Braingame BrianNieuwe ontwikkelingen in Executieve Functietraining

bij kinderen met ADHD

Met dank aan Pier J.M. Prins

Ontwikkelingspsychologie, Universiteit van Amsterdam

Stichting Gaming & Training

Aanleiding1. Noodzaak nieuwe, op kind gerichte

behandelingen bij ADHD2. Opmars Executieve Functies (EFs)3. Het trainen van Werkgeheugen en

andere EFs4. Betekenis van computers en gamen voor

kinderen met ADHD5. “Braingame Brian”: een Executieve

Functietraining met game-elementen: uitgangspunten en eerste evaluatie.

Oudertraining Leerkracht begeleiding

Behandeling Kind/adolescent

Psychosociale Interventies voor kinderen met ADHD

Psycho-educatie

Multimodale psychosociale interventie

+/- Medicatie

Executieve Functies

• Het stoppen van gedrag (inhibitie)• Het kunnen veranderen van gedrag

indien nodig (cognitieve flexibiliteit)• Het tijdelijk kunnen onthouden van informatie tijdens

het uitvoeren van een opdracht (werkgeheugen)• Het kunnen bedenken van allerlei strategieën

(fluency)• Het kunnen plannen en organiseren van gedrag.

Castellanos et al. (2006); Nigg (2006); Wilcutt et al. (2005)

Recent onderzoek heeft mogelijkheden gezocht om

Executieve Functiesbij kinderen met

ADHD rechtstreeks tetrainen

met behulp van psychologische

interventies

Serious Game

FlowActieve exploratieMotivatieImmersieComplexiteit begrijpenLanger vasthouden, sneller begrijpenSociale contextContinue feedback

Onderzoek Klingberg c.s (2005)

• Doel: effect bepalen gecomputeriseerde WG-training op werkgeheugen, cognitief functioneren en ADHD symptomen;

• Deelnemers: 53 kinderen met ADHD; 7-12 jaar; Aandachtsgestoorde subtype; geen medicatie; geen comorbiditeit;

• Opzet: randomisatie over gecomputeriseerd trainingsprogramma versus vergelijkingsprogramma (moeilijkheidsniveau oplopend vs constant, nl op 2-3 items);

• Training: op visuo-spatiele WG-taken (herinneren en reproduceren van de plaats van voorwerpen op een 4x4 grid) + verbale taken (cijfer- en letterreeksen); 90 WG-trials per trainingsdag, over periode van 25 trainingsdagen. Trainingstijd per dag: ± 40 min. (= totaal: 16.6 uur).

• Interventie: Robo Memo (r) • Follow-up: 3 maand na effect meting

Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (2005), 44 (2), 177-186

4 x 4 Rooster

The tiles light up in a specific sequence

Project “Gaming & Training”• Uitgangspunten:

– Kindbehandelingen zeer gewenst, maar effectiviteit onvoldoende aangetoond (Multidisciplinaire Richtlijn ADHD, 2005)

– Uit studies blijkt dat kinderen met ADHD uitvallen op verschillende neuropsychologische taken die Executieve Functies meten, met name WG (Nigg, 2006; Wilcutt et al., 2005)

– Executieve Functies, zoals het werkgeheugen zijn te trainen(Klingberg et al., 2005)

– Kinderen blijken hun aandacht wel voor langere tijd te kunnen vasthouden, zich goed te kunnen concentreren, minder ʻADHD-gedragʼ te laten zien tijdens computer gaming, en er is dan sprake van een verhoogde motivatie en interesse (Lawrence et al., 2002; Shaw et al., 2005).

“Braingame Brian”Een Executieve Functietraining met

Game elementen

De leefwereld en het verhaal

De spelwereld

“Braingame Brian”Een Executieve Functietraining met

Game elementen

De drie trainingstaken

• Inhibitie• Werkgeheugen• Cognitieve flexibiliteit

Kinderen tussen 8 en 12 jaar

** Werkgeheugen ** de Werkgeheugentraining

2-8 Blokjes lichten op in een 4 bij 4 grid

Volgorde onthouden en naklikken

Steeds langere reeksen blokjes

Verschillende moeilijkheidsgraden (5 levels)

Gemiddelde lengte van de reeks. Hoe langer, des te beter.

** Inhibitie ** de Stoptraining

• Pijl naar rechts in groene scherm

• Zo snel mogelijk drukken op linker- of rechter knop

• Soms ineens rood, dan juist niet drukken! (Onvoorspelbaar)

Aantal correcte stopreacties Remweg wordt steeds korter

Aantal correcte reacties binnen groene gebied.

** Cognitieve Flexibiliteit ** de Schakeltraining

• Twee visuele taken: onderscheid naar kleur, of naar vorm

• Daarna wisselen van taakset: let op en reageer op kleur ongeacht vorm, en vice versa

• Kies de goede reactie (afhankelijk van taakset): blauw: druk op p, rood: druk op q; of, in geval van rondje: druk op p, driehoek: druk op q)

Switchcost: hoeveel meer tijd kost het om te wisselen?

Fouten: aantal fouten op switch trials en aantal op non-switch trials

Dovis, van der Oord, Wiers en Prins Journal of Abnormal Child Psychology (2012)

Werkt een game motiverend?

4,5

5

5,5

6

6,5

7,5

FO Game1 euro 10 euro

Reinforcement condition

Mea

n SC

E-W

M s

eque

nce

leng

th

NC

ADHD7

Hoe effectief is Braingame Brian?

• Versterkt BB het werkgeheugen?• Is de werkgeheugencapaciteit van kinderen na BB

vergroot?• Traint BB de aandacht?• Is het remvermogen beter na BB?• Zijn de kinderen na BB beter in zelfregulatie?• Vermindert BB de ADHD- symptomen?‐• Is BB alleen geschikt voor kinderen met ADHD?• Is BB ‘evidence- based’?‐

De Effectiviteit van BB

1. Ja, BB versterkt het Werkgeheugen. Of ook de WG- capaciteit ‐ vergroot wordt is nog onduidelijk

2. Ja, BB versterkt de Inhibitie. Of Inhibitievermogen wordt versterkt is nog onduidelijk

3. Ja, BB vermindert ADHD- symptomen, ‐ volgens rapportage ouders. Volgens rapportage (‘blind’) leerkrachten ‘mixed findings’.

4. Ja, er is evidentie dat BB zelfregulatie verbetert (BRIEF- ouders). ‐Volgens rapportage leerkrachten (‘blind’) mixed findings.

5. Of aandachtsprocessen worden versterkt weten we niet. Aandacht= niet op ‘near transfer’ gemeten.