen, energie-efficiëntie en consumenten is het uiteindelijke doel van dit pak-ket om de Europese Unie om te vormen tot een kool-stofarme economie in 2030. De ministers erkennen de moeilijkheden die het pakket bij implementatie op regionaal en nationaal niveau tegen zal komen. Des-ondanks gaven zij unaniem steun voor het pakket. www.europa-nu.nl

EU wint zaak rond Chinese zonnepanelen- Hoofdinhoud

De importheffingen die de Europese Unie heeft inge-steld voor Chinese zonnepanelen kunnen juridisch door de beugel. Dat heeft het Europees Hof van Justitie geoordeeld. De heffingen van gemiddeld bijna 50 procent werden in 2013 ingevoerd nadat uit onderzoek was gebleken dat China zonnepanelen-makers subsidieerde. Door ze in Europa te ‘dum-pen’ werd de concurrentie verstoord. Vervolgens stapten 26 Chinese bedrijven naar het EU-gerecht in Luxemburg, waar ze nu nul op het rekest kregen.

De Europese Commissie zei overigens eerder dit jaar de heffingen geleidelijk te gaan afbouwen. Vicevoorzitter Frans Timmermans gaf als argu-ment dat de belangen tussen de zonnepaneel-fabrikanten in de EU en de importeurs die profi-teren van goedkope Chinese panelen zorgvuldig tegen elkaar moeten worden afgewogen. Daarbij speelde wellicht mee dat Brussel de handels-relatie met China een nieuwe impuls wil geven. www.europa-nu.nl

Onderzoekscommissie Dieselgate wil Europese toezichthouder

De commissie in het Europees Parlement die het afgelopen jaar onderzoek heeft gedaan naar Die-selgate, wil dat er een onafhankelijke Europese toe-zichthouder komt voor emissietesten. Een krappe meerderheid in de ruim veertig leden tellende com-missie steunde dit voorstel.

Eerder had de onderzoekscommissie vastgesteld dat het nationale toezicht op de testen in de af-gelopen jaren heeft gefaald. Autofabrikanten kon-den zo auto’s op de markt brengen die veel meer schadelijke gassen uitstoten dan bij de labora-toriumcontroles naar voren kwam. In september 2015 brak er een groot schandaal los rond Volks-wagen, dat software had ingezet om testen te ma-nipuleren.

De Europese Commissie heeft in januari vorig jaar al voorstellen gedaan om het toezicht te ver-sterken. Eurocommissaris Elzbieta Bienkowska (interne markt) durfde het daarbij niet aan om te pleiten voor een onafhankelijke toezichthouder. Maar de Commissie zou wel mogelijkheden moe-ten krijgen om auto’s te herkeuren en typegoed-keuringen in te trekken als de daadwerkelijke uit-stoot te veel afwijkt van de testen. Veel EU-landen liggen tot dusver dwars. Zij willen geen bevoegd-heden aan ‘Brussel’ overdragen. Ook in het Eu-ropees Parlement moet nog een gevecht worden geleverd. Het is onzeker of er een meerderheid is te vinden onder alle 751 Europarlementariërs. FD, 28-02-2017

Nieuwe INTERREG Europe call geopend

Interreg Europa heeft op 1 maart 2017 een nieu-we, derde, call voor projectvoorstellen geopend. De oproep is bedoeld voor overheidsinstanties en non-profit organisaties. De deadline voor het indie-nen van projectvoorstellen is 30 juni 2017. De pro-jecten moeten zich richten op één van de volgende vier onderwerpen: 1. onderzoek en innovatie; 2. concurrentievermogen van het MKB; 3. koolstofar-me economie; 4. milieu en hulpbronnen efficiëntie. De call is geopend van 1 maart tot 30 juni 2017. In-terreg richt de nieuwe oproep voor projectvoorstel-len op overheidsinstanties en non-profit organisa-ties. Dat betekent dat zowel nationale als regionale en lokale overheden een project kunnen indienen. Ook andere organisaties die verantwoordelijk zijn voor de implementatie van regionaal beleid mogen meedoen.

Interreg Europa helpt regionale en lokale overhe-den in heel Europa bij het ontwikkelen en leve-ren van beter regionaal beleid. Voortbouwend op het eerdere programma, INTERREG IVC (2007-2013), streeft Interreg Europa naar het behalen van maximaal rendement uit de beschikbare 359 miljoen euro uit het Europees Fonds voor Regiona-

12 13

le Ontwikkeling (EFRO). Dit bedrag is vastgelegd voor de periode 2014-2020. De nadruk ligt op het volledig benutten van het potentieel van regio’s. Europese Ster, 06-03-2017

Opwekking met wind in EU is die met steenkool voorbij

In 2016, zo zegt de Europese branchevereniging WindEurope, kwam er op de elektriciteitsnetten in de EU-landen 12,5 gigawatt aan windenergiecapaciteit bij. Daarmee is de totale windcapaciteit in de Unie uitgekomen op bijna 154 gigawatt. Windenergie heeft nu met een aandeel van 16,7 procent in totale geïnstalleerde vermogen het aandeel van steen-kool (16,5 procent) ingehaald. Het rapport van Win-dEurope is te downloaden op: tinyurl.com/hqrrsuk WindEurope.org, 09-02-2017

INTERNATIONAAL

Noorse vistelers gaan elektrisch varen

In Noorwegen is ‘s werelds eerste door batterij-ener-gie aangedreven werkschip voor visteelt in bedrijf genomen. In opdracht van de lokale scheepswerf Ørnli Slipp heeft Siemens het complete elektrische voortstuwings- en besturingssysteem ontwikkeld en geleverd. Het dubbelwandige schip is circa 14 meter lang en 8 meter breed en is dagelijks onge-veer 50 minuten onderweg naar het twaalf kilometer verderop gelegen visteeltstation. Op normale acht-urige werkdagen is honderd procent batterijbedrijf mogelijk. De werkboot wordt gebruikt om voer en uitrusting te transporteren, viskooien te repareren of te verleggen, verankeringen te controleren en inspecties uit te voeren. De Siemens-technologie is ontwikkeld in het Noorse Trondheim en is ge-baseerd op oplossingen, ontworpen voor offsho-re-schepen. Het elektrische voortstuwingssysteem bespaart niet alleen brandstof, maar reduceert ook de bedrijfskosten, want een elektromotor vergt aan-zienlijk minder onderhoud dan een dieselmotor. Bo-vendien is het werk op het schip milieuvriendelijker, omdat de elektromotor, anders dan de dieselmotor, geen uitlaatgassen, trillingen en lawaai veroorzaakt. www.duurzaamnieuws.nl

Californië wil volledig over op duurzame energie

In Californië is een wetsvoorstel ingediend dat er-voor kan zorgen dat de Amerikaanse staat in 2045 volledig op duurzame energie draait. Californië is de tweede Amerikaanse staat in korte tijd waar een dergelijk wetsvoorstel wordt ingediend. Eerder ge-beurde hetzelfde in Massachusetts. Op dit moment is Hawaï de enige Amerikaanse staat waar een der-gelijke wet daadwerkelijk van kracht is. De huidige doelstelling in Californië is dat 50 procent van de totale energiebehoefte per 2030 uit duurzame ener-giebronnen moet komen. In het nieuwe wetsvoor-stel moet deze doelstelling in 2025 al bereikt zijn.

De Amerikaanse staat is inmiddels goed op koers. In 2016 kwam 27 procent van alle elektriciteit in de staat al uit duurzame energiebronnen. Dit is voornamelijk te danken aan enkele grote zonneparken in de woes-tijnen van Californië. Zonne-energie zorgt inmiddels al voor 100.000 banen in de Amerikaanse staat. www.duurzaambedrijfsleven.nl

ONDERZOEK

Opslaan CO2 opslaan kan veilig

Geoloog Elisenda Bakker promoveerde onlangs aan de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek gaat over opslag voor lange termijn van CO2 in lege olie- en gasvelden in de bodem van de Noordzee. Opslag geeft ons meer tijd om over te schakelen op hernieuwbare energie. Uit haar onderzoek blijkt dat CO2 de gesteenten die veel voorkomen in Ne-derlandse olie- en gasvelden, zoals zandsteen en schalie (kleisteen), nauwelijks aantast. Zelfs niet na honderdduizenden jaren. De breuken in zandsteen- en schalieafzettingen blijven stabiel als ze langdurig blootstaan aan CO2. Ook toont het onderzoek aan dat breuken door CO2 niet sneller gaan bewegen. Daardoor is het risico gering dat het broeikasgas daarlangs uit lege olie- en gasvelden kan ontsnap-pen. “Nu we weten wat er onder de grond gebeurt, kunnen we voorkomen dat breuken gaan bewegen bij het injecteren van CO2”, aldus Bakker. “Je kunt CO2 met een lage snelheid, ver bij de breuken, inpompen. Door de maximale capaciteit niet volle-dig te benutten, heb je een extra veiligheidsmarge. Dankzij olie- en gaswinning kennen we de eigen-

milieu milieucompact compact

12 13

EUROPA

Energieministers steunen schone-energiepakket

De derde versie van het schone-energiepakket van de Europese Unie is door de Raad Vervoer, Telecom-municatie en Energie aangenomen. Met de nadruk op hernieuwbare energiebronnen, energie-efficiëntie en consumenten is het uiteindelijke doel van dit pak-ket om de Europese Unie om te vormen tot een kool-stofarme economie in 2030. De ministers erkennen de moeilijkheden die het pakket bij implementatie op regionaal en nationaal niveau tegen zal komen. Des-ondanks gaven zij unaniem steun voor het pakket. www.europa-nu.nl

EU wint zaak rond Chinese zonnepanelen- Hoofdinhoud

De importheffingen die de Europese Unie heeft inge-steld voor Chinese zonnepanelen kunnen juridisch door de beugel. Dat heeft het Europees Hof van Justitie geoordeeld. De heffingen van gemiddeld bijna 50 procent werden in 2013 ingevoerd nadat uit onderzoek was gebleken dat China zonnepanelen-makers subsidieerde. Door ze in Europa te ‘dum-pen’ werd de concurrentie verstoord. Vervolgens stapten 26 Chinese bedrijven naar het EU-gerecht in Luxemburg, waar ze nu nul op het rekest kregen.

De Europese Commissie zei overigens eerder dit jaar de heffingen geleidelijk te gaan afbouwen. Vicevoorzitter Frans Timmermans gaf als argu-ment dat de belangen tussen de zonnepaneel-fabrikanten in de EU en de importeurs die profi-teren van goedkope Chinese panelen zorgvuldig tegen elkaar moeten worden afgewogen. Daarbij speelde wellicht mee dat Brussel de handels-relatie met China een nieuwe impuls wil geven. www.europa-nu.nl

Onderzoekscommissie Dieselgate wil Europese toezichthouder

De commissie in het Europees Parlement die het afgelopen jaar onderzoek heeft gedaan naar Die-selgate, wil dat er een onafhankelijke Europese toe-zichthouder komt voor emissietesten. Een krappe meerderheid in de ruim veertig leden tellende com-missie steunde dit voorstel.

Eerder had de onderzoekscommissie vastgesteld dat het nationale toezicht op de testen in de af-gelopen jaren heeft gefaald. Autofabrikanten kon-den zo auto’s op de markt brengen die veel meer schadelijke gassen uitstoten dan bij de labora-toriumcontroles naar voren kwam. In september 2015 brak er een groot schandaal los rond Volks-wagen, dat software had ingezet om testen te ma-nipuleren.

De Europese Commissie heeft in januari vorig jaar al voorstellen gedaan om het toezicht te ver-sterken. Eurocommissaris Elzbieta Bienkowska (interne markt) durfde het daarbij niet aan om te pleiten voor een onafhankelijke toezichthouder. Maar de Commissie zou wel mogelijkheden moe-ten krijgen om auto’s te herkeuren en typegoed-keuringen in te trekken als de daadwerkelijke uit-stoot te veel afwijkt van de testen. Veel EU-landen liggen tot dusver dwars. Zij willen geen bevoegd-heden aan ‘Brussel’ overdragen. Ook in het Eu-ropees Parlement moet nog een gevecht worden geleverd. Het is onzeker of er een meerderheid is te vinden onder alle 751 Europarlementariërs. FD, 28-02-2017

Nieuwe INTERREG Europe call geopend

Interreg Europa heeft op 1 maart 2017 een nieu-we, derde, call voor projectvoorstellen geopend. De oproep is bedoeld voor overheidsinstanties en non-profit organisaties. De deadline voor het indie-nen van projectvoorstellen is 30 juni 2017. De pro-jecten moeten zich richten op één van de volgende vier onderwerpen: 1. onderzoek en innovatie; 2. concurrentievermogen van het MKB; 3. koolstofar-me economie; 4. milieu en hulpbronnen efficiëntie. De call is geopend van 1 maart tot 30 juni 2017. In-terreg richt de nieuwe oproep voor projectvoorstel-len op overheidsinstanties en non-profit organisa-ties. Dat betekent dat zowel nationale als regionale en lokale overheden een project kunnen indienen. Ook andere organisaties die verantwoordelijk zijn voor de implementatie van regionaal beleid mogen meedoen.

Interreg Europa helpt regionale en lokale overhe-den in heel Europa bij het ontwikkelen en leve-ren van beter regionaal beleid. Voortbouwend op het eerdere programma, INTERREG IVC (2007-2013), streeft Interreg Europa naar het behalen van maximaal rendement uit de beschikbare 359 miljoen euro uit het Europees Fonds voor Regiona-

12 13

le Ontwikkeling (EFRO). Dit bedrag is vastgelegd voor de periode 2014-2020. De nadruk ligt op het volledig benutten van het potentieel van regio’s. Europese Ster, 06-03-2017

Opwekking met wind in EU is die met steenkool voorbij

In 2016, zo zegt de Europese branchevereniging WindEurope, kwam er op de elektriciteitsnetten in de EU-landen 12,5 gigawatt aan windenergiecapaciteit bij. Daarmee is de totale windcapaciteit in de Unie uitgekomen op bijna 154 gigawatt. Windenergie heeft nu met een aandeel van 16,7 procent in totale geïnstalleerde vermogen het aandeel van steen-kool (16,5 procent) ingehaald. Het rapport van Win-dEurope is te downloaden op: tinyurl.com/hqrrsuk WindEurope.org, 09-02-2017

INTERNATIONAAL

Noorse vistelers gaan elektrisch varen

In Noorwegen is ‘s werelds eerste door batterij-ener-gie aangedreven werkschip voor visteelt in bedrijf genomen. In opdracht van de lokale scheepswerf Ørnli Slipp heeft Siemens het complete elektrische voortstuwings- en besturingssysteem ontwikkeld en geleverd. Het dubbelwandige schip is circa 14 meter lang en 8 meter breed en is dagelijks onge-veer 50 minuten onderweg naar het twaalf kilometer verderop gelegen visteeltstation. Op normale acht-urige werkdagen is honderd procent batterijbedrijf mogelijk. De werkboot wordt gebruikt om voer en uitrusting te transporteren, viskooien te repareren of te verleggen, verankeringen te controleren en inspecties uit te voeren. De Siemens-technologie is ontwikkeld in het Noorse Trondheim en is ge-baseerd op oplossingen, ontworpen voor offsho-re-schepen. Het elektrische voortstuwingssysteem bespaart niet alleen brandstof, maar reduceert ook de bedrijfskosten, want een elektromotor vergt aan-zienlijk minder onderhoud dan een dieselmotor. Bo-vendien is het werk op het schip milieuvriendelijker, omdat de elektromotor, anders dan de dieselmotor, geen uitlaatgassen, trillingen en lawaai veroorzaakt. www.duurzaamnieuws.nl

Californië wil volledig over op duurzame energie

In Californië is een wetsvoorstel ingediend dat er-voor kan zorgen dat de Amerikaanse staat in 2045 volledig op duurzame energie draait. Californië is de tweede Amerikaanse staat in korte tijd waar een dergelijk wetsvoorstel wordt ingediend. Eerder ge-beurde hetzelfde in Massachusetts. Op dit moment is Hawaï de enige Amerikaanse staat waar een der-gelijke wet daadwerkelijk van kracht is. De huidige doelstelling in Californië is dat 50 procent van de totale energiebehoefte per 2030 uit duurzame ener-giebronnen moet komen. In het nieuwe wetsvoor-stel moet deze doelstelling in 2025 al bereikt zijn.

De Amerikaanse staat is inmiddels goed op koers. In 2016 kwam 27 procent van alle elektriciteit in de staat al uit duurzame energiebronnen. Dit is voornamelijk te danken aan enkele grote zonneparken in de woes-tijnen van Californië. Zonne-energie zorgt inmiddels al voor 100.000 banen in de Amerikaanse staat. www.duurzaambedrijfsleven.nl

ONDERZOEK

Opslaan CO2 opslaan kan veilig

Geoloog Elisenda Bakker promoveerde onlangs aan de Universiteit Utrecht. Haar onderzoek gaat over opslag voor lange termijn van CO2 in lege olie- en gasvelden in de bodem van de Noordzee. Opslag geeft ons meer tijd om over te schakelen op hernieuwbare energie. Uit haar onderzoek blijkt dat CO2 de gesteenten die veel voorkomen in Ne-derlandse olie- en gasvelden, zoals zandsteen en schalie (kleisteen), nauwelijks aantast. Zelfs niet na honderdduizenden jaren. De breuken in zandsteen- en schalieafzettingen blijven stabiel als ze langdurig blootstaan aan CO2. Ook toont het onderzoek aan dat breuken door CO2 niet sneller gaan bewegen. Daardoor is het risico gering dat het broeikasgas daarlangs uit lege olie- en gasvelden kan ontsnap-pen. “Nu we weten wat er onder de grond gebeurt, kunnen we voorkomen dat breuken gaan bewegen bij het injecteren van CO2”, aldus Bakker. “Je kunt CO2 met een lage snelheid, ver bij de breuken, inpompen. Door de maximale capaciteit niet volle-dig te benutten, heb je een extra veiligheidsmarge. Dankzij olie- en gaswinning kennen we de eigen-

milieu milieucompact compact

14 15

schappen van de lege gasvelden: de gesteenten, locatie van de breuken en capaciteit. Die totale ca-paciteit onder de Noordzee is zo’n 1200 megaton.” Ter vergelijking: op de Nationale Klimaattop is vorig jaar afgesproken de CO2-uitstoot met 17,6 megat-on terug te dringen.

CO2-opslag is volgens Bakker dan ook een goe-de een tussenoplossing op de weg naar een duurzame energievoorziening. “We hebben de injectietechnieken. Pompen en leidingen voor gaswinning kunnen we opnieuw gebruiken voor CO2-transport. Als we klimaatverandering wil-len beperken, is afwachten geen optie meer.” www.trouw.nl

Bijdrage vervoer aan klimaatverandering totaal onderschat

De CO2-uitstoot van al het Nederlandse vervoer is maar liefst twee keer zo hoog als tot nu toe wordt aangenomen. Daarmee veroorzaakt vervoer ruim een kwart van de totale Nederlandse uitstoot, veel meer dan waar beleidsmakers van uitgaan. Het verschil komt grotendeels door de lucht- en scheepvaart. Dit blijkt uit een onderzoek van CE Delft, in opdracht van Natuur & Milieu, Greenpeace en Milieudefensie. De organisaties roepen de politiek op om van stevig ver-voersbeleid een prioriteit te maken tijdens de formatie.

Het rapport brengt voor het eerst de daadwerkelijke CO2-uitstoot van de volledige Nederlandse mobi-liteitssector in beeld. Tot nu toe worden lucht- en scheepvaart daarin niet meegenomen. Deze secto-ren zijn ook niet meegenomen in klimaatafspraken zoals het Parijsverdrag. Er wordt nauwelijks op ge-stuurd om hun uitstoot omlaag te brengen. Dat ter-wijl ze bijna een tiende van de totale Nederlandse CO2-uitstoot blijken te veroorzaken. Uit de studie blijkt dat de CO2-uitstoot van de gehele vervoers-sector juist zal toenemen, tenzij er aanvullend be-leid komt. In andere sectoren, zoals energieproduc-tie en de gebouwde omgeving, is wel een dalende trend ingezet. Het aandeel van de vervoerssector wordt zowel in absolute als relatieve zin steeds gro-ter en zal in 2050 groeien tot bijna de helft van de totale Nederlandse CO2-uitstoot.

Het bestaande vervoersbeleid is volstrekt ontoerei-kend om de uitstoot in deze sector omlaag te bren-gen. “Het kabinet heeft zich te lang rijk gerekend door gebruik te maken van onvolledige cijfers”, aldus de milieuorganisaties. “Er is op korte termijn een ste-

vig pakket aanvullende maatregelen nodig. Anders raken de Nederlandse klimaatdoelstellingen volledig buiten bereik.” Op de Klimaattop in Parijs heeft Ne-derland zich gecommitteerd aan ambitieuze klimaat-doelstellingen, om ontwrichtende klimaatverandering te voorkomen. De organisaties roepen de politiek op om tijdens de aankomende formatie de noodzakelijke maatregelen te nemen. Een kilometerheffing, vlieg-tax en verlaging van de maximumsnelheid kunnen op korte termijn worden ingevoerd en zorgen direct voor minder CO2-uitstoot. Verdere maatregelen zijn nodig voor de lange termijn. Zoals een besluit om na 2025 alleen nog maar de verkoop van 100% emissie-vrije nieuwe auto’s toe te staan, het instellen van effi-ciency-normen voor langeafstandsvervoer en het in-vesteren in een verbeterde fiets- en ov-infrastructuur. www.natuurenmilieu.nl

Milieuwetgeving onder vuur

Voor het wereldwijd terugdringen en herstellen van de milieuschade door menselijk handelen is effec-tieve wetgeving noodzakelijk. Veel van de hiervoor in het leven geroepen milieuwetten liggen nu echter zelf onder vuur, waarschuwt een internationaal ge-zelschap van onderzoekers in het tijdschrift Nature Ecology & Evolution. Hoewel fauna en flora er we-reldwijd slechter voor zouden staan zonder de juri-dische bescherming die tot nu toe is geboden, zor-gen de voortdurende pogingen tot verzwakking van natuurbeschermingswetten ervoor dat deze wetten hun doel onvoldoende bereiken. De doorzetten-de afname van populaties wilde dieren en planten spreekt boekdelen in dit verband.

De onderzoekers onthullen een opmerkelijk scala aan tactieken die de laatste jaren zijn toegepast om natuurwetgeving in landen overal ter wereld te verzwakken. Deze ‘taxonomie van tactieken’ omvat tientallen categorieën, variërend van creatieve aan-passingen van definities uit de wet tot het beperken van de toegang van burgers tot de rechter, en van ‘fast-tracking’ van goedkeuringsprocedures voor schadelijke projecten tot stilzwijgende en zelfs uit-gesproken weigeringen door overheden om natuur-wetgeving af te dwingen en overtreders te vervolgen.

Om het tij te helpen keren, roepen de wetenschap-pers op tot meer samenwerking tussen juristen en deskundigen uit andere disciplines. Door te anticipe-ren op dreigende verzwakking van wetgeving, door zo effectief mogelijk gebruik te maken van bestaande wetgeving – zo nodig voor de rechter – en door aan te

14 15

sturen op verbeterde of nieuwe wetgeving waar no-dig, kunnen belangrijke bijdragen worden geleverd. Persbericht Tilburg University, 22-02-2017

Ontdooiende bodem is ‘brandende bibliotheek’

Met de opwarming van Canadees arctisch gebied geeft de bodem daar in hoog tempo geheimen prijs. De vindplaats (de ‘Walakpa-site’) is al zo’n halve eeuw in beeld bij onderzoekers, maar het bleef bij moeizame pogingen tot opgravingen in de late ja-ren zestig van de vorige eeuw. Nu zijn de omstan-digheden daar volledig anders, doordat de grond opwarmt en stukken kust eroderen. Behalve dier-lijke resten worden ook oude voorwerpen - artefac-ten - prijsgegeven. En de veranderingen ter plekke gaan snel. Lagen die worden blootgelegd kunnen al een jaar daarop in de golven zijn verdwenen. Resten worden ondertussen aangetast aan hogere temperaturen waarbij bacteriën actiever worden en blootgesteld aan de lucht. Het is een fascinerend archief, zeggen de betrokkenen, maar helaas te vergelijken met een bibliotheek die in brand staat. Arctic Dispatch News, 20-02-2017

Voordelen stadslandbouw groter dan risico’s

Bladgroenten die in de stad, naast een drukke weg gekweekt zijn, kan je veilig eten. Dat blijkt uit onderzoek van de Hogeschool Gent. Zelfs vlakbij de stadsring van Gent valt de hoeveelheid zware metalen in sla en spinazie mee. Dat betekent dat de voordelen van stadslandbouw groter zijn dan de risico’s. De concentraties metalen die werden gevonden in de ongewassen groenten overschre-den de Europese norm (bijna) niet. En zelfs als er vervuilende stoffen inzaten, dan waren de groen-te toch te eten als ze even gewassen werden. Na drie keer wassen met kraanwater vermindert de hoeveelheid zware metalen met 70 procent. www.bnr.nl

RECHTSPRAAK

Aardbevingen als gevolg van gaswinning en vergoeding immateriële schade

Eisers vorderen dat de rechtbank bij vonnis o.a. voor recht verklaart dat de aardbevingen als gevolg

van de gaswinning van NAM een inbreuk vormen ex artikel 6:162 BW op het persoonlijkheidsrecht, na-melijk het recht op een ongestoord woongenot, van eisers en voor recht verklaart dat de inbreuk door NAM en/of de Staat op het persoonlijkheidsrecht van eisers, namelijk het recht op een ongestoord woongenot, kan worden aangemerkt als aantasting in de persoon op andere wijze in de zin van artikel 6:106 lid 1 sub b BW. De rechtbank overweegt dat uit artikel 6:95 BW volgt dat ander nadeel dan ver-mogensschade (‘immateriële schade’) slechts voor vergoeding in aanmerking komt voor zover de wet dat bepaalt. Wanneer dat het geval is, is - voor deze zaak - uitgewerkt in artikel 6:106 lid 1 sub b BW, waarin staat dat recht bestaat op schadevergoeding indien de benadeelde lichamelijk letsel heeft opge-lopen, in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast. Eisers beroepen zich op de laatstgenoemde categorie; zij stellen dat zij door de aardbevingen en de gevolgen daarvan op andere wijze in hun persoon zijn aange-tast. Gelet op al het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat voor het deel van Groningenveld waar regelmatig aardbevingen worden gevoeld en scha-de wordt geleden, gesproken kan worden van een situatie waarin door NAM een ernstige inbreuk wordt gemaakt op een fundamenteel persoonlijkheids-recht, welke inbreuk ook zonder dat sprake is van geestelijk letsel, bij degenen die daardoor persoon-lijk gevoelens van angst, zorg en psychisch onbe-hagen ervaren, leidt tot aantasting in de persoon op andere wijze als bedoeld in artikel 6:106 lid 1 b BW. www.Rechtspraak.nl; Rb Noord-Nederland 01-03-2017, nr. C/19/109028

Aanleg nieuwe weg en vaststelling hogere geluidwaarden

B&W van Veenendaal hebben t.b.v. een nieuwe weg een hogere waarde als bedoeld in artikel 83 juncto artikel 110a van de Wet geluidhinder vastge-steld. De nieuwe weg is voorzien in verband met de vervanging van twee gelijkvloerse spoorwegover-gangen door twee ongelijkvloerse spoorkruisingen met aansluitende weggedeelten. Voor zover appel-lant vreest dat ter plaatse van zijn woning geen aan-vaardbaar woon- en leefklimaat gegarandeerd kan worden, overweegt de Afdeling dat het college op grond van artikel 111b, tweede lid, van de Wgh de plicht heeft ervoor te zorgen dat de geluidbelasting vanwege de weg in zijn woning de maximaal toege-stane binnenwaarde niet overschrijdt. Indien dat wel zo is dient het college maatregelen te nemen om te

milieu milieucompact compact

14 15

schappen van de lege gasvelden: de gesteenten, locatie van de breuken en capaciteit. Die totale ca-paciteit onder de Noordzee is zo’n 1200 megaton.” Ter vergelijking: op de Nationale Klimaattop is vorig jaar afgesproken de CO2-uitstoot met 17,6 megat-on terug te dringen.

CO2-opslag is volgens Bakker dan ook een goe-de een tussenoplossing op de weg naar een duurzame energievoorziening. “We hebben de injectietechnieken. Pompen en leidingen voor gaswinning kunnen we opnieuw gebruiken voor CO2-transport. Als we klimaatverandering wil-len beperken, is afwachten geen optie meer.” www.trouw.nl

Bijdrage vervoer aan klimaatverandering totaal onderschat

De CO2-uitstoot van al het Nederlandse vervoer is maar liefst twee keer zo hoog als tot nu toe wordt aangenomen. Daarmee veroorzaakt vervoer ruim een kwart van de totale Nederlandse uitstoot, veel meer dan waar beleidsmakers van uitgaan. Het verschil komt grotendeels door de lucht- en scheepvaart. Dit blijkt uit een onderzoek van CE Delft, in opdracht van Natuur & Milieu, Greenpeace en Milieudefensie. De organisaties roepen de politiek op om van stevig ver-voersbeleid een prioriteit te maken tijdens de formatie.

Het rapport brengt voor het eerst de daadwerkelijke CO2-uitstoot van de volledige Nederlandse mobi-liteitssector in beeld. Tot nu toe worden lucht- en scheepvaart daarin niet meegenomen. Deze secto-ren zijn ook niet meegenomen in klimaatafspraken zoals het Parijsverdrag. Er wordt nauwelijks op ge-stuurd om hun uitstoot omlaag te brengen. Dat ter-wijl ze bijna een tiende van de totale Nederlandse CO2-uitstoot blijken te veroorzaken. Uit de studie blijkt dat de CO2-uitstoot van de gehele vervoers-sector juist zal toenemen, tenzij er aanvullend be-leid komt. In andere sectoren, zoals energieproduc-tie en de gebouwde omgeving, is wel een dalende trend ingezet. Het aandeel van de vervoerssector wordt zowel in absolute als relatieve zin steeds gro-ter en zal in 2050 groeien tot bijna de helft van de totale Nederlandse CO2-uitstoot.

Het bestaande vervoersbeleid is volstrekt ontoerei-kend om de uitstoot in deze sector omlaag te bren-gen. “Het kabinet heeft zich te lang rijk gerekend door gebruik te maken van onvolledige cijfers”, aldus de milieuorganisaties. “Er is op korte termijn een ste-

vig pakket aanvullende maatregelen nodig. Anders raken de Nederlandse klimaatdoelstellingen volledig buiten bereik.” Op de Klimaattop in Parijs heeft Ne-derland zich gecommitteerd aan ambitieuze klimaat-doelstellingen, om ontwrichtende klimaatverandering te voorkomen. De organisaties roepen de politiek op om tijdens de aankomende formatie de noodzakelijke maatregelen te nemen. Een kilometerheffing, vlieg-tax en verlaging van de maximumsnelheid kunnen op korte termijn worden ingevoerd en zorgen direct voor minder CO2-uitstoot. Verdere maatregelen zijn nodig voor de lange termijn. Zoals een besluit om na 2025 alleen nog maar de verkoop van 100% emissie-vrije nieuwe auto’s toe te staan, het instellen van effi-ciency-normen voor langeafstandsvervoer en het in-vesteren in een verbeterde fiets- en ov-infrastructuur. www.natuurenmilieu.nl

Milieuwetgeving onder vuur

Voor het wereldwijd terugdringen en herstellen van de milieuschade door menselijk handelen is effec-tieve wetgeving noodzakelijk. Veel van de hiervoor in het leven geroepen milieuwetten liggen nu echter zelf onder vuur, waarschuwt een internationaal ge-zelschap van onderzoekers in het tijdschrift Nature Ecology & Evolution. Hoewel fauna en flora er we-reldwijd slechter voor zouden staan zonder de juri-dische bescherming die tot nu toe is geboden, zor-gen de voortdurende pogingen tot verzwakking van natuurbeschermingswetten ervoor dat deze wetten hun doel onvoldoende bereiken. De doorzetten-de afname van populaties wilde dieren en planten spreekt boekdelen in dit verband.

De onderzoekers onthullen een opmerkelijk scala aan tactieken die de laatste jaren zijn toegepast om natuurwetgeving in landen overal ter wereld te verzwakken. Deze ‘taxonomie van tactieken’ omvat tientallen categorieën, variërend van creatieve aan-passingen van definities uit de wet tot het beperken van de toegang van burgers tot de rechter, en van ‘fast-tracking’ van goedkeuringsprocedures voor schadelijke projecten tot stilzwijgende en zelfs uit-gesproken weigeringen door overheden om natuur-wetgeving af te dwingen en overtreders te vervolgen.

Om het tij te helpen keren, roepen de wetenschap-pers op tot meer samenwerking tussen juristen en deskundigen uit andere disciplines. Door te anticipe-ren op dreigende verzwakking van wetgeving, door zo effectief mogelijk gebruik te maken van bestaande wetgeving – zo nodig voor de rechter – en door aan te

14 15

sturen op verbeterde of nieuwe wetgeving waar no-dig, kunnen belangrijke bijdragen worden geleverd. Persbericht Tilburg University, 22-02-2017

Ontdooiende bodem is ‘brandende bibliotheek’

Met de opwarming van Canadees arctisch gebied geeft de bodem daar in hoog tempo geheimen prijs. De vindplaats (de ‘Walakpa-site’) is al zo’n halve eeuw in beeld bij onderzoekers, maar het bleef bij moeizame pogingen tot opgravingen in de late ja-ren zestig van de vorige eeuw. Nu zijn de omstan-digheden daar volledig anders, doordat de grond opwarmt en stukken kust eroderen. Behalve dier-lijke resten worden ook oude voorwerpen - artefac-ten - prijsgegeven. En de veranderingen ter plekke gaan snel. Lagen die worden blootgelegd kunnen al een jaar daarop in de golven zijn verdwenen. Resten worden ondertussen aangetast aan hogere temperaturen waarbij bacteriën actiever worden en blootgesteld aan de lucht. Het is een fascinerend archief, zeggen de betrokkenen, maar helaas te vergelijken met een bibliotheek die in brand staat. Arctic Dispatch News, 20-02-2017

Voordelen stadslandbouw groter dan risico’s

Bladgroenten die in de stad, naast een drukke weg gekweekt zijn, kan je veilig eten. Dat blijkt uit onderzoek van de Hogeschool Gent. Zelfs vlakbij de stadsring van Gent valt de hoeveelheid zware metalen in sla en spinazie mee. Dat betekent dat de voordelen van stadslandbouw groter zijn dan de risico’s. De concentraties metalen die werden gevonden in de ongewassen groenten overschre-den de Europese norm (bijna) niet. En zelfs als er vervuilende stoffen inzaten, dan waren de groen-te toch te eten als ze even gewassen werden. Na drie keer wassen met kraanwater vermindert de hoeveelheid zware metalen met 70 procent. www.bnr.nl

RECHTSPRAAK

Aardbevingen als gevolg van gaswinning en vergoeding immateriële schade

Eisers vorderen dat de rechtbank bij vonnis o.a. voor recht verklaart dat de aardbevingen als gevolg

van de gaswinning van NAM een inbreuk vormen ex artikel 6:162 BW op het persoonlijkheidsrecht, na-melijk het recht op een ongestoord woongenot, van eisers en voor recht verklaart dat de inbreuk door NAM en/of de Staat op het persoonlijkheidsrecht van eisers, namelijk het recht op een ongestoord woongenot, kan worden aangemerkt als aantasting in de persoon op andere wijze in de zin van artikel 6:106 lid 1 sub b BW. De rechtbank overweegt dat uit artikel 6:95 BW volgt dat ander nadeel dan ver-mogensschade (‘immateriële schade’) slechts voor vergoeding in aanmerking komt voor zover de wet dat bepaalt. Wanneer dat het geval is, is - voor deze zaak - uitgewerkt in artikel 6:106 lid 1 sub b BW, waarin staat dat recht bestaat op schadevergoeding indien de benadeelde lichamelijk letsel heeft opge-lopen, in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast. Eisers beroepen zich op de laatstgenoemde categorie; zij stellen dat zij door de aardbevingen en de gevolgen daarvan op andere wijze in hun persoon zijn aange-tast. Gelet op al het voorgaande is de rechtbank van oordeel dat voor het deel van Groningenveld waar regelmatig aardbevingen worden gevoeld en scha-de wordt geleden, gesproken kan worden van een situatie waarin door NAM een ernstige inbreuk wordt gemaakt op een fundamenteel persoonlijkheids-recht, welke inbreuk ook zonder dat sprake is van geestelijk letsel, bij degenen die daardoor persoon-lijk gevoelens van angst, zorg en psychisch onbe-hagen ervaren, leidt tot aantasting in de persoon op andere wijze als bedoeld in artikel 6:106 lid 1 b BW. www.Rechtspraak.nl; Rb Noord-Nederland 01-03-2017, nr. C/19/109028

Aanleg nieuwe weg en vaststelling hogere geluidwaarden

B&W van Veenendaal hebben t.b.v. een nieuwe weg een hogere waarde als bedoeld in artikel 83 juncto artikel 110a van de Wet geluidhinder vastge-steld. De nieuwe weg is voorzien in verband met de vervanging van twee gelijkvloerse spoorwegover-gangen door twee ongelijkvloerse spoorkruisingen met aansluitende weggedeelten. Voor zover appel-lant vreest dat ter plaatse van zijn woning geen aan-vaardbaar woon- en leefklimaat gegarandeerd kan worden, overweegt de Afdeling dat het college op grond van artikel 111b, tweede lid, van de Wgh de plicht heeft ervoor te zorgen dat de geluidbelasting vanwege de weg in zijn woning de maximaal toege-stane binnenwaarde niet overschrijdt. Indien dat wel zo is dient het college maatregelen te nemen om te

milieu milieucompact compact

16 17

bevorderen dat de geluidbelasting vanwege de weg binnen de woning ten hoogste 33 dB zal bedragen. Het college heeft ter zitting aangegeven aan deze verplichting te zullen voldoen en daarbij tevens te zien naar de bestaande overlast ten gevolge van spoorweglawaai. Indien de geluidbelasting vanwege spoorweglawaai in de woning meer dan 38 dB be-draagt en verdergaande maatregelen nodig zijn om deze norm te halen dan nodig om te voldoen aan de normering voor verkeerslawaai, zullen de betreffen-de gevels van de woning tevens worden geïsoleerd naar de norm van spoorweglawaai. Mede gelet op hetgeen daarover is gesteld in het rapport is aanne-melijk dat de kosten van het treffen van bron- en/of overdrachtsmaatregelen niet alleen hoog zijn, maar dat deze een verminderd effect zullen hebben door de reeds bestaande geluidbelasting vanwege het naastgelegen spoorwegtracé. Verder is - daargela-ten of daartoe aanleiding bestond - niet aannemelijk geworden dat, indien de feitelijke in plaats van de toegestane geluidbelasting vanwege het treinver-keer als uitgangspunt was genomen, dit tot een ander antwoord had moeten leiden op de vraag of het nemen van bron- en/of overdrachtsmaatregelen in dit geval aangewezen is. Verder heeft het colle-ge bij de vraag of tegen het treffen van bron- en/of overdrachtsmaatregelen overwegende bezwa-ren bestaan van financiële aard, in redelijkheid in aanmerking kunnen nemen dat deze kosten moe-ten worden gemaakt voor één woning. Gelet op het voorgaande heeft het college zich in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het toepassen van maatregelen om de geluidbelasting te reduceren tot de ten hoogste toelaatbare geluidbelasting on-voldoende doeltreffend is gebleken, dan wel over-wegende bezwaren ontmoet van financiële aard. www.RaadvanState.nl; ABRvS 01-03-2017, nr. 201604217/1/R2

Schapen- en rundveehouderij en geluidhinder

B&W van West Maas en Waal hebben geweigerd bestuurlijke handhavingsmaatregelen te treffen ter zake van een schapen- en rundveehouderij. Tevens hebben zij de voor de inrichting geldende maatwerkvoorschriften betreffende geluid ingetrok-ken en nieuwe maatwerkvoorschriften betreffende geluid gesteld. Vanaf de inwerkingtreding van het besluit tot intrekking van de maatwerkvoorschriften gelden in de reguliere bedrijfssituatie de in artikel 2.17, vijfde lid, van het Activiteitenbesluit opgeno-men maximale waarden voor het langtijdgemiddeld beoordelingsniveau en maximale geluidniveau.

Ingevolge dit artikellid, onder a, mag het langtijd-gemiddelde beoordelingsniveau op de gevel van gevoelige gebouwen niet meer bedragen dan 45 dB(A) in de dagperiode, 40 dB(A) in de avondpe-riode en 35 dB(A) in de nachtperiode. Ingevolge het bepaalde onder b mag het maximale geluidni-veau op de gevel van geluidgevoelige gebouwen niet meer bedragen 70 dB(A) in de dagperiode, 65 dB(A) in de avondperiode en 60 dB(A) in de nacht-periode. Genoemde waarden maken meer geluid mogelijk dan ingevolge de aan vergunninghouder verleende vergunningen mogelijk was. Het college heeft aan zijn besluit op bezwaar een akoestisch rapport van 21 augustus 2014, opgesteld door G&O Consult in opdracht van vergunninghouder, ten grondslag gelegd. In dit rapport zijn de resultaten van een onderzoek naar geluidhinder vanwege de inrichting neergelegd. In het rapport staat vermeld dat het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau op de gevel van de woning locatie 2, de woning die de hoogste geluidbelasting ondervindt, in de dag-periode 35 B(A), in de avondperiode 35 dB(A) en in de nachtperiode 30 dB(A) bedraagt. Het maximaal geluidniveau op deze woning is volgens het rapport in de dagperiode 53 dB(A), in de avondperiode 56 dB(A) en in de nachtperiode 58 dB(A). Wat betreft de woning locatie 3 heeft het college zich bij het be-sluit op bezwaar van 20 januari 2015 op het stand-punt gesteld dat in het rapport van G&O Consult ten onrechte van een op de zijgevel gelegen immis-siepunt is uitgegaan. Het college heeft aanvullende berekeningen laten verrichten, waarvan de resulta-ten zijn opgenomen in het advies van de Commissie Bezwaarschriften van 13 januari 2015, dat onder-deel uitmaakt van het besluit op bezwaar. Volgens de resultaten van de aanvullende berekeningen be-draagt het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau op de woning locatie 3 in de dagperiode 42 dB(A), in de avondperiode 36 dB(A) en in de nachtperiode 30 dB(A). Het maximaal geluidniveau op de woning locatie 3 is in de dagperiode 54 dB(A), in de avond-periode 53 dB(A) en in de nachtperiode 54 dB(A). Bij de aanvullende berekeningen is wat betreft de woning locatie 3 uitgegaan van een op de achterge-vel gelegen immissiepunt. Geen aanleiding bestaat voor het oordeel dat bij deze berekeningen voor het overige niet is uitgegaan van dezelfde uitgangspun-ten als in het onderzoek van G&O Consult. In het rapport van G&O Consult staat dat in het onderzoek is uitgegaan van de situatie zoals die op dat moment aanwezig was op het terrein van de inrichting. Uit-gangspunt vormden onder meer de aanwezigheid van voedersilo’s die ten opzichte van de straat ach-

16 17

ter de stallen lagen en voertuigbewegingen tussen de stallen. Geen aanleiding bestaat voor het oor-deel dat in het onderzoek niet de representatieve bedrijfssituatie tot uitgangspunt is genomen. Gelet op de resultaten van het onderzoek van G&O Con-sult en de aanvullende berekeningen, moet worden vastgesteld dat in de representatieve bedrijfssitu-atie het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau en het maximale geluidniveau op de gevel van wo-ningen in de omgeving van de inrichting niet hoger is dan de ingevolge artikel 2.17, vijfde lid, van het Activiteitenbesluit geldende waarden. Het college heeft zich, gezien het vorenoverwogene, terecht op het standpunt gesteld dat de in de representatieve geluidsituatie geldende waarden werden nageleefd. De rechtbank is tot dezelfde conclusie gekomen. www.RaadvanState.nl; ABRvS 01-03-2017, nr. 201601717/1/A1

Vergunning ex artikel 19d Nbw 1998 en aanvullen aanvraag

GS van Overijssel hebben de aanvraag van appel-lante om een vergunning op grond van artikel 19d van de Natuurbeschermingswet 1998 voor het in werking hebben van een bestaand bedrijf op locatie 1 en locatie 2 buiten behandeling gelaten. Appel-lante heeft een aanvraag ingediend op 30 juni 2015 met de bedoeling deze aanvraag te laten behande-len onder het recht zoals dat gold vóór inwerkingtre-ding van het PAS. Om de aanvraag op die wijze te kunnen behandelen, moet worden voldaan aan de in artikel 67a van de Nbw 1998 opgenomen voor-waarden. Eén van die voorwaarden is dat de voor het nemen van het desbetreffende besluit beschik-bare gegevens en bescheiden naar het oordeel van het desbetreffende bestuursorgaan voldoende moeten zijn voor de beoordeling van de aanvraag of voor de voorbereiding van het desbetreffende be-sluit. Naar het oordeel van de Afdeling heeft het col-lege met juistheid aanleiding gezien appellante de gelegenheid te bieden haar aanvraag aan te vullen. In dit geval heeft het college echter niet in redelijk-heid kunnen besluiten alleen een zodanige aanvul-ling van de aanvraag toe te staan dat die aanvraag feitelijk zou worden omgezet naar een aanvraag on-der het nieuwe recht. Daartoe acht de Afdeling van belang dat in het voorliggende geval geen sprake was van een zogenoemde lege of vrijwel inhouds-loze aanvraag. De gegevens die het college zei te missen voor nadere controle van de onderbouwing van de aanvraag hadden eenvoudig en snel kun-nen worden opgevraagd bij appellante, nu tussen

partijen niet in geschil is dat dit stukken en gege-vens betrof die bij appellante al voorhanden waren en waarvoor geen nader onderzoek nodig was. On-der deze omstandigheden lag het naar het oordeel van de Afdeling niet in de rede appellante niet de gelegenheid te bieden aan de hand van daarvoor geschikte eerdere onderzoeken en documenten na-der inzicht te bieden in de aan haar aanvraag ten grondslag liggende aannames en zo haar aanvraag aan te vullen naar het recht van vóór 30 juni 2015. www.RaadvanState.nl; ABRvS 01-03-2017, nr. 201602611/1/R2

OMGEVINGSWET

Ministeriële regeling bij Omgevingswet krijgt vorm

De regels voor de Omgevingswet worden niet alleen in vier algemene maatregelen van bestuur, maar ook in een ministeriële regeling verder uitgewerkt. De afgelopen periode is de ontwikkeling van deze Omgevingsregeling van start gegaan. Hierin wor-den regels voor het praktisch uitvoeren van de wet uit ongeveer 70 bestaande ministeriële regelingen samengevoegd. Gezien zowel de grote hoeveel-heid gebruikers en te betrekken beleidsdomeinen als vanwege de afstemming met het Digitale Stelsel Omgevingswet is er een werkverdeling gemaakt op basis van de volgende thema’s: • a)egevensverstrekkingen; • b) Regels voor het uitvoeren van activiteiten; • c) Grenzen voor gebieden en locaties; • d) Monitoring en onderzoeksverplichtingen.

Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

Bijzondere rol omgevingsplan voor regelen van milieuaspecten

De Omgevingswet brengt veranderingen met zich mee voor de manier waarop de gezamenlijke mi-lieuaspecten van bedrijven op de High Tech Cam-pus Eindhoven (HTCE) worden geregeld. In een pilot wordt door alle betrokken partijen – waaronder HTCE, gemeente Eindhoven, de betrokken omge-vingsdienst en het ministerie van IenM – onderzocht op welke wijze de huidige koepelbenadering straks vorm kan krijgen via het omgevingsplan. Het HT-

milieu milieucompact compact

16 17

bevorderen dat de geluidbelasting vanwege de weg binnen de woning ten hoogste 33 dB zal bedragen. Het college heeft ter zitting aangegeven aan deze verplichting te zullen voldoen en daarbij tevens te zien naar de bestaande overlast ten gevolge van spoorweglawaai. Indien de geluidbelasting vanwege spoorweglawaai in de woning meer dan 38 dB be-draagt en verdergaande maatregelen nodig zijn om deze norm te halen dan nodig om te voldoen aan de normering voor verkeerslawaai, zullen de betreffen-de gevels van de woning tevens worden geïsoleerd naar de norm van spoorweglawaai. Mede gelet op hetgeen daarover is gesteld in het rapport is aanne-melijk dat de kosten van het treffen van bron- en/of overdrachtsmaatregelen niet alleen hoog zijn, maar dat deze een verminderd effect zullen hebben door de reeds bestaande geluidbelasting vanwege het naastgelegen spoorwegtracé. Verder is - daargela-ten of daartoe aanleiding bestond - niet aannemelijk geworden dat, indien de feitelijke in plaats van de toegestane geluidbelasting vanwege het treinver-keer als uitgangspunt was genomen, dit tot een ander antwoord had moeten leiden op de vraag of het nemen van bron- en/of overdrachtsmaatregelen in dit geval aangewezen is. Verder heeft het colle-ge bij de vraag of tegen het treffen van bron- en/of overdrachtsmaatregelen overwegende bezwa-ren bestaan van financiële aard, in redelijkheid in aanmerking kunnen nemen dat deze kosten moe-ten worden gemaakt voor één woning. Gelet op het voorgaande heeft het college zich in redelijkheid op het standpunt kunnen stellen dat het toepassen van maatregelen om de geluidbelasting te reduceren tot de ten hoogste toelaatbare geluidbelasting on-voldoende doeltreffend is gebleken, dan wel over-wegende bezwaren ontmoet van financiële aard. www.RaadvanState.nl; ABRvS 01-03-2017, nr. 201604217/1/R2

Schapen- en rundveehouderij en geluidhinder

B&W van West Maas en Waal hebben geweigerd bestuurlijke handhavingsmaatregelen te treffen ter zake van een schapen- en rundveehouderij. Tevens hebben zij de voor de inrichting geldende maatwerkvoorschriften betreffende geluid ingetrok-ken en nieuwe maatwerkvoorschriften betreffende geluid gesteld. Vanaf de inwerkingtreding van het besluit tot intrekking van de maatwerkvoorschriften gelden in de reguliere bedrijfssituatie de in artikel 2.17, vijfde lid, van het Activiteitenbesluit opgeno-men maximale waarden voor het langtijdgemiddeld beoordelingsniveau en maximale geluidniveau.

Ingevolge dit artikellid, onder a, mag het langtijd-gemiddelde beoordelingsniveau op de gevel van gevoelige gebouwen niet meer bedragen dan 45 dB(A) in de dagperiode, 40 dB(A) in de avondpe-riode en 35 dB(A) in de nachtperiode. Ingevolge het bepaalde onder b mag het maximale geluidni-veau op de gevel van geluidgevoelige gebouwen niet meer bedragen 70 dB(A) in de dagperiode, 65 dB(A) in de avondperiode en 60 dB(A) in de nacht-periode. Genoemde waarden maken meer geluid mogelijk dan ingevolge de aan vergunninghouder verleende vergunningen mogelijk was. Het college heeft aan zijn besluit op bezwaar een akoestisch rapport van 21 augustus 2014, opgesteld door G&O Consult in opdracht van vergunninghouder, ten grondslag gelegd. In dit rapport zijn de resultaten van een onderzoek naar geluidhinder vanwege de inrichting neergelegd. In het rapport staat vermeld dat het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau op de gevel van de woning locatie 2, de woning die de hoogste geluidbelasting ondervindt, in de dag-periode 35 B(A), in de avondperiode 35 dB(A) en in de nachtperiode 30 dB(A) bedraagt. Het maximaal geluidniveau op deze woning is volgens het rapport in de dagperiode 53 dB(A), in de avondperiode 56 dB(A) en in de nachtperiode 58 dB(A). Wat betreft de woning locatie 3 heeft het college zich bij het be-sluit op bezwaar van 20 januari 2015 op het stand-punt gesteld dat in het rapport van G&O Consult ten onrechte van een op de zijgevel gelegen immis-siepunt is uitgegaan. Het college heeft aanvullende berekeningen laten verrichten, waarvan de resulta-ten zijn opgenomen in het advies van de Commissie Bezwaarschriften van 13 januari 2015, dat onder-deel uitmaakt van het besluit op bezwaar. Volgens de resultaten van de aanvullende berekeningen be-draagt het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau op de woning locatie 3 in de dagperiode 42 dB(A), in de avondperiode 36 dB(A) en in de nachtperiode 30 dB(A). Het maximaal geluidniveau op de woning locatie 3 is in de dagperiode 54 dB(A), in de avond-periode 53 dB(A) en in de nachtperiode 54 dB(A). Bij de aanvullende berekeningen is wat betreft de woning locatie 3 uitgegaan van een op de achterge-vel gelegen immissiepunt. Geen aanleiding bestaat voor het oordeel dat bij deze berekeningen voor het overige niet is uitgegaan van dezelfde uitgangspun-ten als in het onderzoek van G&O Consult. In het rapport van G&O Consult staat dat in het onderzoek is uitgegaan van de situatie zoals die op dat moment aanwezig was op het terrein van de inrichting. Uit-gangspunt vormden onder meer de aanwezigheid van voedersilo’s die ten opzichte van de straat ach-

16 17

ter de stallen lagen en voertuigbewegingen tussen de stallen. Geen aanleiding bestaat voor het oor-deel dat in het onderzoek niet de representatieve bedrijfssituatie tot uitgangspunt is genomen. Gelet op de resultaten van het onderzoek van G&O Con-sult en de aanvullende berekeningen, moet worden vastgesteld dat in de representatieve bedrijfssitu-atie het langtijdgemiddelde beoordelingsniveau en het maximale geluidniveau op de gevel van wo-ningen in de omgeving van de inrichting niet hoger is dan de ingevolge artikel 2.17, vijfde lid, van het Activiteitenbesluit geldende waarden. Het college heeft zich, gezien het vorenoverwogene, terecht op het standpunt gesteld dat de in de representatieve geluidsituatie geldende waarden werden nageleefd. De rechtbank is tot dezelfde conclusie gekomen. www.RaadvanState.nl; ABRvS 01-03-2017, nr. 201601717/1/A1

Vergunning ex artikel 19d Nbw 1998 en aanvullen aanvraag

GS van Overijssel hebben de aanvraag van appel-lante om een vergunning op grond van artikel 19d van de Natuurbeschermingswet 1998 voor het in werking hebben van een bestaand bedrijf op locatie 1 en locatie 2 buiten behandeling gelaten. Appel-lante heeft een aanvraag ingediend op 30 juni 2015 met de bedoeling deze aanvraag te laten behande-len onder het recht zoals dat gold vóór inwerkingtre-ding van het PAS. Om de aanvraag op die wijze te kunnen behandelen, moet worden voldaan aan de in artikel 67a van de Nbw 1998 opgenomen voor-waarden. Eén van die voorwaarden is dat de voor het nemen van het desbetreffende besluit beschik-bare gegevens en bescheiden naar het oordeel van het desbetreffende bestuursorgaan voldoende moeten zijn voor de beoordeling van de aanvraag of voor de voorbereiding van het desbetreffende be-sluit. Naar het oordeel van de Afdeling heeft het col-lege met juistheid aanleiding gezien appellante de gelegenheid te bieden haar aanvraag aan te vullen. In dit geval heeft het college echter niet in redelijk-heid kunnen besluiten alleen een zodanige aanvul-ling van de aanvraag toe te staan dat die aanvraag feitelijk zou worden omgezet naar een aanvraag on-der het nieuwe recht. Daartoe acht de Afdeling van belang dat in het voorliggende geval geen sprake was van een zogenoemde lege of vrijwel inhouds-loze aanvraag. De gegevens die het college zei te missen voor nadere controle van de onderbouwing van de aanvraag hadden eenvoudig en snel kun-nen worden opgevraagd bij appellante, nu tussen

partijen niet in geschil is dat dit stukken en gege-vens betrof die bij appellante al voorhanden waren en waarvoor geen nader onderzoek nodig was. On-der deze omstandigheden lag het naar het oordeel van de Afdeling niet in de rede appellante niet de gelegenheid te bieden aan de hand van daarvoor geschikte eerdere onderzoeken en documenten na-der inzicht te bieden in de aan haar aanvraag ten grondslag liggende aannames en zo haar aanvraag aan te vullen naar het recht van vóór 30 juni 2015. www.RaadvanState.nl; ABRvS 01-03-2017, nr. 201602611/1/R2

OMGEVINGSWET

Ministeriële regeling bij Omgevingswet krijgt vorm

De regels voor de Omgevingswet worden niet alleen in vier algemene maatregelen van bestuur, maar ook in een ministeriële regeling verder uitgewerkt. De afgelopen periode is de ontwikkeling van deze Omgevingsregeling van start gegaan. Hierin wor-den regels voor het praktisch uitvoeren van de wet uit ongeveer 70 bestaande ministeriële regelingen samengevoegd. Gezien zowel de grote hoeveel-heid gebruikers en te betrekken beleidsdomeinen als vanwege de afstemming met het Digitale Stelsel Omgevingswet is er een werkverdeling gemaakt op basis van de volgende thema’s: • a)egevensverstrekkingen; • b) Regels voor het uitvoeren van activiteiten; • c) Grenzen voor gebieden en locaties; • d) Monitoring en onderzoeksverplichtingen.

Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

Bijzondere rol omgevingsplan voor regelen van milieuaspecten

De Omgevingswet brengt veranderingen met zich mee voor de manier waarop de gezamenlijke mi-lieuaspecten van bedrijven op de High Tech Cam-pus Eindhoven (HTCE) worden geregeld. In een pilot wordt door alle betrokken partijen – waaronder HTCE, gemeente Eindhoven, de betrokken omge-vingsdienst en het ministerie van IenM – onderzocht op welke wijze de huidige koepelbenadering straks vorm kan krijgen via het omgevingsplan. Het HT-

milieu milieucompact compact

18 19

CE-terrein is tegenwoordig en broeinest van inno-vatie, met in totaal zo’n 135 bedrijven die actief zijn op het gebied van High Tech-R&D. Op dit moment is het gehele gebied opgezet als één inrichting in de zin van de Wet milieubeheer op te vatten. Dat is een behoorlijk succes gebleken. De komst van de Omge-vingswet brengt voor HTCE ingrijpende veranderin-gen met zich mee op het gebied van de vergunning-verlening en de gelding van algemene regels. Met IenM is veelvuldig gesproken over deze gevolgen, met name doordat het begrip inrichting verdwijnt. Daarvoor in de plaats wordt gewerkt met het begrip milieubelastende activiteit, waarvoor in beginsel algemene regels gelden. HTCE en de gemeente Eindhoven hebben behoefte aan zekerheid dat de voordelen van het werken met een koepelvergun-ning ook onder de Omgevingswet blijven bestaan. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

Bundel ‘Milieubescherming in het omgevingsplan’

Onlangs verscheen de bundel ‘Milieubescher-ming in het omgevingsplan’. Daarin staan bijdra-gen van diverse auteurs, waaronder Krystof Krijt & Bert Rademaker en Harm Borgers & Wilco de Vos van het Ministerie van Infrastructuur en Mi-lieu. Uitgeverij Boom ISBN 978-94-6290-358-6. www.milieurecht.nl

Aan de slag met Proeftuinen Omgevingswet

Met de nieuwe Omgevingswet zet het kabinet in op betere onderlinge afstemming en meer ruimte voor innovatie bij plannen voor bouw, infrastruc-tuur, milieu, water en natuur. Dat vraagt om over-heidsbeleid dat aansluit bij de regionale en lokale behoeften en ruimte geeft aan de initiatieven van burgers, bedrijven en belangenorganisaties. In Proeftuinen Omgevingswet kunnen lokale overhe-den alvast ervaring opdoen met deze nieuwe ma-nier van denken en werken. De Proeftuinen zijn bedoeld voor gemeenten, provincies, waterschap-pen, omgevingsdiensten, veiligheidsregio’s en GGD’en die ruimtelijke ordening willen verbinden aan milieu, gezondheid en (omgevings)veiligheid. InfoMil Actueel, 28-02-2017

VNG-reactie op consultatie Invoeringswet Om-gevingswet

De Invoeringswet Omgevingswet is een volgende stap op weg naar een eenvoudiger en beter omge-

vingsrecht. De wet brengt goede aanpassingen aan in de Omgevingswet: de flexibiliteit en afwegings-ruimte voor gemeenten worden erdoor vergroot. De VNG signaleert nog wel diverse aandachts- en verbe-terpunten. De brief kwam tot stand met behulp van de inbreng van gemeenten en Omgevingsdiensten en is voorbereid en afgestemd met de G4, G32 en P10. VNG Nieuws, 01-03-2017

De omgevingsplanactiviteit

In het Tijdschrift voor Bouwrecht (TBR nr. 2, 2017) zijn meerdere artikelen verschenen over de Om-gevingswet, waarvan één over de omgevings-planactiviteit, geschreven door Bert Rademaker. In dit artikel gaat de auteur in op de opzet van de omgevingsvergunning bouwen in de Invoe-ringswet Omgevingswet. Dit deel zal met name de omgevingsplanactiviteit omschrijven; daar-bij worden ook de afwijkingsmogelijkheden en voorbereidingsprocedure aan de orde gesteld. TBR 2017, nr. 2

Europese complimenten voor Nederlandse wetgeving

De Europese Commissie prijst – in navolging van de OESO – Nederland voor de grote wetsherzie-ning om alle nationale milieuwetgeving in de Om-gevingswet te integreren. De Commissie juicht de vereenvoudiging van de nationale vergunnings-procedures toe. Dit staat in het landenrapport voor Nederland dat de Commissie in februari 2017 heeft gepubliceerd. De Europese Commissie heeft be-oordeeld hoe de 28 lidstaten de Europese milieu-regels hebben uitgevoerd. In het rapport verwijst de Commissie ook naar het ’Make it Work’-initiatief dat naar aanleiding van de Omgevingswet is gestart en dat gericht is op stroomlijning van de regels op EU-niveau. Nederland heeft ruim twee jaar geleden het initiatief genomen tot het ‘Make it Work’-pro-ject, waarbij lidstaten en de Europese Commissie samenwerken met als doel Europese milieuregels te vereenvoudigen en beter uitvoerbaar te ma-ken. Dit kan bijdragen aan een betere implemen-tatie van de Europese regels en vergemakkelijkt integrale nationale wetgevingsinitiatieven (zoals de Omgevingswet). Make it Work is de Europese pijler van Eenvoudig Beter. Het landenrapport is te vinden op de site van de Europese Commissie. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

18 19

Landelijk belevingsonderzoek dienstverlening omgevingsvergunningen

Binnenkort start onderzoek naar de ervaringen die vergunningaanvragers en initiatiefnemers hebben met de dienstverlening rondom hun omgevings-vergunningaanvraag. Het landelijk programma ‘Aan de slag met de Omgevingswet’ voert in sa-menwerking met de Hogeschool Arnhem Nijme-gen en het Center for eGovernment Studies een breed onderzoek uit onder omgevingsvergunnin-gaanvragers. Wie mee wil doen, kan e-mailen naar onderzoek@aandeslagmetdeomgevingswet.nl. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

Geslaagde consultatie Digitaal stelsel

Ruim 150 deelnemers waren onlangs aanwezig tij-dens de consultatiebijeenkomst voor de eerste versie van de Standaarden voor Omgevingsdocumenten. Deze standaard wordt door Geonovum en KOOP ontwikkeld in het kader van het Digitaal Stelsel Om-gevingswet (DSO). Tijdens deze bijeenkomst zijn de eerste versies voor de standaarden toegelicht. Het gaat om de contouren van standaarden voor een generiek informatiemodel voor overheidsbesluiten, specifieke toepassingen op dit informatiemodel voor de waterschaps- en de omgevingsverordening en een berichtenmodel. De consultatieronde toetste bij de deelnemers of ideeën over techniek en stan-daarden door het werkveld worden ondersteund. www.geonovum.nl

Programmaraad ziet voorbode Omgevingswet in Oosterwold

De Omgevingswet treedt naar verwachting in 2019 in werking, maar nu al werken overheden op verschillende plaatsen in de geest van deze wet. De gebiedsontwikkeling in Oosterwold is daar één van. Het Waterschap Zuiderzeeland en de Ge-meente Almere nodigden onlangs de Programma-raad ‘Aan de slag met de Omgevingswet’ uit mee te kijken naar de uitdagingen en kansen van de Omgevingswet in de praktijk. Oosterwold is een woongebied tussen Almere en Zeewolde waar de bewoners (initiatiefnemers) zelf verantwoordelijk zijn voor het bouwrijp maken van hun kavel, het ontwerp van hun huis, de energievoorziening, de bereikbaarheid en de waterhuishouding. De overheid geeft een aantal regels en kaders mee. Oosterwold gaat helemaal uit van de initiatiefne-mers met de overheid als facilitator. Ook is het

een grootschalig experiment waar je al kunt zien hoe de Omgevingswet kan werken en waar veel leerervaringen uit zijn te halen. De gebiedsorgani-satie voor Oosterwold is een samenwerkingsver-band tussen de gemeente Almere, de gemeente Zeewolde, het Rijksvastgoedbedrijf, de provin-cie Flevoland en het waterschap Zuiderzeeland. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

WET- EN REGELGEVING

Besluit basisregistratie ondergrond

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu bereidt het ‘Besluit basisregistratie ondergrond’ voor. Dit besluit is de eerste tranche van de benodigde regel-geving waarmee uitvoering wordt gegeven aan de Wet basisregistratie ondergrond (2015). Tot en met 27 maart 2017 kan iedereen hierop reageren. Via deze wet beoogt de overheid de informatievoorzie-ning over de ondergrond sterk te verbeteren door die gegevens te standaardiseren en aan zowel de overheid als aan andere partijen ter beschikking te stellen. De basisregistratie ondergrond zal uitein-delijk informatie bevatten over de geologische en bodemkundige opbouw van de ondergrond. On-dergrondgegevens die in de basisregistratie onder-grond zijn opgenomen, zijn voor iedereen beschik-baar voor hergebruik. Overheden zijn verplicht om de informatie in de basisregistratie ondergrond te gebruiken, wanneer zij gegevens over de onder-grond nodig hebben. Daarnaast is het niet nodig om gegevens aan bestuursorganen te leveren als die reeds in de basisregistratie zijn opgenomen.

In de Wet basisregistratie ondergrond is geregeld dat bestuursorganen verplicht brondocumenten over bepaalde registratieobjecten moeten aanle-veren voor inschrijving in de basisregistratie onder-grond. Dit besluit voorziet in de aanwijzing van de brondocumenten die in het kader van de eerste tran-che door bronhouders aangeleverd dienen te wor-den. Het betreft brondocumenten met betrekking tot de registratieobjecten: geotechnisch sondeeron-derzoek, bodemonderzoek (specifiek bodemkundig boormonsterprofiel, grondwatermonitoringput en mijnbouwwetvergunning. Ook worden in dit besluit bepalingen vastgesteld die betrekking hebben op de inrichting van de basisregistratie ondergrond.

milieu milieucompact compact

18 19

CE-terrein is tegenwoordig en broeinest van inno-vatie, met in totaal zo’n 135 bedrijven die actief zijn op het gebied van High Tech-R&D. Op dit moment is het gehele gebied opgezet als één inrichting in de zin van de Wet milieubeheer op te vatten. Dat is een behoorlijk succes gebleken. De komst van de Omge-vingswet brengt voor HTCE ingrijpende veranderin-gen met zich mee op het gebied van de vergunning-verlening en de gelding van algemene regels. Met IenM is veelvuldig gesproken over deze gevolgen, met name doordat het begrip inrichting verdwijnt. Daarvoor in de plaats wordt gewerkt met het begrip milieubelastende activiteit, waarvoor in beginsel algemene regels gelden. HTCE en de gemeente Eindhoven hebben behoefte aan zekerheid dat de voordelen van het werken met een koepelvergun-ning ook onder de Omgevingswet blijven bestaan. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

Bundel ‘Milieubescherming in het omgevingsplan’

Onlangs verscheen de bundel ‘Milieubescher-ming in het omgevingsplan’. Daarin staan bijdra-gen van diverse auteurs, waaronder Krystof Krijt & Bert Rademaker en Harm Borgers & Wilco de Vos van het Ministerie van Infrastructuur en Mi-lieu. Uitgeverij Boom ISBN 978-94-6290-358-6. www.milieurecht.nl

Aan de slag met Proeftuinen Omgevingswet

Met de nieuwe Omgevingswet zet het kabinet in op betere onderlinge afstemming en meer ruimte voor innovatie bij plannen voor bouw, infrastruc-tuur, milieu, water en natuur. Dat vraagt om over-heidsbeleid dat aansluit bij de regionale en lokale behoeften en ruimte geeft aan de initiatieven van burgers, bedrijven en belangenorganisaties. In Proeftuinen Omgevingswet kunnen lokale overhe-den alvast ervaring opdoen met deze nieuwe ma-nier van denken en werken. De Proeftuinen zijn bedoeld voor gemeenten, provincies, waterschap-pen, omgevingsdiensten, veiligheidsregio’s en GGD’en die ruimtelijke ordening willen verbinden aan milieu, gezondheid en (omgevings)veiligheid. InfoMil Actueel, 28-02-2017

VNG-reactie op consultatie Invoeringswet Om-gevingswet

De Invoeringswet Omgevingswet is een volgende stap op weg naar een eenvoudiger en beter omge-

vingsrecht. De wet brengt goede aanpassingen aan in de Omgevingswet: de flexibiliteit en afwegings-ruimte voor gemeenten worden erdoor vergroot. De VNG signaleert nog wel diverse aandachts- en verbe-terpunten. De brief kwam tot stand met behulp van de inbreng van gemeenten en Omgevingsdiensten en is voorbereid en afgestemd met de G4, G32 en P10. VNG Nieuws, 01-03-2017

De omgevingsplanactiviteit

In het Tijdschrift voor Bouwrecht (TBR nr. 2, 2017) zijn meerdere artikelen verschenen over de Om-gevingswet, waarvan één over de omgevings-planactiviteit, geschreven door Bert Rademaker. In dit artikel gaat de auteur in op de opzet van de omgevingsvergunning bouwen in de Invoe-ringswet Omgevingswet. Dit deel zal met name de omgevingsplanactiviteit omschrijven; daar-bij worden ook de afwijkingsmogelijkheden en voorbereidingsprocedure aan de orde gesteld. TBR 2017, nr. 2

Europese complimenten voor Nederlandse wetgeving

De Europese Commissie prijst – in navolging van de OESO – Nederland voor de grote wetsherzie-ning om alle nationale milieuwetgeving in de Om-gevingswet te integreren. De Commissie juicht de vereenvoudiging van de nationale vergunnings-procedures toe. Dit staat in het landenrapport voor Nederland dat de Commissie in februari 2017 heeft gepubliceerd. De Europese Commissie heeft be-oordeeld hoe de 28 lidstaten de Europese milieu-regels hebben uitgevoerd. In het rapport verwijst de Commissie ook naar het ’Make it Work’-initiatief dat naar aanleiding van de Omgevingswet is gestart en dat gericht is op stroomlijning van de regels op EU-niveau. Nederland heeft ruim twee jaar geleden het initiatief genomen tot het ‘Make it Work’-pro-ject, waarbij lidstaten en de Europese Commissie samenwerken met als doel Europese milieuregels te vereenvoudigen en beter uitvoerbaar te ma-ken. Dit kan bijdragen aan een betere implemen-tatie van de Europese regels en vergemakkelijkt integrale nationale wetgevingsinitiatieven (zoals de Omgevingswet). Make it Work is de Europese pijler van Eenvoudig Beter. Het landenrapport is te vinden op de site van de Europese Commissie. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

18 19

Landelijk belevingsonderzoek dienstverlening omgevingsvergunningen

Binnenkort start onderzoek naar de ervaringen die vergunningaanvragers en initiatiefnemers hebben met de dienstverlening rondom hun omgevings-vergunningaanvraag. Het landelijk programma ‘Aan de slag met de Omgevingswet’ voert in sa-menwerking met de Hogeschool Arnhem Nijme-gen en het Center for eGovernment Studies een breed onderzoek uit onder omgevingsvergunnin-gaanvragers. Wie mee wil doen, kan e-mailen naar onderzoek@aandeslagmetdeomgevingswet.nl. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

Geslaagde consultatie Digitaal stelsel

Ruim 150 deelnemers waren onlangs aanwezig tij-dens de consultatiebijeenkomst voor de eerste versie van de Standaarden voor Omgevingsdocumenten. Deze standaard wordt door Geonovum en KOOP ontwikkeld in het kader van het Digitaal Stelsel Om-gevingswet (DSO). Tijdens deze bijeenkomst zijn de eerste versies voor de standaarden toegelicht. Het gaat om de contouren van standaarden voor een generiek informatiemodel voor overheidsbesluiten, specifieke toepassingen op dit informatiemodel voor de waterschaps- en de omgevingsverordening en een berichtenmodel. De consultatieronde toetste bij de deelnemers of ideeën over techniek en stan-daarden door het werkveld worden ondersteund. www.geonovum.nl

Programmaraad ziet voorbode Omgevingswet in Oosterwold

De Omgevingswet treedt naar verwachting in 2019 in werking, maar nu al werken overheden op verschillende plaatsen in de geest van deze wet. De gebiedsontwikkeling in Oosterwold is daar één van. Het Waterschap Zuiderzeeland en de Ge-meente Almere nodigden onlangs de Programma-raad ‘Aan de slag met de Omgevingswet’ uit mee te kijken naar de uitdagingen en kansen van de Omgevingswet in de praktijk. Oosterwold is een woongebied tussen Almere en Zeewolde waar de bewoners (initiatiefnemers) zelf verantwoordelijk zijn voor het bouwrijp maken van hun kavel, het ontwerp van hun huis, de energievoorziening, de bereikbaarheid en de waterhuishouding. De overheid geeft een aantal regels en kaders mee. Oosterwold gaat helemaal uit van de initiatiefne-mers met de overheid als facilitator. Ook is het

een grootschalig experiment waar je al kunt zien hoe de Omgevingswet kan werken en waar veel leerervaringen uit zijn te halen. De gebiedsorgani-satie voor Oosterwold is een samenwerkingsver-band tussen de gemeente Almere, de gemeente Zeewolde, het Rijksvastgoedbedrijf, de provin-cie Flevoland en het waterschap Zuiderzeeland. Nieuwsmail Omgevingswet, februari 2017

WET- EN REGELGEVING

Besluit basisregistratie ondergrond

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu bereidt het ‘Besluit basisregistratie ondergrond’ voor. Dit besluit is de eerste tranche van de benodigde regel-geving waarmee uitvoering wordt gegeven aan de Wet basisregistratie ondergrond (2015). Tot en met 27 maart 2017 kan iedereen hierop reageren. Via deze wet beoogt de overheid de informatievoorzie-ning over de ondergrond sterk te verbeteren door die gegevens te standaardiseren en aan zowel de overheid als aan andere partijen ter beschikking te stellen. De basisregistratie ondergrond zal uitein-delijk informatie bevatten over de geologische en bodemkundige opbouw van de ondergrond. On-dergrondgegevens die in de basisregistratie onder-grond zijn opgenomen, zijn voor iedereen beschik-baar voor hergebruik. Overheden zijn verplicht om de informatie in de basisregistratie ondergrond te gebruiken, wanneer zij gegevens over de onder-grond nodig hebben. Daarnaast is het niet nodig om gegevens aan bestuursorganen te leveren als die reeds in de basisregistratie zijn opgenomen.

In de Wet basisregistratie ondergrond is geregeld dat bestuursorganen verplicht brondocumenten over bepaalde registratieobjecten moeten aanle-veren voor inschrijving in de basisregistratie onder-grond. Dit besluit voorziet in de aanwijzing van de brondocumenten die in het kader van de eerste tran-che door bronhouders aangeleverd dienen te wor-den. Het betreft brondocumenten met betrekking tot de registratieobjecten: geotechnisch sondeeron-derzoek, bodemonderzoek (specifiek bodemkundig boormonsterprofiel, grondwatermonitoringput en mijnbouwwetvergunning. Ook worden in dit besluit bepalingen vastgesteld die betrekking hebben op de inrichting van de basisregistratie ondergrond.

milieu milieucompact compact

20 21

Het gaat dan bijvoorbeeld over de opname en ver-werking van gegevens. Ten slotte zijn in dit Besluit uitzonderingen op de meldplicht opgenomen voor het Centraal Bureau voor de Statistiek, bestuursor-ganen die feiten constateren waarvoor een melding niet zinvol zou zijn en bestuursorganen belast met onderzoek naar strafbare of belastbare feiten.

Dit besluit raakt direct alle bestuursorganen die gegevens over de bodem en de ondergrond (la-ten) inwinnen en gebruiken en alle partijen die voor deze bestuursorganen de gegevens over de bodem en de ondergrond (helpen) genereren of verzamelen, zoals sondeerbedrijven, ingenieurs-bureaus, bouwbedrijven, softwareleveranciers en drinkwaterbedrijven. Publieke en private gebruikers van ondergrondgegevens kunnen via het internet op eenvoudige wijze en kosteloos de voor hen relevante informatie uit de basisregistratie onder-grond halen. Een ieder die ondergrondgegevens nodig heeft of graag wil inzien, wordt dus ook door dit besluit geraakt. In volgende tranches komen andere resultaten van het bodemonderzoek aan de orde. Wensen ten aanzien van de vastlegging van niet-bodemkundige booronderzoeken kunnen via bro.pleio.nl kenbaar worden gemaakt. Voor de laatste stand van zaken en details over de Lan-delijke Voorziening BRO (LV BRO) en de registra-tieobjecten wordt verwezen naar de bro.pleio.nl. www.internetconsultatie.nl

Naar een CO2-arme energievoorziening

In de nieuwe editie van het Nederlands Juristen-blad staat een artikel van Erik Visser met als ti-tel: ‘Naar een CO2-arme energievoorziening’. In dit artikel wordt onder andere voorgesteld om de CO2-reductiedoelstellingen van het wetsvoorstel Klimaatwet uit te werken in de Omgevingswet. NJB 2017, nr. 4

BERICHTEN

Label voor milieu-impact wegdek

Behalve voor apparaten, woningen en auto’s is er nu ook een label voor wegdekken. Hoe duurzaam is een wegdek? En hoe veilig? Wat is de kwaliteit? Het wegdeklabel - een Nederlandse primeur - geeft

inzicht in deze en meer factoren. Het nieuwe label is te vergelijken met het witgoed- en bandenlabel: in één oogopslag wordt duidelijk hoe een wegdek scoort. ‘Eenduidige communicatie en objectieve standaarden voor alle partijen die betrokken zijn bij de aanleg en het onderhoud van wegen’, aldus de ontwikkelaars: de Provincie Gelderland, Strukton Civiel, Apollo Vredestein en de Universiteit Twente. Voor de veiligheid van een weg is het aspect stroef-heid essentieel. Voor de leefbaarheid voor omwo-nenden is het band-wegdekgeluid belangrijk. De rolweerstand is van belang voor het milieu (CO₂-uit-stoot) en voor de economie (brandstofverbruik). De levensduur is belangrijk voor de economie, het milieu en de omwonenden. Wegdeklabels catego-riseren wegdekken voor al deze aspecten. Per ca-tegorie scoort een wegdek tussen de A en de G.

De verwachting is dat het wegdeklabel als stimu-lans voor wegenbouwers en bandenleveranciers zal leiden tot een kwaliteitsverbetering van het weg-dek. Dat moet zich vertalen in: minder ongevallen (het risico op ongevallen, minder geluidsscher-men (Nederland telt nu zo’n 400 km aan geluids-schermen, in brandstofbesparing, CO2-reductie en een betere besteding van belastinggeld. Medio 2017 start de provincie Gelderland met een pilot. Persbericht Strukton 01-04-2017

Pakketbezorger neemt oude apparaten mee

Sinds kort kunnen consumenten oude elektri-sche apparaten meegeven aan de pakketbezor-ger. Het gaat om een proef die start in een deel van Groningen met kleine elektrische apparaten zoals elektrische tandenborstels en koffiezetap-paraten. De proef is een initiatief van producen-tenorganisatie Weee Nederland in samenwerking met PostNL en Thuiswinkel.org onder de naam Weeelectric. De apparaten hoeven niet verpakt te worden, maar moeten wel makkelijk, schoon en veilig mee te nemen zijn door de pakketbezorger. De proef loopt tot eind 2017 en start in Groningen. Dordrecht, Amsterdam en Haarlem volgen op de voet. De initiatiefnemers van deze proef gaan er-van uit dat in 2018 in heel Nederland oude elektri-sche apparaten via de pakketbezorger ingeleverd kunnen worden. Het initiatief moet ervoor zorgen dat er meer elektrische apparaten gerecycled worden. Belangrijk, want Jaarlijks verdwijnen hon-derdduizenden elektrische apparaten bij het afval. Persbericht Weee Nederland, 07-03-2017

20 21

Minder landschap, meer bebouwing

Het Nederlandse landschap is voortdurend in bewe-ging. Van 1950 tot 1980 waren ruilverkavelingen de grootste bron van veranderingen in het landschap, daarna vooral de verstedelijking. Er is steeds min-der grond beschikbaar voor landbouw. Dit blijkt uit analyses van het CBS. Tussen 1996 en 2012 is 1214 vierkante kilometer grond aan de landbouw onttrokken. Dat is een stuk land ter grootte van het gebied dat in de vorige eeuw op de zee is gewon-nen: de Wieringermeer, Oostelijk Flevoland en de Noordoostpolder. Gemiddeld daalde de cultuur-grond met 7,5 duizend hectare per jaar. Van de ver-dwenen landbouwgrond zijn vooral bouwterreinen (240 km2), terreinen voor woningbouw (190 km2) en bedrijventerreinen (130 km2) gemaakt. Er kwam verder 140 km2 bos, 82 km2 geasfalteerde weg, 2,5 km2 volkstuintjes en bijna 2 km2 begraafplaats bij. In dezelfde periode is er ook nieuwe landbouw-grond bij gekomen, zo’n 170 km2. Daarvoor heeft veel bos moeten wijken (42 km2), maar ook wegen (37 km2) en open, nat natuurlijk terrein (22 km2). Persbericht CBS, 06-03-2017

Interview ‘Meer bewustwording door nieuwe mer-regels’

In de Staatscourant (nr. 3, 14 februari 2017) staat een interview met Selma van Velsen over de nieu-we regels voor de milieueffectrapportage. Staatscourant. 2017, nr. 3

Regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ succesvol

Ruim 3400 actieve en voormalige agrarische onder-nemers en particulieren in het buitengebied saneer-den in de periode van 2013 tot en met 2016 met steun van de provincies bijna vier miljoen vierkante meter asbestdak. Ze plaatsten in het kader van de regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ nieuwe daken met ruim 89 megawattpiek aan zonnepa-nelen terug. Omgerekend kunnen daarmee bijna 23.000 huishoudens van energie worden voorzien. Met de regeling hebben de twaalf provincies een impuls gegeven aan de opgave om in 2024 alle asbestdaken in Nederland verwijderd te hebben. Bovendien is een substantiële bijdrage geleverd aan het toepassen van hernieuwbare energie. Tjis-se Stelpstra, gedeputeerde voor milieu en energie in Drenthe: “De resultaten van de regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ laten zien waar een goede

samenwerking tussen provincies toe kan leiden. De provincies hebben door slim combineren van de op-gaven van asbestsanering en energietransitie, op beide fronten succes weten te boeken tegen lage uitvoeringskosten.”

De actieve agrarische ondernemers vormden de grootste groep gebruikers van de stimuleringsre-geling. Ongeveer 22% van het totaal aantal aan-vragen is gedaan door gestopte agrariërs of door particulieren in het buitengebied. Veel aanvragen kwamen uit de akkerbouw en melkveehouderij. In de provincies met een sterke vertegenwoordiging van deze sectoren was de regeling het snelst uit-geput. In totaal hebben de twaalf provincies ruim 19 miljoen euro besteed. De uitvoeringskosten bedroegen zo’n 7% daarvan. Een convenant tus-sen het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het Rijk uit 2012 lag hieraan ten grondslag. De stimule-ringsregeling van de twaalf provincies is eind 2016 beëindigd. Inmiddels is er een rijksregeling voor asbestsanering van kracht, waarbij de plaatsing van zonnepanelen geen voorwaarde is. De provin-cie Fryslân heeft met eigen middelen de regeling in aangepaste vorm verlengd, juist om de plaat-sing van zonnepanelen in Friesland te stimuleren. Persbericht IPO 02-03-2017

Waterstof grote kans voor de luchtvaart

Het gebruik van waterstof om passagiersvliegtuigen aan te drijven, is een potentiële oplossing voor het emissieprobleem van de luchtvaartsector. Dat stelt Jo Hermans, professor van de Universiteit van Lei-den, in een artikel dat verscheen in het wetenschap-pelijke tijdschrift MRS Energy and Sustainability. Volgens Hermans zijn er vele voordelen verbonden zijn aan het gebruik van waterstof in de luchtvaart. Zo is het een brandstof met een heel laag gewicht. Dit komt goed van pas in de luchtvaart, aangezien regelgeving omtrent het gewicht van brandstof steeds strikter wordt. Waterstof is zeer licht ontvlam-baar, maar volgens Hermans is dat geen probleem. Dit omdat er op luchthavens al strikte regelgeving bestaat over omgang met brandstoffen.

Momenteel is Kerosine de meest gebruikte brandstof in de luchtvaart. Hermans stelt dat deze brandstof qua prijs en gebruiksgemak niet te verslaan is. Daar moet echter verandering in komen, stelt hij in zijn artikel: “Het is een defect dat kerosine zo irrationeel goedkoop is. Dit zorgt ervoor dat er onnodig veel vliegreizen plaatsvinden. Een wereldwijde belasting

milieu milieucompact compact

20 21

Het gaat dan bijvoorbeeld over de opname en ver-werking van gegevens. Ten slotte zijn in dit Besluit uitzonderingen op de meldplicht opgenomen voor het Centraal Bureau voor de Statistiek, bestuursor-ganen die feiten constateren waarvoor een melding niet zinvol zou zijn en bestuursorganen belast met onderzoek naar strafbare of belastbare feiten.

Dit besluit raakt direct alle bestuursorganen die gegevens over de bodem en de ondergrond (la-ten) inwinnen en gebruiken en alle partijen die voor deze bestuursorganen de gegevens over de bodem en de ondergrond (helpen) genereren of verzamelen, zoals sondeerbedrijven, ingenieurs-bureaus, bouwbedrijven, softwareleveranciers en drinkwaterbedrijven. Publieke en private gebruikers van ondergrondgegevens kunnen via het internet op eenvoudige wijze en kosteloos de voor hen relevante informatie uit de basisregistratie onder-grond halen. Een ieder die ondergrondgegevens nodig heeft of graag wil inzien, wordt dus ook door dit besluit geraakt. In volgende tranches komen andere resultaten van het bodemonderzoek aan de orde. Wensen ten aanzien van de vastlegging van niet-bodemkundige booronderzoeken kunnen via bro.pleio.nl kenbaar worden gemaakt. Voor de laatste stand van zaken en details over de Lan-delijke Voorziening BRO (LV BRO) en de registra-tieobjecten wordt verwezen naar de bro.pleio.nl. www.internetconsultatie.nl

Naar een CO2-arme energievoorziening

In de nieuwe editie van het Nederlands Juristen-blad staat een artikel van Erik Visser met als ti-tel: ‘Naar een CO2-arme energievoorziening’. In dit artikel wordt onder andere voorgesteld om de CO2-reductiedoelstellingen van het wetsvoorstel Klimaatwet uit te werken in de Omgevingswet. NJB 2017, nr. 4

BERICHTEN

Label voor milieu-impact wegdek

Behalve voor apparaten, woningen en auto’s is er nu ook een label voor wegdekken. Hoe duurzaam is een wegdek? En hoe veilig? Wat is de kwaliteit? Het wegdeklabel - een Nederlandse primeur - geeft

inzicht in deze en meer factoren. Het nieuwe label is te vergelijken met het witgoed- en bandenlabel: in één oogopslag wordt duidelijk hoe een wegdek scoort. ‘Eenduidige communicatie en objectieve standaarden voor alle partijen die betrokken zijn bij de aanleg en het onderhoud van wegen’, aldus de ontwikkelaars: de Provincie Gelderland, Strukton Civiel, Apollo Vredestein en de Universiteit Twente. Voor de veiligheid van een weg is het aspect stroef-heid essentieel. Voor de leefbaarheid voor omwo-nenden is het band-wegdekgeluid belangrijk. De rolweerstand is van belang voor het milieu (CO₂-uit-stoot) en voor de economie (brandstofverbruik). De levensduur is belangrijk voor de economie, het milieu en de omwonenden. Wegdeklabels catego-riseren wegdekken voor al deze aspecten. Per ca-tegorie scoort een wegdek tussen de A en de G.

De verwachting is dat het wegdeklabel als stimu-lans voor wegenbouwers en bandenleveranciers zal leiden tot een kwaliteitsverbetering van het weg-dek. Dat moet zich vertalen in: minder ongevallen (het risico op ongevallen, minder geluidsscher-men (Nederland telt nu zo’n 400 km aan geluids-schermen, in brandstofbesparing, CO2-reductie en een betere besteding van belastinggeld. Medio 2017 start de provincie Gelderland met een pilot. Persbericht Strukton 01-04-2017

Pakketbezorger neemt oude apparaten mee

Sinds kort kunnen consumenten oude elektri-sche apparaten meegeven aan de pakketbezor-ger. Het gaat om een proef die start in een deel van Groningen met kleine elektrische apparaten zoals elektrische tandenborstels en koffiezetap-paraten. De proef is een initiatief van producen-tenorganisatie Weee Nederland in samenwerking met PostNL en Thuiswinkel.org onder de naam Weeelectric. De apparaten hoeven niet verpakt te worden, maar moeten wel makkelijk, schoon en veilig mee te nemen zijn door de pakketbezorger. De proef loopt tot eind 2017 en start in Groningen. Dordrecht, Amsterdam en Haarlem volgen op de voet. De initiatiefnemers van deze proef gaan er-van uit dat in 2018 in heel Nederland oude elektri-sche apparaten via de pakketbezorger ingeleverd kunnen worden. Het initiatief moet ervoor zorgen dat er meer elektrische apparaten gerecycled worden. Belangrijk, want Jaarlijks verdwijnen hon-derdduizenden elektrische apparaten bij het afval. Persbericht Weee Nederland, 07-03-2017

20 21

Minder landschap, meer bebouwing

Het Nederlandse landschap is voortdurend in bewe-ging. Van 1950 tot 1980 waren ruilverkavelingen de grootste bron van veranderingen in het landschap, daarna vooral de verstedelijking. Er is steeds min-der grond beschikbaar voor landbouw. Dit blijkt uit analyses van het CBS. Tussen 1996 en 2012 is 1214 vierkante kilometer grond aan de landbouw onttrokken. Dat is een stuk land ter grootte van het gebied dat in de vorige eeuw op de zee is gewon-nen: de Wieringermeer, Oostelijk Flevoland en de Noordoostpolder. Gemiddeld daalde de cultuur-grond met 7,5 duizend hectare per jaar. Van de ver-dwenen landbouwgrond zijn vooral bouwterreinen (240 km2), terreinen voor woningbouw (190 km2) en bedrijventerreinen (130 km2) gemaakt. Er kwam verder 140 km2 bos, 82 km2 geasfalteerde weg, 2,5 km2 volkstuintjes en bijna 2 km2 begraafplaats bij. In dezelfde periode is er ook nieuwe landbouw-grond bij gekomen, zo’n 170 km2. Daarvoor heeft veel bos moeten wijken (42 km2), maar ook wegen (37 km2) en open, nat natuurlijk terrein (22 km2). Persbericht CBS, 06-03-2017

Interview ‘Meer bewustwording door nieuwe mer-regels’

In de Staatscourant (nr. 3, 14 februari 2017) staat een interview met Selma van Velsen over de nieu-we regels voor de milieueffectrapportage. Staatscourant. 2017, nr. 3

Regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ succesvol

Ruim 3400 actieve en voormalige agrarische onder-nemers en particulieren in het buitengebied saneer-den in de periode van 2013 tot en met 2016 met steun van de provincies bijna vier miljoen vierkante meter asbestdak. Ze plaatsten in het kader van de regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ nieuwe daken met ruim 89 megawattpiek aan zonnepa-nelen terug. Omgerekend kunnen daarmee bijna 23.000 huishoudens van energie worden voorzien. Met de regeling hebben de twaalf provincies een impuls gegeven aan de opgave om in 2024 alle asbestdaken in Nederland verwijderd te hebben. Bovendien is een substantiële bijdrage geleverd aan het toepassen van hernieuwbare energie. Tjis-se Stelpstra, gedeputeerde voor milieu en energie in Drenthe: “De resultaten van de regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ laten zien waar een goede

samenwerking tussen provincies toe kan leiden. De provincies hebben door slim combineren van de op-gaven van asbestsanering en energietransitie, op beide fronten succes weten te boeken tegen lage uitvoeringskosten.”

De actieve agrarische ondernemers vormden de grootste groep gebruikers van de stimuleringsre-geling. Ongeveer 22% van het totaal aantal aan-vragen is gedaan door gestopte agrariërs of door particulieren in het buitengebied. Veel aanvragen kwamen uit de akkerbouw en melkveehouderij. In de provincies met een sterke vertegenwoordiging van deze sectoren was de regeling het snelst uit-geput. In totaal hebben de twaalf provincies ruim 19 miljoen euro besteed. De uitvoeringskosten bedroegen zo’n 7% daarvan. Een convenant tus-sen het Interprovinciaal Overleg (IPO) en het Rijk uit 2012 lag hieraan ten grondslag. De stimule-ringsregeling van de twaalf provincies is eind 2016 beëindigd. Inmiddels is er een rijksregeling voor asbestsanering van kracht, waarbij de plaatsing van zonnepanelen geen voorwaarde is. De provin-cie Fryslân heeft met eigen middelen de regeling in aangepaste vorm verlengd, juist om de plaat-sing van zonnepanelen in Friesland te stimuleren. Persbericht IPO 02-03-2017

Waterstof grote kans voor de luchtvaart

Het gebruik van waterstof om passagiersvliegtuigen aan te drijven, is een potentiële oplossing voor het emissieprobleem van de luchtvaartsector. Dat stelt Jo Hermans, professor van de Universiteit van Lei-den, in een artikel dat verscheen in het wetenschap-pelijke tijdschrift MRS Energy and Sustainability. Volgens Hermans zijn er vele voordelen verbonden zijn aan het gebruik van waterstof in de luchtvaart. Zo is het een brandstof met een heel laag gewicht. Dit komt goed van pas in de luchtvaart, aangezien regelgeving omtrent het gewicht van brandstof steeds strikter wordt. Waterstof is zeer licht ontvlam-baar, maar volgens Hermans is dat geen probleem. Dit omdat er op luchthavens al strikte regelgeving bestaat over omgang met brandstoffen.

Momenteel is Kerosine de meest gebruikte brandstof in de luchtvaart. Hermans stelt dat deze brandstof qua prijs en gebruiksgemak niet te verslaan is. Daar moet echter verandering in komen, stelt hij in zijn artikel: “Het is een defect dat kerosine zo irrationeel goedkoop is. Dit zorgt ervoor dat er onnodig veel vliegreizen plaatsvinden. Een wereldwijde belasting

milieu milieucompact compact

22 23

op kerosine is daarom iets om na te streven.” Her-mans gelooft daarnaast niet in de mogelijkheid om vliegtuigen aan te drijven met zonne-energie: “Direct gebruik van zonne-energie is mogelijk voor auto’s, mits passagiers bereid zijn om in te leveren op com-fort. Voor de luchtvaart is het een optie zonder hoop.” www.duurzaambedrijfsleven.nl

Korte levensduur smartphones rampzalig voor milieu

De productie van smartphones heeft in de afgelopen tien jaar grote gevolgen voor het milieu gehad. Dat stelt Greenpeace in een nieuw rapport. De milieuo-rganisatie pleit voor apparaten die langer meegaan. Sinds 2007 zijn ongeveer 7,1 miljard smartphones geproduceerd. Daarvoor is een hoeveelheid energie gebruikt die ongeveer vergelijkbaar is met het jaar-lijkse verbruik van India. De apparaten leveren ook een grote bijdrage aan de hoeveelheid elektronisch afval. Alleen al in 2014 leverden kleine it-producten zoals telefoons volgens de The Global E-Waste Mo-nitor van de Verenigde Naties 3 miljoen ton afval op. Minder dan 16 procent van alle elektronisch afval wordt gerecycleerd.

Als gekeken wordt naar alle energie en materia-len die gebruikt worden voor de productie van de smartphones, zijn volgens Greenpeace de korte levensduur en lage recyclagegraad onacceptabel. ‘Het kan niet op deze manier doorgaan. We hebben apparaten nodig die langer meegaan. Uiteindelijk zullen bedrijven een nieuw, circulair productiemodel moeten omarmen.’

Naar verwachting zullen in 2020 6,1 miljard men-sen een smartphone bezitten. Dat is ongeveer 70 procent van de wereldbevolking. www.mo.be

Pact over nieuwe recreatieve bebouwing aan de Nederlandse kust

Een mooie Nederlandse kust met de mogelijkheden om te genieten van de rust en ruimte of juist gebruik te maken van verschillende recreatiemogelijkheden. Of allebei. Dat is de kern van het nieuwe Kustpact dat is getekend door bijna zestig partijen waaronder provincies, kustgemeenten, natuurorganisaties en de recreatiesector. In samenwerking met van mi-nister Schultz van Haegen (IenM) zijn er definitieve afspraken gemaakt over nieuwe recreatieve bebou-wing aan de Nederlandse kust. Om de kust mooi en

open houden, is er een zonering afgesproken. Die zonering, waar betrokken partijen invulling aan gaan geven, geeft duidelijkheid over in welke delen van de kustzone geen nieuwe recreatieve bebouwing is toegestaan en in welke delen wel, en onder welke voorwaarden. Schultz: ”Zo wordt er een goede ba-lans gevonden tussen bescherming en behoud van de kust en de ontwikkeling van de kustzone.” Marc van den Tweel, algemeen directeur van Natuurmo-numenten: “Met dit kustpact laten alle betrokken partijen zien dat de unieke kwaliteiten van onze kust - het grootste natuurgebied van Nederland - voor altijd beschermd moet worden. Dat is enorme winst voor ons land en voor alle fans van de kust.” Persbericht ministerie van Infrastructuur en Milieu, 21 februari 2017

Nieuwe editie Tijdschrift Milieu over zeescheep-vaart en emissiehandel

De nieuwe editie van Tijdschrift Milieu is uit. Cen-traal staat dit keer de zeescheepvaart, een sector die zich buiten het Klimaatakkoord van Parijs heeft weten te houden. Vreemd, want maar liefst 90% van het goederentransport gebeurt met schepen en de mondiale broeikasgasemissies door de zee-scheepvaart zijn fors. Het themakatern belicht de mogelijkheden voor een schoner zeetransport in de nabije toekomst. Verder staat het emissiehan-delssysteem momenteel volop in de schijnwerpers. De meningen hierover zijn sterk verdeeld, terwijl dieper begrip hoe het systeem werkt vaak ont-breekt. Jos Cozijnsen schetst de beperkingen en – belangrijker – de kansen die het instrument biedt om de CO2-uitstoot terug te dringen. In de nieuwe editie van Milieu ook aandacht voor de Nationale Omgevingsvisie (richtinggevend, verbindend en agenderend) en een artikel van de hand van Jac-queline Cramer waarin zij de mogelijkheden van af-valloos werken belicht. Enkele artikelen, staan, ook voor niet-abonnees online: tinyurl.com/h8zh2wh. www.vvm.info

Tegenlicht over groene dromen

Wat als er, zoals na de mislukte overname van Unilever, kritiek ontstaat dat een bedrijf zich min-der moet richten op duurzaamheid en meer op directe winst? Is duurzaamheid leuk zolang het de aandeelhouder niets kost? VPRO Tegenlicht neemt op zondag 2 april om 21.05 uur op NPO2 duurzaam ondernemen in Nederland de maat. Persbericht VPRO, 08-03-2017

22 23

Nationale omgevingswetgeving in behandelingStand van zaken 3 maart 2017

Inge

dien

d

Wet

svoo

rste

l

Inte

rnet

cons

ulta

tie

TK/E

K-n

umm

er

Wet

svoo

rste

l en

MvT

(Ein

d)ve

rsla

g

Not

a n.

a.v.

het

ver

slag

Mon

delin

ge b

ehan

delin

g

Aan

geno

men

TK

Wet

svoo

rste

l EK

(Ein

d)ve

rsla

g

Mem

orie

van

ant

woo

rd

Mon

delin

ge b

ehan

delin

g

Sta

atsb

lad

Inw

erki

ngtre

ding

Dat

um la

atst

e st

uk

Omgevingsvergunning16-6-14 Omgevingswet 33962 156 KB 26-4-16

Aanvullingswet Bodem 17-5-16

Aanvullingswet Geluid 17-5-16

Aanvullingswet Natuur

Aanvullingswet Grondeigendom 1-7-16

Aanvullingswet Ammoniak en veehouderij

Omgevingsbesluit 1-7-16 AMvB 1-7-16

Besluit kwaliteit leefomgeving 1-7-16 AMvB 1-7-16

Besluit activiteiten leefomgeving 1-7-16 AMvB 1-7-16

Besluit bouwen leefomgeving 1-7-16 AMvB 1-7-16

Invoeringswet Omgevingswet 5-1-17

Wabo28-3-16 Wet verduidelijking voorschriften woonboten 34434 32 KB 3-2-17

Wet milieubeheer9-11-94 Duurzaam geproduceerd hout 23982 9-7-02

3-2-00 Wijziging duurzaam geproduceerd hout 26998 14-9-00

14-10-02 Wijziging duurzaam geproduceerd hout 28631 27-1-05

18-9-15 Implementatie herziening mer-richtlijn 34287 30 KB 13-2-17

29-8-16 Wijziging van de Tracéwet, de Wet milieubeheer en de Wet geluidhinder in verband met de verruiming van de mogelijk-heid om fouten in het geluidregister te herstellen en enkele technische verduidelijkingen

34525 57 KB 23-2-17

19-9-16 Initiatiefwetsvoorstel Veldman: invoering van het heffen van de rioolheffing en de afvalstoffenheffing van de gebruiker

34542 24-2-17

2-2-17 Verwijdering asbest en asbesthoudende producten 34675 2-2-17

18-2-17 Landelijk asbestvolgsysteem en enige andere wijzigingen van de Wm

34679 13-2-17

Overige5-7-12 Wet open overheid (Woo) 33328 19-4-16

1-9-14 Wet aanpak woonoverlast 34007 24-1-17

4-6-15 Wijz Kernenergiewet ivm instelling Autoriteit Nucleaire Veilig-heid en Stralingsbescherming

34219 180 KB 20-5-16

7-9-16 Wijziging van de Meststoffenwet in verband met de invoering van een stelsel van fosfaatrechten

34532 6-2-17

12-9-16 Klimaatwet 34534 27-1-17

28-9-16 Initiatief Smaling Wijziging Elektriciteitswet 1998 en Gaswet ivm groepsverbod

34560 28-9-16

11-10-16 Wijziging Gezondheids- en welzijnswet voor dieren en Wet dieren (herziening heffingenstelsel Diergezondheidsfonds)ivm groepsverbod

34570 1-12-16

27-10-16 Verzamelwet luchtvaart 34591 14-2-17

8-12-16 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en van de Gaswet (voortgang energietransitie)

34627 1-3-17

26-1-17 Wijziging Wro ordening en Invoeringswet Wro (afschaffing actualiseringsplicht bestemmingsplannen en beheersveror-deningen

34666 26-1-17

milieu milieucompact compact

22 23

op kerosine is daarom iets om na te streven.” Her-mans gelooft daarnaast niet in de mogelijkheid om vliegtuigen aan te drijven met zonne-energie: “Direct gebruik van zonne-energie is mogelijk voor auto’s, mits passagiers bereid zijn om in te leveren op com-fort. Voor de luchtvaart is het een optie zonder hoop.” www.duurzaambedrijfsleven.nl

Korte levensduur smartphones rampzalig voor milieu

De productie van smartphones heeft in de afgelopen tien jaar grote gevolgen voor het milieu gehad. Dat stelt Greenpeace in een nieuw rapport. De milieuo-rganisatie pleit voor apparaten die langer meegaan. Sinds 2007 zijn ongeveer 7,1 miljard smartphones geproduceerd. Daarvoor is een hoeveelheid energie gebruikt die ongeveer vergelijkbaar is met het jaar-lijkse verbruik van India. De apparaten leveren ook een grote bijdrage aan de hoeveelheid elektronisch afval. Alleen al in 2014 leverden kleine it-producten zoals telefoons volgens de The Global E-Waste Mo-nitor van de Verenigde Naties 3 miljoen ton afval op. Minder dan 16 procent van alle elektronisch afval wordt gerecycleerd.

Als gekeken wordt naar alle energie en materia-len die gebruikt worden voor de productie van de smartphones, zijn volgens Greenpeace de korte levensduur en lage recyclagegraad onacceptabel. ‘Het kan niet op deze manier doorgaan. We hebben apparaten nodig die langer meegaan. Uiteindelijk zullen bedrijven een nieuw, circulair productiemodel moeten omarmen.’

Naar verwachting zullen in 2020 6,1 miljard men-sen een smartphone bezitten. Dat is ongeveer 70 procent van de wereldbevolking. www.mo.be

Pact over nieuwe recreatieve bebouwing aan de Nederlandse kust

Een mooie Nederlandse kust met de mogelijkheden om te genieten van de rust en ruimte of juist gebruik te maken van verschillende recreatiemogelijkheden. Of allebei. Dat is de kern van het nieuwe Kustpact dat is getekend door bijna zestig partijen waaronder provincies, kustgemeenten, natuurorganisaties en de recreatiesector. In samenwerking met van mi-nister Schultz van Haegen (IenM) zijn er definitieve afspraken gemaakt over nieuwe recreatieve bebou-wing aan de Nederlandse kust. Om de kust mooi en

open houden, is er een zonering afgesproken. Die zonering, waar betrokken partijen invulling aan gaan geven, geeft duidelijkheid over in welke delen van de kustzone geen nieuwe recreatieve bebouwing is toegestaan en in welke delen wel, en onder welke voorwaarden. Schultz: ”Zo wordt er een goede ba-lans gevonden tussen bescherming en behoud van de kust en de ontwikkeling van de kustzone.” Marc van den Tweel, algemeen directeur van Natuurmo-numenten: “Met dit kustpact laten alle betrokken partijen zien dat de unieke kwaliteiten van onze kust - het grootste natuurgebied van Nederland - voor altijd beschermd moet worden. Dat is enorme winst voor ons land en voor alle fans van de kust.” Persbericht ministerie van Infrastructuur en Milieu, 21 februari 2017

Nieuwe editie Tijdschrift Milieu over zeescheep-vaart en emissiehandel

De nieuwe editie van Tijdschrift Milieu is uit. Cen-traal staat dit keer de zeescheepvaart, een sector die zich buiten het Klimaatakkoord van Parijs heeft weten te houden. Vreemd, want maar liefst 90% van het goederentransport gebeurt met schepen en de mondiale broeikasgasemissies door de zee-scheepvaart zijn fors. Het themakatern belicht de mogelijkheden voor een schoner zeetransport in de nabije toekomst. Verder staat het emissiehan-delssysteem momenteel volop in de schijnwerpers. De meningen hierover zijn sterk verdeeld, terwijl dieper begrip hoe het systeem werkt vaak ont-breekt. Jos Cozijnsen schetst de beperkingen en – belangrijker – de kansen die het instrument biedt om de CO2-uitstoot terug te dringen. In de nieuwe editie van Milieu ook aandacht voor de Nationale Omgevingsvisie (richtinggevend, verbindend en agenderend) en een artikel van de hand van Jac-queline Cramer waarin zij de mogelijkheden van af-valloos werken belicht. Enkele artikelen, staan, ook voor niet-abonnees online: tinyurl.com/h8zh2wh. www.vvm.info

Tegenlicht over groene dromen

Wat als er, zoals na de mislukte overname van Unilever, kritiek ontstaat dat een bedrijf zich min-der moet richten op duurzaamheid en meer op directe winst? Is duurzaamheid leuk zolang het de aandeelhouder niets kost? VPRO Tegenlicht neemt op zondag 2 april om 21.05 uur op NPO2 duurzaam ondernemen in Nederland de maat. Persbericht VPRO, 08-03-2017

22 23

Nationale omgevingswetgeving in behandelingStand van zaken 3 maart 2017

Inge

dien

d

Wet

svoo

rste

l

Inte

rnet

cons

ulta

tie

TK/E

K-n

umm

er

Wet

svoo

rste

l en

MvT

(Ein

d)ve

rsla

g

Not

a n.

a.v.

het

ver

slag

Mon

delin

ge b

ehan

delin

g

Aan

geno

men

TK

Wet

svoo

rste

l EK

(Ein

d)ve

rsla

g

Mem

orie

van

ant

woo

rd

Mon

delin

ge b

ehan

delin

g

Sta

atsb

lad

Inw

erki

ngtre

ding

Dat

um la

atst

e st

uk

Omgevingsvergunning16-6-14 Omgevingswet 33962 156 KB 26-4-16

Aanvullingswet Bodem 17-5-16

Aanvullingswet Geluid 17-5-16

Aanvullingswet Natuur

Aanvullingswet Grondeigendom 1-7-16

Aanvullingswet Ammoniak en veehouderij

Omgevingsbesluit 1-7-16 AMvB 1-7-16

Besluit kwaliteit leefomgeving 1-7-16 AMvB 1-7-16

Besluit activiteiten leefomgeving 1-7-16 AMvB 1-7-16

Besluit bouwen leefomgeving 1-7-16 AMvB 1-7-16

Invoeringswet Omgevingswet 5-1-17

Wabo28-3-16 Wet verduidelijking voorschriften woonboten 34434 32 KB 3-2-17

Wet milieubeheer9-11-94 Duurzaam geproduceerd hout 23982 9-7-02

3-2-00 Wijziging duurzaam geproduceerd hout 26998 14-9-00

14-10-02 Wijziging duurzaam geproduceerd hout 28631 27-1-05

18-9-15 Implementatie herziening mer-richtlijn 34287 30 KB 13-2-17

29-8-16 Wijziging van de Tracéwet, de Wet milieubeheer en de Wet geluidhinder in verband met de verruiming van de mogelijk-heid om fouten in het geluidregister te herstellen en enkele technische verduidelijkingen

34525 57 KB 23-2-17

19-9-16 Initiatiefwetsvoorstel Veldman: invoering van het heffen van de rioolheffing en de afvalstoffenheffing van de gebruiker

34542 24-2-17

2-2-17 Verwijdering asbest en asbesthoudende producten 34675 2-2-17

18-2-17 Landelijk asbestvolgsysteem en enige andere wijzigingen van de Wm

34679 13-2-17

Overige5-7-12 Wet open overheid (Woo) 33328 19-4-16

1-9-14 Wet aanpak woonoverlast 34007 24-1-17

4-6-15 Wijz Kernenergiewet ivm instelling Autoriteit Nucleaire Veilig-heid en Stralingsbescherming

34219 180 KB 20-5-16

7-9-16 Wijziging van de Meststoffenwet in verband met de invoering van een stelsel van fosfaatrechten

34532 6-2-17

12-9-16 Klimaatwet 34534 27-1-17

28-9-16 Initiatief Smaling Wijziging Elektriciteitswet 1998 en Gaswet ivm groepsverbod

34560 28-9-16

11-10-16 Wijziging Gezondheids- en welzijnswet voor dieren en Wet dieren (herziening heffingenstelsel Diergezondheidsfonds)ivm groepsverbod

34570 1-12-16

27-10-16 Verzamelwet luchtvaart 34591 14-2-17

8-12-16 Wijziging van de Elektriciteitswet 1998 en van de Gaswet (voortgang energietransitie)

34627 1-3-17

26-1-17 Wijziging Wro ordening en Invoeringswet Wro (afschaffing actualiseringsplicht bestemmingsplannen en beheersveror-deningen

34666 26-1-17

milieu milieucompact compact

1

AGENDA

23-03: Goed op weg met waterstof In hoeverre kan waterstof een bijdrage leveren aan emissievrij vervoer in de Metropoolregio Amsterdam? Wat is er anno 2017 technisch allemaal mogelijk en wat kan dit opleveren voor jouw bedrijf? Op donderdagmiddag 23 maart staan deze vragen centraal tijdens een bijeenkomst van de Amsterdam Academic Board.

24-03: Water en klimaatMiddagseminar van de Stichting Water over water en klimaat met aandacht voor de relatie tussen het gebruik van de bo-dem, de waterhuishouding en de ontwikkeling van het klimaat. Na inleiders als Tsjechische professor Jan Pokorny (Univer-sity Prague) en hoogleraar Han Dolman (VU Amsterdam) is er een afsluitende discussie.

28-03: Duurzame Energie op bedrijventerreinenVerschillende bedrijventerreinen zijn al bezig te verduurza-men. Wat kan dit opleveren en welke stappen zijn hiervoor nodig? Op dinsdag 8 maart komen ondernemers en experts bij elkaar om plannen en ervaringen uit te wisselen. De bijeenkomst is een initiatief van het Projectbureau Herstructu-rering Bedrijventerreinen (PHB) en vindt plaats in het stadhuis van Zaanstad.

30-03: Dag van Betontechnologie – thema DuurzaamheidDe Dag van de Betontechnologie is nadrukkelijk niet alleen bedoeld voor betontechnologen, maar juist ook voor con-structeurs en aannemers. Oud-minister Jacqueline Cramer (hoogleraar Universiteit Utrecht) zal de toekomst van beton-technologie in het internationale speelveld duiden.

04-04: Workshop VTH en landelijke handhavingsstrategieIn deze workshop maakt u kennis met de nieuwe verplich-tingen, die voortkomen uit de Wet (verbetering) Vergun-ningverlening, Toezicht en Handhaving. Deze wet is op 14 april 2016 vastgesteld. Voor veel gemeenten aanleiding om hun regierol op omgevingsdiensten te herijken, het handhavingsbeleid te actualiseren en vergunningenbeleid op te stellen.

06-04: Emissiesymposium Water 2017Jaarlijks symposium over de laatste ontwikkelingen op het gebied van emissieregistratie en van recente projecten waarbij emissies een belangrijke rol spelen. De organisatie is in handen van Rijkswaterstaat WVL, Ministerie van IenM en Deltares. Aan deelname zijn geen inschrijfkosten verbonden.

06-04: Workshop Procedures in de OmgevingswetDe Omgevingswet gaat voor grote veranderingen zorgen in het omgevingsrecht, zoals binnen de instrumenten, procedu-res en bevoegdheidsverdelingen. Deze workshop legt uit wat er zoal verandert en hoe het formele omgevingsrecht eruit zal gaan zien onder de Omgevingswet.

11-04: NKWK Conferentie 2017Kennisconferentie over de resultaten van het Nationaal kennis- en innovatieprogramma Water en klimaat (NKWK). Speciale aandacht gaat uit naar de relatie tussen onderzoek en praktijkproeven.

13-04: Symposium Biomassa ontrafeldDe afgelopen vier jaar heeft ACRRES onderzoek gedaan naar kleinschalige bioraffinage met steun van de Topsector Agrifood. Zo is gewerkt aan het gebruik van suikerbieten om chemische componenten te produceren, het extraheren van de natuurlijke zoetstoffen uit Stevia op een energiezuinige manier en het kweken van aquatische biomassa op reststro-men. Op donderdagmiddag 13 april worden de resultaten gepresenteerd.

20-04: Excursie naar klimaatactieve stad EnschedeHoe ga je om met de kansen die klimaatverandering biedt? De gemeente Enschede laat dit op 20 april tijdens de excur-sie ‘Klimaatactieve stad Enschede’ zien. Tijdens de excursie wordt een bezoek gebracht aan de volgende projecten: De Roombeek, het groen dak van winkelcentrum Miro, wadi’s (oud en nieuw), Stadsbeek en Kristalbad.

20-04: IMPEL-dag 2017IMPEL is het Europese netwerk voor de implementatie en handhaving van natuurbeschermings- en milieuregelge-ving. Ook Nederlandse diensten participeren in IMPEL. Samen met Omgevingsdienst IJmond organiseren zij de Nationale IMPEL-dag 2017. Centgraal staat de vraag hoe Europese milieuregels nationaal en internationaal zijn te implementeren.

11-05: Praktijkcongres Omgevingswet Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu zoekt 300 deel-nemers voor het Praktijkcongres Omgevingswet op 11 mei in Utrecht. Wilt u leren wat de Omgevingswet en het nieuwe omgevingsveiligheidbeleid betekent voor uw werk? En dit direct in de praktijk toepassen samen met 299 andere be-stuurders, ruimtelijk professionals en stedenbouwkundigen die net zo gemotiveerd zijn als u?

24

Meer informatie over deze en andere bijeenkomsten: www.milieucompact.nl