cd;sl ksIamdÈ;h iy úhou YS% · cd;sl ksIamdÈ;h iy úhou YS% ... 2
Transcript of cd;sl ksIamdÈ;h iy úhou YS% · cd;sl ksIamdÈ;h iy úhou YS% ... 2
cd;sl ksIamdÈ;h iy úhou
2YS%,xld wdr®:ßlh" 2017 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 3'3 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® °" foaYSh fukau úfoaYSh jYfhka jk wNsfhda. uOHfha ishhg
4'0 l jr®Okhla w;alr .kq we;ehs wfmalaId flfr®' ks, ixLHd o;a; wkqj
YS% ,xld wdr®:ßlh 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 3'2 l jr®Okhg idfmalaIj"
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 3'6 l wdr®:ßl jr®Ok fõ.hla jdr®;d lrk ,°' lDIsldr®ñl
lghq;= h:d ;;a;ajhg m;aùu fukau fiajd lghq;=j, is≥ jQ m%.;sh o wdr®:ßl jr®Okh
flfrys ys;lr f,i ∞hl jQ w;r" lr®udka; lghq;=j, we;sjQ miqnEu wdr®:ßlfha iuia;
jr®Okh flfrys wys;lr n,mEï we;slrk ,°' fiajd lghq;=j, olakg ,enqKq jr®Okh
flfrys" m%Odk jYfhka uQ,H fiajd iy fj<πï lghq;=j, jr®Okh ∞hl jQ w;r" ù"
t<j`M" OdkH iy m,;=re j.djka h:d ;;a;ajhg m;aùu" lDIsldr®ñl lghq;=j, jr®Okh
i|yd fnfyúka bjy,a úh' flfia jqjo" lr®udka; lghq;=j, jr®Okh ukao.dó ùu
flfrys b†ls¯ï lghq;=j, olakg ,enqKq miqnEu m%Odk jYfhka u fya;= úh' rdcH uQ,H
tald.%;d ls%hdj,sh wLKavj mj;ajd f.k hEu" m%;sm;a;sj, olakg ,enqKq wúksYaÑ;Ndjh
fya;=fjka jHdmdr ;SrK flfrys wys;lr n,mEï we;sùu fukau fmr jifr® ° meje;s
±ä uqo,a m%;sm;a;sfhys miqld,Sk n,mEu fuu ld,iSudj ;=<° wdr®:ßl jr®Okh flfrys
wys;lr n,mEula we;s lrk ,°' m%uqL fmf<a rgj,a iu`. jk oaúmdr®Yaúl iy nyqmdr®Yaúl
fj<| .súiqï fukau jHdmdr mj;ajdf.k hEfï myiqj by< kexùu" jvd;a b,lal.;
wdfhdack m%jr®Okh" fjf<`o lghq;= i`oyd myiqlï ie,iSu" idOl fj<`ofmd, ixfYdaOk
i`oyd mshjr .ekSu iy m%;sm;a;suh jYfhka is≥jk wfkl=;a ys;lr jr®Okhka ;=<ska o
wdr®:ßlh b†˙fha° m%;s,dN ,nkq we;' flfia jqjo" f.da,Sh fj<|fmdf<ys úfYaIfhka
fndrf;,a we;=Ωj NdKav ñ, by< hEu" m%Odk fj<| mdr®Yajldr rgj, olakg ,efnk
N+ foaYmd,ksl wúksYaÑ;;d iy úfoaYSh jYfhka t,a,úh yels fjk;a lïmkhka" ±ä
rdcH uQ,H l%shdudr®. fukau wkfmalaIs; wys;lr ld,.=◊l ;;a;ajhka wdr®:ßlh wfmalaIs;
jr®Okh lrd <Ûdùu flfrys wys;lr f,i n,mE yelsh'
2
20
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
2018 jif¾ m%jK;d
ksIamdÈ;h
y YS% ,xld wdr®:ßlh" 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d l< ishhg 3'2 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® w∞< ld,m˙Éf√oh ;=<° ishhg
3'6 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fuys°" fiajd
iy lDIsldr®ñl lghq;= ms<sfj<ska" ishhg
4'8 l yd ishhg 4'9 l jr®Okhka jdr®;d
lrk ,o w;r" lr®udka; lghq;= ishhg
1'6 l iqΩ jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fiajd
wdY%s; wdr®:ßl lghq;=j, jr®Okh flfrys m%Odk
jYfhka" uQ,H fiajd" fj<πï lghq;=" fjk;a
fm!oa.,sl fiajd iy foam< fj<πï lghq;=j,
jr®Okh ∞hl úh' fï w;r" ù" t<j`M iy OdkH
j.djka h:d ;;a;ajhg m;aùu fukau m,;=re
j.dj" i;a;aj ksIamdok" ëjr lghq;=" l=`Mnvq
fNda. j.dj iy jk j.dj" ±j yd jkdka;r wdY%s;
ksIamdokj, olakg ,enqKq ys;lr jr®Okh o
lDIsldr®ñl lghq;=j, jr®Okh i|yd ∞hl úh'
flfia jqjo" ksIamdok lr®udka; lghq;=j,
jr®Okhla olakg ,enqK o b†ls¯ï iy m;,a
yd leӕ lghq;=j, we;s jQ miqnEu fya;=fjka
lr®udka; lghq;=j, wvq jr®Okhla olakg ,enq◊'
y YS% ,xld uy nexl=fõ ue†ld,Sk idr®j wdr®:ßl
rduqj hgf;a is≥lrk ,o mqfrdal:kj,g wkqj"
YS% ,xld wdr®:ßlh 2017 jifr® ° jdr®;d l<
ishhg 3'3 l jr®Okhg idfmalaIj" 2018 jifr®
° ishhg 4'0 l jr®Okhla w;alr .kq we;ehs
wfmalaId flfr®' fuu wfmalaIs; jdr®Isl jr®Okh
i|yd m%Odk jYfhka fiajd iy lDIsldr®ñl
lghq;= ∞hl jkq we;ehs wfmalaId lrk w;r"
lr®udka; lghq;=j, hï ukao.dó;ajhla
wfmalaId flfr®' uQ,H fiajd lghq;=j, olakg
,efnk wLKav jr®Okh iy f;d. iy
is,a,r fj<πï lghq;=j, jr®Okh fukau
ixpdrl lghq;= by< hEu;a iu`. kjd;eka
iemhSu wdY%s; fiajd lghq;= jr®Okh ùuo"
fiajd wdY%s; wdr®:ßl lghq;=j, jr®Okh flfrys
m%Odk jYfhka ∞hl jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
2'2 rEm igyk
ld¾;=uh o'foa'ks' j¾Ok wkqmd;slh ^w&
^w& 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u;
mokï fõ'
0
2
4
6
8
10
12
m%;sY;h
ld¾
;= 1
ld¾
;= 2
ld¾
;= 3
ld¾
;= 4
ld¾
;= 1
ld¾
;= 2
ld¾
;= 3
ld¾
;= 4
ld¾
;= 1
ld¾
;= 2
ld¾
;= 3
ld¾
;= 3
ld¾
;= 4
ld¾
;= 4
ld¾
;= 1
ld¾
;= 1
ld¾
;= 2
ld¾
;= 2
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
2014 2015 2016 2017 2018
2'1 rEm igyk
o< foaYSh ksIamdÈ;h ^o'foa'ks'& - 2018 m<uq Nd.h
6%4%
7%
7%
17%
59%GDP H1 2018Rs. 4,494 Bn
2010 ia:djr ñ, wkqj o'foa'ks'g olajk odhl;ajh
wfkl=;a lr®udka;
bÈlsÍï
lDIsl¾udka;h
nÿ-iykdOdr
fiajd
ksIamdok
l¾udka;
wd¾Ólfha j¾Okh i|yd m%Odk odhl;ajh iemhQ wd¾Ól lghq;='''
² uQ,H fiajd iy f;d. yd is,a,r fj<|du fiajd lghq;=j, j¾Okhg m%Odk jYfhka odhl úh'
² lDIsld¾ñl lghq;= h:d ;;a;ajhg m;aùu iuia; wd¾Ólfhys j¾Okhg n,mdk ,§'
² flfia jqjo" bÈlsÍï lghq;= ukao.dó ùu" l¾udka; lghq;= my; jeàug fya;= úh'
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
fiajd 4.8%
3.1%
4.9%
-1.8%
uQ,H fiajd iy f;d. yd is,a,r
fj<|du m%Odk jYfhka odhl úh'
wdydr mdk iy frÈms<s yd ksñ
we÷ï ksIamdok m%Odk jYfhka odhl úh'
ù" t<j¿ iy OdkH j.djka
h:d ;;a;ajhg m;aùu odhl úh'
ksIamdok l¾udka;
lDIsl¾udka;h
bÈlsÍï
2
21
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
tfukau" lDIsldr®ñl lghq;=j, olakg ,enqKq
hym;a m%jK;dj iuia; wdr®:ßl jr®Okhg
Okd;aulj ∞hl fjñka" jifr® b†˙ ld,h
;=<° o wLKavj mj;skq we;ehs wfmalaId flfr®'
fï w;r isfuka;s WmfhdacH;djh iy
f.dvke.s,s øjH wdkhkh jeks or®Yl u.skao
ms<sìUq jk m˙† b†ls¯ï lghq;=j, uE;ld,Skj
olakg ,enqKq miqnEu" lr®udka; lghq;= ukao.dó
ùug m%Odk jYfhka fya;=jkq we;ehs wfmalaId
flfr®' flfia jqjo" fr†ms<s iy ksñ we∫ï
ksIamdokfha jr®Okh iy lDIsldr®ñl lghq;=
kej; h:d ;;a;ajhg m;aùu fya;=fjka ta wdYs%;
ksIamdok lghq;= jr®Okh jkq we;s w;r th
ksIamdok lr®udka; lghq;=j, ls%hdld˙;ajh
flfrys fukau iuia; lr®udka; lghq;= i|yd
Okd;aulj ∞hljkq we;' jHdmdr wfmalaId
ms<sn| iólaIKh u.ska wkdjrKh jQ m˙†" jifr®
fojk Nd.fha uq, isg wdr®:ßlfha iuia; b,aÆfï
iy ksIamdokfha jr®Okhla wfmalaId flfr®'
tfukau" fiajd lghq;= i|yd .Kkh lrkq ,nk
.ekqï l<ukdlrejkaf.a or®Ylfha iema;eïnr®
udihg w∞< o;a; wkqj b†˙ udi ;=k ;=<
fiajd lghq;=j, hï hym;a jr®Okhla wfmalaId
flfr®' ;jo" ksIamdok lr®udka; lghq;= i|yd
.Kkh lrkq ,nk .ekqï l<ukdlrejkaf.a
or®Ylfha o iema;eïnr® udihg w∞< o;a; wkqj
b†˙ udi ;=k i|yd ksIamdok lr®udka; lghq;=
ms<sn| wfmalaId hym;a nj fmkakqï flfr®'
tfia jqjo" m%;sm;a;s wúksYaÑ;;djhka fukau
mj;akd wdr®:ßl jd;djrKh o ish jHdmdr
;SrK flfrys wys;lr f,i n,mE yels nj
iólaIKhg iyNd.sjkakka úiska i|yka
lrk ,°'
y foaYSh fukau úfoaYSh jYfhka mek ke.sh
yels wNsfhda. fya;=fjka 2018 jifr® wdr®:ßl
jr®Okh wfmalaIs; uÜgug jvd my; jeàfï
hï wj∞kula we;' f,dal fj<|fmdf<a mj;sk
fndrf;,a ñ, by<hEfï m%jK;dj fya;=fjka
foaYSh n,Yla;s úhou jeäùu;a iu`.u ksIamdok
lr®udka;" b†ls¯ï iy m%jdyk fiajd jeks foaYSh
lr®udka;j, fhojqï ms˙jeh by< hd yelssh'
;jo" úfYaIfhkau brdkh we;=Ω ueofmr†.
l,dmfha iy wfkl=;a m%Odk fj<| mdr®Yajldr
rgj, mj;akd N+ foaYmd,ksl wúksYaÑ;;d rfgys
wmkhk flfrys n,mEï we;s l< yel' tfukau"
tlai;a ckmoh" tlai;a rdcOdksh fukau hqfrdamd
l,dmh ;=< mj;sk ±ä uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh o
rfgys úfoaY b,aÆu flfrys n,mEï we;s l<
yel' tfiau" wkfmalaIs; whym;a ld,.=◊l
;;a;aj m%Odk lDIsldr®ñl fNda.j, jr®Okhg
whym;a f,i n,mdñka iuia; lDIsldr®ñl
lghq;=j, jr®Okh wvd, ls¯ug fya;= úh yels
w;r" th lDIsldr®ñl lghq;= yd ne∫Kq wdydr
ilia ls¯u we;=Ω ksIamdok lr®udka; lghq;=
fukau fj<πu iy m%jdykh jeks fiajd wdY%s;
lghq;= flfrys o wys;lr f,i n,mE yelsh'
wd¾Ól lghq;=j, j¾Okh
lDIsl¾udka;h" jk j.dj iy ëjr l¾udka;h
y lDIslr®udka;h" jk j.dj iy ëjr lghq;=j,
tl;= l< w.h" 2017 jifr® m<uq Nd.fhaa ° jdr®;d
lrk ,o ishhg 3'8 l my; jeàug idfmalaIj
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° h:d ;;a;ajhg
m;afjñka ishhg 4'9 lska ie,lsh hq;= f,i
jr®Okh úh' fï i|yd ù" t<jΩ iy OdkH
j.djkays tl;= l< w.h ms<sfj<ska ishhg
58'2 lska" ishhg 14'8 lska iy ishhg 38'1 lska
jr®Okh ùu úYd, jYfhka ∞hl úh' ;jo"
m,;=re j.dj" i;a;aj ksIamdok" ëjr lghq;="
l=Ωnvq fNda. j.dj iy jk j.dj" ±j yd
jkdka;r wdY%s; ksIamdok hk wdr®:ßl
lghq;=j, tl;= l< w.hkays is≥ jQ hym;a
jr®Okh o lDIsldr®ñl lghq;=j, jr®Okh
i|yd Okd;aulj ∞hl úh' flfia jqjo" miq.sh
jifr® meje;s úh<s ld,.=◊l ;;a;ajfha °r®>ld,Sk
n,mEu fya;=fjka fuu ld,m˙Éf√ofha° f;,a
iys; m,;=re fNda. j.dj ^fmd,a" ;eô,s iy
Ths,a µdï j.dj& ishhg 4'6 lska my; jegq◊'
;jo" lDIsldr®ñl lghq;=j, hym;a m%jK;djhg
hï;dla ≥rlg ndOd we;s lrñka rnr® j.dj"
fjk;a nyqjdr®Isl fNda. j.dj iy Wla j.dj"
≥ïfld< j.dj iy fjk;a nyqjdr®Isl fkdjk
fNda. j.djkays tl;= l< w.h fuu jifr® m<uq
Nd.fha ° my; jegq◊'
2
22
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
ksIamdok m%jK;d iy wdh;ksl iydh( lDIsl¾uh
lDIsld¾ñl ksIamdok o¾Ylh
y lDIsldr®ñl yd ëjr lghq;=j, ksuejqu ukskq
,nk lDIsldr®ñl ksIamdok or®Ylh 2018 m<uq
Nd.fha ° ishhg 13'3 l jr®Okhla jdr®;d
lf<ah' m%Odk jYfhka mej;s ys;lr ld,.=Ksl
;;a;ajh yd j.d l< N+ñ m%udKh by< hEu
fya;=fjka ù Wm wxYh ishhg 62'6 l ie,lsh hq;=
jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' mY= iïm;a yd
fjk;a fNda. ^m,;=re" t<jΩ yd fjk;a lafIa;%
fNda.& Wm or®Yl ms<sfj<ska ishhg 9'4 l yd
ishhg 18'9 l jr®Okhla fmkakqï lrñka iuia;
or®Ylfha jr®Okhg Okd;aulj ∞hl úh'
flfia jqjo" fuu ld,m˙Éf√oh ;=< meje;s wvq
fj<|fmd< ñ, .Kka j,g m%;spdr olajñka rnr®
ls˙ lemSfï lghq;= my< hEu iy m<uq Nd.fha
wjidk ld,fha° meje;s wys;lr ld,.=Ksl
;;a;aj fya;=fjka rnr® Wm or®Ylfha ishhg 12'8 l
lemS fmfkk my< hEula olakg ,enq◊'
2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° fmd,a Wm or®Ylh
ishhg 5'3 lska my< .sh w;r f;a Wm or®Ylh
ishhg 1'3 lska iqΩ jYfhka by< .sfhah' ;jo"
wys;lr ld,.=◊l ;;a;ajhka fya;=fjka ëjr
lghq;= i|yd we;s jQ ndOd uOHfha jqjo ëjr
Wm wxYh 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° ishhg
0'6 lska by< .sfhah'
ù
y 2017 jifr®° mej;s wys;lr ld,.=◊l
;;a;ajhkaf.ka w;añfoñka 2018 jifr®° ù
ksIamdokh fmr jir yd iei£fï ° ishhg 60 lska
muK by< hkq we;ehs weia;fïka;= flfrk w;r"
fuu wiajekak iuia; foaYSh .Dyia: iy,a b,aÆu
imqrd,Sug m%udKj;a jkq we;ehs wfmalaIs;h'
2017$18 uy lkakfha° yd 2018 h, lkakfha°
mej;s hym;a ld,.=◊l ;;a;ajhka fya;=fjka
jir ;=<° ù fuá%la fgdka ñ,shk 3'8 la ksIamdokh
flfrkq we;ehs wfmalaId flfr®' ckf,aLk
yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=jg wkqj" kshx
;;a;ajh fya;=fjka mSvdjg m;a fmr jifr® uy
lkakh yd iei£fï°" 2017$18 uy lkakfha
ù ksIamdokh fuá%la fgdka ñ,shk 2'4 la
olajd ishhg 62'6 lska muK by< .sfhah'
fï w;r" tla/ia lr.kakd ,o c,h u.ska j.d
flfrk" 2018 h, lkakfha ù ksIamdokh fuá%la
fgdka ñ,shk 1'4 la jkq we;ehs mqfrdal:kh
lr we;s w;r th fmr jifr® h, lkakh yd
iei£fï ° ishhg 56'8 l by< hEuls' mj;akd
ù f;d.h u.ska iy,a fuá%la fgdka ñ,shk 2'4 la
ksmoùug iu;a jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;s
w;r" th udi 12 l muK foaYSh .Dyia: b,aÆu
imqrd,Sug m%udKj;a jkq we;' 2017 jifr®° ,o
wvq wiajekak yd iy,a f;d. wvqùu
fya;=fjka jir uq,° foaYSh ñ, .Kka by<
.sh neúka iy,a wdkhkh †˙u;a ls¯ug
w∞< mQr®j l%shdudr®. .ekSug rch fm<ô◊'
2018 m<uq udi yh ;=<° Y%S ,xldj t'c' fvd,r®
ñ,shk 100'1 l uqΩ úhoñka iy,a fuá%la fgdka
239"519 la wdkhkh lr we;' ksIamdokh by< .sh o
2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° 2017 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√oh yd iei£fï °" f;dard.;a ù yd
iy,a m%fNao lsysmhl ñ, .Kka by< uÜgul
mej;s◊' 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° újD;
fj<|fmdf<ys iïnd ù i|yd jQ idudkH ñ,
2017 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh yd iei£fï°"
lsf,da.%Euhlg remsh,a 51'35 la olajd ishhg
6'8 lska by< .sfhah' flfia jqjo" kdvq ù i|yd jQ
idudkH ñ, lsf,da.%Euhlg remsh,a 40'05 la jQ
w;r th miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ohg
idfmalaIj ishhg 17'1 l my; jeàula úh'
fï w;r" iïnd iy,a i|yd jQ idudkH is,a,r
2'1 ixLHd igyk
lDIsl¾udka; ksIamdok o¾Ylh^2007 - 2010 } 100&
^w& ixfYdaê;
^wd& ;djld,sl
whs;uh2017
m<uqq Nd.h
^w&
2018
m<uqq Nd.h
^wd&
jr®Ok fõ.h ^]&
2016$17
^w&
2017$18
^wd&
lDIsldr®ñl iy u;aiH 118.1 133.8 -11.7 13.3
1' lDIslr®uh 111.2 130.0 -15.6 16.9
1'1 lDIsldr®ñl fNda. 103.7 122.9 -19.6 18.5
ù 78.8 128.2 -49.2 62.6
f;a 99.8 101.1 0.8 1.3
rnr® 67.2 58.6 -5.9 -12.8
fmd,a 91.0 86.2 -13.2 -5.3
wfkl=;a fNda. 137.8 163.8 -9.6 18.9
thska" t<jΩ 130.6 170.4 -17.3 30.5
m,;=re 164.0 176.3 12.5 7.5
fjk;a lafIa;% fNda. 136.5 176.2 -18.6 29.1
1'2 mY= iïm;a 170.5 186.5 11.3 9.4
2' u;aiH 151.6 152.5 5.7 0.6
uQ,h ( Y%S ,xld uy nexl=j
2
23
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
ñ, .Kka 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° lsf,da.%Euhlg
remsh,a 107'36 la jQ w;r" th 2017 jifr® tu
ld,m˙Éf√oh yd iei£fï ° ishhg 12'8 l
by< hEuls' kdvq iy,a i|yd jQ idudkH is,a,r
ñ, lsf,da.%Euhlg remsh,a 93'26 la jQ w;r th
miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh yd iei£fï °
ishhg 7'2 l by< hEuls'
y 2016 h, lkakfha isg l%shd;aul jQ fmdfydr
i|yd uqo,a m%∞kh ls¯fï jeigyk
fjkqjg 2018 h, lkakfha isg fmdfydr
iykdOdr jevigyk h<s y∫kajd°ug rch
mshjr .;af;ah' ù j.dj i|yd lsf,da.%Eï
50 l fmdfydr ñáhla remsh,a 500 lg iy
f;dard.;a wfkl=;a fNda. lsysmhla i|yd
lsf,da.%Eï 50 l fmdfydr ñáhla remsh,a 1"500 lg
,nd°ug wud;H uKav, wkque;sh ,enq◊'
lDIs foaY.=◊l l,dm yd jd˙udr®. fhdackd
l%u u; mokïj lDIslr®u fomdr®;fïka;=fjka
,nd fok ksr®foaY u; fmdfydr iykdOdrh
ksl=;a ls¯u is≥ lrkq ,efí' 2018 jifr® wfm%a,a
udifha W;aij iuh ;=<° fj<|fmdf<ys
we;s úh yels iy,a ysÛh j<lajd,Sfï
l%shdudr®.hla f,i rch úiska wLKavj iy,a
wdkhkh ls¯ug mshjr .kakd ,oS' flfia jqjo"
iy,a ksIamdokhg m%udKj;a ù f;d. foaYSh
fj<|fmdf<ys mej;Su fya;=fjka" 2018 jifr®
m<uq Nd.fha iy,a wdkhkh 2017 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√oh yd iei£fï ° ishhg 29'1 lska
my; jegq◊'
f;a
y 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° iuia; f;a ksIamdokh
lsf,da.%Eï ñ,shk 158'2 la jQ w;r th 2017 jifr®
wkqrEm ld,m˙Éf√oh yd iei£fï° ishhg
0'9 l iqΩ jeäùuls' uehs iy cqks udij,°
f;a j.d flfrk †ia;%slalj, mej;s jeis iys;
ld,.=◊l ;;a;ajh f;a oÆ ksIamdokh flfrys
wys;lr f,i n,mE w;r tu.ska i,ld n,kq
,nk ld,m˙Éf√oh ;=<° f;a ksIamdokfhys
jr®Ok m%jK;djg ndOd we;s úh' ta wkqj" ishÆ
f;a ldKav iqΩ jr®Okhka w;am;a lr .;a w;r
iuia; f;a ksIamdokhg by<u ∞hl;ajh imhk
my; rg f;a ksIamdokh 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
lsf,da.%Eï ñ,shk 97'7 la olajd ishhg 1'0 lska
jr®Okh úh' fï w;r w∞< ld,m˙Éf√oh ;=<°
Wvrg yd ueorg f;a ksIamdokh ishhg 0'7 lska
jr®Okh fjñka" ms<sfj<ska lsf,da.%Eï ñ,shk
36'1 la yd lsf,da.%Eï ñ,shk 24'4 la olajd
by< .sfhah' iuia; f;a ksIamdokh flfrys
l=vd f;a j;= wxYh úiska ,nd fok ∞hl;ajh
2017 jifr® m<uq Nd.fha ° meje;s ishhg 73'8 l
uÜgfï isg 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg
73'9 la olajd iqΩ jYfhka by< .sfhah'
y 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° fld<U f;a
fjkafoaisfha idudkH ñ, .Kka miq.sh jifr® w∞<
ld,m˙Éf√oh yd iei£fï ° lsf,da.%Euhg remsh,a
605'17 la olajd ishhg 2'2 lska iqΩ jYfhka my<
.sfhah' w∞< ld,m˙Éf√oh ;=<° ueorg f;a
0
1,000
2,000
3,000
4,000
5,000
6,000
2013 2014 2015 2016 2017 2018
2'3 rEm igyk
ù ksIamdokh
uy h, 2018 h, lkakfha §
wfmalaIs;
fuá%%%%l
a fgdk
a oyia
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
0
50
100
150
200
2013 2014 2015 2016 2017 2018
250
300
350
400
2'4 rEm igyk
f;a ksIamdokh
ls'.
%E' ñ
,shk
m<uq Nd.h fojk Nd.h 2018 fojk Nd.fha §
wfmalaIs;
uQ,h( Y%S ,xld f;a uKav,h
2
24
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
by<u ñ, my< hdu ^ishhg 5'5& jdr®;d
l< w;r" Wvrg f;a ñ, ishhg 2'9 lskao
my; rg f;a ñ, ishhg 1'7 lska o my<
.sfhah' óg wu;rj" 2018 cQ,s udifha °
fld<U f;a fjkafoaisfha idudkH ñ, .Kka
jdr®Isl ,laIHuh moku u; lsf,da.%Euhlg
remsh,a 535'80 la olajd ishhg 9'6 lska
my< .sfhah' flfia jqjo" 2018 jifr® m<uq
udi yh ;=<°" f;aj, idudkH wmkhk ñ, .Kka"
2017 jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha° meje;s
lsf,da.%Euhlg remsh,a 796'34 isg lsf,da.%Euhlg
remsh,a 828'13 la olajd ishhg 4'0 lska by<
.sfhah' 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° fld<U f;a
fjkafoaishg b†˙m;a l< f;a m%udKh o ishhg
3'4 lska jr®Okh úh' fï w;r" 2017 jifr® m<uq
Nd.hg idfmalaIj f;a wmkhk wd∞hu o ishhg
0'1 lska iqΩ jYfhka jr®Okh úh'
rn¾
y f;;a l,dmfha rnr® j.d m%foaYhkays wLKaavj
mej;s jeis ;;a;ajh ksid rnr® ls˙ lemSfï †k
.Kk wvq ùu fya;=fjka rnr® M,∞j ie,lsh hq;=
uÜgulska my< .sfhah' 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
rnr® ksIamdokh" 2017 wkqrEm ld,m˙Éf√ohg
idfmalaIj lsf,da.%Eï ñ,shk 39'3 la olajd ishhg
12'8 lska ie,lsh hq;= f,i my< .sfhah' iuia;
rnr® ksIamdokfhys úYd,u WmldKavh jk ISÜ
rnr® ksIamdokh lsf,da.%Eï ñ,shk 19'6 la olajd
ishhg 12'8 lska wvq jQ w;r fl%ama rnr® ksIamdokh
lsf,da.%Eï ñ,shk 6'9 la olajd ishhg 0'5 lska
iqΩ jYfhka by< .sfhah' fï w;r" 2018 jifr®
m<uq Nd.h ;=<° flakaødmirKh lrk ,o
f,afglaia rnr® iy wfkl=;a ldKavj, rnr®
ksIamdokh o lsf,da.%Eï ñ,shk 12'8 la olajd
ishhg 18'7 lska my< .sfhah' 2018 jifr® m<uq
Nd.h ;=< idudkH rnr® ñ, .Kka 2017 jifr®
wkqrEm ld,m˙Éf√oh yd iei£fï ° my<
uÜgul meje;s◊' 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
fld<U rnr® fjkafoaisfha fkdïur 1 ≥ï .eiQ
∞r iys; ISÜ rnr® ^RSSI& lsf,da.%Euhla i|yd
idudkH ñ, remsh,a 289'78 la olajd ishhg
12'6 lska ie,lsh hq;= f,i my< .sh w;r"
f,afglaia fl%ama rnr® lsf,da.%Euhla i|yd jQ
idudkH ñ, remsh,a 325'93 la olajd ishhg 4'4 lska
by< .sfhah'
fmd,a
y 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° fmd,a ksIamdokh
2017 jifr® m<uq Nd.hg idfmalaIj f.ä ñ,shk
1"220'2 olajd ishhg 5'3 lska my< jefgKq we;ehs
weia;fïka;= lr we;' 2016 jifr® wjidk Nd.fha °
yd 2017 jifr® uq,a ld,fha ° meje;s kshx ;;a;ajh
u.ska miqld,Skj we;s lrk ,o wys;lr n,mEu
fuu ksIamdokh my< hEug fya;= úh' tneúka"
i,ld n,kq ,nk ld,m˙Éf√oh ;=<° fmd,a
wdY%s; ksIamdok /il ksIamdok m˙ud my< .sfhah'
fmd,a f;,a ksIamdokh fuá%la fgdka 2"851 la
olajd ishhg 70'6 lska my< .sh w;r" †isss¢ fmd,a
ksIamdokh fuá%la fgdka 8"461 la olajd ishhg
48'5 lska my< .sfhah' fkdb∫,a fmd,a f;,a
ksIamdokh o fuá%la fgdka 5"785 la olajd ishhg
16'7 lska my< .sfhah' fmd,a f.ä ksIamdokh my<
.sh o" 2018 jifr® m<uq Nd.fha °" fmd,a l%Sï"
msá l< fmd,a ls˙ yd †hr fmd,a ls˙ ksIamdokh
fuá%la fgdka 32"909 la olajd ishhg 51'4 lska by<
.sfhah' iemhqu my< hEu fya;=fjka 2018 jifr® °
fj<|fmd< fmd,a ñ, .Kkays ;shqKq jeäùula
is≥ úh' 2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° remsh,a
55'80 la jQ fmd,a f.ähl idudkH f;d. ñ,"
2018 jifr® tu ld,m˙Éf√oh ;=<° remsh,a
71'58 la olajd ishhg 28'3 lska by< .sfhah'
Bg iudkj" 2017 jifr® m<uq Nd.fha° remsh,a
61'71 la jQ fmd,a f.ähl idudkH is,a,r ñ,
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° f.ähla remsh,a
77'61 la olajd ishhg 25'8 lska by< .sfhah'
flfia jqjo" 2017 foieïnr® udifha ñ, .Kka
yd iei£fï° fmd,a f.ähl idudkH is,a,r
ñ, remsh,a 83'42 isg 2018 jifr® cqks udifha °
remsh,a 76'83 la olajd ishhg 7'9 lska my< .sfhah'
fmd,a uo wdY%s; m%Odk ksIamdok ;=fkys idudkH
wmkhk ñ, ̂ke'ú'i& 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° jQ
f.ähla remsh,a 53'15 l isg 2018 m<uq Nd.fha °
f.ähla remsh,a 79'47 la olajd ishhg 49'5 lska
ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah'
fjk;a lafIa;% fNda.
y m%Odk jYfhka u mej;s hym;a ld,.=◊l
;;aa;ajh fya;=fjka 2017$18 uy lkakfha fjk;a
lafIa;% fNda. j.djka h:d ;;a;ajhg m;a fjñka
2
25
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
tys ksIamdokh fuá%la fgdka 429"289 la olajd
ishhg 42'3 lska by< .sfhah' fuu lkakh ;=<°
lõms" uqxweg" l=rlalka yd wr®;dm,a jeks fNda.
ksIamdokh by< .sfhah' fuu fNda. wdkhkh u;
mkjd we;s úfYaI fj<| NdKav noao by< uÜgul
mej;Su fya;=fjka" wr®;dm,a jeks ksIamdok i|yd
by< ñ, .Kka ysñ ùu o fï i|yd ;rula ≥rg
Wmld˙ úh' fï w;r" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<°
nv b˙Û= ksIamdokh fuá%la fgdka 242"935 la olajd
ishhg 48'4 lska by< .sh w;r th weia;fïka;=.;
foaYSh nv b˙Û= wjYH;djfhka ishhg 50 lg
jvd jeä úh' ;jo" W∫ yd lõms ksIamdokh fuu
jifr® iuia; foaYSh wjYH;djfhka ishhg 80 la
muK iemhSug m%udKj;a jkq we;ehs wfmalaIs;h'
flfia jqjo" fmr jir yd iei£fï ° j.d lrk
,o N+ñ m%udKh wvqùu fya;=fldgf.k fidahd
fndaxÑ iy fida.ï jeks fjk;a lafIa;% fNda.
ksIamdokh wvqùfï m%jK;djla olakg ,enq◊'
t<j`M
y ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=fõ
;djld,sl weia;fïka;=j,g wkqj" 2017$18 uy
lkakfha iuia; t<jΩ ksIamdokh fuá%la fgdka
985"982 la olajd ishhg 20'6 lska by< .sfhah'
fuu jifr® uq,a ld,fha° m%Odk jYfhka t<jΩ
j.d lrk m%foaYhkays mej;s ys;lr ld,.=◊l
;;a;ajh fya;=fjka j.d lrk ,o N+ñ m%udKh
by< hEu ksid my;rg t<j`M ksIamdokh ishhg
31'1 lska yd Wvrg t<jΩ ksIamdokh ishhg
20'8 lska by< .sfhah' flfia jqjo" uehs ui
ueo Nd.fha ° meje;s wêl fmr fudaiï jeis
fya;=fjka mq;a;,u yd r;akmqr †ia;%slalj, .xj;=r
;;a;aj we;s jQ w;r tu.ska 2018 h, lkakh
i|yd ;jdka uÜgfï meje;s t<jΩ j.djkag
±ä ydks is≥ úh' ;jo" 2018 uehs udifha ° †jhsk
mqrd mej;s wêl jeis iys; ld,.=◊l ;;aa;ajh
ksid uq,a wjêfha meje;s Wvrg yd my;rg t<jΩ
j.djkag ydks is≥ùfuka iemhqï ;;a;ajhka my<
hEfï m%;sM,hla f,i 2018 uehs udifha w.
isg t<jΩ ñ, .Kka by< .sfhah' flfia jqjo"
cQ,s ui ueo jk úg fj<|fmd< fj; ,enqKq 2018
h, wiajekak t<jΩ ñ, .Kka my< hEu i|yd
Wmld¯ úh'
iSks
y 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° iSks ksIamdokh
fuá%la fgdka 22"858'8 la olajd ishhg 56'0 lska
by< .sfhah' fuh" w∞< m%foaYhkays mej;s
hym;a ld,.=◊l ;;a;ajh fya;=fjka
fijk., lr®udka; Yd,dfõ ksIamdokh ishhg
299'2 lska by< hEfï iy ksis ld,fha wiajkq
fkd,eîfuka .,aTh yd me,aj;a; lr®udka;
Yd,dfõ ksIamdokh ms<sfj<ska ishhg 59'8 lska yd
11'6 lska my< hEfï taldnoaO m%;sM,hla úh'
flfia jqjo" Wla ksIamdokh by< kexùfï woyi
we;sj" rch úiska Wla mr®fhaIK wdh;kh yd tlaj
Wlaj.dj by< kexùug jevigyka /ila l%shdjg
kxjk ,°' rch úiska .kq ,nk úúO m%h;akj,
iydh we;sj 2018 jifr® iuia; iSks ksIamdokh
fuá%la fgdka 50"802 la olajd ishhg 1 lska muK
iqΩ jYfhka by< hkq we;ehs wfmalaIs; w;r th
rfgys iuia; iSks wjYH;djfhka ishhg 9 la
muK jkq we;'
ëjr
y ëjr yd c,c iïm;a ixjr®Ok wud;HdxYfha
weia;fïka;=j,g wkqj" 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
uqyq≥ u;aiH yd ñ˙†h u;aiH ksIamdokh we;=<;a
iuia; u;aiH ksIamdokh fuá%la fgdka 254"395 la
olajd ishhg 0'6 lska iqΩ jYfhka by<
.sfhah' iuia; uqyq≥ u;aiH ksIamdokfhka
ishhg 46 l muK ∞hl;ajhla imhk wla
fjr< yd .eUqre uqyqfoa u;aiH ksIamdokh
miq.sh jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh yd
iei£fï ° fuá%la fgdka 101"180 la olajd ishhg
1'8 lska by< .sfhah' fï w;r" 2018 jifr® uehs
udifha ° m%Odk jYfhka fjr<dY%s; m%foaYj,
mej;s jeis iys; ld,.=Kh fya;=fjka fjr<
wdY%s; u;aiH ksIamdokh fuá%la fgdka 119"360 la
olajd ishhg 7'1 lska my< .sfhah' iuia; u;aiH
ksIamdokfhka ishhg 13 l muK ∞hl;ajhla
imhk ñ˙†h u;aiH yd c,„ú j.d Wm wxYfha
ksIamdokh 2017 jifr® m<uq Nd.h yd iei£fï °
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 35'2 lska ie,lsh
hq;= f,i by< .sfhah' ñ˙†h c,dYhkag u;aiH
megjqka uq∞ ye¯u iy c,„ú j.d wxYfha †hqKqj
fuu Wm wxYfha jr®Okh flfrys fya;= úh'
2
26
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
flfia jqjo" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° udΩ
is,a,r ñ, .Kka 2017 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√oh yd iei£fï ° by< uÜgul
mej;s◊'
mY= iïm;a
y 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° 2017 jifr® m<uq
Nd.hg idfmalaIj mY= iïm;a wxYfha jr®Okhla
olakg ,enq◊' i;a;aj ksIamdok yd fi!LH
fomdr®;fïka;=fõ weia;fïka;= yd mqfrdal:kj,g
wkqj 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=< ° iuia; ls˙
ksIamdokh ,Sgr ñ,shk 241'2 la olajd ishhg
8'5 lska by< .sh w;r th uqΩ foaYSh b,aÆfuka
ishhg 40 la muK iems¯ug m%udKj;a úh'
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d jQ iuia; ls˙
ksIamdokfhka t<ls˙ ksIamdokh ishhg 84'4 la jQ
w;r b;s˙h ó ls˙ ksIamdokhg wh;a úh' fï w;r"
2017 jifr® ° udmsh i;=ka ^Layer parents& wdkhkh by< hEu;a iuÛ 2018 jifr® m<uq
Nd.fha ° ì;a;r ksIamdokh ñ,shk 1"538 la olajd
ishhg 25'2 lska by< .sfhah' 2018 jifr® m<uq
Nd.fha ° l=l=Ω uia ksIamdokh fuá%la fgdka
100"040 la olajd ishhg 7'7 l jr®Okhla jdr®;d
lrk ,°' m%Odk jYfhka" †kla jhie;s l=l=Ω
megjqka ñ, .Kka by< hEu fya;=fjka" 2018
jifr® m<uq Nd.h ;=<° l=l=Ω uia ksIamdokh
i|yd jQ idudkH ms˙jeh by< .sfhah' 2018 jifr®
m<uq Nd.fha ° W!re uia yd yrla uia ksIamdokh o
ms<sfj<ska ishhg 32'9 lska yd 2'4 lska by<
.sfhah' i;a;aj ksIamdok yd fi!LH
fomdr®;fïka;=j úiska mY= iïm;a wxYfha m%Odk
ie,eiau u; mokïj †hr ls˙ wxYh ixjr®Okh
ls¯u i|yd jevigyka /ila l%shdjg kxjk ,°'
ls˙ ksIamdokh by< kexùu i|yd cdkuh
yelshdjka †hqKq ls¯u ;=<ska Y%S ,xldfõ ls˙ .j
iïm; jeä ls¯u i|yd mY= iïm;a wNsckk
jHdmD;shla l%shdjg kxjk ,°' jix.; yd fjk;a
frda. md,kh hgf;a rg mqrd i;=ka tkak;a ls¯u
iuÛ frda. úur®Ykh yd frda. ks¯laIK lghq;= o
is≥ lrk ,°' i;a;aj ksIamdok yd fi!LH
fomdr®;fïka;=j úiska l%shdjg kxjk ,o lafIa;%
mY= ffjoH fiajd †hqKq ls¯fï jevigyk hgf;a
mY= iïm;a f.dùkag fiajd imhk wdh;k jeä
†hqKq ls¯u u.ska mY= iïm;a ixjr®Okh i|yd jQ
wdh;ksl iydh Yla;su;a lrk ,°'
l¾udka;
y 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° lr®udka;
lghq;=j, tl;= l< w.h" 2017 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha ° jdr®;d l< ishhg 4'5 l
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 1'6 l iqΩ jr®Okhla
jdr®;d lrk ,°' b†ls¯ï lr®udka;fha iy m;,a yd
le”ï lghq;=j, olakg ,enqKq my; jeàu
lr®udka; lghq;=j, jr®Okhg wys;lr f,i
n,mdk ,°' fï w;r" fuu jifr® m<uq Nd.fha °
ksIamdok lr®udka; lghq;=" 2017 jifr® m<uq
Nd.hg idfmalaIj wvq fõ.hlska jqjo Okd;aul
jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' ;jo" ú≥,sh" .Eia"
jdIam yd jdhq iólrK iemhqï ls%hdldrlï fuu
jifr® m<uq Nd.fha ° ie,lsh hq;= f,i jr®Okh jQ
w;r" u,dmjyk lghq;=" li, l<ukdlrKh
iy tu øjH m%;splS%hlrKh ls¯fï ls%hdldrlï
iy c,h /ia ls¯u" ms˙is≥ ls¯u iy fn∞ye¯fï
ls%hdldrlïj, jr®Okfhaa hï ukao.dó;ajhla
fmkakqï lrk ,°'
y lr®udka; lghq;= jdr®;d l< wvq jr®Okh
flfrys 2017 jifr® m<uq Nd.fha° ishhg 3'6 l
jr®Okhla jdr®;d lrk ,o b†ls¯ï lghq;=
2018 jifr® m<uq Nd.fha oS ishhg 1'8 lska
my; jeàu m%Odk jYfhka fya;= úh' b†ls¯ï
lghq;=j, is≥ jQ my; jeàu ms<sìUq lrñka
fuu jifr® m<uq Nd.h ;=<° rfgys iuia;
isfuka;s WmfhdacH;dj ishhg 0'7 lska
wvq jQ w;r" f.dvke.s,s øjH wdkhk m˙ud
or®Ylh o ishhg 3'6 lska my; jegq◊' b†ls¯ï
lghq;= iu`. by< iyiïnkaOhla mj;sk m;,a
yd le”ï wdY%s; ls%hdldrlï o 2017 jifr®
m<uq Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 16'7 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
ishhg 0'4 l wvq ùula jdr®;d lrk ,°'
fï w;r" ksIamdok lr®udka; lghq;=j,
tl;= l< w.h" 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d lrk ,o ishhg 3'3 l jr®Okhg
idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg
3'1 l iSñ; jr®Okhlaa jdr®;d lrk ,°' ksIamdok
lr®udka; lghq;=j, fuu ukao.dó jr®Okh
ms<sìUq lrñka ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomdr®;fïka;=j u.ska .Kkh lrkq ,nk
ldr®ñl ksIamdok or®Ylh 2018 jifr® m<uq Nd.fha
° ishhg 1'1 l iqΩ by< hEula jdr®;d lrk ,°'
2
27
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
;jo" YS% ,xld uy nexl=j u.ska udislj
.Kkh lrkq ,nk ksIamdok wxYfha .ekqï
l<ukdlrejkaf.a or®Ylh iuia;hla jYfhka
.;a l< 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ksIamdok
lghq;=j, ukao.dó jr®Okhla fmkakqï lf<ah'
iuia; ksIamdok lr®udka; lghq;=j, olakg
,enqKq fuu jr®Okh i|yd 2017 jifr® m<uq
Nd.fha ° jr®Okhla fmkakqï fkdl< wdydr"
îu iy ≥ïfld< ksIamdok lghq;=" 2018
jifr® m<uq Nd.h ;=< lDIsldr®ñl lghq;=
h:d ;;a;ajhg m;aùu;a iu`. ishhg 5'3 lska
jr®Okh ùu m%Odk jYfhka ∞hl úh'
;jo" 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg
3'8 l jr®Okhla jdr®;d l< fr†ms<s" ksñ we∫ï" iï
iy iï NdKav ksIamdokfhys tl;= l< w.h 2018
jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 4'1 lska jr®Okh úh'
flfia jqjo" 2017 jifr® m<uq Nd.fha° ishhg
13'7 lska my; jegqKq wÛ=re yd Lksc f;,a
ms˙my≥ ls¯fï lghq;= 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
;j≥rg;a ishhg 22'0 lska ie,lsh hq;= f,i wvq
úh' fjk;a lr®udka; wdYs%; lghq;=j, tl;=
l< w.h ie,lSfï° ú≥,sh" .Eia" jdIam yd
jdhq iólrK iemhSfï lghq;= 2017 jifr®
m<uq Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 2'4 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
ishhg 6'9 lska ie,lsh hq;= f,i jr®Okh úh'
fï w;r" u,dmjyk lghq;=" li, l<ukdlrKh
iy tu øjH m%;splS%hlrKh ls¯fï ls%hdldrlï
iy c,h tla/ia ls¯u" ms˙my≥ ls¯u iy
fn∞ye¯ï lghq;= 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
ms<sfj<ska jdr®;d l< ishhg 8'7 l iy ishhg
10'8 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr®
m<uq Nd.fha ° ms<sfj<sska ishhg 6'4 la iy
ishhg 1'9 la f,i idfmalaIj wvq fõ.hlska
jr®Okh úh'
ksIamdok m%jK;d iy wdh;ksl iydh( ksIamdok l¾udka; wdY%s; l%shdldrlï
ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh1
y ldr®ñl ksIamdok or®Ylh" 2017 jifr® m<uq
Nd.fha° fukau 2018 jifr® m<uq Nd.fha° o
ishhg 1'1 l iqΩ jr®Okhla jdr®;d lf<ah' wdydr
1 ldr®ñl ksIamdok or®Ylh ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j u.ska
.Kkh lrkq ,nhs' tys mokï jr®Ih 2015 jk w;r cd;Hka;r iïu;
ldr®ñl jr®.SlrKh ^4 jk ixfYdaOkh& wkqj jr®.SlrKh lr we;' fuf;la
Ndú;d lrk ,o lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylh fjkqjg ksIamdok m%jK;d
úYaf,aIKh ls¯u i|yd ldr®ñl ksIamdok or®Ylh Ndú;d lrkq ,efí'
øjH ksIamdokh" weÛÆï ksIamdok" ridhksl yd
ridhksl øjH ksIamdok iy rnr® yd ma,diaála
øjH ksIamdok jeks ldr®ñl ksIamdok or®Ylfha
m%Odk Wm ldKav iqΩ jr®Okhla fmkakqï l< o"
l=vd ldKav lsysmhl ksIamdokh ie,lsh hq;= f,i
wvq ùu fya;=fjka iuia; jr®Okh ishhg 1'1 lg
iSud úh' foaYSh fj<|fmd< wjYH;d imqrd,Sug
by< ∞hl;ajhla olajk wdydr øjH" îu jr®. yd
f,day fkdjk Lkscuh øjH ksIamdok ldKavj,
jr®Okh iSud ùug .Dyia: b,aÆu by< fkdhEu
n,mEfõh'
y ldr®ñl ksIamdok or®Ylfha ;=fkka tllg
jeä m%udKhla wh;a jk wdydr øjH
ksIamdok wxYh" miq.sh jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d l< ishhg 1'4 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 2'4 l uOHia:
jr®Okhla jdr®;d lf<ah' f;a ksIamdokh yer
fuu ldKavfha l%shdld˙;ajh m%Odk jYfhkau
rπ mj;skqfha .Dyia: m˙fNdack b,aÆu
u;h' tneúka" md˙fNda.sl b,aÆu iSudùu
ksIamdok l%shdldrlïj, uOHia: jr®Okhg
fya;= jQjd úh yelsh' m<uq udi yh ;=<° wdydr
øjH ksIamdok hgf;a uia wdY%s; ksIamdok" áka
udΩ" ls˙msá" cEï yd fidaia" whsial%Sï yd whäka
ÆKq we;=Ω ldKavj, jr®Okhla jdr®;d úh'
2018 jifr® m<uq Nd.fha° ;s˙Û= msá ksIamdokh
iy iy,a ksIamdokh miq.sh jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√oh yd iei£fï° jr®Okh úh'
y ldr®ñl ksIamdok or®Ylfha fojk úYd,;u
ldKavh jk weÛÆï ksIamdok wxYh 2017
jifr® m<uq Nd.fha jdr®;d l< ishhg 3'3 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 m<uq Nd.fha °
ishhg 3'9 l jr®Okhla jdr®;d lf<ah' tfy;a
úfYaI m%;s,dN iys; fj<| jrKhka ms<sn|
fmd≥ l%uh ^„'tia'mS' ma,ia& kej; ia:dms;j
meje;sh o weÛÆï lafIa;%fha lemS fmfkk
jr®Okhla jdr®;d ù fkdue;' „'tia'mS' ma,ia
iykh l%shd;aul ld,iSudj m%fhdackhg .ksñka
Y%S ,xldj fjk;a w.h tl;= l< lr®udka;
f.dvkexùfï we;s yelshdj o jr®Okh l< hq;= nj
fuu.ska fmkakqï flfr®' 2017 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha ° ishhg 1'5 l jr®Okhla jdr®;d
l< fr†ms<s ksIamdok wxYh 2018 jifr®° ishhg
1'7 lska my< .sfhah'
2
28
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
y fjk;a f,day fkdjk Lkscuh øjH ksIamdokh
2017 jifr®° jdr®;d l< by< ksIamdokhg
idfmalaIj" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° ishhg
5'3 lska my< .sfhah' fuu ldKavhg isfuka;s"
fmdaisf,aka yd firñla ksIamdok" ù≥re ksIamdok"
msÛka ueá" f.dvke.s,s øjH iy fldkal%SÜ yd
n∞u ieliqï we;=Ω wfkl=;a ksIamd†; wvx.= fõ'
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° fmdaisf,aka ksIamd†;"
ù≥re fnda;,a" fiú,s WΩ yd /<s ;yvq ksIamdok"
2017 jifr® m<uq Nd.hg idfmalaIj ie,lsh hq;=
f,i my< .sfhah' 2017 jifr® m<uq Nd.hg
idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha° isfuka;s
ksIamdokfha o" iqΩ wvqùula fmkakqï lf<ah'
2018 m<uq ldr®;=fõ° b†ls¯ï lafIa;%fha
l%shdldrlï my< hEu b†ls¯ï i|yd wjYH
wuqøjH ksIamdokh my< hEug fya;= úh'
y 2017 jifr® m<uq Nd.fha° ishhg 14'5 l my< hEula
fmkakqï l< wÛ=re yd ms˙my≥ l< Lksc f;,a
ksIamdokh" 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 3'9 l
uOHia: jr®Okhla jdr®;d lf<ah' 2017 jifr®°
fufyhqïj,g we;s jQ ndOd fya;=fjka imq.ialkao
f;,a ms˙my≥fõ l%shdldrlï ;djld,slj
keje;aùug is≥ jQ w;r ldr®hlaIu;djh jeä
ls¯fï wruq◊ka ie,iqï lrk ,o wÆ;ajeähd
lghq;= 2018 jifr® m<uq Nd.fha° o is≥ úh'
y rnr® iy ma,diaála øjH ksIamdok fmr jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√ofha° mej;s ishhg 2'4 l jr®Okh yd
iei£fï° 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg
1'9 l jr®Okhla jdr®;d lf<ah' fuuÛska
cd;Hka;r fj<|fmdf<a rnr® i|yd meje;s ñ,
.Kka my< hEu yd Y%S ,xldfõ rnr® ksIamdokh
wvqùu yuqfõ rnr® wmkhk b,lal lr .;a rnr®
ksmehqï lr®udka;fhys o ukao.dó;ajhla fmkakqï
lrhs' 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° rnr® ghr®" w;a
jeiqï" ISÜ rnr® jr®. yd fl%ama rnr® ksIamdok ñY%
l%shdld˙;ajhla jdr®;d lf<ah'
y ridhksl yd ridhksl øjH ksIamdok" 2017 jifr®
m<uq Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 15'3 l my<
hEug idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha° ishhg
7'1 l jr®Okhla jdr®;d lf<ah' fuu Wm ldKavhg
fmdfydr" m<sfndaOkdYl" ;Ska;" jdr®ksIa" uqøK
;Ska;" inka" fia≥ïldrl" ikSmdrlaIl ;=jd"
.sksl+re" iqj| ú,jqka" m%d:ñl ma,diaála ksIamdok
wd†h we;=<;a jk w;r" fuh fkdfhla jr®.j,
lr®udka; /ilska hqla;ùu yd md˙fNda.sl b,aÆï
idOlj, mj;sk fjkialï fya;=fjka
idudkHfhka by< úp,khkaf.ka iukaú; fõ'
fuu ld,m˙Éf√ofha° fmdfydr ksIamdokh
my< .sfhah' fï w;r" ;Ska;" ikSmdrlaIl ;=jd"
fia≥ïldrl" fmd,s;Ska uÆ yd fmd,s;Ska frda,a
ksIamdokh by< .sfhah' rg ;=< m˙yrKhg
.efkk fmd,s;Ska m%udKh iSud ls¯ug .;a
jevms<sfj<ys ie,lsh hq;= n,mEula we;sù
fkdue;s nj fuu wjika ksIamdok foflys
jr®Okh u.ska ms<sônq flfr®'
y îr yd wrlal= ksIamdokh by< hEu fya;=fjka
îu jr®. ksIamdokh 2017 jifr® m<uq Nd.fha°
jdr®;d l< ishhg 5'1 l wvqùu yd iei£fï° 2018
jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ofha° ishhg 6'1 l
jr®Okhla fmkakqï lf<ah' ≥ïfld< wdY%s; øjH
ksIamdokh óg m%;súreoaO yeis¯ula fmkakqï
lrñka 2017 jifr® m<uq Nd.fha° jdr®;d jQ ishhg
3'9 l my< hEug idfmalaIj" is.rÜ ksIamdokh
wvqùu fya;=fjka ishhg 7'4 l wvqùula jdr®;d
lrñka wLKavj my< .sfhah'
y 2017 jifr® m<uq Nd.fha° ms<sfj<ska ishhg
9'5 la yd ishhg 7'2 la f,i jr®Okh jQ uQ,sl f,day
jr®. ksIamdokh iy ms˙ilik ,o f,day ksIamdokh
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ms<sfj<ska ishhg
11'4 l yd ishhg 14'6 l jr®Okhla fmkakqï
lf<ah' uQ,sl f,day jr® ksIamdok wxYfha by<
jr®Okhg Bhï yd weÆïkshï wdY%s; ksIamdok
by< hEu fya;= jQ w;r ms˙ilik ,o f,day
ksIamdokfha by< hEug weÆñkshï yd jdfka
ksmehqï jeäùu fya;= úh'
96
2017 2018
98
100
102
104
106
108
110
112
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
2'5 rEm igyk
ld¾ñl ksIamdok o¾Ylh
o¾Yl
w.h ^2015
}100&
ck
'
fmn'
ud¾
;=
wfm%a,a
ueh
s
cqk
s
cQ,s
wf.da'
iem
a'
Tl
a'
fk
dje'
foie'
2
29
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
y 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° l=vd m˙udKfha
ldKav folla jk iï yd iï wdY%s; ksIamdok
Wm wxYh ishhg 3'4 l jr®Okhla iy ±j wdY%s;
ksIamdok ̂.Dy NdKav yer& Wm wxYh ishhg 13'5 l
jr®Okhla fmkakqï lr we;' m<uq ldKavfha
jr®Okhg uÆ yd lnd wd° iï ksIamdok by<
hEuo wfkla ldKavfha jr®Okhg ±j fuda,a j,
,S ieliqï iy ≥ï˙h is,amr fldg yd ;=kS ,E,s
ksIamdok by< hEuo fya;= úh'
y ldr®ñl ksIamdok or®Ylfha ishhg 2 l jvd wvq
∞hl;ajhla iys; ;j;a WmldKav yhl
ksIamdokh my< jegq◊' lv∞is yd lv∞is
øjH ksIamdokh ^ishhg 17'2 lska&" uQ,sl T!IO
ksIamdok iy T!IO yd iïnkaO ieliSï
^ishhg 13'0 lska&" ú≥,s WmlrK ksIamdokh
^ishhg 13'2 lska& yd .Dy NdKav ksmoùu
^ishhg 10'2 lsska& wdos ldKav fndfyduhl ie,lsh
hq;= wvq ùula úh' wNHdi fmd;a" mqj;am;a" uqo,a
fkdaÜgq" we;eï T!IO lr,a jr®. yd wdhqr®fõo
mdk jr®." .Dyia: ú≥,s WmlrK" jhr®" fuÜg"
±j NdKav yd j;=r fmdïm wd° jQ øjH ksIamdokh
wvqùu fuu whym;a m%;sM,hg ∞hl úh'
y lr®udka; yd jd◊c lghq;= wud;HdxYh iy
ixjr®Ok Wmdh udr®. yd cd;Hka;r fj<| lghq;=
wud;HdxYh úiska lr®udka; l,dm ixjr®Okh"
fr.=,dis iïmdokh iy wdfhdack i|yd wkque;sh
,nd °u yryd lr®udka; wxYfha m%jr®Okh Wfoid
iydh ,nd fok ,°' lr®udka; yd jd◊c lghq;=
wud;HdxYfha ksr®foaYhkag wkqj rch úisska
ksIamdok lr®udka;hg wjYH Wiia ;dlaI◊l
hka;% iQ;% wdkhkh ls¯fï ° mkjd ;snQ jrdh yd
.=jka f;dgqfmd< ixjr®Ok noafoka ishhg 75 l
iykhla ,nd °ug ;SrKh lrk ,°' fudagr® r:
ksIamdokh" tla,ia ls¯ug yd Wmdx. ksmoùug
iydh °u i|yd iy tu wxYh fj; úfoaYSh Rcq
wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSfï wruq◊ka iïu;
fufyhqï l%shdmámdáhla ieliSug lr®udka; yd
jd◊c lghq;= wud;HdxYh lghq;= lf<ah' ;jo"
bka†hdkq wdfhdack wfmalaIdfjka W;=re m<df;a
wÉpqfõ,s ldr®ñl l,dmh mqΩ,a ls¯u i|yd
lr®udka; yd jd◊c lghq;= wud;HdxYh ie,iqï
lr we;' fï w;r" wdfhdack i|yd wkque;sh
,nd °u i|yd fhd∞ .ekSug Y%S ,xld wdfhdack
uKav,h úiska 2018 uehs udifha° wdfhdack
i|yd wjYH ishÆ myiqlï tla ia:dkhlskau
,nd.ekSug ie,iSfï ldr®hidOk n,ldh
(Single Window Investment Facilitation Taskforce) u.ska fjí oajdrh wdrïN lrk ,°' 2018 jifr®
m<uq Nd.fha ° Y%S ,xld wdfhdack uKav,h
úiska ìx.s˙h" udj;.u" ñ,a,ksh yd pd,s
ujqkaÜ j;a; hk wmkhk ieliqï l,dm y;r
wdY%s; ixjr®Ok lghq;= wdrïN lrk ,°' 2018
jifr® ueo jkúg wmkhk ieliqï l,dmhkays
/lshd wjia:d 6"500 la muK we;s njo thska wvla
hka;% l%shdlrejka i|yd jk mqrmamdvq f,i o
y∫kd f.k we;s Y%S ,xld wdfhdack uKav,h"
lr®udka; wxYfha wfkl=;a mdr®Yajlrejka iuÛska
l=i,;d ixjr®Okh ls¯fï ldr®hidOk n,ldh
msysg jQ w;r tu.ska lïy,a fiajlhskaf.a iudc
ms<s.ekSu by< kexùug iy lïlre yd jD;a;Sh
iñ;s in|;d wud;HdxYh iuÛ tlaj †jhsk mqrd
/lshd i,ams,a meje;aùug o lghq;= lr we;'
y ;j;a wud;HdxY lsysmhla" rdcH wdh;k yd
lr®udka; uKav," ksIamdok wxYhg iydh
±laùu wLKavj is≥ lrk ,°' úoHd" ;dlaIK"
mr®fhaIK" ksmqK;d ixjr®Ok yd jD;a;Sh mqyqKq
iy lkao Wvrg Wreuh ms<sn| wud;HdxYh
u.ska iïmdokh l< uQ,sl úoHd;aul mr®fhaIK
m%;sm;a;sh" cdk uOHia:dk ms<sn| cd;sl
m%;sm;a;sh yd cd;sl cdk o;a; .nvdj i|yd
l%shdld¯ ie,eiau u.ska cd;sl mr®fhaIK yd
ixjr®Ok rduqj l%shd;aul ls¯ug iydh jkq we;'
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
-2.5
-1.5
-0.5
2017 2018
0.5
1.5
2.5
3.5
4.5
5.5
1.6%
3.9% 3.8%
1.6%
0.6%0.5%
2'6 rEm igyk
ld¾ñl ksIamdok o¾Ylfha m%Odk ldKavj, jd¾Isl fjkiaùug odhl;ajh
wdydr øjH
ld¾;= 1 ld¾;= 2 ld¾;= 3 ld¾;= 4 ld¾;= 1 ld¾;= 2
rn¾ iy ma,diaála ksIamdÈ;
or®Ylfha jr®Okh
we.¨ï fjk;a f,day fkdjk Lkscuh øjH
w.=re iy msßmyÿ l< Lksc f;,a øjH ksIamdokh
wfkl=;a
2
30
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
;jo" rg ;=< jD;a;sh mqyqKqj jeä †hqKq
ls¯ug ;%sl=Kdu,h †ia;%slalfha lskakshd
m%foaYfha úYaj úoHd,hla msysgqùug wjYH
bvï mjrd .ekSug wud;HdxYh lghq;=
lr we;' ldr®ñl ;dlaIK wdh;kh úiska
Y%S ,dxlsl jHjidhlhkag ksmoùug yd wf,ú
ls¯ug yels ksIamdok jeä †hqKq ls¯ug ;dlaIK
yqjudre jevigyka mj;ajk ,°' fï w;r"
cd;sl úoHd moku úiska YsIH;aj lsysmhla
m%∞kh l< w;r kj ksIamdok y∫kajd°fï
uQ,drïNhkaj, kshq;= mr®fhaIlhkag m%∞k
,nd°ug lghq;= lf<ah' fï w;r" ldka;d yd
<ud lghq;= wud;HdxYh úiska rg ;=< ldka;d
jHjidhl;ajh by< kexùug lghq;= lrk ,°'
ia;%S Y%u iyNd.S;ajh jeä ls¯fï wruqKq
fmr±˙j †jhsk mqrd †jd iq/l=ï uOHia:dk
2"000 la ia:dmkh ls¯ug ldka;d yd <ud lghq;=
wud;HdxYh n,dfmdfrd;a;= fõ' Y%S ,xldfõ
msysgqjd we;s lr®udka; uKav, yd iud.ï
/ila o úúO jQ jevigyka l%shd;aul ls¯u u.ska
ksIamdok wxYhg iyfhda.h ±laùug yd rdcH
wxYfha m%;sm;a;s iïmdokhg ∞hl úh' rnr®
ksIamdok iud.ï" wmkhk ixjr®Ok uKav,h"
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j iy foaYSh yd úfoaYSh
WmfoaYlhska úiska w.h∞u ixjr®Okh Wfoid
iyfhda.fhka lghq;= ls¯u iy wmkhk úNj;dj
jeä †hqKq ls¯u i|yd §,xld rnr® f.da,Sh ixioh¶
kñka úfYaI wjYH;djhka i|yd jk tallhla
msysgqjk ,°' jd◊c kS;s yd Ndú;hka ixjr®Okh
ms<sn| wdh;kfha yjq,ald¯;ajh iuÛ ,xld
jd◊c uKav,h úiska wêlrKfhka m˙ndysrj
jd◊c wdrjq,a ksrdlrKh ls¯u i|yd msysgqùug
myiqlï ie,iSug §,xld jd◊c uKav, iy
jd◊c kS;s yd Ndú;hka ixjr®Ok ms<sn|
wdh;kfha úl,am wdrjq,a úi£fï uOHia:dkh¶
msysgqjk ,°'
fiajd
y wdr®:ßlhg úYd,;u ∞hl;ajh imhk fiajd
wdY%s; wdr®:ßl lghq;=j, tl;= l< w.h 2017
jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d lrk ,o ishhg 3'5 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha °
ishhg 4'8 lska jr®Okh úh' uQ,H fiajd" f;d.
iy is,a,r fj<πï lghq;= iy fjk;a fm!oa.,sl
fiajd lghq;=j, wLKav jr®Okh fï i|yd
uQ,sl jYfhka ∞hl úh' ;jo" foam< fj<πï
lghq;=" m%jdyk fiajd" kjd;eka iemhSfï fiajd"
rlaIKh" ú≥,s ixfoaY fiajd" jD;a;Shuh fiajd"
fi!LH fiajd iy wOHdmksl fiajd wdY%s; wdr®:ßl
lghq;=j, jr®Okho fiajd lghq;=j, jr®Okh
i|yd Okd;aulj ∞hl úh' flfia jqjo" rdcH
m˙md,k fiajd iy .=jka ú≥,s iy rEmjdyskS
úldYkh iy tu ksIamdok lghq;= fuu jifr®
m<uq Nd.fha ° my; jegq◊' YS% ,xld uy nexl=j
úiska udislj iïmdokh lrkq ,nk fiajd
wxYfha .ekqï l<ukdlrejkaf.a or®Ylh wkqjo
2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° fiajd wdY%s; iuia;
wdr®:ßl lghq;=j, jr®Okhla fmkakqï lrk ,°'
fj<|du" m%jdyk fiajd" kjd;eka iemhSu iy
wdydrmdk iemhSfï fiajd
y f;d. yd is,a,r fj<πu" m%jdykh yd
.nvdlrKh iy kjd;eka iemhSu yd wdydrmdk
iemhSfï fiajd lghq;=j, tl;= l< w.h 2017
jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d lrk ,o ishhg
2'0 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq
Nd.h ;=<° ishhg 4'0 lska jr®Okh úh' fuu
jr®Okh i|yd" f;d. yd is,a,r fj<πï lghq;=
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg
3'3 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq
Nd.h ;=<° ishhg 5'3 lska jr®Okh ùu m%Odk
jYfhka fya;= úh' fï w;r" u.Ska yd NdKav
m%jdyk fiajd yd .nvd myiqlï iemhSfï lghq;=
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg
0'1 l b;d iqΩ jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr®
m<uq Nd.h ;=<° ishhg 1'8 lska jr®Okh úh'
lDIsldr®ñl ksIamdok h:d ;;a;ajhg m;aùfuka
we;s jQ Okd;aul n,mEu f;d. yd is,a,r fj<πï
lghq;= iy m%jdyk fiajd jr®Okh ùu flfrys
ys;lr f,i ∞hl jkakg we;' ;jo" kjd;eka
iemhSu yd wdydr mdk iemhSfï fiajd wdY%s; lghq;=
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg
4'9 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® w∞<
ld,m˙Éf√oh ;=<° ishhg 7'0 l ys;lr
jr®Okhla jdr®;d lrk ,o w;r ;eme,a yd l=˙hr®
fiajd wdY%s; lghq;= 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d l< ishhg 6'0 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 5'7 lska
jr®Okh úh'
2
31
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
f;dr;=re iy ikaksfõokh
y f;dr;=re iy ikaksfõok lghq;=j, tl;= l<
w.h 2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l<
ishhg 9'5 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr®
m<uq Nd.h ;=<° ishhg 9'8 l jr®Okhla jdr®;d
lrk ,°' fï i|yd" ú≥,s ixfoaY fiajd 2017 jifr®
m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg 10'5 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.h
;=<° ishhg 12'9 lska ie,lsh hq;= f,i jr®Okh
ùu m%Odk jYfhka fya;= úh' ;jo" m˙.Kl
jevigyka" uD≥ldx. ksIamdokh yd ta wdY%s; fiajd
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg
3'9 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® wkqrEm
ld,m˙Éf√oh ;=<° ishhg 6'7 lska jr®Okh úh'
flfia jqjo" .=jka ú≥,s iy rEmjdyskS úldYkh
iy tu ksIamdok lghq;= 2017 jifr® m<uq
Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 22'1 l jr®Okhg
idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg
16'8 lska my; jegq◊'
uQ,H" rlaIKh iy ksjdi whs;sh yd foam< fj<|du
y uQ,H" rlaIKh iy ksjdi whs;sh yd foam<
fj<πï wdY%s; lghq;=j, tl;= l< w.h"
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg
7'7 l jr®Okhg idfmalaIj" 2018 jifr® m<uq
Nd.fha ° ishhg 8'5 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°'
fï i|yd" m%Odk jYfhka uQ,H yd uQ,H w;rue†
fiajd iy ta wdY%s; fjk;a fiajdj, jr®Okh
∞hl úh' ta wkqj" uQ,H yd uQ,H w;rue† fiajd
iy ta wdY%s; fjk;a fiajd 2017 jifr® m<uq
Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 10'0 l jr®Okhg
idfmalaIj 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg
12'2 lska jr®Okh úh' fï w;r" ksjdi whs;sh iy
foam< fj<πï lghq;= 2017 jifr® m<uq Nd.h
;=<° jdr®;d l< ishhg 5'5 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 4'3 lska
jr®Okh úh' ;jo" rlaIKh" m%;srlaIKh iy
úY%du wruqo,a l<ukdlrKh 2017 jifr® m<uq
Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg 6'3 l jr®Okhg
idfmalaIj 2018 jifr® tu ld,m˙Éf√oh ;=<°
ishhg 10'2 lska jr®Okh fjñka fuu wdr®:ßl
lghq;=j, iuia; jr®Okhg ∞hl úh'
jD;a;Shuh fiajd iy fjk;a fm!oa.,sl fiajd
y jD;a;Shuh fiajd iy fjk;a fm!oa.,sl fiajdj,
tl;= l< w.h 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d l< ishhg 3'4 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<° ishhg 4'7 l jr®Okhla
jdr®;d lrk ,°' fï i|yd uQ,sl jYfhka" fjk;a
fm!oa.,sl fiajd" 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d l< ishhg 3'7 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® tu ld,m˙Éf√ofha ° ishhg 5'0 lska
jr®Okh ùu fya;= úh' ;jo" fuu wdr®:ßl
lghq;=j, iuia; jr®Okhg ∞hl fjñka jD;a;Shuh
fiajd 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg
2'0 l jr®Okhg idfmalaIj fuu jifr® w∞<
ld,fha ° ishhg 3'0 lska jr®Okh úh'
rdcH mßmd,kh" cd;sl wdrlaIdj" wOHdmkh" fi!LHh
iy iudc wdrlaIK fiajd
y rdcH m˙md,kh" cd;sl wdrlaIdj" wOHdmkh"
fi!LHh iy iudc wdrlaIK fiajd wdY%s;
lghq;=j, tl;= l< w.h" 2017 jifr® m<uq
Nd.fha° fukau 2018 jifr® m<uq Nd.fha ° o ishhg
0'5 l b;d iqΩ jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fuu
wdr®:ßl lghq;=j, jr®Okh ukao.dó ùug" rdcH
m˙md,kh" cd;sl wdrlaIdj yd iudc wdrlaIKh
wdY%s; lghq;= 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d
l< ishhg 4'7 l my; jeàug idfmalaIj"
2018 jifr® m<uq Nd.fha ° ishhg 0'7 lska
;j≥rg;a my; jeàu fya;= úh' fï w;r" fi!LHh
fiajd iy wOHdmk fiajd 2017 jifr® m<uq
Nd.fha ° ms<sfj<ska jdr®;d l< ishhg 11'9 l iy
ishhg 3'6 l jr®Okhkag idfmalaIj 2018 jifr®
w∞< ld,m˙Éf–oh ;=<° ms<sfj<ska ishhg
2'2 la iy ishhg 1'7 la f,i iqΩ jr®Okhka
jdr®;d lrk ,°'
úhou
y m˙fNdack iy wdfhdack úhofuka iukaú; jk
o< foaYSh úhou ̂ o'foa'ú'& mj;akd fj<|fmd< ñ,
wkqj 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d l< ishhg
11'4 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq
Nd.fha ° ishhg 9'2 lska jr®Okh úh' fï i|yd"
wdfhdack úhofuys miqnEu yuqfõ jqjo m˙fNdack
úhou by< hEu m%Odk jYfhka fya;= úh'
2
32
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
ta wkqj" 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° mj;akd
fj<|fmd< ñ, wkqj ishhg 6'0 lska jr®Okh jQ
m˙fNdack úhou" 2018 jifr® m<uq Nd.h
;=<° ishhg 12'4 lska jr®Okh úh' fï w;r"
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° mj;akd fj<|fmd<
ñ, wkqj ishhg 23'1 lska jr®Okh jQ wdfhdack
úhou" 2018 jifr® w∞< ld,m˙Éf–oh ;=<°
ishhg 3'2 l iSñ; jr®Okhla jdr®;d lrk ,°'
wdfhdack úhofuys olakg ,enqKq fuu
ukao.dó;ajh" 2018 jifr® m<uq Nd.h ;=<°
b†ls¯ï lghq;=j, tl;= l< w.fhys olakg
,enqKq miqnEfuka o ms<sìUq fõ' fï w;r"
2017 jifr® m<uq Nd.h ;=<° mj;akd fj<|fmd<
ñ, wkqj ishhg 17'1 lska my; jegqKq Y=oaO úfoaYSh
b,aÆu fuu jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh ;=<°
ishhg 24'1 lska ;j≥rg;a my; jegq◊' fuys°
NdKav iy fiajd wmkhk" 2017 jifr® m<uq
Nd.h ;=<° jdr®;d l< ishhg 11'6 l jr®Okhg
idfmalaIj fuu jifr® w∞< ld,m˙Éf√oh ;=<°
ishhg 11'8 l ie,lsh hq;= jr®Okhla jdr®;d
l< o" wdkhk 2017 jifr® m<uq Nd.fha °
jdr®;d l< ishhg 13'0 l jr®Okhg idfmalaIj
fuu jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√oh ;=<° ishhg
15'0 l by< fõ.hlska jr®Okh ùu Y=oaO úfoaYSh
b,aÆu my; jeàug fya;= úh' ta iu`.u" o'foa'ú'
iy Y=oaO úfoaYSh b,aÆfuka iukaú; jk o<
foaYSh ksIamd†;h ^o'foa'ks'& mj;akd fj<|fmd<
ñ, wkqj 2017 jifr® m<uq Nd.fha ° jdr®;d l<
ishhg 11'0 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr®
m<uq Nd.h ;=<° ishhg 8'0 lska jr®Okh úh'
y o'foa'ú'" 2017 jifr® ° mj;akd fj<|fmd<
ñ, wkqj jdr®;d l< ishhg 11'7 l jr®Okhg
idfmalaIj 2018 jifr® ° remsh,a ì,shk 15"602'3 la
olajd ishhg 9'3 lska jr®Okh jkq we;ehs
mqfrdal:kh lr we;' wdfhdack lghq;=j,
mqfrdal:kh lr we;s miqneiSu yuqfõ jqjo
m˙fNdack úhofuys wfmalaIs; by< hEu fuu
jr®Okh flfrys m%Odk jYfhka ∞hl jkq we;'
fï w;r" Y=oaO úfoaYSh b,aÆu fmr jifr® °
jdr®;d lrk ,o ishhg 9'5 l my; jeàug
idfmalaIj 2018 jir ;=<° ishhg 17'9 lska my;
jefgkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' fï wkqj"
2'7 rEm igyk
wd¾Ólfha iuia; úhou ^o'foa'ks'ys m%;sY;hla f,i&
fm!oa.,sl
mßfNdackh
rcfha
mßfNdackh
o< m%d.aOk
iïmdokh
NdKav yd fiajd
wmkhk
NdKav yd fiajd
wdkhk
61.6% 63.9%
8.0% 8.6%
38.0% 36.3%
21.7% 22.4%
31.2%
2017 m<uq Nd.h 2018 m<uq Nd.h
29.3%
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' 2017 jifr® °
jdr®;d l< ishhg 11'8 l jr®Okhg idfmalaIj
2018 jifr® ° ishhg 8'7 l jr®Okhla jdr®;d lrkq
we;ehs wfmalaId flfr®'
mßfNdackh
y wdr®:ßlfhys úYd,;u úhoï ldKavh jk
m˙fNdack úhou 2017 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
9'0 l jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® ° mj;akd
fj<|fmd< ñ, wkqj remsh,a ì,shk 10"898'4 la
olajd ishhg 16'0 lska jr®Okh jkq we;ehs
mqfrdal:kh lr we;' fm!oa.,sl m˙fNdack
úhou fukau rdcH wxYfhys m˙fNdack úhou o
iuia; m˙fNdack úhou by< hEu i|yd
∞hl;ajh imhkq we;ehs wfmalaId flfr®' ta wkqj"
fm!oa.,sl m˙fNdack úhou mj;akd fj<|fmd<
ñ, wkqj 2017 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 8'7 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® ° ishhg 16'3 lska
jr®Okh jkq we;ehs wfmalaId flfr®' 2018
jifr® m<uq Nd.h ;=<° rdcH m˙fNdack
úhofuys olakg ,enqKq m%jK;d fukau
b†˙ ld,h i|yd jk mqfrdal:k ie,lSfï °
rdcH wxYfhys m˙fNdack úhou o 2017 jirg
idfmalaIj 2018 jifr® ° ;j≥rg;a jr®Okh jkq
we;ehs wfmalaIs;h'
2
33
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
wdfhdack
y 2018 jifr® ° mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj
wdfhdack" 2017 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 17'2 l
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 3'6 lska my; jefgkq
we;ehs mqfrdal:kh flfr®' jifr® m<uq Nd.fha
rdcH úhofuys m%jK;dj fukau b†˙ mqfrdal:k o
ie,lSfï ° jir ;=< rdcH wxYfhys wdfhdack
lghq;=j, hï miqnEula wfmalaId flfr®' ;jo"
iuia; wdfhdackj,g m%Odk ∞hl;ajhla olajk
b†ls¯ï lghq;=j,g w∞< fm!oa.,sl wdfhdackj,
ukao.dó jr®Okh ms<sìUq lrñka fm!oa.,sl
ksjdi ñ,° .ekSï$b†ls¯ï$wÆ;ajeähd ls¯ï
i|yd fm!oa.,sl wxYh fj; jd◊c nexl=j,ska
,ndfok ,o Kh m%udKh 2018 jifr® cqks
udih wjidkh jk úg fmr jifr® w∞<
ld,m˙Éf√ofhys jdr®;d l< ishhg 22'9 l
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 14'6 l wvq jr®Ok
fõ.hla jdr®;d lrk ,°' wdfhdack NdKav
wdkhkh ie,lSfï °" wdkhk m˙ud or®Yl u.ska
ms<sìUq jk m˙† f.dvke.s,s øjH wdkhkh 2017
jifr® m<uq udi wg ;=< jdr®;d l< ishhg 8'3 l
jr®Okhg idfmalaIj 2018 jifr® m<uq udi wg
;=<° ishhg 3'0 lska my; jegq◊' ;jo" jifr®
m<uq udi wg ;=<°" hka;%iQ;% iy WmlrK
wdkhkh iqΩ jr®Okhla fmkakqï l< w;r fjk;a
wdfhdack NdKav wdkhkh ie,lsh hq;= f,i my;
jegq◊' fuu m%jK;d fukau jHdmdr iólaIK
;=<ska ms<sìUq jk jHdmdr u;h wkqj o'foa'ks'ys
m%;sY;hla f,i wdfhdack úhou 2017 jifr® °
jdr®;d l< ishhg 36'7 g idfmalaIj 2018 jifr® °
ishhg 32'5 la olajd my< hkq we;ehs wfmalaId
flfr®'
y wdfhdack uKav,fha wkqu; jHdmD;sj,g ,enqKq
Kh o we;=Ωj wdfhdack uKav,fha wkqu;
jHdmD;s i|yd ,o úfoaYSh Rcq wdfhdack2 ishhg
169'9 l ie,lsh hq;= jr®Okhla ms<sìUq lrñka
2017 jifr® m<uq Nd.fha ° ,o t'c' fvd,r®
ñ,shk 601'3 yd iei£fï° 2018 jifr® m<uq
Nd.fha ° t'c' fvd,r® ñ,shk 1"622'9 l
w.hla jdr®;d lf<ah' há;, myiqlï
jHdmD;sj,g w∞<j jQ úfoaYSh Rcq wdfhdack
.,dtaï i,ld n,kq ,nk ld,m˙Éf√ofha °
fvd,r® ñ,shk 1"344'8 la olajd ishhg 386'2 lska
jr®Okh úh' ;jo" 2018 jifr® m<uq Nd.fha
iuia; úfoaYSh Rcq wdfhdack ,eîïj,ska há;,
myiqlï" ksIamdok yd fiajd ms<sfj<ska ishhg
82'9" ishhg 7'7 la yd ishhg 9'4 la ksfhdackh
lf<ah'
b;=reï
y 2018 jifr® ° o'foa'ks'ys m%;sY;hla f,i
foaYSh fukau cd;sl b;=reï o fmr jirg
idfmalaIj my; jefgkq we;ehs wfmalaId flfr®'
ta wkqj" o'foa'ks'ys m%;sY;hla f,i foaYSh
b;=reï" 2017 jifr® mej;s ishhg 29'5 l
w.hg idfmalaIj 2018 jifr® ° ishhg 24'7 la
olajd my; jefgkq we;ehs wfmalaIs;h' fï w;r"
remsh,a jákdlu wkqj .Kkh lrkq ,nk
Y=oaO m%d:ñl wd∞hu 2017 jirg idfmalaIj wvq
fõ.hlska my< hkq we;ehs wfmalaId lrk w;r"
Y=oaO jr®;k ixl%du jeä fõ.hlska jr®Okh jkq
we;ehs mqfrdal:kh lr we;' ta wkqj" cd;sl
b;=reï o'foa'ks'ys m%;sY;hla f,i 2017 jifr® °
jdr®;d l< ishhg 34'0 g idfmalaIj 2018 jifr® °
ishhg 29'4 la jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;'
2 fuys olajd we;s úfoaYSh iDcq wdfhdack Y%S ,xld wdfhdack uKav,fhys
,shdm†xÑ iud.ï fj; ,o Kho we;=Ωj jQ ,eîï jk w;r fuu weia;fïka;=
mia jk m˙Éf√ofha olajd we;s w.hkaf.ka fjkia úh yelsh' fujeks
fjkila i|yd mia jk m˙Éf√ofha olajd we;s weia;fïka;=j, Y%S ,xld
wdfhdack uKav,fhys ,shdm†xÑ ù fkdue;s iud.ï fj; ,enqKq iDcq
wdfhdack we;=<;a ùu m%Odk jYfhka fya;= fõ'
0
5
10
15
20
25
30
35
40
2014 2015 2016 2017 2018
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
YS% ,xld uy nexl=j
2'8 rEm igyk
wdfhdack iy b;=reï o'foa'ks'ys m%;sY;hla f,i ^w&
m%;sY;h
wdfhdack cd;sl b;=reï
^w& 2010 mokï j¾Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
^wd& ueÈld,Sk id¾j wd¾:sl rduqj u; mokïj Y%S ,xld uy nexl=j úiska weia;fïka;= lrk ,o w.hhka'
mqfrda' ^wd&
2
34
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
wfmalaIs; j¾Okhka
y Y%S ,xld uy nexl=fõ ue†ld,Sk idr®j
wdr®:ßl rduqj hgf;a mqfrdal:kh lr we;s
m˙† YS% ,xld wdr®:ßlh 2019 jifr® ° ishhg
4'5 lska jr®Okh jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
lDIsldr®ñl" lr®udka; yd fiajd hk m%Odk
wdr®:ßl ls%hdldrlï iuia; wdr®:ßl jr®Okh
flfrys Okd;aulj ∞hl jkq we;' úfoaYSh
wxYh ie,lsfï° jr”h fj<| .súiqï u.ska
wdr®:ßl jr®Okhg Okd;aul n,mEula we;s jkq
we;s w;r" wfmalaId lrk ys;lr m%;sm;a;suh
jr®Okhka ;=<ska jHdmd˙l m˙irfha we;sjk
hym;a m%jK;d u.ska foaYSh wdfhdack
iy úfoaYSh iDcq wdfhdack †˙.ekafjkq
we;' ;jo" úfoaYSh wxYfha jr®Okhkaf.ka
,nd .; yels m%;s,dN ;j≥rg;a jeälr.ekSu
Wfoid úfoaYSh b,aÆfuys wfmalaIs;
jr®Okhg uqyqK †h yels m˙† cd;Hka;r
fj<`ofmd,g b†˙m;a l<yels wxY
jr®Okh ls¯fuka wmkhk wdfhdack l<U
úúOdx.SlrKh ls¯u wjYH fõ'
y 2019 jifr®° fndfyduhla lDIsldr®ñl fNda. j,
jr®Okhka jdr®;d jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
oreKq ld,.=◊l ;;a;ajhkaf.ka ndOd we;s
fkdjqKqfyd;a 2019 jifr®° ie,lsh hq;= ù
wiajekakla wfmalaId flfr®' m%Odk f;a j.d lrk
m%foaYhkays mej;sh yels wys;lr ld,.=◊l
;;a;ajhka" by< hk ksIamdok ms˙jeh" m%Odk
wmkhk .ukdka; u; mekúh yels iïndOl
jeks wNsfhda. iy foaYSh jeú,s wxYfhys is≥úh
yels jegqma idlÉPd jeks wNsfhda. uOHfha 2019
jifr®° f;a lr®udka;fhys uOHia: jr®Okhla
wfmalaId flfr®' fï w;r" rnr® ñ, .Kka
my< uÜgul mej;Su rnr® ksIamdokh flfrys
wys;lr f,i n,mdkq we;' flfia jqjo" by<
hk cd;Hka;r f;,a ñ, .Kka fukau kej;
j.d ls¯u yd kj j.djka i|yd ,nd fokq ,nk
iykdOdr by< kexùu iy iïm%∞hsl fkdjk
m%foaYj,g rnr® j.djka jHdma; ls¯u jeks
foaYSh rnr® ksIamdok by< kexùug .kq ,nk
†˙.ekaùï u.ska ksIamdokh by< kexùug yels
jkq we;' 2018 jifr® ueo Nd.fha isg mej;s fmd,a
ksIamdokh by< hEfï m%jK;djh 2019 jifr®° o
wLKavj is≥jkq we;ehs wfmalaId flfr®' ;jo"
fmd,a wdY%s; ksIamdok i|yd jQ úfoaYSh b,aÆu o
fmd,a ksIamdokh by< kexùug ∞hl jkq we;'
fï w;r" kS;Hdkql+, fkdjk u;aiH lghq;=
ms<sn| .egÆ ksrdlrKh ls¯u iy kùk ;dlaIK
l%ufõo Ndú;h jeks u;aiH iïm; úplaIKYS,Sj
l<ukdlrKh ls¯ug .;a l%shdudr®. 2019 jifr®°
fuu wxYfha ksIamdokh jr®Okh ùug ∞hl jkq
we;' mY= iïm;a wxYh ixjr®Okh ls¯ug rch
u.ska .kq ,enQ fkdfhl=;a l%shdudr®. 2019 jifr®°
†hr ls˙ iy l=l=Ω uia lr®udka;j, ksIamdokh
;j≥rg;a by< hEug ∞hl jkq we;' foaYSh ls˙
ksIamdokh 2019 jifr®° foaYSh wjYH;djfhka
ishhg 40 la imqrd ,Sug m%udKj;a jkq we;ehss
wfmalaId lrk w;r 2017 yd 2018 jir j,°
lsls<ss megjqka ,nd .ekSug wjYH udmsh i;=ka yd
fn%dhs,r® i;=ka ksmoùug wjYH udmsh i;=ka
wdkhkh by< hEu fya;=fjka ì;a;r yd
l=l=Ω uia ksIamdokh o by< jr®Okhla jdr®;d
lrkq we;' lDIsldr®ñl iïm;a jvd fyd¢ka
l<ukdlrKh ls̄ u" ldr®ñl WmlrK
Ndú;h by< kexùu" ksIamdokj, ;;a;ajh
jeä †hqKq ls¯u yd úfoaY fj<|fmd< m%fõYh
fukau foaY.=◊l úmr®hdihkag Tfrd;a;=
fok ;sridr lDIsldr®ñl l%ufõo ms<sn| jeä
wjOdkhla fhduq ls¯u ;=<ska wkd.;fha°
jd◊cuh lDIsldr®ñl lghq;=j,g fhduqùu u.ska
fuu wxYfha wkd.; jr®Okh r|d mj;skq we;'
y lr®udka; wdY%s; lghq;=j, hym;a jr®Okhla 2019
jifr®oS wfmalaId flfr®' uE; ld,Sk jirj,oS
ukao.dó jQ ksIamdok wxYfha jr®Okh" fj<|fmd<
m%fõYh jr®Okh ùu iuÛ úfoaYSh wxYfha b,aÆu
by< hEu iy foaYSh b,aÆu h:d ;;a;ajhg
m;aùu u.ska 2019 jifr® isg l%ufhka jr®Okh
jkq we;ehs wfmalaIs;h' 2019 jifr®° „'tia'mS' ma,ia
myiqlu uÛska b,aÆï imqrd,Sug we;s yelshdj
jeäùu;a iuÛu weÛÆï wxYh jdis w;alr .ekSu
fukau wdydr" Lkssc f;,a yd rnr® ksIamdokj,o
mqΩ,aùula is≥ jkq we;' flfia jqjo ±kg wvq
uÜgul mj;sk jr®Ok fõ.h jeä ls¯u i|yd
w.h tl;=l< NdKaav ksIamdokh ls¯fï yelshdj
by< kexúh yels wdfhdack m%jr®Okh ls¯ug
.kq ,enQ m%h;akhkaf.a m%;sM, w;alr .ekSu
w;HjYH fõ' ;jo" fuu lafIa;%fha jr®Okh
2
35
cd;sl ksIamd†;h iy úhou
mj;ajdf.k hEug jeä †hqKq lrk ,o ksIamdok"
cd;Hka;r fj<| iïnkaO;d yryd úfoaYSh
fj<|fmd< b,lallr .; hq;=h' óg wu;rj"
mqyqKq Y%u ysÛh" wuq øjHj, .=Kd;aulNdjh iy
by< n,Yla;s ms˙jeh wd† .egÆ idr®:lj úiπ
.ekSu u; ksIamdok wxYfha wkd.; m%.;sh rπ
mj;skq we;' tneúka" úfYaIfhkau laIqø" l=vd yd
uOH m˙udK jHjidhlhska uQ,Hkh ls¯u uÛska
miq.dó iïnkaO;d m%jr®Okh ls¯u" fiajlhska
kej; mqyqKq ls¯u yd mdie,a yer.sh isiqkag
jevuqΩ mj;ajd mqyqKq Y%ñlhka wdlr®IKh lr
.ekSug lghq;= ls¯u iy ±kg isák fiajlhska
jD;a;Sh mqyqKqjg fhduq ls¯u jeks l%shdudr®.
;=<ska r|jd .ekSu uÛska ksIamdok wxYfha
jr®Okhg iydh jkq we;' fï w;r" rch
uQ,sl;ajh f.k wdrïN l< jHdmD;s jk" fld<U
jrdh k.rh ixjr®Ok jHdmD;sh" yïnkaf;dg
lr®udka; l,dmh" nKavdrkdhl cd;Hka;r
.=jka f;dgqfmdf<a kj u.S mr®hka;h" niakdysr
l,dm uyd k.r ie,eiau hgf;a jQ úúO jHdmD;s"
olaIsK wêfõ.S udr®.h °r®> ls¯u iy msg; jg
rjqï udr®.h jeks b†ls¯ï jHdmD;s ie,iqï fldg
we;s m˙† ls%hd;aul jqjfyd;a wdr®:ßl jr®Okh
i|yd b†ls¯ï lafIa;%fha ∞hl;ajh by< hkq
we;' ;jo" fkajdisl yd jd◊c f.dvke.s,s
b†ls¯ï jeks fm!oa.,sl b†ls¯ï lghq;= o" b†ls¯ï
lghq;=j, wfmalaIs; jr®Okh w;alr .ekSug
∞hl jkq we;' tfukau" m;,a yd le”ï lghq;=
o b†ls¯ï lafIa;%fha jr®Okh ;=<ska m%;s,dN ,nkq
we;'
y fiajd wdY%s; wdr®:ßl lghq;= 2019 jifr® wdr®:ßl
jr®Okh flfrys jeä ∞hl;ajhla olajkq we;ehs
wfmalaId flfr®' fiajd lghq;=j, jr®Okh
flfrys" f;d. yd is,a,r fj<πu" m%jdykh"
uQ,H fiajd" fjk;a fm!oa.,sl fiajd" kjd;eka
iemhSu" wOHdmkh yd f;dr;=re ;dlaIKh
iïnkaO fiajd jeks ishÆu m%Odk fiajd lghq;=
mqΩ,a f,i ∞hljkq we;ehs mqfrdal:kh flfr®'
m%Odk yd ke.S tk wdr®:ßlhka iu`. YS% ,xldj
mj;ajdf.k hk hym;a iïnkaO;d yd jr”h
fj<| .súiqï yryd jeä †hqKq lr.;a fj<|
iïnkaO;d úfoaY fj<|dfï jr®Okh flfrys
∞hljkq we;ehs wfmalaId lrk w;r th f;d. yd
is,a,r fj<|dfï jr®Okhg o bjy,ajkq we;'
fï w;r" ú≥,s yd fouqyqka niar: Odjkhg tla
ls¯u u.ska fmd≥ m%jdyk fiajd jeä †hqKq ls¯u
i|yd jQ fhdackd l%ufhka ls%hd;aul ls¯u ;=<ska"
jvd;a .=Kd;aul m%jdyk fiajd iemhSfuka fmd≥
m%jdyk fiajd Ndú;d ls¯ug u.Ska fm<Uùu"
m%jdyk fiajd u.ska wdr®:ßlhg olajk ∞hl;ajh
by< hdug fya;=jkq we;' ;jo" ie,iqï lr we;s
m˙† nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqmf,a
u.Ska yeisrùfï Od˙;djh jeä †hqKq ls¯fï yd
wNHka;r .=jka f;dgqm, moaO;sh m%;sixialrKh
ls¯fï lghq;= is≥jqjfyd;a" th m%jdyk fiajdj,
jr®Okh flfrys fukau" ixpdrl fiajd
wdYs%; lghq;= jr®Okhg o ∞hl jkq we;' óg
wu;rj" m%Odk ixpdrl fj<|fmd<j,a b,lal
lr .ksñka f,dj mqrd †h;a flfrk ixpdrl
m%jr®Ok jevigyka u.ska b†˙fha° jeä uqo,la
jeh l< yels ixpdrlhka YS% ,xldjg wdlr®IKh
lr.; yelsjkq we;s w;r th ixpdrl lghq;=
wdYs%; fiajdj, jr®Okhg ∞hljkq we;' fï
w;r" wdr®:ßl ls%hdlrlïj, wfmalaIs; by<
jr®Okh" uQ,H fiajd lghq;=j, jr®Ok m%jK;dj
;j≥rg;a mj;ajdf.k hEug Wmld¯ jkq we;'
;jo" YS>%fhka jr®Okh jk ue† wd∞hï,dNSkaf.a
kùlrKh jQ „jk rgdj" .=Kd;aul fm!oa.,sl
fiajdjka i|yd jk b,aÆu jeä ùug fya;=jkq
we;s w;r th fjk;a fm!oa.,sl fiajd lghq;=j,
jr®Okh flfrys ∞hl jkq we;' flfia jqjo"
fujeks ixjr®Ok lghq;= ;=<ska ys;lr m%;s,dN
we;slr .ekSug kï" tu ixjr®Ok jevigyka
ksis l,g ls%hd;aul ls¯u flfrys jeä
wjOdkhla fhduq l< hq;= w;r" rcfha jHdmD;sj,
m%.;sh ks¯laIKh ls¯u i|yd jvd;a ldr®hlaIu
hdka;%Khla ieliSu fuys° b;d jeo.;a fõ'
y fm!oa.,sl wdfhdackj, wfmalaIs; jr®Okh;a
iu`." 2019 jifr® ° iuia; wdfhdack lghq;=
Okd;aulj jr®Okh jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
rch uQ,sl;ajh f.k wdrïN l< há;,
myiqlï ixjr®Ok jHdmD;s ls%hd;aulùu fukau
wdfhdaclhkaf.a úYajdih jeä†hqKq ls¯u i|yd
.kq ,nk ia:djr m%;sm;a;s fya;=fjka fm!oa.,sl
wdfhdack fukau úfoaYSh Rcq wdfhdack ie,lsh
hq;= f,i jr®Okh jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
óg wu;rj" ±kg wdrïN lr we;s ;Ügq ksjdi yd
jd◊c f.dvke.s,s b†ls¯fï jHdmD;s fm!oa.,sl
wdfhdackj, jr®Okhg ∞hl jkq we;'
2
36
Y%S ,xld uy nexl=j uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2018 iqúfYaI is≥ùï iy 2019 wfmalaIdjka
y YS% ,xldj by< jr®OkSh udj;lg wj;Sr®K
ùu i|yd" cd;sl b;=reï by< kxjd .ekSu
fukau th ;sridr uÜgul mj;ajd .ekSu;a
w;sYhskau jeo.;a fõ' fuys°" ue†ld,Sk rdcH
uQ,H b,lalhkays i|yka m˙† rdcH úhoï
l<ukdlrKh iy wd∞hï jeä†hqKq ls¯u ms◊i
.kq ,nk úplaIKYsS,S Wmdh udr®. u.ska rdcH
b;=reï ckkh ls¯u iy th ;sridr uÜgul
mj;ajdf.k hEu fukau úfoaY fma%IK by<
kexùug mshjr .ekSu wdr®:ßlfha iuia; b;=reï
by< kxjd .ekSu i|yd jeo.;a fõ' fuh by<
wdfhdack úhoï wjYH;dj uOHfhys jqjo
b;=reï - wdfhdack mr;rh l<ukdlrKh
ls¯ug Wmld¯ jkq we;'