De Affectief Bewuste Benadering als visie op het begeleiden van LVB-ers met bijkomende problematiek

De Affectief Bewuste Benadering als visie op het begeleiden van LVB-ers met bijkomende problematiekBianca van KouwenBrian Twint1

Even voorstellen..Bianca van Kouwen, MA, MScOrthopedagogiek, Geestelijke Verzorging

Co-auteur Affectief Bewuste BenaderingGedragsdeskundige Esdege-Reigersdaal

2

En..Brian TwintSociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH)

Co-auteur Affectief Bewuste BenaderingCo-auteur Psychiatrie voor SPHRedactielid Sozio-SPHRedacteur verstandelijkbeperkt.nlPersoonlijk begeleider Cordaan

3ProgrammaLVB problematiekEmotionele ontwikkeling bij mensen met een VBKunnen en aankunnenAffectief Bewuste BenaderingVragen

4LVB-Licht verstandelijk beperkt

5

LVB -Licht verstandelijk beperkt, maar ook zwakbegaafd (intelligentie 50/55-85) met bijkomende problematiekBijkomende problematiek: verslaving, forensische problematiek, chronische ziekten, psychopathologie zoals adhd, ass, stemmingsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen, psychose, angststoornissen6LVB problematiek-Licht verstandelijk beperkt, maar ook zwakbegaafd (intelligentie 50/55-85) met bijkomende problematiek-Op het eerste gezicht: -redelijk vaardige indruk -streetwise -geen opvallende uiterlijke kenmerken-Taalbegrip versus taalgebruik-Negatief zelfbeeld en zichzelf overschatten-Overvraging! (passief / actief)

Bijkomende problematiek: psychiatrische stoornissen (dubbele problematiek), medisch-organische problemen, problemen in gezin en sociale context, problemen met gebruik van middelenVaak late onderkenning7Emotionele ontwikkeling bij mensen met LVB Naast VB ook (sociaal-)emotioneel beperktEmotionele ontwikkelingNiet harmonieuze ontwikkelingGedrag/functioneren sterker bepaald door emotie dan cognitieMoeilijk te meten

Definitie: EO ontbreekt (wel cognitie, leeftijd van ontstaan en adaptief gedrag)Paard=cognitie, karretje= emotie. Kip en ei verhaal; emotie is er als eerste, maar wordt getrokken door cognitie. Emotionele ontwikkeling zal daardoor niet snel boven cognitieve ontwikkeling uitkomen.

8Emotionele ontwikkeling & psychopathologieEen lager niveau van emotionele ontwikkeling ->meer kwetsbaarheid voor psychopathologieGrote(re) discrepantie emotionele ontwikkeling en IQ-> meer psychopathologieBeperking in emotionele ontwikkeling kan versterkt worden door psychiatrisch ziektebeeld

Eo versus iq-> onevenwichtige en kwetsbare persoonlijkheid (zoals borderline problematiek (achterstand in Emotionele ontwikkeling). Achterstand van emotionele ontwikkeling kan bepalend zijn voor ontstaan van persoonlijkheidsstoornissen. Punt 3 zoals psychose en autisme9Kunnen en aankunnen

Ontwikkelingsleeftijd ligt lager dan kalenderleeftijdSociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd ligt lager dan ontwikkelingsleeftijd10Voorbeeld overvraging Casus CeesLichte verstandelijke beperking (IQ=65)ADHD27 jaar oudAmbulante begeleidingProbleem: huishouden

11Uitleg casus Cees

12Belangrijk voor lvb-doelgroepKennis van cognitieve ontwikkelingnKennis van emotionele ontwikkeling en emotionele ontwikkelingsniveau clintZelfkennis en reflectievermogen begeleider

Kernwoord: Afstemmen

Zelfverzekerd en cordaat, maar ook respectvol en ruimte laten13Waarom ABB voor LVB?Afstemmen op niveau, achterstand in emotionele ontwikkeling wordt versterkt door bijkomende problematiekComplexiteit/heftigheid doelgroep doet beroep op je eigen reflectie vermogen/emotie regulatie

En het is oplossingsgericht! Herkenbaar, wederkerig en vooral ook praktisch / een methode die alles omvat (2 benen / in balans)voorwaardenscheppend14Affectief Bewuste BenaderingDefinitie en kernOntstaanDoelgroepModelVoorwaarden en pijlersHulpmiddelen

15Definitie en kernAffectief: emotie en emotioneel niveau

Bewuste: reflecteren en afstemmen

Benadering: de manier waarop16OntstaanOntstaan bij Cordaan twee partijen (gedragsdeskundigen) Affectief neutraal of juist met emotie? Verdeeldheid ook in teamsBehoefte aan handvatten bij begeleiders / praktische werkvloer methodiek

Bewust neutrale benaderingGat tussen begeleiders en orthopedagogen17Doelgroep-mensen met een verstandelijke beperking (IQ 20-69)-mensen met zwakbegaafdheid (IQ 70-84) -de doelgroep LVG+ (SGLVG) / LVB (IQ 50-84 met bijkomende problematiek)-mensen met epilepsie-mensen met een psychische of psychiatrische stoornis (GGZ)-clinten in de jeugdzorg

18Model ABB

19 VoorwaardenContact / Structuur/ Doel of perspectiefWaarom deze voorwaarden?

Uit de praktijk!

20 Voorwaarde 1Contact Contact is de basis van een relatie= verbinding tussen de client en begeleiderKwaliteit en kwantiteit van contactBeschikbaarheid en aanwezigheid zorgen voor gevoel van veiligheidVeiligheid in het contact voorwaarde voor relatieopbouw Uit de praktijk! Levens en hechtingsgeschiedenis van client.

21 Voorwaarde 2Structuur in het dagelijkse leven(dag)structuur maakt begeleiding effectieverStructuur geeft overzicht en biedt rust en vertrouwen veiligheid groeiStructuur in de bejegening = consistentie, team op 1 lijn, zoveel mogelijk geplande contactmomenten Uit de praktijk!

22 Voorwaarde 2Structuur voelt de client/begeleider zich veilig? is aan de voorwaarden voldaan om te kunnen groeien? / waar liggen de behoeften?

Piramide van Maslow

Uit de praktijk!

23

Werkboek:Werkboek Dagelijkse Routine dagstructuur

Uit de praktijk!

24 Structuur:Weekkaart

Uit de praktijk!

25 Voorwaarde 3Doel of perspectiefEen gezamenlijk doel zorgt voor perspectief/eendrachtEerst het doel dan de middelen Uit de praktijk!

26

Werkboek:Werkboek Toekomstplan oplossingsgericht

Uit de praktijk!

27PijlersEE-benaderingRelationele vaardighedenSysteembenadering

28Pijler 1: Expressed EmotionInleidingMeten EEOnderzoek EE

Emotieregulatie / waarom EE-benadering: mensen met een verstandelijke beperking hebben moeite om de wereld te begrijpen. Emotie is moeilijk te begrijpen, kunnen zich niet goed verplaatsen in de ander, emotie van de ander al helemaal niet te begrijpen29 Expressed EmotionHoge EE(over)betrokkenheid: zeer betrokken bij clint, veel warmteVijandig houding: veralgemeende negatieve houding tov clientKritische houding: afkeuring specifiek gedrag

Overdreven emotionele reactie of sterk overbeschermend: Voorbeeld: "Opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, mijn zoon! Je kunt je niet voorstellen hoe erg dat is. Dat houdt hij niet vol; niemand kan dit aan!" Of: "Iedere dag breng ik zijn lievelingseten naar het ziekenhuis. Ik zal voor hem blijven zorgen, zolang ik leef.Voorbeeld: "Het is gewoon een egost.

Voorbeeld: "Iedere keer opnieuw moet ik weer vragen of hij de tafel wil afruimen als hij gegeten heeft en de helft van de tijd doet hij het dan nog niet."

30Hoge EEFilmpje hoge EEMina Murat gaat los

NCRV Document: De besloten groep, april 2007

31Expressed EmotionLage EE - laat zich niet snel meeslepen in emotie clint- Accepterende houding- (te) weinig affectie- (te veel) afstand houden

32Angelique is een ervaren woonbegeleidster. Ze werkt sinds een paar maanden in een gezinsvervangend tehuis, waar zij Frida begeleidt. Frida is een vrouw van middelbare leeftijd die al heel wat heeft meegemaakt in haar leven. Frida heeft veel moeite met nieuwe begeleiders. Zij probeert dan ook vaak een reactie te ontlokken door zich op een heftige manier negatief op te stellen tegen hen. Angelique reageert hier steeds rustig op en blijft zich op een begripvolle manier opstellen naar Frida toe. Hierdoor wint zij sneller vertrouwen bij Frida en neemt het probleemgedrag af.Rol van emotieEmotie roept neiging tot specifiek gedrag opGedrag begeleider roept emotie clint opEmotie roept neiging tot specifiek gedrag op

33Expressed EmotionDe mate van EE komt naar voren in:Directe omgang met clintDagelijkse rapportageMondelinge overdrachtTeamTeamvergaderingen

34 Zelftest:Experimentele EE-test

Uit de praktijk!

35EE-test

36Pijler 2: Relationele vaardighedenKwaliteitsbeleving = hoe de begeleider met je omgaat ABB:Rogers: -Empathie -Onvoorwaardelijke acceptatie -CongruentieGespreksvoering

Empathie ipv sympathieCongruentie echt zijn , komt wat je zegt overeen met wat je laat zien/doet (wat je zegt komt niet altijd over (verbaal zwak), wat je doet komt meestal wel over)37Gespreksvoering ABBSteekwoorden:-Tweerichtingsverkeer-Tiensecondenregel

-Verbale communicatie:objectief luisteren, bewust sprekenFeedback vragen en geven, taal afstemmen

-Non-verbale communicatie:stem, houding, fysiek contact

38 Gespreks- voering:Feedback-gesprek feedback voor de begeleider

Uit de praktijk!

39 Werkboek:Werkboek Signalerings- gesprek rol van emotie

Uit de praktijk!

40

Pijler 3: SysteembenaderingSubsystemenGeen duidelijke oorzaak-gevolgIedereen deel van systeem

43SysteembenaderingNetwerk in beeld -de meeste tijd besteden LVB-ers buiten zicht - goede vrienden vs slechte vrienden -rol van belangrijke personen -netwerk versterken

Imke woont in een woonvoorziening voor mensen met een matige verstandelijke beperking. Wanneer begeleiding vraagt naar haar vrienden, geeft Imke altijd aan best tevreden over het contact met haar vrienden te zijn. Doordat de begeleiding verder geen verdiepende vragen stelt, heerst de gedachte dat Imke een goed netwerk heeft. Wanneer de begeleider zich samen met Imke gaat verdiepen in haar netwerk, blijkt dat Imke aan een van haar vrienden bijna wekelijks geld leent, maar dit nooit terugkrijgt. Het blijkt dat Imke een ander idee over goede vrienden heeft dan haar begeleider.

44SysteembenaderingInvloeden binnen team / invloeden van team -emotie in team (bijv teamoverleggen) -objectiviteit vs subjectiviteit (lage EE hoge EE)Rol van prive-situatie van de begeleider

In een team is een tijdje geleden nieuwe teammanager gekomen. Vroeger werd er weinig feedback door collegas aan elkaar gegeven, nu gebeurt dat door zijn invloed veel meer. Niet alleen tijdens de vergaderingen, maar nu ook steeds vaker op de werkvloer. Goed voorbeeld doet volgen. Begeleiders doen dat op hun beurt ook meer bij de clinten.45 Werkboek:Werkboek Netwerkplan netwerk in beeld / rol van vrienden

Uit de praktijk!

46

Netwerk:Netwerkkaart

Uit de praktijk!

47Niet vergeten: implementatieImplementatieplanGedragen door gehele organisatieABB vanaf intakeTraining en intervisie

48 Implementatie:Implementatie- plan

Uit de praktijk!

49

ABB Toolkit - hulpmiddelen Werkboeken voor elk thema een werkboekExperimentele EE-zelftestRegenton (afstemmen op het niveau)Feedbackgesprek (wederkerigheid in de relatie)Tiensecondenregel en andere gespreksvaardighedenMeer hulpmiddelen: weekrooster, netwerkkaart, etc.Implementatieplan50Werkboeken

51Werkboeken

52

de Regenton3o jaar geleden bedacht door Ton Hoogstraat om verschillen tussen vaardigheden uit te leggenKracht zit hem in het beeldend makenIn samenwerking nu een instrument ABB Toolkit voor afstemmen op IQ / sociale redzaamheid/ SEO Uit de praktijk!

54

de RegentonAfstemmen op niveau maakt lage SEO zichtbaar Maar ook discrepantie IQEenvoudig testgegevens invullen

Uit de praktijk!

55

de Regenton:Totaal IQ = water in de ton gemiddelde functioneren ----------------------Performaal IQ takenVerbaal IQ uitdrukkenSRZ of Vineland (sociale redzaamheid)SEO of ESSEON(emotionele leeftijd)Kalenderleeftijd

Uit de praktijk!

56Toekomst: ABB in ontwikkelingPublicatie over kunnen en aankunnen medio 2012Meer thematische werkboeken in de maak!Uitbreiding ABB ToolkitTools voor iq