Catalografie

Tendenzen en ontwikkelingen

Rosa.Matthys@bibnet.be17 december 2015Bibliotheekschool Gent

zoeken.bibliotheek.becontext

voor en achter de schermen

VIAFpubliek

catalograaf

FRBR

Open Vlacc

RDAFRADFRSAD

wkp

FRABL

Open Vlacc

6 grote bibliotheken

1987-

Bibliografisch Centrum

Bibnet

2009-

(Vlabin 1994-2014)

Centrale

Discotheek

Rotterdam

Boekenbank/

Dante 2009-

Aquabrowser provinciale

en lokale

publiekscatalogi

Provinciale en lokale Bibliotheek

Systemen

Uitgevers

MuziekWeb

2007-

http://zoeken.zottegem.bibliotheek.be/http://zoeken.beringen.bibliotheek.be/

http://zoeken.roeselare.bibliotheek.be/http://zoeken.turnhout.bibliotheek.be/

http://zoeken.sint-gillis.bibliotheek.be/….

http://zoeken.vilvoorde.bibliotheek.be/

7,2 milj. records5,5 milj. tracks

FRBR?

Groeperen van zoekresultaat

De ontdekking van de hemel / Harry Mulisch

Stabat Mater / G.B.

Pergolesi

FRBR = Functional Requirments forBibliographic Records

• …entiteiten-relatiemodel voor het bibliografisch universum

• Een model• Voor catalogiseren, voor opbouwen bibliografische data

• Waarop een moderne catalogus gebaseerd moet zijn om aan de wensen van de gebruiker tegemoet te komen

• onafhankelijk van catalogiseerregels en systeemimplementatie…

• beschrijft een internationaal catalogiseerniveau waar records moeten aan voldoen vanuit een functioneel standpunt

Wat is FRBR?

• Entiteiten-relatie model 3 groepen entiteiten

Attributen van entiteiten

Relaties tussen entiteiten

• Gebruikersdoelen Find Identify Select Obtain

Werk

Expressie

Manifestatie

Item

Is gerealiseerd door

is verwezenlijkt in

Bestaat uit 1 of meerdere exemplaren

Groep1

Attributen van groep 1

• Werk– oorspr. titel– datum– ID vb. Viaf workid

– Vorm vb roman, toneel, film…

– enz.

• Expressie– ID vb. ISTC, NSTC, …

– Vorm vb. tekst, audio, …

– Taal– Datum– enz.

• Manifestatie– ID vb. ISBN– Titel– verantwoordelijkheidsvermelding– Editie– Impressum– Materiaaldrager– Collatie– enz.

• Item– barcode– leverancier– Locatie/sublocatie– Prijs– signatuur– enz.

Work

Expression

Manifestation

Item

Groep 2

is owned by

is produced by

is realized by

is created by

Person

Corporate Body

Family

Attributen van groep 2 (authority data)

Personen, corporaties en families• Voorkeurvorm

• Titel van de persoon

• Geboorte- en sterfdatum

• Identifier vb. ISNI, VIAF, WKP, lokaal authority id.,…

• Beroep of bezigheid

• Land van activiteit

• Taal van de persoon

• Niet-voorkeurvormen

• …

Werk

Groep 3has as subject

Expression

Manifestation

Item

Person

Corporate Body

Work

Concept

Object

Event

Place

has as subject

has as subject

Family

3 FR’s van IFLA

Groep 1:

Werk

Expressie

Manifestatie

Item

Groep 2:

Persoon

Corporatie

Familie

Groep 3:

Plaats

Gebeurtenis

Object

Concept

FRBR 1997

FRAD 2008

FRSAD 2010

Waarom FRBR?

• Betere presentatie van metadata:opslag # presentatie

• De gebruiker kan informatie “op maat” vinden en reserveren

• Goedkoper en eenvoudiger catalografie door hergebruik van metadata

• Metadata creëren voor een webomgeving

Geïntegreerd in RDA

FRBR in de praktijk

Ik wil De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch lezen– in welke taal?

– boek, luisterboek, groteletter, eboek, braille?

– een bepaalde editie?

Ik wil luisteren naar het Stabat Mater van Antonio Vivaldi– door wie uitgevoerd?

– een bepaalde opname?

– een bepaalde drager?

… en ik ga zoeken in een bibliotheekcatalogus waar ik deze “werken” kan verkrijgen …

Vertaling zoekvraag naar FRBR

De ontdekking van de hemel van Harry Mulisch

Engelse vertaling door Paul Vincent

Editie uit 1996 uitgegeven bij Viking

Exemplaar in de Bibliotheek

Stabat Mater van Pergolesi

Uitgevoerd door o.a. Andreas Scholl

Opgenomen in 1995

Exemplaar in de Bibliotheek

werk

expressie

manifestatie

manifestatie

item

expressie

werk

item

FRBR in AquaBrowser

werk

expressies/manifestaties

expressie

Groeperen van bezit van alle Nederlandse edities

FRBR achter de schermen

Open Vlacc vandaag

Werk

Expressie

Manifestatie

Groep 2

Groep 3

Recordverrijking voor FRBR

+ FRBR/FRABL key

+ FRBR link

FRBR/FRBAL sleutel

key1=de ontdekking van de hemel key2=mulisch,harry

key1=de ontdekking van de hemel key2=mulisch,harry

<key1=de ontdekking van de hemel <key2=mulisch,harry

frabl=40CC1F0A69F1A8A0 (key1=de ontdekking van de hemel, key2=mulisch,harry, cnt=31, workid=40CC1F0A69, material=zbbBook, language=dut, havekey2=true, isincluded=true, isalsoasincluded=true, materialiswhitelisted=true)

frabl=40CC1F0A69F1A8A7 (key1=de ontdekking van de hemel, key2=mulisch,harry, cnt=31, workid=40CC1F0A69, material=zbbBook, language=eng, havekey2=true, isincluded=true, isalsoasincluded=true, materialiswhitelisted=true)

Marc21 Werkalgoritme (1)

1. 130|a|m|n|r|f|g|p|k|o

Uniforme titel anonieme werken

key1=beatrijs

2. 240|a|m|n|r|f|g|p|k|o + 100|a/110|a

Uniforme titel + uniforme naamingang hoofdauteur

• Klassieke muziek

Key1=stabat mater

Key2=vivaldi,antonio

• Film

Key1=fanny och alexander

key2=bergmann,ingmar

• Boek

Key1=Alice’s adventures in Wonderland

Key2=Carroll,Lewis

Marc21 Werkalgoritme (2)

3. 534|a + 100|a/110|a• Originele titel + uniforme naamingang

hoofdauteur

• Bij vertalingen

• non-fictie : 534|a volledig (met ondertitel)

• fictie: 534|a tot voor dubbele punt (zonder ondertitel)key1=cien años de soledadkey2=garcía márquez,gabriel

Marc21 Werkalgoritme (3)

4. 245|a(|b)|n|p + 100|a/110|a

• Fictie: publicatietitel zonder ondertitel + uniformenaamingang hoofdauteur

Key1=de ontdekking van de hemel key2=mulisch,harry

• Non-fictie met ondertitel 245|b + uniforme naaminganghoofdauteur

Key1=autorijden van a tot z theorie

Key2=koninckx,flor

• Film series: deelaanduidingen in subveld n en p

245$aFlikken$$nSerie 1

key1=flikken serie 1key2=corthout,dirk

FRBR-key algoritme

key1 key2

1. Uniforme titel 130

2. Uniforme titel 240 Hoofdauteur 100/110

3. Oorspronkelijke titel 534 (F/NF) Hoofdauteur 100/110

4. Hoofdtitel 245 a (b) n p Hoofdauteur 100/110

• Geen FRBR-key bij records zonder 100/110 of 130-veld• Bepaalde materialen: muziekcd, games, krant, tijdschrift,

artikel, website, documentatiemap, … worden niet gegroepeerd

FRABL: frbr in ABL (december 2015)

• FRABL-key= workid + materiaal/taal

• FRABL-key “groepeert” een werk per materiaal/taal

• FRABL-key groepeert het “bezit” per FRABL-key

• Work-id “suggereert” andere materialen/talen

• FRABL is flexibel: kan voor bepaalde materialen aan/afgezet worden, vb. bij muziekdragers

• Omnibussen worden niet gegroepeerd

FRBR-linklegt een relatie tussen een werk en publicaties ‘over’ het werk

Impact op catalografie

Keuzes en aandachtspunten

• Niet uitgaan van fysiek document maar van intellectuele arbeid, het ‘werk’

• Bepalen hoofdauteur 100/110

• Bij vertalingen altijd 534 oorspronkelijke titel

• Soms 240 uniforme titel toevoegen

• Ondertitel bij 245 en 534? # fictie en non-fictie

• Vorm trefwoord = ‘werk-sleutel’

• Aandacht voor Literaire aard F/NF, materiaal type, taal

• Bepalen wanneer nieuw werk?

Wanneer nieuw werk?

Roman vs verstripping 2 werken

Roman vs luisterboek 1 werk

Roman vs hoorspel 1 werk, bij bewerking 2 werken

Roman vs toneelbewerking 2 werken

Roman vs verfilming 2 werken

Roman vs makkelijk lezen editie 1 werk

Roman vs bewerking voor de jeugd 2 werken

…

Original

Work - Same

Expression

Same Work –

New ExpressionNew WorkCataloging Rules

Cut-Off Point

DerivativeEquivalent Descriptive

Facsimile

Reprint

Exact

Reproduction

Copy

Microform

Reproduction

Variations

or Versions

Translation

Simultaneous

“Publication”

Edition

Revision

Slight

Modification

Expurgated

Edition

Illustrated

Edition

Abridged

Edition

Arrangement

SummaryAbstractDigest

Change of Genre

Adaptation

Dramatization

NovelizationScreenplay

Libretto

Free

Translation

Same Style or

Thematic Content

Parody

Imitation

Review

Criticism

Annotated

Edition

Casebook

Evaluation

Commentary

Een familie van werken

Voorbeelden

• http://zoeken.bibliotheek.be/?q=Zomerhuis%20met%20zwembad%20Herman%20Koch> extra virtuele materiaaltypes

– Makkelijk lezen– Dwarsligger– Luisterboeken

R D A

Resource Description & Access

“The goal is not producing a perfect catalog, but rather a useful and usable one“ (Robert Ellett)

Principes RDA

• Gebruiker staat centraal

• “Take what you see” > representatieprincipe

• “Accept what you get” > hergebruik van metadata

• Core en Core-if elements

• Keuzemogelijkheden (in relatie tot gebruiker)

• Identifiers, URI’s zijn belangrijk

RDA in fases

1.Wat we al hebben2.Wat we plannen in 20163.Wat we plannen met EBS en vernieuwing

Open Vlacc

Open Vlacc

LBS‘n Bidoc,

Vubis, Brocade

PBS Brocade

PBS Vubis X42015

Open Vlacc EBS

2017-

PBS Aleph

1. Wat doet Open Vlacc al?

• Nadruk op de gebruiker • Hergebruik van data CDR en Boekenbank• Meer dan drie auteurs : kan in functie van

gebruiker• Corporatie =110 • bij manifestatiebeschrijving, aandacht voor FRBR

werk en expressie• Gecodeerde + vrije functies auteurs• Meer nadruk op ‘inhoud’ dan ‘formele

beschrijving’

2. Wijzigingen regelgeving in 2016

• Representatieprincipe: neem alles letterlijk over (nog te bespreken)• Interpunctie, afkortingen, fouten, symbolen,

nummeringen• Geen Latijnse afkortingen meer: s.l. s.n. s.a. et al. • Vorm uitgever: geen normalisatie > take what you see• Opname editievermelding > take what you see• Gebruik hoofdletters in titels• …

• Viaf, wkp, isni…id’s opnemen bij persoonsnamen• ….

Wat doen we niet?

• Identificerende nummers: niet Take what you seeomwille van koppeling met covers, recensies…

• Reeksnummer: niet Take what you see omwille van sorteermogelijkheden

• Verantwoordelijksheidsvermelding: niet core• Persoonsnamen met initialen

J.K. Rowling > J. K. Rowling: niet wijzigen

• …> wijzigingen moeten verbeterpunten zijn, zo niet worden ze niet toegepast

3. Wijzigingen aan formaat/conversie > laatste fase

• 336 content type (core)

• 337 media type

• 338 carrier type (core)

• Geen 245|h materiaalaanduiding

• … > grote impact op afnemende systemen + Aquabrowser

> wachten tot EBS en vernieuwing Vlacc

VIAFVirtual Authority file

http://viaf.org/

Viaf deelnemers

• Initiatief– Library of Congress

– Deutsche Nationalbibliothek

– Bibliothèque nationale de France

• ontwikkeling en hosting OCLC

• > 40 nationale bibliotheken en bibliotheekorganisaties + Wikidata

Doel

•Authority files van bibliotheken meer laten

renderen op het web

•Eén uniek Viaf-nummer per persoon

•bruikbaar in semantisch web

•Uitbreiding van de zoekfaciliteiten voor

bibliotheken

•Kostenbesparend door internationale

samenwerking

Waarom deelnemen?

• Open Vlacc kenbaar en bruikbaar in Internationale context

• Viaf-nr in Authority record Open Vlacc

• meer zoekmogelijkheden gebruikers

• betere uitwisseling van titelbeschrijvingen (CDR, KB.nl, …)

• Betere koppelingen mogelijk op het web Vb. auteurspagina’s, wikipedia, …

• Samenwerken met Boek.be (link ISNI) e.a.

Plannen 2016

• Authority records uitbreiden met Viaf, ISNI en WKP id’s

Planning 2016

• Viaf, wkp en isni id’s automatisch uploaden en bijwerken– Personen: 7000

• Eenmalig extra authorities aanmaken– Totaal 670.000 namen: 170.000 (> 5 doc.)

• Viaf spellingsvarianten in Aquabrowser

• Wikidata als verrijking Aquabrowser

Toekomst

• http://viaf.org/viaf/95216565/#Chekhov,_Anton_Pavlovich,_1860-1904

• https://www.google.be/webhp?sourceid=chrome-instant&ion=1&espv=2&ie=UTF-8#q=tsjechov

• https://www.wikidata.org/wiki/Q5685

• Vlaamse bibliotheken werken mee aan Wikidata?