COMMUNICEREN Greensc|omslag 20-04-2005 22:19 Pagina 1 OVER

COMMUNICERENOVER

GROEN

Veroniek BezemerCarmen Aalbers

Greensc|omslag 20-04-2005 22:19 Pagina 1

COMMUNICEREN OVER GROENDe ervaringen uit het Europese Greenscom-project

Greensc|opm 20-04-2005 22:17 Pagina 1

© 2005 AlterraPostbus 47, 6700 AA Wageningen,

NederlandTel.: (0317) 474700

Fax: (0317) 419000E-mail: [email protected]

Niets uit deze uitgave mag wordenverveelvoudigd en/of openbaar gemaakt doormiddel van druk, fotokopie, microfilm of opwelke andere wijze ook zonder vooraf-gaande

schriftelijke toestemming van Alterra.

Alterra aanvaardt geen aansprakelijkheid vooreventuele schade voort-vloeiend uit het gebruik

van de resultaten van dit onderzoek of detoepassing van de adviezen.


COMMUNICEREN OVER GROEN

Inhoud

1 Inleiding 5

2 Verkenning communicatie 6

2.1 Duurzame communicatie 6

2.2 Doelstelling bepalen 7

2.3 Verschillende groepen 7

2.4 Communicatie-situatie 8

3 Instrumenten 10

4 Tips 19


Groenbeleid is een onderdeel van het gemeentelijk werkveld dat altijdbewoners raakt. Het groen staat hen immers ten dienste, het is van invloed ophun leefkwaliteit, zij maken er gebruik van. Ondanks deze directe relatietussen bewoners en groen, worden de bewoners lang niet altijd bij het groenbetrokken. En dat is jammer want bewoners kunnen een waardevolle bronvan informatie en een partner zijn in het groenbeleid.

Om te onderzoeken op welke manier er in het groenbeleid wordtgecommuniceerd met bewoners en andere partijen en welke algemene lessenhieruit te leren zijn, is in 1999 gestart met het Europese onderzoeksprojectGreenscom. Greenscom is uitgevoerd in 5 landen: Nederland, Finland,Denemarken, Zweden en Frankrijk. Elk land heeft in een aantal stedengeanalyseerd hoe in stedelijke ontwikkelingsprojecten over groen werdgecommuniceerd tussen de verschillende betrokken actoren, waaronderbewoners. Ook is gekeken naar de instrumenten die daarbij werden ingezet ende communicatieve kant van deze instrumenten.

Dit boekje is bedoeld om gemeenteambtenaren en -bestuurders kennis te latenmaken met de resultaten van het Greenscom-onderzoek. Daartoe worden deverschillende instrumenten beschreven aan de hand van voorbeeldprojectenuit het onderzoek. Tot slot wordt ingegaan op enkele algemene lessen envoorwaarden die in ogenschouw genomen moeten worden ten aanzien vancommunicatie tussen gemeentelijke overheid en bewoners.

Communicatie over groen op gemeentelijk niveau is een veelomvattendbegrip. Dit kan gaan van het informeren van de bewoners over een op handenzijnd project tot en met het contracten afsluiten met bewoners over hetmeewerken aan het beheer van het groen. Deze hele breedte vanmogelijkheden zal aan de orde komen in deze brochure.

Europees onderzoek vindt op deze manier zijn weg naar de partijen diebetrokken zijn bij de uitvoering van groenplanning en -beleid in Nederland.

COMMUNICEREN OVER GROEN1 INLEIDING

5


Uit de internationale ervaringen van hetproject Greenscom is een heel scala aanpositieve effecten van communicatie en/ofsamenwerking tussen overheid en bewonersen private partijen naar voren gekomen.Deze zijn samen te vatten in de volgendevijf voordelen:1 Kwaliteit van groenplannen, -inrichting

en -beheer beantwoordt beter aan demaatschappelijke vraag ter plekke;

2 Door grotere investering verbeterde kwa-liteit van het groen, verbeterde ecologi-sche kwaliteit wanneer het om ecolo-gisch groen gaat;

3 Verbeterde prestaties van de gemeente-lijke organisatie op groengebied doordatbewoners kritisch kijken naar de ge-meentelijke prestaties en deze kritiek viagoede communicatie zijn weg kan vin-den naar de gemeentelijke besluitvor-ming;

4 Verbeterde verstandhouding tussen ener-zijds bewoners (en hun organisaties) enprivate partijen en anderzijds de over-heid;

5 Ontwikkeling van sociale samenhangtussen bewoners.

Uit deze vijf voordelen blijkt duidelijk dathet niet alleen gaat om de specifiekegroenplannen maar dat het nut vancommunicatie zich ook vertaalt naar degemeentelijke organisatie zelf, de relatieburger - gemeentelijke overheid en naar deonderlinge verhouding tussen bewoners ineen wijk.

Communiceren over groen is een proces datsteunt op twee belangrijke pijlers:1 Capabele en communicatief vaardige

ambtenaren die een hoofdrol spelen inde daadwerkelijke communicatie en het

gezicht naar buiten zullen zijn;

2 Bestuurders die draagvlak bieden en zor-gen voor wettelijke en beleidsmatigeinbedding van de communicatie.

Beide pijlers zijn noodzakelijk om op eenduurzame wijze de communicatie overgroen in te richten.

In het stedelijk groen wordt vaak pasgecommuniceerd op het moment dat ergrootschalige ingrepen in het groen gaanplaatsvinden. Dan moet in één keer veelinformatie gegeven worden en draagvlakverkregen worden. Indien de communicatieechter een meer regelmatig karakter heeft(met toegenomen intensiteit rondom eenspecifiek project of algemene grootschaligeingreep in al het groen) zal het over hetalgemeen eenvoudiger zijn om beleid,plannen en beheer te realiseren. Om eendergelijke duurzame vorm van communi-catie te bereiken zijn de volgende criteriarichtinggevend.

� Gezamenlijk leren: uitwisseling vankennis en argumenten;

� Onderling respect en aangaan vanverbintenissen: er dient een basis voorgezamenlijke actie gevormd te zijn.Hierbij hoort respect voor elkaarsbelangen wat kan ontstaan doorgezamenlijk leren;

� Wederzijds vertrouwen;� Deskundigheid van de ambtenaren.� Institutionele capaciteit: het is van

belang dat er vanuit de overheiddoorlopend voldoende capaciteit is omde communicatie op gang te houden.

2.1 DUURZAME COMMUNICATIE

6

COMMUNICEREN OVER GROEN2 VERKENNING COMMUNICATIE


Het doel van de communicatie bepaalt deaanpak. Wordt er gecommuniceerd over eennieuw plan of wordt er gecommuniceerdover de huidige situatie met betrekking tothet groen in een wijk? Hebben de bewonersinspraak of wil de gemeente de bewonersalleen informeren?

Vooral bij de communicatie rondom eenspecifiek project moet vantevoren duidelijkzijn wat men met de communicatie wilbereiken. De instrumenten die in hetvervolg van deze publicatie voor hetvoetlicht komen, worden toegepast bijverschillende vormen van interactie met deburgers. Zo kunnen de volgendeonderscheiden worden:1 Informatie: bewoners krijgen informatie

over een plan of voornemen;2 Raadpleging: bewoners wordt gevraagd

om hun mening of hun wensen ten aan-zien van een plan of ten aanzien van hetgroen in het algemeen;

3 Onderhandeling: er wordt met de bewo-ners onderhandeld over bijvoorbeeld debesteding van een budget of over dekeuze tussen planalternatieven;

4 Samenwerking: gemeente en bewonerswerken samen aan het beheer van hetgroen;

5 Open interactie: er is een continue dia-loog tussen de gemeente en de bewoners.

Uit de opsomming wordt duidelijk dat deverschillen zitten in de mate waarin com-municatie eenrichtingsverkeer (1 en 2) ofeen gezamenlijk proces behelst (3, 4 en 5).Het type project zal deels bepalend zijnvoor de keuze voor de interactievorm.

Gedurende de loop van een traject kan ook

de manier van interactie wijzigen. Het kanbijvoorbeeld starten met informeren overeen nieuw project, vervolgens mogen demensen meedenken met de plannen en is erde mogelijkheid van inspraak bij depresentatie van de concept-plannen. Tot slotwordt bij het beheer van het groen wellichtweer een beroep gedaan op bepaaldegroepen om mee te helpen. Maar ookkunnen groepen met eigen initiatieven voorhun (groene) woonomgeving komen.

Verschillende groepen bewoners vergen vaakeen verschillende aanpak. Niet alleenkunnen wensen ten aanzien van het groenverschillen, denk bijvoorbeeld aan deverschillen tussen de wensen van ouderenen die van kinderen van 6 tot 12 jaar. Ookde wijze waarop contact gezocht wordt engecommuniceerd wordt kan verschillen pergroep.

Op inspraakbijeenkomsten is vaak vooral 1 groep aanwezig: blank, hoger opgeleid,man en ouder dan 50 jaar. Andere groepenblijken keer op keer moeilijk te bereiken ofniet bereid om mee te doen met inspraak ofandere vormen van communicatie. Allegroepen zijn echter van belang om tebetrekken omdat wensen omtrent het groenuiteen kunnen lopen. Hoe kunnen dezeandere groepen dan toch betrokkenworden? Van belang is om inzicht te hebbenin de bestaande organisatieverbanden vandeze groepen. Vervolgens dient nagegaan teworden waar binnen de gemeente contactenzijn met deze organisaties om van te lerenof op voort te bouwen. En zijn deze er niet,dan dient eveneens gekeken te worden of ereen afdeling van de gemeente is die hetbeste het eerste contact kan leggen.

2.3 VERSCHILLENDE GROEPEN

2.2 DOELSTELLING BEPALEN

COMMUNICEREN OVER GROENVERKENNING COMMUNICATIE

7


Mogelijkheden zijn wijkbureaus,gemeentelijke medewerkers leefbaarheid,sociale zaken, sport, onderwijs.

Om duidelijkheid te krijgen over de huidigesituatie van de communicatie is hetleerzaam om een communicatie-situatiekaart per project op te stellen. In eendergelijke kaart worden de relaties tussen deverschillende actoren in een projectweergegeven. Het gaat dan om belang-hebbenden of belangenbehartigers zoals degemeente, projectontwikkelaars, natuur-bescherming, grondeigenaars, bewoners,etcetera. In de kaart wordt aangegevenwelke partijen met elkaar communiceren enhoe dicht ze bij het project betrokken zijn.

Als deze relaties eenmaal duidelijk zijn, is devolgende stap om te bekijken of dit plaatjecompleet is. Zijn alle belangen in de kaartvertegenwoordigd? Zijn er partijen die welbelang hebben bij het project maar nietbetrokken zijn in de communicatie over hetproject? Hierbij dient ook gedacht teworden aan groepen die niet direct een

belangenorganisatie hebben. Dit geldtbijvoorbeeld voor de toekomstige bewonersvan een nieuwbouwwijk. Deze zijn nog nietbekend maar er dient wel rekeninggehouden te worden met hun belangen.Wie kan voor hen een spreekbuis zijn? Totslot is het voor de gemeente van belang omduidelijk voor ogen te hebben welkemiddelen er beschikbaar zijn voor decommunicatie. Middelen zijn hierbij nietalleen financiële middelen, maar zeker ookcommunicatief competente ambtenaren diemet deze taak belast worden. Ook debeschikbaarheid van beleidsmatige mid-delen zoals het in beleid vastleggen vanafspraken rondom communicatie zijnhierbij van belang Het gaat hierbij metname om de rollen van ambtenaren enbestuurders in het communicatieprocesmaar ook om hoe er verder omgegaanwordt met de resultaten van de com-municatie met de verschillende partijen.

Pas als het hele beeld van de bestaanderelaties en de missende relaties en middelenhelder is, kan er doelgericht gewerkt gaanworden aan een volwaardige communicatie-situatie.

2.4 COMMUNICATIE-SITUATIE

8




9

Deparmentof CityManagement

Wijkcom

missie

(1 wethouder

en enkele

gemeenteraadsleden) D

iens

t st

adsb

ehee

r

WijkgroenstructuurplannenIndeling beheerkostenKaart van zelfbeheer-locaties

Nota over Zelfbeheer

Nota over Zelfbeheer

Andere

wijkbureaus

Utrecht

Advies over groenbeheer

Wijkbureau

- Wijkgroenstructuurplan- Leefbaarheidsbudget- Wijkkranten- Wijkbeheerplan openbaar groen- Tegoedbonnen voor bollen

Platform U

trechtse

natuur- en

milieugroepen

Wijk

raad

in

ont

wikke

ling

Gebruikers die

niet zelf beheren

Moedigen aanof

lachen uit

Gemeenteraad

Het beleid: de Betrokken Stad

Het beleid: Wijkgericht Werken

(Ongevraagde) adviezen viatelefoon, vergaderingen, gezamelijke schouw

Zelfbeheerders

COMMUNICATIE-SITUATIEKAART (VOORBEELD UTRECHT)


10

OOK KINDEREN KUNNEN MEEDOENAAN BEHEER. DIT HEEFT ALS VOORDEELDAT ZE AL JONG BIJ HUN WIJKBETROKKEN WORDEN

ZELFBEHEERCONTRACTEN- UTRECHTEnerzijds ingegeven doorbezuinigingen in de jaren tachtigen anderzijds vanuit de wens ommensen te betrekken bij hetgroenbeheer, is in Utrecht in detachtiger jaren het idee ontstaanom bewoners mee te latenhelpen bij het beheren van hetstedelijk groen in de buurt. De bereidheidom mee te helpen met het beheer enafspraken rondom de taakverdeling werdenvastgelegd in contracten. Deze contractenzijn geleidelijk aangepast aan veranderendewensen en organisatie zodat steeds meer dewensen van de bewoners werden meege-nomen in inrichting en beheer van hetgroen.

Het zelfbeheer en de contractenhebben er voor gezorgd dat er regelmatigeren intensiever contact is tussen de gemeenteen bewoners. Ook heeft deelname aan het

beheer bijgedragen aan beteronderling contact tussenbewoners in een buurt. Er is eengrotere betrokkenheid bij hetgroen en de buurt ontstaan.

Contracten voor zelfbeheerzijn onder meer inzetbaar inwijken met (kleinschalig)buurtgroen. Het contract kanafgesloten worden met één

bewoner of met een groep. Groepen diemee kunnen werken variëren in leeftijd,herkomst en geslacht.

Daarnaast is het van belang datambtenaren goed op de hoogte zijn van derol die ze moeten spelen als bemiddelaartussen bewoners en bestuur. Contact met debewoners, bijvoorbeeld via georganiseerdeen regelmatige gesprekken, is essentieel omde stap verder te zetten naarzelfbeheercontracten. Ambtenaren dienendan ook bestuurlijk ondersteund te wordenin deze rol van netwerker.

COMMUNICEREN OVER GROEN3 INSTRUMENTEN


INFORMEEL FORUM - GOTHENBURG (ZWEDEN)In Gothenburg kreeg beginnegentiger jaren de steden-bouwkundige de taak eenuitbreidingsplan mee teontwikkelen voor nieuwewoningen in de nabijheid vaneen dorp met behoud van degroene kwaliteiten. In het beginvan de planvorming organi-seerde de gemeente meerderemalen een informeel overleg metde bewoners uit de wijk enandere actoren. Tijdens dezebijeenkomsten werd het groenals uitgangspunt van discussie genomen enwerd kennis uitgewisseld. Onder anderevrouwen en kinderen hebben aangegevenwaar zich de aantrekkelijke plekken voorwandelen en spelen bevinden. Omdat degemeente de grond zelf in handen had,konden de wensen van de bewoners wordenmeegegeven aan de projectontwikkelaar alsrandvoorwaarden voor de verdereontwikkeling van het gebied. In ruil

hiervoor werd de grondprijsverlaagd.

Informeel overleg kangedurende een geheel proces dusvan plan- tot uitvoeringsfaseingezet worden. Juist om debetrokkenheid en het draagvlak tevergroten en/of te behouden zoudergelijk overleg eigenlijk ge-durende het hele proces georga-niseerd moeten worden.Informeel overleg kan een nuttigeaanvulling genoemd worden opstandaard planningsprocedures

Om informeel overleg eenvolwaardig onderdeel van een

proces te laten zijn, is het wèl van belang datde koppeling met het formelebesluitvormingsniveau duidelijk en sterk is.Om ideeen ook goed in de planvormingmee te kunnen nemen, is het van belang alleactoren ook al in een vroeg stadium bij hetproces te betrekken. Ook moeten voorstellenen conclusies van de ene fase in het proceszorgvuldig worden doorgegeven aan alleactoren in de volgende fase.

COMMUNICEREN OVER GROENINSTRUMENTEN

INTERACTIEVORMinformerenconsulterenonderhandelensamenwerken

THEMAverdichting|verdunningstadsrandbeheergroenstructuurplan

11


WATER TERUG IN DESTAD - AARHUS(DENEMARKEN)

De stad Aarhus is gelegen aaneen rivier die wel aangeduidwordt met "de wieg vanAarhus". In het stadscentrumwas de rivier echter niet meer tezien omdat deze was overkluisddoor een straat. Een bevlogenstadsarchitect heeft in de jaren90 het idee gelanceerd om derivier weer zichtbaar te makenin het stadsbeeld.

In het begin van deplanvorming/conceptvormingwaren alleen enkele dromersovertuigd van de mogelijkhedenom met behulp van het plan destad nieuw leven in te blazen.Verder kon niemand zich indenken dat eenbelangrijke verkeersader veranderd konworden in een rivier met als enige doel derivierstroom zelf. Noch argumenten nochplannen overtuigden de bewoners en hunpolitici. Het belangrijkste argument bleek deuitvoering zelf te zijn.

Ter ondersteuning van hetidee had de stadsarchitect eencatalogus opgesteld waarin hij dekwaliteiten van de stad onder-streepte en het idee van hetheropenen van de rivier in ver-schillende mogelijkheden liet zien.Deze catalogus werd informeelrondgedeeld en creëerde enigeinteractie. Echter, het idee zelf omeen gat in de weg te hakken is eenbelangrijk instrument voorinteractie gebleken en daarmee destart van een hele discussie overstedelijke en architectonischekwaliteit van het stadscentrum.Ook de gemeentelijke verkiezing-en in 1993 zorgden ervoor dat hetproject breed in de aandachtkwam.

Zowel het talent als de manier vanwerken van de sleutelfiguren in het procesgecombineerd met het formele plannings-proces hebben dit proces in gang gezet envoortgestuwd. Het idee heeft daarbij voorzichzelf gesproken. Het betreft een om-gekeerde verdichting: ontwikkeling van degroen-blauwe-structuur.



12


AARHUS OEVER

AARHUS GAT IN DE WEG


MULTIDISCIPLINAIR PROJECT TEAM EN INTEGRAAL PLAN - UTRECHT

In de uitbreidingswijk LeidscheRijn is gekozen voor een inte-grale aanpak van het groen inrelatie tot andere functies enruimtegebruik. Een multi-disciplinair projectteam maakte de ontwik-kelingsvisie. Hierin wordt het omliggendegroen en het bestaande landschap geïnte-greerd in de ontwikkeling van de woonwijk.

Het projectteam werd door degemeente ingesteld en bestond uit onder-meer stedenbouwers, landschapsarchitecten,verkeerskundigen, financiële experts encommunicatiedeskundigen. De verschil-lende disciplines werden eveneens ingezet inde discussie over de kwaliteit en locatie vande groene ruimte in de nieuwbouwwijk.Daarmee werd de groenstructuurontwikkeld gebaseerd op alle boven-genoemde expertises.

In deze opzet is een belang-rijke rol weg gelegd voor participatie van bewoners enbetrokkenen. Bewoners werdengestimuleerd om hun mening enideeën naar voren te brengen bijde ontwikkeling van de wijk, deopenbare ruimte en het groen.Een goed voorbeeld hiervan is de

groep bewoners die het voor elkaar heeftgekregen dat er nu schapen grazen op éénvan de centrale velden in de wijk. Tevenszijn de speelplaatsen aangepast aan dewensen van de bewoners.

Uit vergelijking met het oude, sec-torale groenstructuurplan uit de jaren 80 isgebleken dat de werkwijze in Leidsche Rijnmeerdere voordelen biedt. Door te werkenin een multidisciplinair team wordt hetwederzijds begrip vergroot. Tevens verbetertde inbedding van groen in nieuwe plannendoor de integrale aanpak. Van belang is weldat er op voorhand een goede financiëleonderbouwing is van het plan.




13

In ontwerp

In ontwerp

In ontwerp


REGIONAAL ONTWIKKE-LINGSPLAN VOOR EENNIEUWE STAD - CERGY PONTOISE

(FRANKRIJK)

Cergy Pontoise (180.000 in-woners) is ontstaan vanuit de gedachten rond 1965 om desnelle groei van Parijs niet meerop te vangen in uitbreidingswijken maar innieuw te bouwen steden. In deze steden isveel aandacht gegeven aan een goedewoonkwaliteit, milieu en groen als reactie opde grootschalige bouwstijl van de jaren 50.

Dertig jaar lang heeft deze nieuwe stadzich ontwikkeld onder de supervisie van hetrijk. Beheer, uitrusting en infrastructuurwaren de verantwoordelijkheid van degemeente die samenwerkte met de anderegemeenten in een intergemeentelijk comité.In 2002 is er een eind gekomen aan de spe-ciale status van 'nieuwe stad' en is de rijks-supervisie opgeheven. De gemeenten dragennu zelf de verantwoordelijkheden voor plan-

ning en ontwikkeling.Het bestaande regionale

plan is in 2000 nog gewijzigd enricht zich meer op een gecon-troleerde ontwikkeling van destad in combinatie met het vast-leggen van het fundamentelebelang van natuur en openruimte in en om de stad. In dit

regionale plan worden maatregelen ingezetter bescherming en versterking van openruimte en landschappen. Specifieke aan-dacht is besteed aan de stadsranden om eenharmonieuze overgang tussen stad enland/natuur te creëren.

In aansluiting op de overdracht vanverantwoordelijkheden is er ook in beleiden wetgeving een nieuwe richting ingesla-gen. Hiermee wordt een grotere/brederebetrokkenheid van de bevolking vastgelegdwat betekent dat de lokale actoren nieuweinstrumenten of in ieder geval een nieuwdenkkader moeten toepassen bij de ontwik-keling van lokale projecten.



14



LEEFBAARHEIDSBUDGETEN RECHT OP INITIATIEF- UTRECHT

Iedere wijk in Utrecht heeft eeneigen budget voor kleine, een-malige activiteiten en ingrepen.Dit zogenaamde leefbaarheids-budget wordt beheerd door hetwijkbureau dat hiermee snel enzonder lange procedures ideeën van en métbewoners kan uitvoeren. Voorbeelden vaningrepen zijn het plaatsen van een planten-bak of fietsenrek of bankje, het beschikbaarstellen van bloembollen, het aanschaffenvan buurtpreventiebordjes. Tevens wordtmet het budget bijgedragen aan bijvoor-beeld nieuwe speeltoestellen, realisatie vandagopvang voor specifieke doelgroepenouderen, materialen in buurthuizen, school-projecten en herstel na vandalisme.

Volgens het Recht op Initiatiefkunnen bewoners hun ideeënindienen bij het wijkbureau endienen daarbij niet alleen eenbeschrijving van het plan enkostenopgave te geven, maar hetidee moet ook ondersteund wor-den door medebuurtbewoners.Daarnaast is er de eis dat er door

de aanvrager(s) zelf wordt geparticipeerd inhet plan. De initiatieven worden door eenwijkcommissie met de initiatiefnemersbesproken en uitgewerkt. In deze commissiezitten gemeenteraadsleden die zelf in dewijk wonen en een 'wijk'wethouder. Dit isgeen stadsdeelwethouder, maar een stads-wethouder die voor de wijk de speciale verantwoordelijkheid toegewezen heeftgekregen.




15

WIJKBUREAUOVERVECHT

WijkmanagerWAM Stadsbeheer

WAM Maatschappelijke ontwikkeling

WAM StadsontwikkelingWijkopzichter(uitvoering)

WIJKBUREAUZUID




WIJKBUREAUOOST




WIJKRAAD als

vertegenwoordiging bewoners

WIJKRAAD als


WIJKRAAD als


DIENSTSTADSBEHEER

DIENSTMAATSCHAPPELIJKE

ONTWIKKELING

DIENSTSTADSONTWIKKELING

WAM = WijkAccountManager


PACHTOVEREENKOMSTEN- GOTHENBURG (ZWEDEN)

De Lärje Vallei is eigendom vande stad Gothenburg en sinds1960 reservegebied voor stads-uitbreiding. In de jaren 70 wer-den ook de landschappelijke ennatuurlijke kwaliteiten van hetgebied vastgesteld. Sindsdienzijn natuur en landschap in latere plan-vorming steeds benadrukt. De Vallei heeftaldus een dubbele doelstelling; landschap enreservering voor stadsuitbreiding. Om beidete combineren zijn pachtovereenkomstentussen gemeente en boeren gesloten. Dezehebben tot doel het landschap te onder-houden en openbaar toegankelijk tehouden. Informatieborden, paden en onder-houd zorgden er voor dat het gebied doorrecreanten erg werd gewaardeerd en dat deaangrenzende wijk aantrekkelijk werd. De

gemeente houdt de pachtprijzenvoor de veeteeltboerderijen lagerdan die voor de maneges omdatboeren met maneges meer kun-nen verdienen. Ook voor nietagrarische bewoners met bijvoor-beeld een baan in de stad, is depachtprijs hoger. De pacht-overeenkomsten die met de

boeren zijn afgesloten hebben goed gewerktwanneer we kijken naar het lange termijnonderhoud van stedelijk groen en hetfaciliteren van recreatief gebruik. Echter, ditinstrument zou moeten worden aangevuldmet instrumenten om stedelijke groei testuren. Het instrument is waardevol voor hetbeschermen en verbeteren van groenekwaliteit in een stadsontwikkelingsproces enals middel om sterke betrokkenheid te creërenmet 'groene' onderwerpen in een regio.



16



INTERNET SPEL -TAMPERE (FINLAND)

Tampere is een voorloper waarhet gaat om interactieveinstrumenten op internet. Elkekeer dat een nieuw plan-vormingsproces wordt opgestart,worden er kaarten van hetbetreffende gebied en andereinformatie op internet gezet. Ook geduren-de het proces worden alle conceptplannen,voorstellen en bezwaren, beschikbaar gesteldvia internet. Met name bij grote projectenwordt in Tampere de mogelijkheid gebodenom opmerkingen in te sturen en deel tenemen aan discussies over het project.Tampere heeft ook een internetspelontwikkeld rondom stedelijke planning.

Het Simcity-achtige stadsplan spel isgeïntroduceerd in het lokale plannings-proces. Kort gezegd is de bedoeling van hetspel om 1800 nieuwe bewoners tehuisvesten op 12 aangewezen locaties. Perlocatie kan men zelf kiezen hoeveelbewoners er geplaatst worden en het is zelfsmogelijk om locaties leeg te laten. Despelers krijgen foto's te zien van alle locatiesen kunnen daarbij gemanipuleerde foto'szien van de locatie met woningen voorverschillende aantallen inwoners. Verderwordt er gevraagdhoe het gebied erover 20 jaar uitzou moeten zien,welke voor-zieningen nodigzijn, hoe deinfrastructuurgeorganiseerd moetworden en hoeparken enopenbare ruimtebehouden moeten

blijven. Daarnaast diende hetspel eveneens om burgers teinformeren over het proces vanverdichting.

Eén van de voordelen vaneen internet spel is het feit datmensen in hun eigen woon-omgeving deel kunnen nemenaan het planningsproces.

Jongeren gaan bijvoorbeeld nauwelijks naarinspraakbijeenkomsten maar zijn wel vaakop internet bezig. Ook mensen die niet zomakkelijk hun mening geven in een grotegroep tijdens een inspraakavond kunnentoch via het internet spel geïnformeerdworden en hun visie geven.

Het internet spel kan het beste ingezetworden bij de start van een planvormings-proces. Het spel kan de planvormingondersteunen. Een internetspel kan niet alsenige vorm van interactie ingezet wordenomdat er mensen zijn zonder computer ofmet weinig computervaardigheden. Metname de groep ouderen kan zo buiten hetproces vallen. Het spel zal dus gecom-bineerd moeten worden met gangbarebijeenkomsten voor interactie en inspraak.

Wat betreft communicatie eromheenmoet duidelijk gemaakt worden wat de

status is van hetspel, oftewel watgaat de gemeentedoen met deresultaten. Degemeente moethier sowieso voorhet aanbiedenvan het spel aleen mening overhebben en eenplan van aanpak.




17


HAAGA MODEL -HELSINKI (FINLAND)

Het Haaga-model gaat over devraag hoe om te gaan metverdichting in de bestaandestad. In het Haaga-model wordtdat als volgt aangepakt. Nietalleen de stad maar een grotergebied wordt in beschouwinggenomen om alle onbebouwdeterreinen te onderzoeken en tewaarderen. De meest waarde-volle groene gebieden wordenbehouden en de minder waarde-volle gebieden kunnen bebouwdworden. Het verlies aan groenwat hiervan het gevolg is, wordt gecom-penseerd door een verbetering van dekwaliteit van de groengebieden diebehouden worden. Tevens wordt van deze

gebieden de identiteit versterkt.Het model biedt voordelen

omdat het werkt met een groter(zoek)gebied waardoor er meertijd en ruimte is om verschil-lende opties af te wegen in eenopen dialoog met alle betrokke-nen. Het uitgangspunt vanwaardering van gebieden encompensatie voor het verlorengaan van groen past goed in eencommunicatietraject metbetrokkenen. Niet alleen wordtgezamenlijk naar het gebied enplannen gekeken, de gemeenteheeft ook de middelen geregeld

om de verdichting aantrekkelijker te maken.Dit biedt voordelen voor het verkrijgen vandraagvlak onder de betrokkenen.



18



COMMUNICEREN OVER GROENTIPS

19


Het is belangrijk dat het stadsbestuur zijn ambtenaren het benodigde eenduidigemandaat meegeeft voor de vorm van overleg en samenwerking en aangeeft hoehet met de uiteindelijke onderhandelingsresultaten of resultaten van samen-werking om zal gaan.De case studies laten zien dat instrumenten die de link leggen tussen dedagelijkse leefomgeving van de burger, die niet sectoraal is ingedeeld, en deberoepspraktijk van de gemeente ambtenaar, bijzonder effectief en onmisbaarzijn voor participatieve planvorming. Het is essentieel dat het plangebied zo concreet mogelijk in de communicatie wordt betrokken.

Een essentieel aspect is dat in het planproces de garantie is ingebouwd dat deburger toegang krijgt tot overleg over zijn voorstellen met de bestuurders, deuiteindelijke beslissers. Slechts weinig instrumenten faciliteren dit contact. HetRecht op Initiatief doet dit wel. Het biedt kiesgerechtigden de mogelijkheiddirect een voorstel voor hun woonomgeving voor te dragen aan de gemeenteraad.

GARANDEER OVERLEG MET DE BESTUURDERS

LEG DE LINK TUSSEN DE LEEFOMGEVING VAN DE BURGER EN DEBEROEPSPRAKTIJK VAN DE AMBTENAAR

20



Uit een aantal voorbeelden is duidelijk geworden dat het belangrijk is om decommunicatie een wettelijke en beleidsmatige basis te geven. Dit bevordert eenduurzame communicatie en vooraf kan aan betrokkenen in een proces uitgelegdworden welke status de communicatie heeft. Zo weten bewoners en anderebetrokkenen wat ze wel en niet van de gemeente kunnen verwachten in eenspecifiek proces. Deze inbedding betekent tevens dat er goedkeuring en onder-steuning is vanuit de gemeentelijke organisatie op verschillende niveaus.

Ambtenaren die belast worden met de communicatie rondom groen dienenhierin geschoold te worden/zijn en tevens mandaat, tijd en ruimte voor onder-handeling te krijgen om hier actief en op regelmatige basis mee bezig te zijn.Zoals al eerder gezegd is communicatie niet iets wat zich alleen voordoet bijgrootschalige ingrepen of alleen bij de planontwikkeling. Het is een doorlopendproces dat zowel voor de gemeente als voor de betrokkenen voordelen oplevert.

ZORG VOOR MEDEWERKERS MET COMMUNICATIEVEVAARDIGHEDEN

ZORG VOOR WETTELIJKE EN BELEIDSMATIGE INBEDDING VAN DECOMMUNICATIE

21



Bij duurzame communicatie en overdragen van taken op burgers is hetontwikkelen van een vertrouwensrelatie tussen de gesprekspartners (gemeen-teambtenaren en bewoners) belangrijk. Arbeidsmobiliteit kan hierop eenfuneste uitwerking hebben.

Een analyse van de huidige situatie van de communicatie rondom het betref-fende groen of ontwikkelingsplan is een voorwaarde om verdere stappen tezetten. Welke partijen zijn op welke manier betrokken? Welke partijen, welkebelangenbehartigers missen in het plaatje? Hoe kunnen die partijen benaderdworden? Welke middelen staan er ter beschikking?

Van belang is ook welke doelstelling een gemeente heeft met de communicatie.Dit bepaalt immers op welke wijze de communicatie verder vormgegeven gaatworden.

BEPAAL DE DOELSTELLING

COMMUNICATIE-SITUATIE

ARBEIDSMOBILITEIT WERKT NADELIG OP HET OPBOUWEN VAN EENDUURZAME RELATIE MET DE BEVOLKING

22



De interne communicatie bij de gemeente wordt bevorderd door projecteninterdisciplinair aan te pakken. Al in een vroeg stadium van planvorming voorstedelijke ontwikkeling dienen stedenbouwkundigen, landschapsarchitecten,financiële experts, beleidsmedewerkers, communicatiedeskundigen en groen-beheerders met elkaar om de tafel te zitten zodat een integraal plan gemaaktkan worden.

Zeker voor grotere plannen is het handig om globale hoofdlijnen en randvoor-waarden helder te hebben zodat ook duidelijk gemaakt kan worden welkeinbreng bewoners nog kunnen hebben.

Een helder en scherp beeld van het ontwerp of van een beleidsplan zorgt ervoordat zoiets gaat leven. Mensen weten onderling waar ze het over hebben als hetproject een duidelijke en aansprekende naam heeft. Een metafoor maakt de linkmet de inhoud als het goed is zelfs nog duidelijker. Voorbeelden als groenevingers, groene linten, "Vlinderstad Houten" of "Wageningen Ecopolis"spreken tot de verbeelding.

MAAK GEBRUIK VAN STERKE IDEEËN OF EEN STERKE METAFOORVOOR EEN PLAN OF BELEIDSRICHTING

PLAN OP HOOFDLIJNEN, LATERE INVULLING MET/ DOOR BEWONERS

WERK INTERDISCIPLINAIR AAN STEDELIJKE ONTWIKKELING ENGROENPLANNING


23


24

COMMUNICEREN OVER GROENTOT SLOT

Voor deze brochure is geput uit de verschillende onderzoeksrapportendie zijn geschreven in het kader van het Greenscom-project. Verder isgebruik gemaakt van de artikelen die over elk bij Greenscom betrokkenland zijn verschenen in Vakblad Groen in 2003.

De Europese coördinatie van Greenscom en uitvoering van het onder-zoek in Nederland is gedaan door:

Alterrawww.alterra.nlwww.greenscom.com

Voor meer informatie over deze brochure, het Greenscom Project en degebruikte publicaties kunt u contact opnemen met Carmen Aalbers. [email protected].: 0317 - 47 87 13

Deze uitgave is tot stand gekomen in het kader van het onderzoeks-programma Groene Metropolen in opdracht van het Ministerie vanLandbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. Dit programma verrichtonderzoek voor het beleidsprogramma Groen in en om de Stad. Meerinformatie: www.groenemetropolen.nl

TEKST Veroniek Bezemer en Carmen Aalbers (Alterra)

VORMGEVING ReliëfMieke PijfersMajoor Jacomettiweg 53911 BP Rhenen0317 620131 (tel. + fax)

DRUK Kerckebosch, ZeistFOTO'S Alterra en Greenscom

WAGENINGEN, JANUARI 2005

COLOFON

BRONVERMELDING


COMMUNICEREN OVER GROEN

© 2005 AlterraPostbus 47; 6700 AA Wageningen;

NederlandTel.: (0317) 474700

Fax: (0317) 419000E-mail: [email protected]


COMMUNICEREN Greensc|omslag 20-04-2005 22:19 Pagina 1 OVER

Documents

Transcript of COMMUNICEREN Greensc|omslag 20-04-2005 22:19 Pagina 1 OVER