Chirurgie bij maagkanker

info

voo

r pa

tiënt

en

Inhoud01 Welkom ...................................................... 04

02 Maagkanker ............................................... 04

03 Voorbehandeling ......................................... 05

04 Verloop van de operatie .............................. 05

05 Voorbereiding op de operatie ...................... 08

06 De dag van de operatie .............................. 09

07 Verloop na de operatie ................................ 09

08 Microscopisch onderzoek van de tumor ..... 11

09 Verwikkelingen na een operatie ................... 11

10 Ontslag ....................................................... 12

11 Wanneer moet u ons contacteren? ............. 13

12 Veelgestelde vragen .................................... 13

13 Nuttige telefoonnummers ........................... 14

01. Welkom op de dienst Gastro-intestinale HeelkundeBinnenkort wordt u geopereerd aan de maag. Deze ingreep voeren we zeer frequent uit in het UZ Gent. Een team van gespecialiseerde artsen en verpleegkundigen staat klaar om u te begeleiden.

In deze brochure krijgt u meer informatie over de ingreep. Neem rustig de tijd om ze volledig te lezen. Aarzel niet om uw behandelende arts of de verpleegkundige aan te spreken als u nog vragen hebt.

We doen er alles aan om uw verblijf in ons ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te laten verlopen.

02. MaagkankerDe maag bestaat uit verschillende delen:

De maagmond/ingang (cardia): hier mondt de slokdarm uit in de maag.

De maagkoepel (fundus): dit is het gedeelte dat tegen het middenrif aanligt.

Het middelste deel van de maag/maaglichaam (corpus).

De maaguitgang (antrum) met de sluitspier (pylorus): hier verlaat het voedsel de maag en komt het in de twaalfvingerige darm terecht (figuur 1).

De maagwand bestaat uit een slijmvlieslaag, drie spierlagen, zenuwen en bloedvaten. De maag wordt bekleed door het buikvlies. Rondom de maag bevinden zich een groot aantal lymfeklieren. Aan de onderzijde van de maag ‘hangt’ een vetschort. Deze vetschort bedekt een groot deel van de darmen.

CH

IRU

RG

IE B

IJ M

AA

GK

AN

KE

R

5

03. VoorbehandelingMogelijk hebt u reeds een aantal weken chemotherapie, eventueel in combinatie met radiotherapie, gekregen om de tumor en de omgevende lymfeklieren te verkleinen. Meer informatie over deze voorbehandeling vindt u in de brochure over chemothe-rapie en bestraling.

04. Verloop van de operatieDe techniek die gebruikt wordt, is afhankelijk van de plaats en de uitgebreidheid van de tumor.

Totale gastrectomie (de volledige maag wordt verwijderd)

Bij deze techniek wordt de volledige maag verwijderd. Ook de lymfeklieren in de omgeving worden verwijderd. De slokdarm (a) wordt op de dunne darm aangesloten (c). De twaalfvingerige darm (b) wordt omgeleid en op een andere plek op de dunne darm (d) vastgehecht. Dit gebeurt om er voor te zorgen dat de gal- en pancreassappen nog steeds in de dunne darm terechtkomen. Die sappen zijn namelijk noodzakelijk om het voedsel te verteren. Deze constructie noemt men de Roux en Y-techniek.

Partiële gastrectomie (een gedeelte van de maag wordt verwijderd)

Tumoren van de maaguitgang (antrum, pyloor)

De maaguitgang wordt samen met het maagcorpus verwijderd. Ook de lymfeklieren in de omgeving worden mee verwijderd. Het overgebleven gedeelte van de maag (a) wordt op de dunne darm (c) aangesloten. De twaalfvingerige darm (b) wordt losge-koppeld, omgeleid en op een andere plaats op de dunne darm (d) vastgehecht. Zo kunnen de gal- en alvleeskliersappen nog steeds in de dunne darm terechtkomen. Dit is nodig om het voedsel te kunnen verteren. Deze techniek wordt een distale maagresectie of Billroth 2-maagresectie genoemd.

Tumoren van de maagkoepel (fundus)

De overgang van de slokdarm naar de maag wordt samen met het onderste deel van de slokdarm en het bovenste deel van maag verwijderd. De rest van de maag blijft behouden en wordt aan de slokdarm gehecht. Deze techniek wordt een proximale maagresectie of omgekeerde maagresectie genoemd.

CH

IRU

RG

IE B

IJ M

AA

GK

AN

KE

R

7

Tumoren van de maagingang (cardia)

Voor cardiatumoren die uitpuilen in de slokdarm wordt de overgang van de slokdarm naar de maag samen met het onderste 2/3e van de slokdarm en het bovenste 1/3e van maag verwijderd. De rest van de maag wordt als een soort buis in de borstholte opnieuw aan de slokdarm gehecht. Deze techniek wordt een Ivor Lewis-resectie genoemd.

Voor cardiatumoren die uitpuilen in de maag wordt de overgang van de slokdarm naar de maag samen met het onderste 1/3e van de slokdarm en het bovenste 2/3e van maag verwijderd. De rest van de maag blijft behouden en wordt aan de slokdarm gehecht. Deze techniek wordt een proximale maagresectie of omgekeerde maag-resectie genoemd.

05. Voorbereiding op de operatieaa Bij het plannen van de ingreep (meestal op de polikliniek van de chirurg of

via telefonisch contact) krijgt u uitleg over de behandeling. Daarbij kan er o.a. gevraagd worden of u na de hospitalisatie terug naar huis kan. U kunt er ook voor kiezen om naar een hersteloord te gaan om een aantal weken te revali-deren. Aangezien er wachtlijsten zijn voor opname in een hersteloord, geeft u die keuze best al snel door aan de sociaal verpleegkundige.

aa Als u moeite hebt om te eten of vermagert, kan de diëtiste u voor de ingreep begeleiden zodat u goed gevoed bent op het ogenblik van de ingreep.

aa De namiddag voor de operatie of de ochtend van de operatie wordt u opgenomen op de afdeling Gastro-intestinale Heelkunde (1e, 6e of 9e verdie-ping van gebouw K12). Het tijdstip van opname wordt met u besproken als de ingreep vastgelegd wordt.

aa Uw buik wordt geschoren. aa Uw darmen moeten worden gereinigd. Hiervoor moet u twee liter darmvoor-

bereiding en twee liter heldere dranken zoals thee of koffie zonder melk, water, appelsap of heldere bouillon drinken.

aa De verpleegkundige neemt de maat van de TED-kousen® (antitrombosekousen) op. Heeft u al dergelijke witte steunkousen van bij een vorige ingreep, breng die dan mee naar het ziekenhuis.

aa De chirurg komt de avond vóór de operatie nog eens bij u langs om alles te overlopen.

aa Tot middernacht mag u heldere vloeistoffen drinken. Daarna moet u nuchter blijven.aa Gelieve volgende zaken mee te brengen naar het ziekenhuis:

- Een overzicht van uw thuismedicatie. - De preoperatieve vragenlijst (die u meestal op de polikliniek krijgt). - Eventuele resultaten van bijkomende onderzoeken die de arts vraagt.

aa De ingreep gebeurt onder algemene verdoving. Dit betekent dat u volledig in slaap wordt gebracht. Het is mogelijk dat u vooraf nog een consultatie krijgt bij de anesthesist. Als dit niet op voorhand gebeurt, komt de anesthesist de dag voor de ingreep langs. Hij/zij overloopt samen met u de resultaten van de vragenlijst over uw medische voorgeschiedenis die u vooraf heeft ingevuld. Tijdens dit gesprek geeft de anesthesist uitleg over de algemene verdoving en bespreekt hij/zij met u of er al dan niet een intraveneuze of epidurale pijnpomp wordt geplaatst. Een epidurale pijnpomp wordt in de rug geplaatst en een intraveneuze pijnpomp wordt op het centraal infuus aangesloten. Dankzij deze epidurale of intraveneuze pijnpomp wordt de pijn zeer goed onder controle gehouden. De anesthesist komt iedere dag langs om de pijnpomp na te kijken.

aa Als u een slaapmiddel neemt of wil nemen, bespreek dit dan zeker met de anesthesist. Hij of zij bekijkt ook welke thuismedicatie u mag innemen op de dag van de ingreep.

CH

IRU

RG

IE B

IJ M

AA

GK

AN

KE

R

9

06. De dag van de operatieaa Als u ’s morgens als eerste geopereerd wordt, komt de nachtverpleegkundige

u rond 6u wakker maken. U hebt dan tijd om u te wassen. Nadien krijgt u een operatiehemdje.

aa Alle juwelen, contactlenzen en tandprotheses moeten verwijderd worden. U kan ze opbergen in de lade van uw nachtkastje.

aa Gelnagels en nagellak moeten ook verwijderd worden.aa De verpleegkundige zal u vertellen welke medicatie u ’s morgens mag innemen.aa Voor u naar de operatiekamer wordt gebracht, moet u nog even wachten in de

bedhold. Daar plaatst de verpleegkundige of anesthesist een infuus. Vervolgens wordt u naar het operatiekwartier gebracht.

07. Verloop na de operatieOpnameduur

U blijft ongeveer 10 tot 14 dagen in het ziekenhuis. De eerste dagen na de ingreep verblijft u mogelijks op de afdeling Intensieve zorg. De duur van uw verblijf hangt af van hoe snel u recupereert na de ingreep. Op deze afdeling is bezoek toegelaten van 15u-16u en van 20u-21u. Meestal gaat u nadien gewoon naar de kamer, eventueel na een overnachting op de ontwaakzaal.

Pijnstilling

De eerste dagen wordt de pijn onder controle gehouden met een epidurale pijnpomp. Die geeft continu een ingestelde hoeveelheid pijnstilling vrij. Door op een knop te drukken kan u ook zelf nog pijnstilling toevoegen als u teveel pijn hebt. De anesthe-sist stelt wel vooraf een maximale dosis in zodat er geen risico bestaat dat u zichzelf teveel pijnstilling geeft. Als de pijn relatief goed onder controle is, wordt de pijnpomp na een aantal dagen verwijderd en krijgt u andere pijnstilling toegediend.

Katheters en drains

Centrale katheter

De anesthesist plaatst deze katheter vóór de operatie (terwijl u slaapt). De katheter zit in een bloedvat, in de hals of onder het sleutelbeen en dient voor de toediening van vocht, voeding en medicatie.

Maagsonde

Dit is een buisje dat via de neus tot in de maag wordt gebracht. Ook dit buisje wordt geplaatst terwijl u in slaap bent. De maagsonde dient om de maag- en darmsappen te hevelen omdat uw maag en darmen na de operatie tijd nodig hebben om op gang te komen.

Blaassonde

Deze sonde wordt in de blaas geplaatst terwijl u in slaap bent. Ze blijft zitten zolang u een pijnpomp hebt.

Een of meerdere drains

Een drain is een buisje waarlangs het wondvocht na de operatie wordt afgevoerd. Dit vocht wordt opgevangen in een zakje. Afhankelijk van de hoeveelheid bepaalt de arts wanneer de drain wordt verwijderd.

Voeding

Zolang u een maagsonde hebt, mag u meestal niet eten of drinken. U krijgt voldoende vocht, voeding en medicatie toegediend via de bloedbaan. Na een aantal dagen wordt de maagsonde verwijderd en starten we de voeding voorzichtig op. U start met yoghurt en nadien beschuiten. Als u dit goed verdraagt, wordt de voeding de volgende dagen opgedreven naar een speciaal dieet voor patiënten die een maagresectie kregen. Tijdens uw opname komt de diëtiste bij u langs om voedingsadvies te geven.

Hier alvast vijf belangrijke richtlijnen:

aa We raden aan om zes kleine maaltijden te eten gespreid over de dag (in de plaats van de drie standaardmaaltijden per dag).

aa Drinken doet u best voor en na maar liefst niet tijdens de maaltijd. aa Ga nooit volledig plat liggen na de maaltijd. U moet immers volledig op de

zwaartekracht rekenen om uw voeding “te doen zakken”. aa Vanaf 20 uur ‘s avonds eet en drinkt u best niets meer. aa U slaapt best op 1 of 2 kussens, en dus niet volledig plat.

Psycholoog

De diagnose kanker kan uw lichamelijke en mentale draagkracht sterk ondermijnen. U en de mensen uit uw omgeving kunnen daarom kosteloos en vrijblijvend een beroep doen op psychologische ondersteuning.

CH

IRU

RG

IE B

IJ M

AA

GK

AN

KE

R

11

08. Microscopisch onder- zoek van de tumorDe uitslag van het microscopisch onderzoek van het verwijderde weefsel is na ongeveer 14 dagen bekend en wordt tijdens de consultatie besproken. De uitslag is bepalend voor het eventuele verdere verloop van de behandeling.

09. Verwikkelingen na een operatieHoewel een maagingreep een veilige operatie is dankzij de vorderingen in de anes-thesie, de chirurgische technieken en de intensieve zorg, kunnen tijdens of na de ingreep verwikkelingen optreden.

Tijdens de ingreep

aa Bloedingaa Letsel van de milt met noodzaak tot verwijderen van de milt

Deze verwikkelingen zijn zeldzaam en bijna altijd tijdens de ingreep volledig te herstellen.

Tijdens de hospitalisatie

Verwikkelingen na de ingreep komen in 5-20% van de gevallen voor. Ze zijn meestal niet ernstig en goed te behandelen. Onderstaande lijst is niet volledig, maar omvat 99% van de vastgestelde verwikkelingen.

Ernstige verwikkelingen:

aa Naadlek: het maagsap lekt in de borstholte en veroorzaakt temperatuursver-hoging en algemene malaise (gemiddeld vijf dagen na de ingreep). Om deze verwikkeling vroegtijdig op te sporen, nemen we bij alle patiënten op dag vijf een slikfoto. Stellen we een naadlek vast, dan is een dringende heringreep noodza-kelijk. Naadlekken komen voor bij 2-5% van de patiënten.

aa Nabloedingen komen zelden voor maar kunnen leiden tot een heringreep.aa Hartcomplicaties: deze complicaties komen zelden voor. Om ze te vermijden

voorzien we bij patiënten met hartklachten vóór de ingreep een nazicht bij de hartspecialist.

aa Longcomplicaties: de meest frequente longcomplicaties na een slokdarmre-sectie zijn vocht op de longen, een infectie op de luchtwegen, lucht tussen de long en de borstkas (pneu). Deze complicaties komen voor bij ongeveer 30% van de patiënten. Er worden tijdens de hospitalisatie maatregelen getroffen om deze verwikkelingen zoveel mogelijk te vermijden (kine, puffers, regelmatig long-foto’s) en op te vangen (antibiotica,…). Deze verwikkelingen zijn zelden levensbe-dreigend en kunnen meestal zonder heringrepen opgelost worden.

aa Overlijden: maximaal 1-2%.

Minder ernstige verwikkelingen

aa Klontervormingaa Wondinfectieaa Blaasontsteking

10. OntslagNa ontslag zet het genezingsproces zich voort. Afhankelijk van uw leeftijd, conditie, de soort ingreep en de eventuele nabehandeling, kan het herstel enkele weken tot maanden duren. Als stelregel geldt: luister naar uw lichaam, doe enkel wat u denkt aan te kunnen. Bij het ontslag krijgt u een afspraak mee voor de poliklinische controle na drie weken. Volgende adviezen worden meegegeven bij ontslag:

aa De diëtiste geeft u voedingsadvies mee. aa U moet drie weken spuitjes in de buik krijgen om trombose (klontertjes in de

benen) tegen te gaan. Daar zorgt een thuisverpleegkundige voor. Het ziekenhuis kan de aanvraag regelen.

aa Er moeten geen hechtingen verwijderd worden maar de thuisverpleegkundige zal wel om de twee dagen de wonden controleren.

aa Om de wonde goed te laten genezen mag u tot zes weken na de operatie geen lasten heffen van meer dan vijf kilogram. Na die zes weken is dat geen probleem.

aa Als het eten niet goed lukt, kan de arts tijdelijk ondersteunende voeding via een infuus voorzien thuis. De sociale dienst van het ziekenhuis regelt dit.

CH

IRU

RG

IE B

IJ M

AA

GK

AN

KE

R

13

11. Wanneer moet u ons contacteren?Het is belangrijk om bij de volgende symptomen contact op te nemen met uw behan-delende specialist:

aa Bij koorts boven de 38,5°Caa Bij aanhoudend braken, niet kunnen eten, misselijkheid en gewichtsverliesaa Bij aanhoudende pijn in de buikaa Bij diarree (> 5 maal per dag dunne, waterige ontlasting)aa Bij obstipatie (> 4 dagen geen stoelgang)aa Bij nabloeding, roodheid of zwelling in het geopereerde gebied

12. Veelgestelde vragenMoet ik achteraf een dieet volgen?

Na een maagoperatie starten we samen met de diëtiste een dieet op. Zij begeleidt u na de ingreep. Ook thuis kunt u haar bij problemen altijd contacteren.

Is een nabehandeling nodig?

Dit hangt af van het resultaat van het microscopisch onderzoek, dat pas 10 tot 14 dagen na de operatie bekend is. De chirurg zal dit met u bespreken tijdens de eerste consultatie, 2 tot 3 weken na het ontslag.

Is thuiszorg noodzakelijk?

De thuisverpleegkundige komt drie weken lang dagelijks bij u thuis om u spuitjes te geven in de buik en om de twee dagen om de wonde te controleren. Zij kan ook helpen met de toiletzorg als dit nodig zou zijn. Meestal wordt de wonde gesloten met een verteerbare draad en worden er steristrips (kleine pleisters) op de wonde gekleefd die zeven dagen droog moeten blijven. Na zeven dagen kan de thuisverpleegkun-dige de steristrips verwijderen. Als de wonde dicht is, hoeft ze niet meer afgedekt te worden met een verband. Als de wonde met haakjes of hechtingen gesloten is, mag de huisarts die na 10 tot 14 dagen verwijderen. Een gesloten wonde die er niet geïnfecteerd uitziet, moet niet ontsmet worden.

13. Nuttige telefoonnummersMaagchirurgenProf. dr. P. PattynDr. E. Van Daele

Polikliniek Bloed, ademhaling spijsverteringIngang 12 (gebouw K12E, 4de verdieping)09 332 95 00 of 09 332 95 01

Verpleegafdeling Algemene, hepatobiliaire en gastro-intestinale heelkundeIngang 12 (gebouw K12B, 1ste verdieping)09 332 27 80

Verpleegafdeling Algemene heelkunde en Neurochirurgie high careIngang 12 (gebouw K12A, 6de verdieping)09 332 33 20

Verpleegafdeling Reumatologie, Algemene heelkunde, Orthopedie en TraumatologieIngang 12 (gebouw K12A, 9de verdieping)09 332 60 44

Diëtiste Oncologisch centrumStefanie Mortier 09 332 19 93Iedere werkdag bereikbaar van 8u-16u30

Psychologen Oncologisch centrumAn Lievrouw 09 332 01 98Jasmien Soetens 09 332 03 60Iedere werkdag bereikbaar van 8u-16u30

Verpleegkundig consulenten digestieve oncologie (trajectverpleegkundigen, oncocoaches)Eva Pape 09 332 19 33Marianne Martens 09 332 09 13Iedere werkdag bereikbaar van 8u-16u30

Meer informatie vindt u op onze website:www.uzgent.be > zorgaanbod > gastro-intestinale heelkunde.

CH

IRU

RG

IE B

IJ M

AA

GK

AN

KE

R

15

Vragen? Noteer ze hier

Nev

ella

nd G

raph

ics

cvba

-so

3386

08

Aug

ustu

s 20

16

AS

v.

u.: E

ric M

ortie

r, af

geva

ardi

gd b

estu

urde

r UZ

Gen

t, D

e Pi

ntel

aan

185,

900

0 G

ent

Polikliniek Bloed, Ademhaling en SpijsverteringIngang 12 (gebouw K12E, 4de verdieping)Tel. 09 332 95 00 of 09 332 95 01

Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden.Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbes-tand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het UZ Gent.

UZ GentPostadres

De Pintelaan 185Toegang

C. HeymanslaanB 9000 Gent

T: +32 (0)9 332 21 11info@uzgent.bewww.uzgent.be

volg ons op