NKCV

Vermoeidheid bij patiënten met kanker

Cognitieve Gedragstherapie gericht opvermoeidheidsklachten bij patiënten tijdenseen behandeling voor kanker

NKCV

Vermoeidheid bij patiënten met kanker

Doel van de behandeling:

• Zoveel mogelijk voorkomen van ontstaanvan moeheid, of voorkomen van toenamevan moeheid tijdens de behandeling vankanker

• Voorkomen van blijvende moeheid na afloopvan behandeling van kanker

NKCV

Vermoeidheid bij patiënten met kanker

Opzet:

10 bijeenkomsten CGT door psycholoog.

Eerste contact vlak vóór of na start behandeling van kanker. Laatste contact: voor nameting, ongeveer 6 maanden na start.

Therapeut had protocolPatiënt kreeg informatieboekje

NKCV

Vermoeidheid bij patiënten met kanker

Belangrijk onderdeel van de behandeling:

Zorgen dat de patiënt (weer) voldoende lichamelijk actief wordt/blijft

Eventuele belemmeringen hierbij bespreken en oplossen

Elfde Vlaams-NederlandseTHERAPEUTENOVERLEG CHRONISCHE VERMOEIDHEID (VNTO-CHROVER) 7 oktober van 9.30-12.45u Programma:9.30-9.45u Inleiding tot het programma, Prof. dr. G. Bleijenberg9.45-10.05u Recente literatuur betreffende het CVS, Dr. H. Knoop10.05-11.05u Vermoeidheid bij kanker: vanaf de diagnose tot één jaar na de

behandeling; de rol van CGT en andere nieuwe bevindingen, Mevr.Dr. M. Goedendorp

PAUZE

11.40-12.00u Recente literatuur betreffende vermoeidheid na kanker, mevr. drs. J. de la Fonteijne

12.00-12.30u De therapeutische relatie, verwachtingen, het beloop en de uitkomsten van CGT voor CVS, Mevr. drs. J. van Bussel

12.30-12.45u Evaluatie, algemene discussie en afsluiting, Prof. dr. G. Bleijenberg

11.05-11.25u CGT voor vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker, een casus; verschillen met CGT voor vermoeidheid na kanker, Mevr. drsT. Berends

Mevr. V. is een 55 jarige vrouw bij wie onlangs baarmoederhalskanker geconstateerd is. Na een

operatie, waarbij de baarmoeder verwijderd wordt, volgt waarschijnlijk radiotherapie.

NKCV

Bijeenkomst 1 Agenda

Kennismaking en uitleg doel van behandelingZiekte en behandeling, verhaal van de patiëntInformatie geven over vermoeidheid tijdens behandeling van kanker Inventarisatie activiteiten en adviezen hieroverOverhandigen schriftelijke informatie en uitleg hieroverAfsluiting

Bijeenkomst 1 Kennismaking

Mevrouw V., is gehuwd en heeft 2 kinderen, van 16 en 20 jaar. Als afgestudeerd psychologe geeft zij les aan een HBO-opleiding. Ze werkt 28 uur per week. Nu zit ze volledig in de ziektewet. Haar hobby is

hardlopen.

Bijeenkomst 1 Ziekte en behandeling, verhaal van de patiënt

Mevrouw vertelt dat zij met heftige, langdurige ‘menstruatie-achtige’ klachten naar de huisarts ging. Ze

maakte zich een beetje zorgen over een mogelijk ijzertekort. Na onderzoek werd al snel duidelijk dat het om een kwaadaardig gezwel ging. De baarmoeder moest verwijderd worden. Daar het om een vrij agressieve

tumor ging moet mevrouw ook 25 keer bestraald worden. Daar is ze net mee begonnen. Doordat dit allemaal in

een vrij kort tijdsbestek plaatsvond geeft zij aan dat ze een beetje in een roes geleefd heeft.

“Het leek wel alsof ik ineens in een hele slechte film terechtgekomen was. Ik ging met wat

klachtjes naar de huisarts en plotseling bleek ik een agressieve vorm van kanker te hebben!

Normaal gesproken ben ik een jankerd. Maar nu voel ik me oersterk! Ik moet wel, want mijn man en kinderen zijn helemaal van de kaart. Ik moet

er nu voor hen zijn.”

Bij een scan van het buikgebied heeft men een vlekje op de longen gezien. Over een aantal weken zal een nieuwe scan gemaakt worden. Mevrouw zegt dit,tot haar grote verbazing,

rustig af te wachten.

NKCV

Bijeenkomst 1 Informatie over vermoeidheid tijdens de behandeling van kanker

Moeheid klacht die vaak ontstaat tijdens behandeling van kankerFactoren die hierbij mogelijk een rol spelen:

- moeheid door de kanker- moeheid door de behandeling- stress van het ziek zijn en de behandeling- vicieuze cirkel van vermoeidheid

Minder lichamelijk actief door behandeling volgen en meer moe zijn Afname lichamelijke conditie Sneller moe en

Nog minder lichamelijk actieflangzamer herstel

NKCV

Bijeenkomst 1 Inventarisatie activiteitenniveau en adviezen hierover

Activiteitenniveau van patiënt zo concreet mogelijk in kaart brengen:

- wat deed hij voordat hij kanker kreeg?- wat doet hij nu?

Let hierbij niet alleen op sport maar ook op zijn ‘dagelijkse beweegpatroon’ Patiënt maakte dit concreet door lijsten hierover in te vullen

Bijeenkomst 1 Inventarisatie lichamelijke activiteit

Mevrouw liep 3 x per week 45 minuten hard voordat ze ziek werd. Ook ging zij steeds met de fiets naar het werk

(ongeveer 15 minuten fietsen) en doet zij haar boodschappen meestal lopend of met de fiets. Door het

ziek zijn en het vele ziekenhuisbezoek is het hardlopen er als een van de eerste dingen bij ingeschoten. Mevrouw baalt hiervan. Het hardlopen was voor haar een goede

manier om te ontspannen. Ze zou dit nu, in deze spannende tijd, juist zo goed kunnen gebruiken.

NKCV

Bijeenkomst 1 Inventarisatie activiteitenniveau en adviezen hierover

Hoe voorkomen dat de vicieuze cirkel van moeheid optreedt?

Voor mensen die al lichamelijk actief waren/zijn voordat ze ziek waren: zorg dat je weer zo actief wordt/blijft.

Voor mensen die nu en voor de diagnose niet lichamelijk actief waren: zorg dat je lichamelijk actiever wordt.

NKCV

Bijeenkomst 1Inventarisatie activiteitenniveau en adviezen hierover

In dagelijks leven zoveel mogelijk actief blijven(trap in plaats van lift, fiets in plaats van auto etc.)Daarnaast: Aparte activiteit als lopen of fietsenStart op een haalbaar niveau (meestal 5 minuten per dag)2 x per dag lopen of fietsenOpbouw van 5 minuten per week (1 minuut per dag )- Twee dagen niet lopen voor de opbouw

Maximaal tot 2 keer half uur of 1 uur aaneen gesloten per dag

* begin op een haalbaar niveau* verhoog het activiteitenniveau geleidelijk* voer de activiteiten consequent uit.

Bijeenkomst 1 Opbouw van lichamelijke activiteit

Mevrouw wil eigenlijk weer heel graag gaan hardlopen. Het liefst zou ze daarom nu alvast gaan beginnen met ‘gewoon’ lopen. Ze denkt echter dat ze dat nu niet zo goed kan omdat ze door de bestraling last heeft van buikpijn en diarree. Lopen is nu niet fijn. Fietsen lijkt haar prettiger. Ze besluit om te gaan fietsen en wil

starten met 2 x 5 minuten per dag.

NKCV

Bijeenkomst 1Inventarisatie activiteitenniveau en adviezen hierover

Deze activiteiten inpassen in dagelijks leven en minstenseen half jaar volhouden

Patiënt activiteitenopbouw laten registreren

Bijeenkomst 1 Verwachting van de behandeling en toekomst:

“Ik weet niet zo goed wat ik van deze behandeling kan verwachten. Ik hoop dat ik dadelijk weer de dingen kan doen, die ik eerst ook deed. Ik wil niet voor de rest van

mijn leven kankerpatiënt zijn. Maar kan dit?

En ik wil met mijn gezin naar China! Dit was een droom die we jaren geleden hadden. We hebben dit alsmaar op

de lange baan geschoven. De avond voor de operatie hebben mijn man en ik ons voorgenomen; als ik hier goed uitkom, dan gaan we, wat er ook gebeurt! Ik kan me er nu, eerlijk gezegd, niet meer zo veel bij voorstellen…”

NKCV

Bijeenkomst 2 en verder

Bespreken van het activiteitenniveau aan de hand van de registratie.

Voortzetten activiteitenopbouw bespreken

Eventuele problemen bij opbouw activiteiten:- geen toename in ‘dagelijks’ bewegen- geen opbouw in lichamelijke activiteit- wel lichamelijke activiteitenopbouw gestartmaar kon het niet volhouden

Bijeenkomst 2 Lichamelijke activiteit

Dit was bij mevrouw V. niet aan de orde.

NKCV

Bijeenkomst 2 en verder

Andere mogelijke belemmeringen om lichamelijk actief te worden/blijven:

• Onregelmatig slaapwaak-ritme• Langdurig rusten/slapen overdag• Te veel andere activiteiten• Andere prioriteiten• Emoties die vermoeidheid versterken• Reactie omgeving• (complicaties tijdens) de behandeling van kanker

Bijeenkomst 2 Lichamelijke activiteit

De bestraling is in volle gang. Mevrouw geeft aan dat ze zich nu meer moe voelt. Ook heeft ze veel last van buikpijn en diarree. Het fietsen is desondanks goed gelukt. Ze fietst nu 2 x 15 minuten. “Dat doe je

gewoon”. Mevrouw slaapt wisselend. Ze wil eigenlijk elke ochtend samen met haar zoon opstaan maar als ze een

slechte nacht heeft gehad lukt haar dit niet. Soms gaat ze dan wel overdag liggen, maar ze vindt dit helemaal niet prettig. Het zou fijn zijn als ze wat beter zou

slapen.

ChronicFatigue

Exp

ert

Cen

tre

Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker

NKCV

Verstoord slaapwaak-ritme:

Biologische klok

Zorg voor een regelmatig dag-nacht ritme; ontregel jezelf niet

Vaste bedtijden, ook in het weekend

Niet meer slapen overdag, zodra het enigszins kan

Belemmering bij activiteitenopbouw

Bijeenkomst 2 Slaapwaak-ritme

Mevrouw wil elke dag om 07.15 uur opstaan, dan kan ze samen met haar zoon ontbijten. Ze wil 8,5 uur slapen en rekent daarop haar avondbedtijd uit. Mevrouw is heel

blij met ons advies om het overdag liggen zo veel mogelijk te beperken! De verpleegkundige in het

ziekenhuis had gezegd dat ze goed naar haar lichaam moest luisteren en aan haar vermoeidheid moest toegeven. Een dutje overdag zou haar goed doen.

NKCV

Belemmering bij activiteitenopbouw

Diarree: medische adviezen opvolgen. Pauzedagen voor lichamelijke activiteitenopbouw samen laten vallen met dagen waarop het slecht gaat. Duurt dit langer dan 2 dagen, dan proberen vanaf 50 % van het bereikte activiteitenniveau weer op te bouwen volgens dezelfde principes.

NKCV

Belemmering bij activiteitenopbouw

Dip tijdens radiotherapie: conditie neemt gedurende radiotherapie vaak af. Overleggen met radiotherapeut wat toegestaan is. Zo mogelijk,toch doorgaan met opbouw. Als het niet lukt weer teruggaan naar 50 % van huidige niveau en vanaf daar weer opbouwen volgens dezelfde principes.

Bijeenkomst 3

De bestraling is inmiddels afgelopen! Ondanks de dip van vorige keer is mevrouw, na overleg met haar

radiotherapeut, toch doorgegaan met fietsen. Ze vertelt trots dat ze nu 2 x 30 minuten fietst. Ze had nooit gedacht dat ze dit zo leuk zou vinden. Ze heeft een

racefiets aangeschaft! Ze wil het fietsen graag verder uitbouwen, als ik daar geen bezwaar tegen heb. Op een aantal uitzonderingen na, toen ze behoorlijk ziek was, is het haar gelukt om niet meer overdag te gaan liggen.

Het slapen gaat iets beter. Wel piekert ze nu af en toe over het plekje op haar longen.

ChronicFatigue

Exp

ert

Cen

tre

Achtergrondinformatie over vermoeidheid na behandeling van kanker

NKCV

Angst voor metastasen/recidief:

Werkwijze:Expliciteren van de gedachtenAangeven dat dit nu logisch isNiet-helpende cognities uitdagen en door patiënt laten herformuleren in helpende cognities

Belemmering bij activiteitenopbouw

Bijeenkomst 4

Het fietsen gaat nog steeds goed. Mevrouw maakt uitgebreide fietstochten in de regio. De

allerergste klachten zijn nu een beetje voorbij. Mevrouw zegt, met enige schroom, dat ze nu aan het genieten is van het thuis zijn. Nu beseft ze pas hoe druk het de afgelopen jaren was. Ze

heeft onlangs contact gehad met haar bedrijfsarts. Deze heeft gezegd dat ze het

voorlopig maar rustig aan moet doen. Mevrouw staat een beetje in dubio.

Enerzijds wil ze weer graag aan het werk, dan pas kan ze deze periode ook weer echt achter zich laten. Anderzijds zijn er reorganisatieproblemen op het werk die het voor haar aanzienlijk minder aantrekkelijk maken om terug te

keren. Ook vertelt zij dat er vanuit haar vriendenkring erg veel belangstelling voor haar is. Ze krijgt veel bezoek en dat vindt ze erg gezellig. Dat kun je natuurlijk niet allemaal

doen als je weer aan het werk bent…

NKCV

Werkhervatting bij bestaande werksituatie

Patiënt schrijft plan voor werkhervatting, hierin staat:- startdatum- opbouwtempo- einddatum

• Patiënt bedenkt welke eventuele belemmeringen er zijn en hoe hij deze kan oplossen

• Opbouwen volgens stappen lichamelijke activiteitenopbouw• Elke week een stap van 30 of 60 minuten erbij• Opbouw niet te lang duren• Patiënt bespreekt plan met bedrijfsarts en werkgever

NKCV

Werkhervatting

Binnenkort vindt de scan van haar longen plaats. Ze is een beetje gespannen, maar vindt dit ook normaal. Ze merkt wel dat de spanning bij haar kinderen en partner weer oploopt. Ze vindt het

moeilijk om hier mee om te gaan.Op internet is ze op zoek gegaan naar

georganiseerde Chinareizen…

Behandelmodule 6Social support and social interactions

NKCV

Belemmering bij activiteitenopbouw

Sociale omgeving en interacties

Werkwijze:Discrepantie tussen ervaren steun en verwachting besprekenAndere houding aanleren Partner erbij betrekkenZonodig: leren beter voor zichzelf op te komen

Wat wil je en kun je hierin geven?Hoe ga je dat aanpakken?

Bijeenkomst 5

De uitslag van de scan was goed! Op het thuisfront is het eindelijk wat rustiger! Mevrouw heeft een plan voor

werkhervatting gemaakt. Ze wil 4 dagen gaan werken en beginnen met 3 uur per dag. Van daaruit wil ze 1 x in de 2

weken met 1 uur per dag uitbreiden. Ze heeft een afspraak gemaakt met haar werkgever en de bedrijfsarts

om haar plan voor te leggen.

Ze ziet er tegenop om te beginnen. Ze vindt dat de gevolgen van de reorganisatie een devaluatie van haar werk

inhouden. Ze heeft echter besloten zich hier niet meer druk over te maken. Ze wil haar voldoening meer uit haar privéleven halen. De Chinareis neemt steeds concretere

vormen aan!

Bijeenkomst 6

Het plan voor werkhervatting is door zowel de werkgever als de bedrijfsarts goedgekeurd. Ze is afgelopen week begonnen met 4 x 3 uur. Ze geeft aan dat ze zich bij

thuiskomst wel down voelde. Dit heeft volgens haar niet met vermoeidheid te maken maar meer met het feit dat een van haar collega’s is overleden aan kanker. Ze is hier

verdrietig door. Vooral als ze aan zijn jonge kinderen denkt. Ze betrekt het echter niet op zichzelf. “Ik leef

mee, meer niet, ik leef me niet volledig in. Dat wil ik niet”.

Mevrouw fietst nog steeds. Ze vindt dit erg leuk. Afgelopen weekend heeft ze samen met haar man een

fietstocht van 40 kilometer gemaakt!

Bijeenkomst 7

Het gaat goed volgens mevrouw. Ze werkt nu al 4 x 5 uur per dag. Ze verwacht geen problemen bij de verdere

opbouw. Wel vindt ze het af en toe moeilijk om zich aande veranderde lesstof te houden. “Ik houd me aan het

programma, maar als het effe kan, geef ik er lekker toch mijn eigen draai aan!” De Chinareis is voor eind mei gepland!

We spreken af dat het tijd wordt om af te ronden.

NKCV

Laatste bijeenkomst

- evaluatie van datgene wat bereikt is- hoe verder leven op te pakken- lichamelijk actief blijven- wat te doen bij problemen rondom moeheid

Laatste bijeenkomst

De werkhervatting verloopt volgens schema en levert weinig problemen op. Mevrouw gaat steeds meer haar ‘normale’

gang. Met alle voor en nadelen die daarbij horen. Ze blijft fietsen. De tochten zijn nu wel korter omdat ze meer uren werkt maar ze haalt met gemak 5 x 1 uur in de week. Het slaapwaak-ritme begint ze los te laten. Ze heeft dit nu

niet meer nodig.

Mevrouw vertelt niet moe te zijn. Ze is blij dat het haar gelukt is, betrekkelijk kort na het ziek zijn, weer volop in

het leven te staan. Na een korte opfrissing over de onderdelen van de behandeling die zij waardevol vond

(slaapwaakritme, helpende gedachten, sociale omgeving) sluiten we de behandeling af.