Buiten gewoon op orde - Utrecht · openbare ruimte voldoet aan de vastgestelde normen en daarmee...

Buiten gewoon op orde

Nota Onderhoud kapitaalgoederen openbare ruimte 2016-2019

Utrecht.nl

2 3

Inhoud

Inleiding 5

1 Verantwoordelijkheid onderhoud en beheer 9 Veligheid 9

Functionaliteit 11

Visuele kwaliteit 11

Geen investeringsbeslissing zonder onderhoudsbudget 12

2 Regulier en groot onderhoud 15 Onderscheid regulier onderhoud en groot onderhoud 15

Achterstallig onderhoud 16

Functionaliteit aanpassen 17

Onderhouden volgens economisch rationeel beheer 17

3 Prioriteiten van vervangingen 21 Werk met werk: op zoek naar synergie 22

4 Bepalen van noodzaak onderhoud 25 Methodisch bepalen van noodzaak onderhoud 25

5 Terugblik op de periode 2012-2015 31 Staat van onderhoud 32

Groen en bomen (openbaar groen, bomen en landgoederen) 33

Verhardingen (wegen, fietspaden, voetpaden), speeltoestellen

en verkeersvoorzieningen 33

Civieltechnische constructies 34

Openbare verlichting en verkeersinstallaties 34

6 De opgave voor 2016-2019 37 Budget vervangingsinvesteringen 37

Groen 38

Verhardingen 38

Civieltechnische constructies 39

Projecten Nota Kapitaalgoederen 2016-2019 39

7 Beheer uitbreidingsinvesteringen 41

Vleuten - De Meern

Leidsche Rijn

WestNoordwest

Overvecht

Noordoost

Oost

Zuid

Zuidwest

Binnenstad

6

2

3

7

4

5

1

Groot onderhoudsprojecten 2011-2015

4 Binnenstadsstraten; Achter Clarenburg, Domstraat, Korte Jansstraat, Schoutenstraat,

Neude etc.

5 Bruggen over de Minstroom

6 Kademuur Bemuurde Weerd

7 Verlichting Professor Norbruislaan

1 Stadsbreed vervangen slechte bomen

2 Landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen

3 Vernieuwing asfalt Amsterdamsestraatweg en

vergroening

inhoudsopgave

5

Inleiding

Utrecht werkt hard aan de ‘huiskamer’ van de stad, haar buitenruimte. Om de stad leefbaar, bereikbaar en aantrekkelijk te houden, onderhoudt de gemeente continu haar openbare ruimte. Hierdoor zijn Utrechtse parken, straten en pleinen schoon, heel en veilig en vormen prettig ontmoetingsplekken voor Utrechters en bezoekers.

De openbare ruimte bestaat uit kapitaalgoederen (wegen, groen, bruggen, kades, verkeerslichten e.a.). Kapitaalgoederen zijn door de gemeente aan- gekochte en/of tot stand gebrachte objecten die gedurende meerdere jaren nut geven. De instandhouding hiervan gebeurt door het uitvoeren van regulier en groot onderhoud en door het vervangen van kapitaalgoederen.

Goed onderhoud van de openbare ruimte is belangrijk omdat het de publieke ruimte betreft die directe invloed heeft op het gebruik, de aantrekkelijkheid, de bereikbaarheid en de veiligheid van het woon-, leef- en werkklimaat van de stad. Het bedrag dat de kapitaalgoederen vertegenwoordigen, loopt in de miljarden euro’s. De aantallen lopen in de vele duizenden kapitaalgoederen (zie figuur 1). Beheer en onderhoud van deze kapitaalgoederen is daarom zowel vanuit het oogpunt van de gebruikers als vanuit financieel perspectief essen-tieel. Bij het coalitieakkoord 2014-2018 en in de programmabegroting voor 2015 is vastgelegd dat vanaf 2015 jaarlijks structureel een miljoen euro extra beschikbaar is voor het onderhoud van de kapitaalgoederen.

4 inhoudsopgaveinhoudsopgave

6 7

Figuur 1: Kapitaalgoederen in de openbare ruimte

Het onderhoud van kapitaalgoederen beslaat een belangrijk deel van de gemeentelijke begroting. Voor kapitaalgoederen zijn vaak langlopende investe-ringen vereist. Achterstanden in het onderhoud kunnen, naast kapitaalvernie-tiging, in het ergste geval leiden tot onveilige situaties. Het is daarom zinvol om op het gebied van het onderhoud van kapitaalgoederen effectief beleid te voeren. De gemeente Utrecht streeft naar economisch rationeel beheer waarbij we de risico’s hebben geïnventariseerd. Het in 2013 geïntroduceerde keuze-instrument PRIOR (Projecten rangschikking vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte) helpt bij het maken van keuzes op het vlak van vervangings-investeringen, ongeacht de soort kapitaalgoed,

In deze nota is beschreven op welke wijze het regulier onderhoud en de vervangingsinvesteringen worden bepaald. Voor het onderdeel water en riole-ringen verwijzen wij u naar het plan Gemeentelijke Watertaken (voorheen Verbreed gemeentelijke rioleringsplan). Op grond van de financiële veror-dening van de gemeente wordt elke vier jaar een Nota Onderhoud Kapitaalgoe-deren aan de raad voorgelegd. In deze nota borduren we voort op de keuzes en uitgangspunten die in de vorige nota’s zijn vastgelegd. Dit houdt in dat de onderhoudssystematiek erop is gericht om van elk object het einde van de technische levensduur te halen. Het toepassen van economisch rationeel beheer leidt ertoe dat het rendement van de investering het grootst is en daarmee op termijn het goedkoopst. Doel is om een integrale visie op het

beheer van de kapitaalgoederen te actualiseren zodat we over een afwegings-kader beschikken voor de beheervraagstukken voor de kapitaalgoederen in de openbare ruimte. Op basis van dit kader stellen we jaarlijks uitvoerings- programma’s vast voor zowel regulier onderhoud als voor de vervangings-investeringen.

Juridisch kader

In het Besluit Begroting en Verantwoording gemeenten en provincies (BBV) is voorgeschreven aan welke eisen gemeenten en provincies moeten voldoen bij het opstellen van de begroting, begrotingswijzigingen, jaarverslag en de jaarrekening. Het BBV schrijft voor dat er enkele bijzondere paragrafen moeten worden opgenomen in de begroting, waaronder één over het onderhoud van de kapitaalgoederen. Om de instandhouding van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte door beheer en onderhoud goed te regelen, heeft de raad in de financiële verordening (onderdeel Onderhoud kapitaalgoederen, artikel 17) bepaalt dat elke vier jaar een nota over het onderhoud van de kapitaalgoe-deren moet worden voorgelegd.

Project: Vervangen slechte bomen

Waar: Stadsbreed

Wanneer: 2011-2014

Een stadsbrede aanpak voor het vervangen van matige en slechte bomen op diverse locaties heeft de afgelopen 4 jaar gelopen. De gemeente bereidde de plaatsing van de bomen nauwkeurig voor. Alle locaties zijn bezocht en bekeken op aanvullende verbeterpunten ten gunste van verbetering van de groenstructuur in de stad. Van alle locaties zijn ontwerpte-keningen gemaakt, zijn velvergunningen aangevraagd, hebben bewoners kunnen meedenken over de keuze van de booms-oort, is milieukundig onderzoek gedaan naar de grondkwaliteit en is geïnventariseerd op eventueel archeologisch belang. In totaal zijn ruim 2100 bomen vervangen en van vele andere bomende groeiplaats verbetert. In het oog springt de Nedereindseweg waar in het voorjaar van 2014 in totaal 120 bomen zijn vervangen.

GROEN

SPEELTOESTELLEN

11 mln m2

4.500

BRUGGEN800

WEGEN ENFIETS- EN VOETPADEN

13 mln m2

BOMEN140.000

VERKEERSLICHTEN200

LICHTMASTEN56.000

KADES65 KM

InleidingInleiding

inhoudsopgaveinhoudsopgave

8 9

1 Verantwoordelijkheden onderhoud en beheer

De fysieke staat van de openbare ruimte bepaalt voor een belangrijk deel het gezicht van Utrecht. De openbare ruimte wordt in de Algemene Plaatselijke Verordening van Utrecht gedefinieerd als “alle vrij toegankelijke ruimte en alle ruimte die met enige beperking toegankelijk is”. De openbare ruimte is niet statisch. Er komt nieuwe openbare ruimte bij of er worden andere eisen gesteld aan de openbare ruimte. Kortom het gebruik en de inrichting van de buitenruimte stelt nieuwe en veranderende eisen aan de buitenruimte. Op deze veranderingen moet de gemeente met het beheer en onderhoud slagvaardig reageren. De gemeente heeft daarbij drie verantwoordelijkheden: 1. De eerste verantwoordelijkheid van de gemeente is om te zorgen dat de openbare ruimte voldoet aan de vastgestelde normen en daarmee veilig is. Als dat niet gegarandeerd kan worden, stelt de gemeente beperkingen aan het gebruik, zodat weer wordt voldaan aan de vastgestelde norm.2. Ten tweede is de functionaliteit van groot belang. De openbare ruimte moet gebruikt kunnen worden waarvoor deze is ingericht. 3. Ten derde telt de visuele kwaliteit mee. Hoe de openbare ruimte eruit ziet bepaalt immers ook de uitstraling van de stad.

Veiligheid

Bij beheer en onderhoud staat veiligheid van de openbare ruimte voorop. We bedoelen dan de technische kwaliteit van het kapitaalgoed: de technische staat van het kapitaalgoed en de inschatting of het veilig te gebruiken is gedurende de resterende technische levensduur. Voor het nemen van beslissingen ten aanzien van onderhoud en vervanging is het belangrijk op de hoogte te zijn van de kwaliteit op dit moment, het te verwachten kwaliteitsverloop in de toekomst en de vastgestelde norm(kwaliteit) van de voorziening. Het verloop van de kwaliteit van een voorziening is schematisch weergegeven in de onderstaande figuur. Bij aanleg van een voorziening is de kwaliteit maximaal. In de loop van de tijd neemt de kwaliteit af volgens een bepaald patroon.


10 11

Figuur 2: Het verloop van de kwaliteit in de tijd

De vastgestelde norm geeft aan hoeveel schade toelaatbaar wordt geacht. Om te voorkomen dat de kwaliteit van de voorziening lager wordt dan de gestelde normkwaliteit, dient onderhoud gepleegd te worden. Wanneer de normkwa-liteit strenger of minder streng wordt gesteld, dan heeft dit direct invloed op het tijdstip van het te plegen onderhoud. Bij een strengere norm zal eerder onderhoud moeten worden uitgevoerd en bij minder strenge normen kan het onderhoud later worden uitgevoerd.

De kwaliteit van een kapitaalgoed is niet alleen afhankelijk van het tijds-verloop en het beheer. Ook spelen zaken mee als de oorspronkelijke inrichting en de intensiteit van het gebruik. Hoe hoger de gebruiksintensiteit, hoe korter de levensduur van de voorziening of hoe vaker onderhoud gepleegd moet worden. Het verloop van de kwaliteit van een voorziening is daarmee afhankelijk van zowel de onderhoudsfrequentie als de gebruiksintensiteit en kwaliteit van de voorziening.

Figuur 3: Kwaliteit van de openbare ruimte wordt bepaald door de inrichting, beheer en

gebruik

Functionaliteit

Bij het bepalen van wat heel en veilig is, speelt de functionaliteit van een object vanzelfsprekend een grote rol. Hierbij gaat het om de vraag wat het object zou moeten kunnen, op plek x, in omstandigheid y, z. Bijvoorbeeld, een rijbaan is bedoeld om van A naar B te kunnen komen. Afhankelijk van de plek in de stad komen daar functie-eigenschappen bij, gerelateerd aan het gewenste gebruik. Zo zal een uitrukroute voor hulpdiensten bij een hoge snelheid nog veilig moeten zijn en is dat bij een straat in een woonwijk niet aan de orde. Er is daarom ook sprake van verschillen in de beheerinspan-ningen. Zo wordt bij aanleg vastgesteld of een weg voor 50 km/h of voor 30 km/h is bedoeld. Die functie moet dan behouden blijven.

Ook voor de functionaliteit geldt dat de intensiteit van gebruik invloed heeft. Een brug in een 50 km/uur weg in de binnenstad kent een veel intensiever gebruik dan eenzelfde brug in een 50 km/uur weg in het buitengebied. De brug in de binnenstad zal daarom eerder van een nieuwe slijtlaag voorzien moeten worden om functioneel te blijven, dan de brug in het buitengebied.

Project: Landgoederen

Waar: Amelisweerd en Rhijnauwen

Wanneer 2012-2015

De landgoederen Oud Amelisweerd, Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen worden aan de hand van de in 2012 vastgestelde toekomstvisie opgeknapt. Werkzaamheden in het kader van de restauratie en werkzaamheden ten bate van het wegwerken van achterstallig onderhoud worden integraal en afgestemd op elkaar opgepakt. Streven is het herstel, behoud en versterken van de cultuurhistorische, ecologische en recreatieve waarden van de landgoederen. Concreet uitgevoerde projecten zijn de restauratie van het Trapeziumbos, start restauratie Hoge Bos en Rijnsoeverbos, herstel van delen van het lanenstelsel, klein-schalige ecologische maatregelen en beplanting, onder meer boomgaarden (met 100 nieuwe fruitbomen) en een bloemrijke akker, en nieuwe bomen langs de Markiezenlaan en de Kron-kellaan.

Visuele kwaliteit

Naast het borgen van de technische kwaliteit hebben we ook te maken met het verzorgingsniveau, oftewel de visuele kwaliteit van de openbare ruimte. We hebben het dan vooral over schoon houden en groenonderhoud. Dat is direct zichtbaar voor de bewoners. En er kunnen keuzes in gemaakt worden, bijvoorbeeld het niveau van schoon of de frequentie van maaien of snoeien. De uitstraling van de stad wordt mede bepaald door deze visuele kwaliteit.

tijd

kwaliteit

aanvangskwaliteit

huidige kwaliteit

normkwaliteit

t1 t2

kwaliteitopenbare

ruimte

gebruik beheer

inrichting

Verantwoordelijkheden onderhoud en beheerVerantwoordelijkheden onderhoud en beheer


12 13

Een goed verzorgde buitenruimte ondersteunt goed gedrag van de gebruikers en bepaalt mede de aantrekkelijkheid van een stad. Visuele kwaliteit kan ook omschreven worden als gebruikerskwaliteit, waarin het draait om wat de gebruiker van de kwaliteit van het kapitaalgoed vindt. Voor een groot deel van de kapitaalgoederen heeft de visuele kwaliteit geen directe invloed op het functioneren ervan. Wanneer de paal of armatuur van een verkeerslicht roest vertoont dan is de visuele kwaliteit verminderd, maar de functionele kwaliteit kan nog steeds voldoende zijn. Om de kosten voor het onderhoud te bepalen zijn normkosten berekend voor elk vakgebied.

Geen investeringsbeslissing zonder onderhoudsbudget

Uitgangspunt is dat de openbare ruimte veilig is, in stand blijft en de functie behoudt die de raad er aan heeft gegeven bij de aanleg. Wanneer een bestuurlijk besluit tot uitbreiding van de openbare ruimte (al dan niet als onderdeel van een groter ontwikkelingsproject) wordt genomen, is dat een investeringsbeslissing. College en raad doen dat met de inten-tie dat het kapitaalgoed gedurende zijn levensduur functioneel blijft. Bij deze investeringsbeslissing bepaalt de raad welke functie de openbare ruimte moet hebben en daarmee welke inrichtingskwaliteit of welk onder-houdsniveau van de openbare ruimte wenselijk is.

Door beheer en onderhoud blijft de functionaliteit en inrichtingskwaliteit van de openbare ruimte voor een lange periode gewaarborgd. Daarom is een investeringsbeslissing feitelijk ook een beheerbeslissing waarmee de onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte wordt bepaald. Voor de relatief kleine ontwikkelingen binnen ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer bestaat hiervoor een systematiek waarbij de beheerkosten voor het onderhoud van nieuwe objecten jaarlijks worden toegevoegd aan de begroting. Voor de grotere nieuwe ontwikkelingen geldt dat naast het investeringsbudget, tegelijkertijd het onderhoudsbudget begrotingstech-nisch moet worden geregeld.

Verantwoordelijkheden onderhoud en beheerVerantwoordelijkheden onderhoud en beheer


14 15

2 Regulier en groot onderhoud

De Utrechtse openbare ruimte telt duizenden kapitaalgoederen, variërend van wegen tot speeltoestellen. Al deze kapitaalgoederen vragen regelmatig onderhoud en beheer, om de stad schoon, heel en veilig te houden. Belangrijk is te bepalen welke kapitaalgoederen op welk moment onderhoud nodig hebben. Wanneer noodzakelijk onderhoud achterwege blijft, is op termijn het niet langer mogelijk om het kapitaalgoed in functie te houden. Er zijn dan twee opties, een vervangingsinvestering om groot onderhoud of vervanging te plegen of het beperken van de functie van het kapitaalgoed.

Onderscheid regulier onderhoud en groot onderhoud1

Gedurende de levensduur van een kapitaalgoed wordt regelmatig onderhoud uitgevoerd, waarbij kleine gebreken worden hersteld, dit wordt ook wel regulier of klein onderhoud genoemd. Regulier onderhoud dient voor het in stand houden van bestaande kapitaalgoederen. Voorbeelden zijn het schil-deren van een brugleuning, het dichten van gaten in de weg, het snoeien van dode takken in bomen. Ook kleinschalige vervangingen van bijvoorbeeld verkeersborden, enkele bomen of een speeltoestel, rekenen we tot het regulier onderhoud. Regulier onderhoud wordt bekostigd uit exploitatiebudgetten. We spreken van groot onderhoud of vervangingen wanneer een object niet meer door regulier onderhoud kan worden gehandhaafd. Dit is het geval als het object het einde van zijn levensduur heeft bereikt of wanneer het oplappen met onderhoudsmiddelen niet meer zinvol is. Zo kan door slijtage van een brug de functionaliteit van die brug in het geding komen en is de brug soms niet meer te gebruiken zoals oorspronkelijk bij de aanleg bedoeld. De gemeente heeft op zo’n moment twee keuzes:1. Vervanging: het kapitaalgoed wordt vervangen: er komt een nieuwe brug voor terug, of2. Functionaliteit aanpassen: de functie van de brug wordt aangepast door de maximale belasting te beperken en zwaar verkeer om te laten rijden.Voor vervangingen worden investeringsbudgetten gebruikt.

1 Definities uit Commissiebrief Stad en Ruimte, Betekenis van de termen regulier en

achterstallig onderhoud, kenmerk 14.500707, 3 december ’14


16 17

hoe dit project door helder overleg met betrokken goed is ver-lopen. Door in te spelen op elkaars wensen en deze constant bij te stellen (zoals de omleidingsroutes) is het project zonder al te veel klachten verlopen. De hele Amsterdamsestraatweg, van het Paardenveld tot aan Maarssen, is voorzien van nieuw asfalt en deels zelfs een nieuwe fundering (het stuk tussen de Marnixlaan en Maarssen). Daarnaast zijn er nieuwe parkeervak-ken gekomen en op gedeeltes is het fietspad hersteld. Daar-naast is de Amsterdamsestraatweg vergroend en zijn de groei-plaatsen van de bomen verbeterd.

Functionaliteit aanpassen

Naast het vervangen van een kapitaalgoed, kan ook de functionaliteit van een kapitaalgoed aangepast worden. Bijvoorbeeld door de maximale snelheid te beperken, of de maximale aslast van voertuigen te verlagen. Uiteraard streven we ernaar om alle kapitaalgoederen zoveel mogelijk in functie te houden. Ten behoeve van deze nota hebben we onderzocht van welke kapitaalgoederen de functie zo is (of kan worden gewijzigd) dat deze kan leiden tot een gewijzigde onderhoudsopgave. Steekproefsgewijs is onderzocht of dit in voldoende mate verwerkt is in onze beheersystemen. Dit bleek het geval. Voorbeelden zijn het verwijderen van overbodige verkeersregelinstallaties en lichtreductie waarbij we bij de vervanging van armaturen onderzoeken of het noodzakelijk is om de (decoratieve) verlichting ook terug te plaatsen. Dit levert een besparing in onderhoud op en is tevens duurzamer. Bij groenobjecten is in bepaalde gevallen tot extensivering overgegaan waardoor het onderhoud in een lagere, goedkopere categorie is gekomen. De uitkomsten van dit onderzoek worden meegenomen in de planning van de onderhoudsopgave in de komende jaren.

Onderhouden volgens economisch rationeel beheer

In Utrecht heeft de raad besloten het beheer van de kapitaalgoederen in de openbare ruimte uit te voeren volgens de principes van economisch rationeel beheer. Dit betreft de vraag of het bedrijfseconomisch verantwoord is om, gelet op de resterende economische levensduur (op basis van de kwaliteit van het kapitaalgoed) het onderhoud uit te voeren dan wel voor vervanging van het object te kiezen.

Utrecht streeft bij het regelmatig onderhoud van een kapitaalgoed naar het bereiken van de volledig technische levensduur. Na het bereiken van de volledige technische levensduur kan het vervangen of gerenoveerd wordt. Dit wordt ook wel economisch rationeel beheer genoemd. Het kapitaalgoed blijft gedurende de gehele levensduur de functie uitoefenen die het kreeg toen de raad het krediet beschikbaar stelde voor de aanleg ervan. Oftewel over een brug moet gedurende de gehele levensduur zonder aslastbeperkingen worden gereden. Over de hele levensduur gezien is het, indien behoud van functionaliteit gewenst is, het meest voordelig als tijdig regulier onderhoud

Figuur 4: Onderscheid tussen regulier onderhoud en groot onderhoud

Achterstallig onderhoud

Achterstallig onderhoud ontstaat als noodzakelijk onderhoud, zoals dat op grond van de technische kwaliteitsnorm zou moeten gebeuren, niet wordt uitgevoerd. Achterstalligheid is op basis van dit uitgangspunt het onderhoud dat alleen nog door middel van een (gedeeltelijke) vervanging kan worden uitgevoerd omdat het object niet meer met ‘regulier onderhoud’ in functie is te houden. Bij onvoldoende of geen onderhoud ontstaat die noodzaak tot vervanging uiteraard sneller. Onder achterstallig onderhoud1 verstaan we het totaal aan kosten voor het wegwerken van de achterstand op enig moment in één gerichte projectmatige aanpak.

Van de kapitaalgoederen die in beheer zijn van de gemeente is de onderhouds-toestand opnieuw bepaald en we volgen daarbij de definitie uit het rapport ‘Verantwoord scherp aan de wind’ dus geplande werkzaamheden voor het komende jaar, waarvoor reeds budget beschikbaar is, rekenen we niet meer tot de achterstand.

Project: Vernieuwing asfalt Amsterdamsestraatweg en vergroening

Waar: Noordwest

Wanneer: 2011- 2013

Het asfalt en de parkeervakken van de Amsterdamsestraatweg is in fasen vervangen. In 2011 is gewerkt aan het stuk tot aan de De Lessepstraat en in 2012 het stuk tussen de De Lesseps-straat en de Sweder van Zuylenweg. In 2013 werd gewerkt aan het stuk van de De Lessepstraat tot aan Maarssen. Na overleg met de winkeliersvereniging en andere belanghebbenden is be-sloten de werkzaamheden te starten na het volksfeest in Zuilen dat de winkeliers hadden georganiseerd. Zo konden zij gebruik maken van de afzetting van Stadswerken. Een voorbeeld van

€€ € €€ €€

Regulier en groot onderhoudRegulier en groot onderhoud


18 19

plaatsvindt en op het einde van de technische levensduur wordt vervangen of gerenoveerd.

Project: Binnenstadsstraten; Achter Clarenburg, Domstraat, Korte Jansstraat, Schoutenstraat, Neude etc

Waar: Binnenstad

Wanneer: 2013-2015

Ondernemers in het centrum vroegen de gemeente om aan-dacht te besteden aan het straatwerk. Door het intensieve gebruik van het winkelend publiek en diverse eerdere opbre-kingen, was met name het straatwerk in het wandelgebied aan onderhoud toe. Het straatwerk in de Bakkerstraat, Achter Cla-renburg, de Domstraat, Korte Jansstraat, Strosteeg en Schou-tenstraat is vervangen. De oude, sterk afgesleten straatklinkers zijn verwijderd en vervangen door nieuwe gebakken klinkers. Er is bewust gekozen voor hoogwaardig gebakken materialen om de uitstraling van de binnenstad te behouden, de zoge-noemde ‘Binnenstadsstraten’. In 2015 staat ook de Neude nog op het programma.

Ondanks deze inzet kan de situatie zich voordoen (vooral bij de civieltech-nische objecten) dat we een kapitaalgoed buiten gebruik moeten stellen, of dat we het gebruik moeten aanpassen (bijvoorbeeld een aslastbeperking van voertuigen op bruggen) vanwege het ontbreken van middelen om te vervangen. Ook komt het hierdoor voor dat we extra onderhoud of reparaties uitvoeren waardoor de levensduur verlengd wordt. De totale kosten worden daardoor hoger dan wanneer tijdig vervanging was gepleegd.

Hierbij moet opgemerkt worden dat er van één enkel scenario voor onderhoud voor alle bruggen in de stad geen sprake kan zijn. Een brug op het traject van een 50 km/uur weg in de binnenstad kent een veel intensiever gebruik dan eenzelfde brug op het traject van een 50 km/uur weg in het buitengebied. De brug in de binnenstad zal daarom eerder van een nieuwe slijtlaag voorzien moeten worden, dan de brug in het buitengebied. Ook de totale levensduur zal korter zijn. Per brug moeten de juiste beheerbeslissingen worden genomen en een risico-inventarisatie gemaakt op grond van de inspectiegegevens (zie Bepalen van noodzaak onderhoud).

Het reguliere onderhoud vergt bij economisch rationeel beheer, jaarlijks ongeveer dezelfde inspanning, al wordt in het ene jaar de ene brug geschilderd en in het volgende jaar een andere.

Regulier en groot onderhoudRegulier en groot onderhoud


20 21

3 Prioriteiten van vervangingen

De achterstand in het groot onderhoud is zo groot dat deze niet in één of twee jaar ingelopen kan worden met de beschikbare middelen. De gemeente heeft daarom een instrument ontwikkeld dat helpt bij het maken van keuzes op het vlak van vervangingsinvesteringen. Met het PRIOR (Projecten rangschikking vervangingsinvesteringen in de openbare ruimte) kunnen de vervangingsinves-teringen, ongeacht de soort kapitaalgoed, gepland en in volgorde van urgentie geplaats worden. Dit voor zover de beschikbare middelen dat toelaten en risico’s beheerst kunnen worden. Het instrument is daarmee transparant over het keuzeproces voor vervangingsinvesteringen, waardoor de consequenties van de gemaakte keuzes inzichtelijk worden. De criteria die we in de afweging voor het investeringsprogramma gebruiken zijn: 1. Behoud functie (veiligheid)2. Wensen bestuur en gebruikers (bestaande bestuurlijke afspraken en prioriteiten, wensen van bewoners en ondernemers)3. Kostenbeheersing (economisch rationeel beheer, voorkomen van kapitaal vernietiging, aanwezige subsidies)4. Synergie (zoeken naar synergie, mogelijke samenwerking met projecten van derden, voorkomen van overlast)


22 23

onderhoudsactiviteiten van andere overheden, zoals Rijkswaterstaat, de provincie, omliggende gemeenten of werkzaamheden van ProRail, HDSR, Vitens en nutsbedrijven. Door op tijd af te stemmen in de fysieke keten proberen we afstemmingsproblemen zo veel mogelijk te voorkomen.

Voorbeelden daarvan zijn:

• Aansluiting bij de verbeterde ondersteuning van een vlotte verkeersafwikkeling, waaronder ook fiets-prioritering en het programma bereikbaarheid.

• AansluitingbijinpassingontwikkelingeninhetStationsgebied,Pilot binnenstad en Leidsche Rijn.

• Aansluitingbijinvesteringenvandenutsbedrijven,zoalsde vernieuwing van gasleidingen en onderhoudswerkzaamheden aan de waterwegen van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

• Aansluitingwaarmogelijkbijmaatregelenuithetmeerjarengroen programma van Milieu & Mobiliteit.

Daarnaast trachten we zoals gebruikelijk met kwaliteitsimpulsen en duur-zame materialen efficiency te boeken:

• Doortekiezenvoormaterialendielangmeegaanengoedteonder- houden zijn, is de levensduur van het kapitaalgoed optimaal. Aan het einde van de levensduur kunnen onderdelen worden hergebruikt of kunnen de bouwstoffen via recycling opnieuw worden gebruikt, zodat er zuinig met grondstoffen wordt omgegaan.

• Inhethandboekopenbareruimte(HOR)enbijbehorendematerialen lijst heeft de keuze voor duurzame materialen een stevige basis gekregen. Dit handboek is in 2014 geactualiseerd en via internet toegankelijk gemaakt voor externe partners.

• Wezijngestartmeteentweejarigprogrammazodatwebeterkunnen voorbereiden en plannen.

• EnergieB-labelvoordeVerlichtingophoofdwegenvandeopenbare ruimte in 2019 (Programma Utrechtse Energie): bij het vervangen van lichtarmaturen wordt al jaren gekozen voor energiezuinige exemplaren volgens de laatste ontwikkelingen.

• Vergroenenvandeopenbareruimte:Stadswerkenbezietalle ontwerpen voor de inrichting van de openbare ruimte bij de beheer- toets op kansen om te vergroenen.

Figuur 5: Criteria in het PRIOR proces

Werk met werk: op zoek naar synergie

We lichten hier één van de criteria van het PRIOR uit, synergie. Bij het opstellen van de jaarprogramma’s vervangingsinvesteringen worden de samenwerkingskansen met andere programma’s en projecten geïnven-tariseerd. Hiermee zoeken we naar kansen om werk met werk te maken en overlast zo beperkt mogelijk te houden. Dit gebeurt via het plannings-overleg in het kader van de verbeterde afstemming in de fysieke keten. Hier worden de projecten vanuit de gemeente en andere ontwikkelaars die daadwerkelijk op korte termijn in uitvoering gaan, naast elkaar gezet zodat een match kan worden gemaakt tussen (ontwikkeling)-projecten van derden en de aanpak van het achterstallig onderhoud. Deze matches worden vastgelegd in afspraken per project voor het betreffende uitvoe-ringsjaar zodat we werk met werk kunnen maken. Naast de inventarisatie op projectniveau wordt op programmaniveau bij de ontwikkeldiensten gezocht naar synergiekansen. Op deze manier proberen we te voorko-men dat we vervangingsprojecten van kapitaalgoederen uitvoeren terwijl er in een (her)ontwikkeling van het betreffende gebied is voorzien. Hierna wordt het projectenplan besproken in de wijken om te bezien of alle samenwerkingskansen zijn benut en of we aan de slag willen op plekken waar dat om wat voor reden dan ook, niet wenselijk is. Omdat er zo veel ontwikkelingen samenkomen in de openbare ruimte zoeken we bewust naar aansluiting met andere programma’s, om synergie te kunnen berei-ken. Het betreft hier gemeentelijke partijen, maar ook programma’s en

gewenste groot

onderhoud

gewenste regulier

onderhoud

•beheersystemen•collegeprogramma•bestaandeafspraken•infouitwijken•programma’s(REO, M&M. etc.)

voorbereiding

uitvoeringkomend

jaar

12 3

rangschikking

op basis van•behoudfunctie•wensenbestuur en gebruikers•kostenbeheersing•synergie

€

Prioriteiten van vervangingenPrioriteiten van vervangingen


24 25

4 Bepalen van noodzaak onderhoud

Alle onderdelen in de openbare ruimte hebben een bepaalde levenscyclus. In deze cyclus gaat het om het ontwikkelen en inrichten van de openbare ruimte, het in stand houden ervan en het zo nodig verbeteren. Duidelijk is dat de levenscyclus niet voor elk kapitaalgoed hetzelfde is. Zo wordt bij een herin-richting van een straat of wijk, na een aantal jaren, vaak het groen (de bomen uitgezonderd) grotendeels vervangen. Andere kapitaalgoederen zoals riolering, bruggen en viaducten hebben echter een veel langere levensduur, daar gaan we uit van ongeveer 60 tot 70 jaar. Voor bomen en wegen is dit gemiddeld 30 jaar.

Methodisch bepalen van noodzaak onderhoud

De gemeente heeft de kapitaalgoederen in de openbare ruimte met leeftijd en technische staat in digitale beheersystemen vastgelegd. Voor het bepalen van de toekomstige opgave voor investeringen in de kapitaalgoederen, vormen deze gegevens de basis voor besluitvorming. We hanteren hierbij twee uitgangspunten.

Het eerste uitgangspunt is de verwachte levensduur voor het uitvoeren van onderhoudswerkzaamheden of vervanging. Dit is de inschatting van de restlevensduur van het object of van het tijdsverloop tot het moment dat onveiligheid gaat ontstaan en de openbare ruimte haar functie niet meer kan vervullen. Bij aanleg van een voorziening is de kwaliteit van een kapitaalgoed maximaal. In de loop van de tijd neemt de kwaliteit af volgens een bepaald patroon (zie figuur 1). We gaan er bijvoorbeeld van uit dat gemiddeld om de vijftien jaar herbestrating plaatsvindt. Indien dit is uitgesteld, kan er sprake zijn van een onderhoudsachterstand. Vervolgens wordt de grootte van het


26 27

areaal bepaald dat op het gebied van onderhoud achterloopt en worden de te nemen maatregelen vertaald in kosten. Het bepalen van de restlevensduur en het bewaken van de functies van de openbare ruimte verschilt echter sterk per vakgebied. Het onderhoud van groen en bomen heeft een heel andere dimensie dan dat van een brug, tunnel of fly-over.

Project: Kademuur Bemuurde Weerd

Waar: Noordoost

Wanneer: 2013-2015

Op 15 oktober 2013 stortte een deel van de kademuur aan de Bemuurde Weerd Oostzijde in.

Een opeenstapeling van factoren was de vermoedelijke oor-zaak van de instorting. Doordat de bodem voor de kademuur lager lag dan de onderkant van de constructie van de muur kon er, als gevolg van de hevige regenval, zand achter en onder de muur wegspoelen. Omdat de kademuur niet was ge-fundeerd op palen en het zand dat de muur ondersteunde was weggespoeld, bezweek deze. Meteen na de instorting heeft de gemeente noodmaatregelen genomen, waaronder het vellen van vier bomen en het aanleggen van een nooddamwand voor de ingestorte muur. Na aanvullend onderzoek en een gedegen voorbereiding start in 2015 de herbouw van de kademuur.

Het tweede uitgangspunt is de toets in de praktijk. De gemeente Utrecht kiest ervoor het benodigd onderhoud niet alleen te bepalen op basis van genoemde theoretische benadering, maar ook op basis van inspecties en risicobeheer. De aard en frequentie van de inspecties verschillen per vakgebied en de mate van urgentie van het kapitaalgoed. Per vakgebied is er een inspectieregime vastge-steld. Als een straat volgens de verwachte levensduur moet worden aangepakt, kan de kwaliteit in de praktijk mee- of tegenvallen. Verhardingen die er al meer dan 25 jaar liggen sinds het laatste grote onderhoud, kunnen van voldoende of onvoldoende kwaliteit zijn. De wijze van aanleg, de duurzaamheid van de gebruikte materialen en de gebruiksintensiteit (bijvoorbeeld van zwaar verkeer) zijn belangrijke factoren die de feitelijke kwaliteit bepalen. Om die reden wordt de theoretische analyse aangevuld met inspectiegegevens.

Figuur 6: Bepalen van noodzaak onderhoud op grond van theoretische kennis, inspecties en de

vastgestelde kwaliteitsnorm

Alle gegevens worden bijeengebracht in beheerssystemen. Vervolgens wordt dit afgezet tegen de door de raad vastgestelde normen. Hieruit volgen dan de benodigde onderhoudsinspanningen. Door de combinatie van beide benade-ringen berekenen wij het achterstallig onderhoud zo nauwkeurig mogelijk.

Project: Bruggen over de Minstroom

Waar: Oost

Wanneer: 2012-2015

De gemeenteis de afgelopen jaren bezig de bruggen over de Minstroom te vernieuwen of renoveen. De fundering van de bruggen was slecht en aan vervanging toe. Het Minstroomge-bied is op 23 april 2013 door het college van b&w aangewe-zen als een gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Het gebied is een uniek en gaaf bewaard gebleven hoveniersgebied met oude historische structuren en karakteristieke eind 19e eeuwse en vroeg 20e eeuwse bebouwing. In 2012 startte de renovatie van de Marksbrug en de Julianabrug, in 2013 de Piet Heinbrug, Colignybrug en Minstroombrug, in 2014 de Stadhoudersbrug en de Minbrug en in 2015 wordt de reeks afgerond met de re-novatie van de Looijersbrug.

vastgesteldenorm achterstalligheid

praktijk

theoretischeonderhouds-

cyclus

Bepalen van noodzaak onderhoudBepalen van noodzaak onderhoud


28 29

Vakgebied Norm Toelichting norm Inspectieregime

Bomen VTA Visual Tree Assessment (VTA) Inspectie van alle bomen

is een manier om bomen visueel elke drie jaar. Attentiebomen

en vervolgens grondig te worden jaarlijks geïnspecteerd.

onderzoeken op interne gebreken

Groen KI-OOR Kwaliteitsinstrument voor Periodieke schouw

onderhoud van de openbare ruimte

(KI-OOR). Het maakt kwaliteit

objectief meetbaar en bespreekbaar

Speeltoestellen Warenwetbesluit Betreft wettelijke voorschriften Alle speeltoestellen viermaal

Attractie- en Speeltoestellen per jaar geïnspecteerd en

(WAS) direct gerepareerd.

Begraafplaatsen Bouwbesluit, Betreft wettelijke voorschriften

plus richtlijnen

Monumentenwet

Verhardingen CROW publicaties 146 Standaard voor uitvoer technische Alle hoofdwegen en hoofd-

en 147 (versies 2011) inspecties voor beoordelen fietsroutes worden jaarlijks

kwaliteit en systematiek geïnspecteerd en de woonstraten

wegbeheer en overige fietspaden

tweejaarlijks.

Civiele Bouwbesluit 2015 Betreft wettelijke voorschriften Inspectiefrequenties zijn

constructies en Woningwet, NEN 2767 gebaseerd op risico op en

gevolgen bij falen.

Bij veroudering van objecten

kan de inspectiefrequentie

opgehoogd worden.

Openbare CROW publicatie 145 Systematiek om de Afhankelijk van het type lamp

verlichting (versie 2004) beheerkosten van de openbare wordt de openbare verlichting

ruimte inzichtelijk te maken elke 2 tot 6 jaar geïnspecteerd.

en te gebruiken bij beheer

Verkeersregel- CROW publicatie 145 Systematiek om de Alle verkeersregelinstallaties

installaties (versie 2004) beheerkosten van de worden elke twee jaar

openbare ruimte inzichtelijk geïnspecteerd.

te maken en te gebruiken

bij beheer

Tabel 1: Vastgestelde technische normen, richtlijnen en inspectieregimes

Bepalen van noodzaak onderhoudBepalen van noodzaak onderhoud

In Utrecht worden de volgende technische normen, richtlijnen en inspectie-regimes gehanteerd. Deze zijn opgesteld door landelijke instituten, dan wel voorgeschreven.


30 31

5 Terugblik op de periode 2012-2015

Het grootschalig wegwerken van het achterstallig onderhoud is in 2004 op gang gekomen met de zogenaamde Oldenborg-gelden van € 40 miljoen. Toen de raad in 2007 bij de vaststelling van de programmabegroting 2008 de kadernota onderhoud kapitaalgoederen openbare ruimte vaststelde, kwam een einde aan de sectorale meerjarenbeheerplannen. Niet langer werden de bruggen, verkeersregelinstallaties, wegen, openbare verlichting en groen afzonderlijk van elkaar beschouwd. Voor een termijn van vier jaar werd richting gegeven aan investeringen van de verschillende onderdelen, zodat integraal beheer van de openbare ruimte mogelijk werd. De raad nam vervolgens het besluit te kiezen voor economisch rationeel beheer en het wegwerken van achterstallig onderhoud. In de periode van de twee Nota’s Kapitaalgoederen die de afgelopen jaren zijn vastgesteld is hier vervolgens consequent aan gewerkt. In de afgelopen notaperiode is het PRIOR instrument ontwikkeld en toegepast dat helpt bij het maken van keuzes in urgentie op het vlak van vervangingsinvesteringen ongeacht de soort kapitaalgoed.


32 33

Groen en bomen (openbaar groen, bomen en landgoederen)

Openbaar groenUtrecht beheert 1073 hectare aan openbaar groen. Het groen neemt toe door bij het vernieuwen van asfalt op wegen minder asfalt terug te leggen ten gunste van vergroening met bredere middenbermen en de aanplant van nieuwe bomen. Er is nog maar weinig sprake van achterstallig onderhoud bij groen. Tijdens de afgelopen notaperiode zijn de uitvoeringskosten lager uitgevallen waardoor meer areaal kon worden opgeknapt. Het achterstallig onderhoud op de landgoederen bedraagt een half miljoen euro.

BomenIn de stad Utrecht onderhouden we circa 140.000 bomen (exclusief de 13.000 bomen op de landgoederen). Het achterstallig onderhoud bij bomen betreft alle bomen met een matige of slechte toekomstverwachting. Utrecht heeft 10.897 bomen (7,8%) met een matige toekomstverwachting en 4.940 bomen (3,5%) met een slechte toekomstverwachting. Projectmatig zijn in diverse woonstraten de afgelopen periode ruim 1500 bomen met een slechte toekomstverwachting vervangen door in totaal 1800 nieuwe bomen en is de groeiplaats van bestaande bomen verbeterd.

Verhardingen (wegen, fietspaden, voetpaden), speeltoestellen en verkeersvoorzieningen

Verhardingen (wegen, fietspaden, voetpaden)In Utrecht ligt 13 miljoen m2 aan verhardingen. De afgelopen jaren hebben we voornamelijk geïnvesteerd in de hoofdwegen om de veiligheid en bereik-baarheid van de stad te waarborgen. In totaal zijn 30 grote tot middelgrote straten opgeknapt. De onderhoudsachterstand bij hoofdwegen is hiermee (ondanks het intensieve gebruik en het toenemende zware verkeer) niet substantieel achteruit gegaan in de periode 2012-2015. Waar mogelijk is MODUS-asfalt toegepast met geluid reducerende eigenschappen. Door het combineren van het onderhoud aan riolering en groot onderhoud aan verhar-dingen wordt werk met werk gemaakt. Boomwortelopdruk in woonstraten en bij fietspaden is in de hele stad teruggedrongen. De woonstraten van Utrecht hebben de komende periode extra investeringen nodig. In 2015 zijn belang-rijke investeringen in de verhardingen in Kanaleneiland gepland.

Speeltoestellen (openbaar) Utrecht heeft ca. 4500 sport- en speeltoestellen in beheer. Per jaar vervangen of renoveren we ongeveer 200 tot 250 speel- of sporttoestellen (variërend van knikkertegel tot skatebaan) en valondergronden. Bij speelvoorzieningen is er geen sprake van achterstanden in het onderhoud. Dit komt omdat het Waren-wetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS) voorschrijft dat de gemeente alle speelvoorzieningen veilig houdt en daartoe middelen reserveert. Mocht er onverhoopt toch een onveilige situatie ontstaan dan wordt het toestel weggehaald of direct vervangen.

Staat van onderhoud

In 2007 bedroeg de achterstand in het onderhoud van de openbare ruimte nog € 195 mln., eind 2014 is de achterstand tot € 95 mln. gedaald.

Categorie Achterstallig Achterstallig Achterstallig onderhoud onderhoud onderhoud eind 2007 eind 2011 eind 2014 (NGK 2007-2011) (NKG 2012-2015) (NGK 2016-2019) 1 Groen: € 20.900 € 11.700openbaar groen, bomen, landgoederen en begraafplaatsen. 2a Verhardingen € 100.800 € 83.4002b Civiele constructie2c Openbare verlichting2d Verkeersregelinstallaties

Totaal € 195.000 € 121.700 € 95.100Bedragen x € 1000

Tabel 2: Financieel overzicht staat van het onderhoud

De onderhoudsachterstand is sinds 2007 met 51 % afgenomen. Deze daling is nagenoeg volledig te verklaren door de diverse eenmalige impulsen die beschikbaar werden gesteld en ontvangen subsidies. Het totaal hiervan bedraagt € 94,5 mln. Daarnaast was het jaarlijks budget in de jaren 2008-2010 € 3 mln hoger. Hieruit volgt dat met de huidige jaarlijkse middelen voor vervanging, € 18 mln, de achterstand gestabiliseerd wordt. Een verder terug-dringen van het achterstallig onderhoud vergt extra middelen.

Grafiek 1: Ontwikkeling achterstallig onderhoud tussen 2007 en 2014 (bedragen x 1000)

e 250.000

e 200.000

e 150.000

e 100.000

e 50.000

e 0

2007 2011 2014

achterstallig onderhoud

Terugblik op de periode 2012-2015Terugblik op de periode 2012-2015


34 35

Civieltechnische constructies

Dit onderdeel bestaat uit bruggen, geluidsschermen, wal-, kluis- en werfmuren, viaducten, tunnels, parkeerdekken, havens, duikers, sluizen en oevervoor-zieningen. Utrecht telt 800 bruggen en 65 km kades. Sinds de jaren negentig werken we aan het verminderen van de achterstanden bij civieltechnische constructies vanwege de grote risico’s voor de veiligheid, voor de bereik-baarheid van de stad en het economische belang hiervan. Een belangrijke mijlpaal in dat kader was de upgrading van de havens in Lage Weide. Sinds 2012 worden alle bruggen over de Minstroom vervangen of gerenoveerd. Op dit moment vragen de kademuren en andere oevervoorzieningen waaronder de walmuren langs de grachten veel aandacht. Dankzij een vernieuwing van het beheersysteem en een actualisatie van de objectgegevens, waarbij een groot deel van de oevervoorzieningen is geïnspecteerd, is het geheel aan civieltechnische constructies inzichtelijker geworden.

Openbare verlichting en verkeersregelinstallaties

Openbare verlichting (lichtmasten, armaturen, lampen, kabels en voedingskasten)Utrecht telt circa 56.000 lichtmasten. In de afgelopen twee jaar is de achter-stand in de openbare verlichting licht toegenomen onder meer door de invoering van LED-verlichting. Deze is duurder dan conventionele verlichting. Het hogere rendement vangt de meerkosten op de langere termijn op. Er zijn sinds 2011 3473 armaturen vervangen en 3963 masten. Er is 35,8 km verlichtingskabel vervangen. De voedingskasten voor de openbare verlichting zijn voor het merendeel eigendom van de gemeente Utrecht. Een deel is echter nog eigendom van netwerkbeheerder Stedin (Eneco). Vanuit het oogpunt van beheer is dit onwenselijk. Gekozen is de verouderde voedingskasten gefaseerd te vervangen door gemeentelijke voedingskasten. Dit zijn er 41 over de afgelopen periode.

Verkeersregelinstallaties Dit onderdeel bestaat uit ruim 200 verkeersregelinstallaties, een parkeerver-wijssysteem (PRIS) en vier beweegbare fysieke afsluitingen. Over de afgelopen periode zijn 12 verkeersregelinstallaties vervangen.

Terugblik op de periode 2012-2015Terugblik op de periode 2012-2015

Project: Professor Norbruislaan

Waar: Noordwest

Wanneer: 2014

De Burgemeester Norbruislaan heeft in 2014 een grondige in-tegrale opknapbeurt gekregen. Het asfalt is vernieuwd, er zijn 101 nieuwe bomen geplant, er is 3500m2 extra groen bijgeko-men en zijn de fietspaden deels opnieuw geasfalteerd aange-bracht. Daarnaast is langs de hele weg nieuwe energiezuinige LED-verlichting aangebracht. Bij het groot onderhoud werden de wensen van omwonenden zoveel mogelijk meegenomen. Zo is de middenberm tussen de W.J. Bossenbroekstraat en het Prins Bernhardplein bijvoorbeeld verbreed; om zo de rijbaan smaller te maken en de veiligheid te vergroten.


36 37

6 De opgave voor 2016-2019

In de komende planperiode kan worden voortgebouwd op de aanpak die in de afgelopen jaren is ontwikkeld. Dat betekent dat de huidige systematiek wordt voortgezet. Concreet betekent dit dat urgent achterstallig onderhoud als eerste wordt geprioriteerd en vervolgens weggewerkt. Jaarlijks wordt dit vastgesteld in een programma, waarvan de belangrijkste onderdelen landen in de program-mabegroting.

In de ketenaanpak openbare ruimte streven we naar een vierjarige planning van de vervangingsinvesteringen, zodat we de werkzaamheden op langere termijn steeds beter kunnen afstemmen met andere partijen binnen de fysieke keten. Voor de vervangingsinvesteringen zijn de geplande projecten voor wat betreft verhardingen vanwege hun impact op mobiliteit en overlast voor de stad cruciaal. Bij de voorbereiding van verhardingsprojecten wordt daarom altijd beoordeeld of andere onderhoudswerkzaamheden, op bijvoorbeeld bomen, groen, fiets, meegenomen kunnen worden.

Budget vervangingsinvesteringen

Bij de VJN 2009 is besloten om € 28 mln. als impuls beschikbaar te stellen door het naar voren halen van investeringsmiddelen. In de jaren 2011 t/m 2017 zou dan vervolgens minder te investeren zijn. Bij de VJN 2013 is besloten deze vermindering aan investeringen te compenseren in de jaren 2013 t/m 2016. 2011 en 2012 waren toen al gepasseerd, dus in die jaren waren de investeringen € 4 mln/jaar lager. Zoals op pagina 14 aangegeven is er jaarlijks € 18 mln beschikbaar. Dit is inclusief de € 1 mln/jaar die structureel geregeld is naar aanleiding van het coalitieakkoord 2014-2018, waardoor de dip in 2017 wordt gecompenseerd. Naar verwachting stabiliseert het achterstallig onderhoud zich dankzij de structurele groei van het budget van € 1 mln per jaar, in plaats van de eerder verwachtte lichte stijging. In combinatie met meer werk-met-werk maken in het kader van de ketenaanpak openbare ruimte daalt het achterstallig onderhoud naar verwachting licht. De verwachtte budgetten in de planperiode staan in grafiek 2 aangegeven.


38 39

Vleuten - De Meern

Leidsche Rijn

West

Noordwest

Overvecht

Noordoost

Oost

Zuid

Zuidwest

Binnenstad

1

2

34

5

67

Grafiek 2: Beschikbare middelen voor vervangingsinvesteringen 2016-2019 (in mln)

Groen

Kap van bomenVoor de kap van een gemeentelijke boom zijn er vier mogelijke aanleidingen, de boom begint een gevaar te worden voor zijn omgeving, de boom heeft een matige conditie en dus een beperkte toekomstverwachting, een boom is gezond, maar veroorzaakt schade of een boom moet wijken voor een herin-richting. Het kappen van gezonde bomen die niet een direct gevaar (dreigen) te vormen voor de omgeving, is een gevoelig onderwerp dat veel reacties oproept. Dit vraagt extra aandacht in de communicatie en afstemming. Daarnaast hanteert Utrecht bij herplant iets grotere jonge bomen met een aanzienlijke stamdiameter om na een boomvervanging het straatbeeld sneller te herstellen.

Verhardingen

Hoofdwegennet en woonstratenIn de afgelopen periode is al flink geïnvesteerd in het hoofdwegennet van Utrecht. Een aantal belangrijke uitvalswegen heeft groot onderhoud gehad waaronder de Amsterdamsestraatweg en de Prof. Norbruislaan. In de komende jaren staan ook meerdere hoofdwegen op de planning waaronder de Univer-siteitsweg, ’t Goylaan en de Waterlinieweg. Uit inspecties is gebleken dat de vangrail in de middenberm en zijbermen van de Waterlinieweg deels moet worden vervangen. De woonstraten van Utrecht hebben de komende periode extra investeringen nodig, stadsbreed, maar met name in Overvecht en Kanaleneiland.

Kanaleneiland en OvervechtDe wijken Kanaleneiland en Overvecht zijn beide gebouwd in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. De openbare ruimte is versleten, ondanks de investe-ringen die we de afgelopen jaren al gedaan hebben in het kader van de speci-fieke wijkaanpak. Daarnaast doet zich het feit voor dat er veel asfaltverharding in woonstraten is gebruikt en dat we te maken hebben met boomwortelopdruk op trottoirs en fietspaden. We bekijken of we deze geplande werkzaamheden kunnen laten samenvallen met een renovatie van geplande vervangingen van de gas- en waterleidingen door de netbeheerder.

Civieltechnische constructies

Belasting van bruggenDe verkeersintensiteit, verkeersbelasting en de aslasten van het hedendaagse verkeer ten opzichte van het verleden zijn sterk toegenomen. Daarop inspelend zijn wetgeving en normen (o.a. rekenbelastingen) aanzienlijk gewijzigd ten opzichte van de oude norm. Daarnaast mag van alle bruggen worden aangenomen dat deze zonder beperkingen te gebruiken zijn voor al het autoverkeer. Indien een brug een beperking heeft in het gebruik – dus niet overeenkomstig de normen toegankelijk is voor al het verkeer- moet dit worden aangegeven. Een uitgebreide scan van het Utrechtse bruggenbestand zal leiden tot 1) het zichtbaar maken van beperkingen door het plaatsen van bebording, 2) het aan de hand van herberekening terugbrengen van toelaatbare belastingen en 3) het vervangen van bruggen daar waar het terugbrengen van belastingen niet acceptabel is (bijvoorbeeld in hoofdontsluitingswegen).

VechtoeverNaar aanleiding van inspecties en schademeldingen is vastgesteld dat de kades van de Vecht in de stad Utrecht nader worden onderzocht en dat op een aantal plekken de komende jaren versterking moet plaatsvinden.

Wal- en kluismurenHet project wal- en kluismuren kent een aparte financiering en is niet opgenomen in deze nota. De komende jaren worden de wal- en kluismuren van de werven verder opgeknapt, een omvangrijk project dat nog een aantal jaren gaat duren. Na onderzoek bleek dat het metselwerk en de paalfundering van de oever van de Utrechtse werven op veel plekken in slechte staat zijn. Om de veiligheid te waarborgen worden naast de renovatiewerkzaamheden regelmatig inspecties uitgevoerd. Over dit project worden ter informatie van bestuur en bewoners separate voort-gangsrapportages opgesteld.

Projecten

2016 2017 2018 2019

budget vervangingsinvesteringen

18 14 18 18

De opgave voor 2016-2019De opgave voor 2016-2019

Vernieuwen asfalt Waterlinieweg

Kademuur Bemuurde Weerd nabij Stenenbrug

Energiezuinige verlichting op deel Waterlinieweg

Verbeteren standplaats bomen Billitonkade

Aanleggen Tuin Oud Amelisweerd

Opknappen Park Oog in Al

Groot onderhoud Marnixbrug


1

2

3

4

5

6

7

40 41

7 Beheer uitbreidingsinvesteringen

Voor de komende jaren staan vanuit de ontwikkelprojecten voor miljoenen aan uitbreidingsinvesteringen in de openbare ruimte gepland. Veranderingen in de hoeveelheid te beheren kapitaalgoederen hebben financiële consequenties voor het onderhoud, de zogenoemde areaalmutaties. Onder een areaalmutatie wordt verstaan: “het effect op de omvang van de beheerbudgetten van uitbrei-dingen, inkrimpingen en wijzigingen (in materiaal) van door Stadswerken te onderhouden kapitaalgoederen”. Bij de voorjaarsnota 2003 heeft dit geleid tot besluitvorming over procedurele regels met betrekking tot de toewijzing van verantwoordelijkheden voor het opstellen van beheerparagrafen. Samengevat komen deze regels erop neer dat Stadswerken voor een deel van de projecten een bedrag aan beheergeld ontvangt bij de begroting (stelpost areaalmutaties) om nieuwe of gewijzigde openbare ruimte te kunnen onderhouden. Voor projecten die niet onder de stelpost vallen, vraagt de afdeling, die de plannen voorbereid, hierover een expliciet besluit aan het college. Het college kan dan besluiten het plan aan te laten passen (in tijd, omvang of ambitie) of besluiten om de beheergelden te verhogen


42 43

Stadsbaantunnel Speciale aandacht heeft het tunnelbeheer vanwege de oplevering van de Stads-baantunnel die eind 2015 staat gepland. Voor de organisatie van een efficiënt en economisch rationeel beheer wordt de samenwerking gezocht met Rijks- waterstaat, die beschikt over de juiste expertise voor tunnelbeheer.

MerwedekanaalzoneDe ontwikkelingen aan de Merwedekanaalzone vragen aandacht. Nu is de kanaalzone nog eigendom van Rijkswaterstaat (RWS) maar de ontwikkelingen geven aan dat deze zone meer en meer een stedelijk woonkarakter krijgt. Onze inschatting is dat de onderhoudsachterstand aan bruggen, oeverwerken en waterbodems aanzienlijk is. In 2014 is RWS gestart met het herstel van de oeverwerken.

Het vernieuwde stationsgebied Onder meer bij de vaststelling van het Masterplan Stationsgebied zijn afspraken gemaakt over het toekomstige beheer. Ook de uitvoeringsovereen-komst met het rijk verplicht de gemeente om met de stationsgebiedpartners afspraken te maken over het toekomstige beheer. De uitvoering is dusdanig ver dat deze afspraken geconcretiseerd worden. Aangezien in het stations-gebied openbare ruimten en private ruimten die openbaar toegankelijk zijn, nauw verweven zijn, gaat het om een samenstel van afspraken tussen de gemeente en de partners. Deze afspraken vinden hun basis in oude contrac-tuele afspraken, de nieuwe gebiedsindeling en de visie op de openbare ruimte, zoals die in 2005 is vastgesteld (Referentiekader Openbare Ruimte Stations-gebied) en de eind 2014 vastgestelde Kadernota openbare ruimte.

Na de vaststelling van het (geactualiseerde) Masterplan, zijn er planontwik-kelingen bijgekomen (onder andere de Rabobrug, een fundamenteel ander ontwerp Stationsplein-Oost, de Uithoflijn en doorkoppeling aan de oostkant in plaats van aan de westkant) die het nodig maken de indertijd vastgestelde visie te herzien. Het besluit dat het College in 2005 heeft genomen over het toekomstige beheer, is in 2014 geactualiseerd.De hoofdprincipes voor het toekomstige beheer van de openbare buitenruimte in het Stationsgebied zijn:• eenheid en integraal dagelijks beheer op lange termijn (vervangingsinvesteringen niet inbegrepen);• beheer van reguliere openbare ruimte bij de gemeente (Stadswerken), beheer van bijzondere openbare ruimte door of in samenwerking met de partners;• beheer van alle openbare buitenruimte op kwaliteitsniveau 7 (net als het overige deel van de binnenstad) vanaf het moment van oplevering van de deelgebieden;• private ruimten in beheer bij de partners, ook wanneer deze publiek toegankelijk zijn;• het extra benodigde budget wordt in 2017 overgedragen van project- organisatie stationsgebied naar Stadswerken.

Leidsche RijnVoor Leidsche Rijn is een eigen systematiek ontwikkeld en vastgesteld om de beheergelden te regelen. Met ingang van 2010 worden naast de middelen voor jaarlijks onderhoud ook bedragen in de begroting opgenomen voor groot onderhoud, zoals vervangingen van kapitaalgoederen. We kiezen ervoor de urgentie voor vervangingen stadsbreed te bezien en bij de inzet van de middelen daarnaar te handelen. Concreet betekent dit dat middelen voor vervanging die via het referentiekader Leidsche Rijn beschikbaar komen, in de bestaande stad kunnen worden ingezet en vice versa.

Beheer uitbreidingsinvesteringenBeheer uitbreidingsinvesteringen


44

Colofon

Uitgave: Gemeente UtrechtStadswerken

Tekst: Stadswerken

Ontwerp en opmaak: Taluut.nl

Fotografie: Gemeente UtrechtEddy Schoonvoorde Jos Scholman

Maart 2015

Meer informatiewww.utrecht.nl/beheer-openbare-ruimte

inhoudsopgave

Buiten gewoon op orde - Utrecht · openbare ruimte voldoet aan de vastgestelde normen en daarmee...

Documents

Transcript of Buiten gewoon op orde - Utrecht · openbare ruimte voldoet aan de vastgestelde normen en daarmee...