bouwtotaal_2011_6

I n dIt nummer

jaargang 8 / nummer 6juni 2011

10 Tweede kans bouwmaterialen in daklozenopvang

12 Thema staalvezelbeton 15 Resultaten proefproject

staalvezelbeton hoop-gevend

17 Spiegel ribbenvloer van staalvezelbeton

18 Dag van de Bouw

20 Opinie: meer willen dan minimum

en Verder

23 Bouwgebreken 25 Bouwkosten

onderaannemers 27 Fiscaal en Personeel 29 Productnieuws

‘Imago van de bouw moet omhoog’

Laag btw-tarief drie maanden verlengd

Staalvezelbeton is bedrijfsvloer ontgroeidHet gebruik van staalvezels in beton is in Nederland vooral bekend van de industrie-vloeren. In 2007 is echter het eerste pro-ject in Nederland gerealiseerd met staalve-zels in dragende gietbouwwanden. Vorig jaar zijn bij een proefproject bij TU Eindho-

ven, faculteit Bouwkunde, giet-bouwcasco’s van staalvezelbeton getest. De resultaten zijn hoopgevend. Staalvezelbe-ton in draagconstructies lijkt binnen enke-le jaren te kunnen doorbreken in ons land. Maar dan moeten er eerst wel breed geac-

cepteerde rekenvoorschriften komen. In de-ze BouwTotaal ruim aandacht voor staalve-zelbeton.

[Lees verder op pagina 12]

Met een klassieke stoomwals opende mi-nister Schultz van Haegen van Infrastruc-tuur en Milieu op zaterdag 28 mei sissend, fluitend en knarsend de zesde editie van de Dag van de Bouw, samen met Bouwend Nederland-voorzitter Elco Brinkman. Plaats van handeling: de A4 Burgerveen – Leiden; ofwel één van de 230 projecten die in to-taal ruim 100.000 bezoekers trokken. In Doetinchem bezocht uw hoofdredacteur maar liefst vier projecten in zijn woon-plaats. Overal open armen, trots, enthousi-asme en vooral veel bezoekers.


Het kabinet verlengt het lage btw-ta-rief op verbouwingen met drie maan-den. ‘Hiermee kunnen duizenden bou-wers weer even voort. Natuurlijk hoopten we op een verlenging tot het eind van

het jaar, maar we zijn toch blij dat het ka-binet een besluit genomen heeft. Er is nu duidelijkheid, plus een soepele over-gangsperiode’, aldus Elco Brinkman, voor-zitter van Bouwend Nederland. Ook de

Aannemersfederatie Nederland reageert verheugd.


op www.bouwtotaal-online.nl

GRATISbouwkostenboekje

Met IsoBouw gaat uw werk eenvoudig beter.

IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.Met PolyFortPro®.

www.isobouw.nl/PolyFortPro

Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte,

innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en

voordeliger kunt werken. Zo staat onze PolyFortPro® bekend als een uiterst

hanteerbaar product dat gebouwen op extreem dunne wijze isoleert.

Maar het zijn ook de slimme details die een wereld van verschil maken.

Zoals de extra grote sponning, waardoor uw werk nóg gemakkelijker wordt

en u koudelekken geen kans geeft. Meer weten over onze innovaties?

Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11.

IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.

Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte,

innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en

bekend als een uiterst

Maar het zijn ook de slimme details die een wereld van verschil maken.

Zoals de extra grote sponning, waardoor uw werk nóg gemakkelijker wordt

WT_ZS_265 x385.indd 1 11-09-2009 16:14:48

3ACTUEEL

Dag over Stof: stevige impuls strijd tegen kwartsstof

Organisator MakitaDe focus van de Arbeidsinspectie en de stand der techniek waren voor Makita aanleiding om de Dag over Stof te or-ganiseren. Het bedrijf heeft veel ener-gie gestoken in oplossingen die door TNO gecertificeerd zijn en heeft met deze dag marktpartijen gefaciliteerd om kwartsstofvrij werken nog stevi-ger te verankeren op ieders agenda. Bekijk hier een korte impressie van de Dag over Stof.

De participanten en deelnemers aan de Dag over Stof op 26 mei op het Bouw & Infra Park in Harderwijk zetten de strijd tegen kwartsstof in de bouw en installatie eensge-zind voort. De uitwisseling van kennis en ervaring gaf een stevige impuls aan de aan-pak door de bedrijfstak en het gebruik van stofarme gereedschappen. Deelnemers wa-ren zeer te spreken over de helderheid van de Arbeidsinspectie over de handhaving op kwartsstof. Werkgevers- en werknemersorganisaties en kenniscentra werkten mee om kwartsstofvrij werken verder te verankeren in agenda’s.

Dat kwartsstofvrij werken veel discussie oproept was te merken aan de grote in-teractiviteit gedurende de gehele dag. Ge-reedschappenleverancier Makita nam het initiatief voor deze dag en betrok toonaan-gevende participanten uit de sector bij het programma om vermindering van kwarts-stof nog steviger op de kaart te zetten. On-der andere Arbeidsinspectie, TNO, Arbouw, Bouwend Nederland en FNV Bouw gaven in tien parallelpresentaties informatie over de technische ontwikkelingen van gereed-schappen, de regelgeving en handhaving van blootstelling aan kwartsstof, de risi-co’s en technische en organisatorische op-lossingen. Op de website www.dagstof.nl

is een white paper gratis te downloaden. Deze geeft een overzicht over alles dat men moet weten over stofvrij werken om er praktisch mee aan de slag te gaan.

Voorkomen kwartsstof belangrijk themaDe komende jaren gaat de Arbeidsinspec-tie bouwpartijen mobiliseren om nieu-we gereedschappen te ontwikkelen en toe te passen en inspecteren of ze worden ge-bruikt. Recent is intern een proces afge-rond dat de werkwijze en handhaving van de inspecteurs op kwartsstof op één lijn heeft gebracht. Door TNO is samen met le-veranciers van elektrisch gereedschap hard

gewerkt aan het beschikbaar maken van gecertificeerde producten om stofvrij te werken. Kijk op www.tno.nl/kwartsstof voor meer informatie.De bijna 150 deelnemers aan de Dag over Stof waren vooral afkomstig van opdracht-gevers, uitvoerende bedrijven en leveran-ciers. Vrijwel unaniem beoordeelden zij de dag als informatief en leerzaam. De ont-spannen sfeer vormde een extra stimulans voor informatieoverdracht en kennisuit-wisseling.

Duidelijke informa-tie over kwartsstof-vrij werken tijdens de Dag over Stof door tal van organi-saties uit de bran-che, zette kwarts-stofvrij werken nog steviger op de kaart.

Laag btw-tarief drie maanden verlengd

Foto: TimmerSelekt Doornenbal.

Het kabinet verlengt het lage btw-ta-rief op verbouwingen met drie maan-den. ‘Hiermee kunnen duizenden bou-wers weer even voort. Natuurlijk hoopten we op een verlenging tot het eind van het jaar, maar we zijn toch blij dat het kabinet een besluit genomen heeft. Er is nu duide-lijkheid, plus een soepele overgangsperi-ode’, aldus Elco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland. Ook de Aannemers-federatie Nederland reageert verheugd.

‘Deze voortzetting is bescheiden maar waardevol. Alle beetjes helpen bij het her-stel van de bouwsector, waar de crisis zwaar heeft toegeslagen en nog steeds woedt. Daarnaast verwachten we dat bin-nenkort de Woonvisie van minister Donner meer structurele maatregelen zal bevatten waardoor de woningmarkt weer in bewe-ging komt’, aldus Brinkman.Bij renovatie en herstel van woningen mag ‘arbeid’ nog onder het lage btw-tarief van 6 procent gebracht worden bij klussen die voor 1 juli aangenomen zijn. Voor alle op-drachten geldt dat ze voor zaterdag 1 okto-ber afgerond moeten zijn. ‘Iedereen moet duidelijk beseffen dat het normale btw-ta-rief van 19 procent dus weer volledig geldt voor alle projecten die ná 1 juli worden aangenomen en/of ná 1 oktober worden opgeleverd. Daar mag geen misverstand

over zijn’, benadrukt Brinkman. ‘Positief is dat deze uitloopperiode lucht geeft voor al die klussen die niet voor 1 juli opgeleverd konden worden.’‘Verlenging is mooi voor de bouw, maar na-

tuurlijk ook goed voor de duizenden Neder-landers die hun huis willen verbeteren. In de afgelopen negen maanden lieten veel mensen bijvoorbeeld hun huis energie-zuiniger maken, of men liet een serre aan-bouwen. Met al die grote en kleine extra opdrachten konden in totaal 4.000 men-sen in de bouw aan de slag blijven, die an-ders ontslagen hadden moeten worden’, zo schetst Brinkman de effecten van de maat-regel.

Aannemersfederatie verheugdAannemersfederatie Nederland heeft aan de hand van een onder de leden van de bij de Aannemersfederatie aangesloten bran-cheorganisaties gehouden enquête even-eens aangetoond dat de invoering van deze tijdelijke maatregel positieve effecten heeft gehad. Verlenging van de maatregel over de zomervakantie heen is van economisch on-schatbare waarde voor de bouw en aanver-wante sectoren. Enquêtes gaven aan dat de omzet bij bijna alle ondervraagden was ge-stegen. Gemiddeld bedroeg de omzetstij-ging ongeveer 18 procent. Niet verlenging van de tijdelijke maatregel zou zeker tot een omzetdaling hebben geleid, waarbij tevens een fors verlies van arbeidsplaatsen te ver-wachten was.Uit recent onderzoek blijkt verder dat de bouwen installatiesector 5 procent extra omzet - ofwel 2,2 miljard euro - kon gene-reren dankzij het lage btw-tarief op arbeid. Het is dan ook niet verwonderlijk dat 78 pro-cent van de bedrijven voor verlenging is.

Zoals u in deze uitgave van Bouw-Totaal kunt lezen heb ik op de Dag van de Bouw op 28 mei vier bouw-projecten bezocht – dat lukte net tussen 10.00 en 16.00 uur – in mijn woonplaats Doetinchem. Drie grote projecten en een kleiner, maar zeker zo bijzonder, project. Ik werd aan-genaam verrast door het enthousi-asme van de deelnemers. Geen ver-veelde gezichten van werknemers die hun vrije zaterdag moesten op-offeren, maar trotse mensen die graag over hun project wilden ver-tellen. Bij het eerste project was een bouwplaatsmedewerker zijn vrouw aan het rondleiden. Hij til-de een kalkzandsteenblok op en liet zijn vrouw weten dat hij er daar al wel duizenden van in zijn handen had gehad. Aan de reactie van de vrouw te zien maakte deze medede-ling toch wel de nodige indruk. Ook de aandacht voor een veilige rou-te door de projecten was een open-baring. Was dat op alle bouwpro-jecten maar dagelijkse praktijk! En schoon dat de bouwplaatsen ineens waren! Een goede zet was verder de aanwezigheid van opleidingsin-stituten voor de bouw op de bouw-locaties. Want een belangrijk doel van de Dag van de Bouw is immers het verbeteren van het imago van de bouw en daarmee ook het en-thousiasmeren van jongeren voor een loopbaan in de bouw. Ondanks de enorme bezoekersaantallen zag ik helaas weinig jongeren. Die gaan zaterdag blijkbaar liever wat anders doen. Dus moesten de bouwlocaties het doen met andere doelgroepen. Wellicht kunnen we volgend jaar de jongeren naar de bouwlocaties lok-ken met een gamehal of poppodi-um?

Frank de GrootHoofdredacteur

trots op ons werk!

Volg ons op:

@bouwtotaal

www.bouwtotaal-online.nl

AC20_format : 265 x 385 PPQ - BOUW TOTAAL_HOLL_NL_IMR-TEL _ V1 _ 100%

Kleiner, dunner, beter : dát is technologische vooruitgangWaarom zou het voor uw isolatiematerialen anders zijn?

A C T I S , D U N N E M U LT I R E F L E C T E R E N D E I S O L A T I E

RC

S C

AR

CA

SS

ON

NE

38

0 9

86

26

5

Voor meer informatie kunt u contact openen met 06-46612360 of kuntu een e-mail sturen aan [email protected] kunt u een bezoek brengen aan onze website www.actis-isolation.com

ACTIS heeft de weg van de vooruitgang gekozen bij de ontwikkeling van een exclusieve isolatietechnologie voor daken, zolders, muren en vloeren: een dun, reflecterend meerlaagse isolatiemiddel dat zowel ’s zomers als ’s winters een uitstekend thermisch comfort biedt. ACTIS meet de thermische efficiëntie van haar isolatiematerialen aan de hand van een methode die gebaseerd is op testen in werkelijke gebruiksomstandigheden.

Met de eenvoudig te plaatsen dunne isolatiematerialen van ACTIS kunt u ruimte besparen maar bent u alsnog verzekerd van een duurzame en efficiënte isolatie.

AC20_IRM-TEL_BouwTotaal_265x385_HOLL_NL.indd 1 01/06/11 10:00

5ACTUEEL

Maurice van SanteING Economisch Bureau

[email protected]

Bedrijfsnieuws

Toename verkopen nieuwbouw stoktconsumenten naar nieuwbouwwoningen is ook laag. Sinds het begin van de meting in 2004 wordt er in het tweede kwartaal van 2011 nog steeds weinig op het inter-net gezocht naar de term “nieuwbouw”. De concurrentie van bestaande woningen is door de haperende woningmarkt mo-

bouw loopt de periode van overhandi-ging van de sleutel na het moment van aankoop daarentegen op tot ruim bo-ven één jaar. Daarnaast hoeft er bij be-staande bouw niet van een plattegrond gekocht te worden wat voor veel kopers toch vaak lastig is.

De groei van de verkoop van nieuw-bouwwoningen hapert. In heel 2010 lagen de nieuwbouwverkopen wel 50 procent hoger dan in het recessie-jaar 2009. De ingezette opwaartse trend van meer verkopen stokt ech-ter eind 2010. In de afgelopen twaalf jaar werden er in het laatste kwar-taal gemiddeld bijna 10 procent meer nieuwbouwwoningen verkocht dan in de andere kwartalen. Deze einde-jaarsrally kwam in 2010 echter niet voor. In het vierde kwartaal van 2010 werden er slechts 1,5 procent meer nieuwbouwwoningen verkocht dan gemiddeld in de andere drie kwarta-len. Ook in het eerste kwartaal 2011 lagen de verkopen van nieuwbouw-woningen 15 procent onder dat van dezelfde periode een jaar eerder.

Weinig zoekopdrachten naar “nieuwbouw”Een stijging van de rente en aange-scherpte regels voor het verkrijgen van een hypotheek maken het poten-tiële kopers lastiger. De interesse bij

Bron: Google en Monitor Nieuwe Woningen, bewerkt door ING Economisch Bureau* Het gewogen gemiddelde naar het aantal keren dat naar het woord “nieuwbouw” is gezocht in de betreffende periode. De waarde 1 is het gemiddelde aantal keren dat gezocht is naar de term “Nieuwbouw” in 2004 t/m mei 2011.

Figuur Aantal verkochte nieuwbouwwoningen en gewogen zoekvolume* in Google naar de term “nieuwbouw” per kwartaal 2004- 2de kwartaal 2011

menteel ook zeer groot. Zo staan op Fun-da momenteel 240.000 wo-ningen te koop waaruit de po-tentiële ko-per kan kiezen. Voordeel voor de consument van een be-staande koop-woning ten opzichte van nieuwbouw is dat de woning vaak veel snel-ler beschikbaar is. Bij nieuw-

Workx en Provi breiden samenwer-king uit met Dynajet Onlangs heeft Workx Materieelverhuur vier Dynajet 350th hogedruktrailers in ontvangst genomen van Provi B.V.. Hier-mee wordt een nieuw hoofdstuk toege-voegd aan de jarenlange samenwerking tussen beide bedrijven.

Provi is al jaren de leverancier van hoge-druktrailers en andere reinigingsmachines bij Workx. De hogedruktrailers zijn een uit-breiding op het bestaande assortiment van Workx. ‘De Dynajet 350th hogedruktrailers geven een kwaliteitsimpuls aan het assorti-ment hogedruktrailers van Workx. Ze voldoen aan de hoogste Europese norm’, aldus direc-teur Gerrit Visser van Provi.Sinds 2009 is Provi exclusief importeur van Dynajet hogedrukreinigers. Dit omvat hoge-drukreinigers en equipment van 350 tot 2800 bar geschikt voor (zwaar) industrieel werk.

Xella krijgt als eerste DUBOkeur® merk voor binnenwanden Xella is de eerste producent binnen de toepassing massieve binnenwanden met het DUBOkeur® merk. Op woensdag 25 mei ontving Xella het certificaat voor mi-lieuvriendelijke en duurzame producten voor haar Ytong cellenbeton verdiepings-hoge panelen en Silka kalkzandsteen wo-ningscheidende wanden.

De heer Jos Cox, CEO Xella Noordwest-Europa, kreeg het certificaat uitgereikt door Prof. dr. ir. Michiel Haas, directeur van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NI-BE). Daarnaast presenteerde Xella het boekje ‘De Groene Motor’ met daarin initiatieven ge-richt op het minimaliseren van de vraag naar energie. Cox: ‘De bouwwereld heeft de ver-antwoordelijkheid om een bijdrage te leveren aan een duurzamere wereld. Dat is een uitda-ging die Xella in Nederland en internationaal graag aangaat.’Het onderzoeksinstituut NIBE, het kennisin-stituut over milieubelasting van bouwmate-rialen, beoordeelt de producten op basis van zeventien (milieu)aspecten, variërend van broeikaseffect tot hergebruik of verwerking van het afval, volgens de methode van de Le-venscyclusanalyse (LCA). Het DUBO keurmerk toont op een onafhankelijke manier de duur-zaamheid en milieuvriendelijkheid van mate-rialen en/ of bouwproducten aan.Tijdens de uitreiking presenteerde Xella ook het boekje ‘De Groene Motor’. Jos Cox: ‘Xel-la wil een voorloper zijn op het gebied van duurzame bouwoplossingen. Het op de markt brengen van bouwproducten en bouwsys-temen die de vraag naar energie minimali-seren, heeft daarbij prioriteit. Het boekje ‘De Groene Motor’ geeft aan welke initiatieven we ontplooien in het belang van mensen, on-ze leefomgeving en de wereld als geheel.’

Het boekje ‘De Groene Motor’ is te downloa-den op de vernieuwde Xella website. http://www.xella.nl/nl/content/visie_1530.php. Er is ook een papieren versie van het boekje be-schikbaar.

0,6

0,7

0,8

0,9

1

1,1

1,2

1,3

1,4

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 20110

1.750

3.500

5.250

7.000

8.750

10.500

12.250

14.000

Gewogen zoekvolume naar term "Nieuwbouw" in GoogleAantal verkochte nieuwbouwwoningen (rechter as)

Interesse in nieuwbouw blijft laag

De heer Jos Cox, CEO Xella Noordwest-Europa, kreeg het certificaat uitgereikt door Prof. dr. ir. Mi-chiel Haas, direc-teur van het Neder-lands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE).

Diesel-groengas betonmixers in provincie UtrechtDe Van Nieuwpoort Groep uit Gouda laat als eerste in de provincie Utrecht haar be-tonmixers op diesel-groengas rijden. Het bedrijf start met het ombouwen van haar bestaande betonmixers, naar een dual fu-el systeem. Gas wordt gemengd met die-sel met als resultaat een CO2- reductie tot 40 procent. Daarnaast bespaart de diesel-groengas mixtechnologie tot 15 procent op de brandstofkosten.

Het ‘Op Kop’ project van de provin-cie Utrecht ondersteunt de stap die Van Nieuwpoort zet in het voeren van een kli-maatneutrale bedrijfsvoering. Doel van dit project is te komen tot een klimaatneutra-le provincie. Dual fuel op MAN-voertuigen is een in-novatie die door leverancier van autogas-systemen Prins op de markt is gebracht. Met deze diesel-groengas mixtechnologie, die toepasbaar is op praktisch het comple-te aanbod van MAN-vrachtwagens, wordt

tot 40 procent van de dieselinspuiting ver-vangen door aardgas. Algemeen directeur Pieter van Leeuwen van MAN-dealer Van Leeuwen Truckservice is enthousiast: ‘De-ze vernieuwende technologie is één van de duurzaamste oplossingen, maar ook finan-cieel aantrekkelijk. Naast de CO2-reductie, brengt de dual fuel een kostenbesparing tot 15 procent met zich mee, is er een kor-te terugverdientijd en kent de technologie een hogere restwaarde.’

CO2-footprintDoor het ombouwen van de bestaande be-tonmixers naar het dual fuel systeem, up-grade Van Nieuwpoort haar mixers naar een duurzamere variant. Voordeel is dat be-staande mixers niet worden afgeschreven. Daarnaast komen er geen vervuilde trucks terecht op de tweedehands markt. Tom van den Nieuwenhuijzen, manager MVO en Duurzaamheid: ‘Ik hoop dat de branche ge-inspireerd raakt en ook de stappen naar al-ternatieve brandstoffen zet.’De Van Nieuwpoort Groep uit Gouda heeft een aantal jaar geleden besloten haar CO2-footprint, de ecologische afdruk van het bedrijf op aarde, elk jaar te willen verklei-nen. Denk daarbij aan het reduceren van energieverbruik, CO2-uitstoot, grondstof-verbruik en transportkosten. Het bedrijf en dochter Betonson zijn onder andere lid van MVO Nederland, de Climate Neutral Group en de Dutch Green Building Council.

UNETO-VNI begint procedure tegen HBAUNETO-VNI spant een procedure aan tegen het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA). Leden van UNETO-VNI betalen volgens de installateursvereniging al sinds 1997 ten on-rechte een jaarlijkse heffing aan het HBA. De brancheorganisatie wil hierover nu een uitspraak van de rechter. Eerdere pogingen om via overleg tot een oplossing te komen, zijn mislukt. UNETO-VNI mobiliseert nu ook de fracties in de Tweede Kamer om een einde te maken aan de gedwongen heffingen van het schap.

Het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) legt heffingen op aan branches die een ver-zoek doen tot aansluiting bij het schap. Op grond hiervan verricht het HBA specifie-ke diensten. Het HBA heeft met een klei-ne brancheorganisatie afspraken gemaakt over een heffing waarmee activiteiten voor dakdekkers worden gefinancierd. UNE-TO-VNI voorzitter Marcel Engels: 'Als pu-bliekrechtelijk bedrijfsorgaan kan het HBA

echter ook heffingen opleggen aan onder-nemingen die geen behoefte hebben aan deze activiteiten, maar wel vergelijkba-re werkzaamheden verrichten. Op die ma-nier slaagt het HBA erin bij 2.500 leden van UNETO-VNI geld op te halen, waar geen dienstverlening tegenover staat.'

Overleg geen resultaatEerder heeft UNETO-VNI pogingen gedaan

om in overleg met het HBA tot een op-lossing te komen. De installateursvereni-ging wees er daarbij op dat zij de diensten die het HBA aanbiedt zelf levert en er geen draagvlak is voor de heffing. Engels: 'Onze leden betalen nu al jaren voor dienstverle-ning waar zij niets aan hebben. Wij willen nu dat hieraan een einde komt en starten een procedure.'In de Tweede Kamer groeit de steun voor het standpunt van UNETO-VNI. Diverse Ka-merfracties hebben minister Kamp van So-ciale Zaken en Werkgelegenheid al kriti-sche vragen gesteld over het bestaansrecht van de schappen. Komend najaar bespreekt de Tweede Kamer de resultaten van een onderzoek hiernaar.

7ACTUEEL

BedrijfsautoRAI terug in april 2012

Foto: NFP Photography.

De BedrijfsautoRAI is terug van (even) weggeweest. Na een afwezigheid in 2009 is de tijd weer rijp voor het nationale platform voor duurzaam wegtransport. Van dinsdag 17 tot en met zaterdag 21 april 2012 staat Amsterdam RAI weer als vanouds in het teken van trucks, bestelauto’s, speciale voertuigen en ronkende motoren.

Beursmanager Joost ’t Hooft van Amster-dam RAI: ‘We pakken de handschoen weer op. BedrijfsautoRAI vond in 2009 geen doorgang door de verslechterde marktom-standigheden in relatie tot de financië-le crisis. Inmiddels is er sprake van herstel in de branche en is de tijd weer rijp voor hét nationale evenement dat alle beslissers in de bedrijfswagenbranche en fabrikan-ten en importeurs van speciale voertuigen en autovakmaterialen bijeen brengt en het overzicht van de totale markt laat zien.’De editie van 2012 wordt van 17 tot en met 21 april 2012 gehouden en krijgt vanaf dat moment elke twee jaar in dezelfde perio-de zijn vaste plaats in de agenda. Voor de-ze nieuwe periode is gekozen na uitvoe-rig overleg met diverse belanghebbenden

uit de markt van lichte- en zware bedrijfs-wagens, speciale voertuigen en onderde-len- en componentenleveranciers. Geko-zen is voor een meer compacte opzet met avondopenstelling op twee van de vijf beursdagen. De beurs wordt gehouden in het Europacomplex van Amsterdam RAI, waar in totaal bijna 45.000 m2 beschikbaar is. Daarnaast vindt er een buitenexpositie plaats op het uitgebreide buitenterrein aan de voorkant van het RAI-complex.

Vernieuwd beursconceptDe afgelopen periode hebben RAI Vereni-ging en Amsterdam RAI intensief overleg gevoerd met de marktpartijen over de in-vulling van de beurs. Dit heeft geleid tot een vernieuwd beursconcept. Met een fo-

cus op het belang van Nederland binnen de Europese wegtransportbranche is een nieuw kostenefficiënt standbouwconcept ontwikkeld, dat gericht is op de toekomst. Het concept geeft deelnemers de gelegen-heid om zich op de gewenste manier te presenteren, rekening houdend met een maximale ‘return on investment’. De beursvloer wordt ingedeeld in vier min of meer in omvang gelijke segmenten Het

gaat om de secties Zware Bedrijfswagens (vrachtauto’s), Lichte Bedrijfswagens (be-stelauto’s), Speciale Voertuigen (trailers en opbouwindustrie) en de sectie Onderdelen en Accessoires. De nationale vakbeurs voor duurzaam wegtransport toont hiermee in 2012 weer een compleet overzicht van de innovaties en primeurs uit de verschillende marktgebieden.Innovatie vormt van oudsher een belang-rijk aspect van de beurs, daarom vormt BedrijfsautoRAI het decor voor meerdere uitreikingen en awards. Aangevuld met di-verse evenementen, relevante thema’s, een speciale chauffeursdag en een uitgebreid congresprogramma, dat in samenwerking met de markt wordt vormgegeven, speelt de beurs in op de behoeften van elk type bezoeker.

Bezoek voor meer informatie www.bedrijfsautorai.nl.

Nieuwe rekenprogramma’s Heraklith en KnaufKnauf Insulation introduceert het rekenprogramma K.I.T.S.S., het Knauf Insulation Technical Support System en H.T.S.S., Heraklith Technical Support System. Met dit uitge-breide en doeltreffende zoeksysteem, is het eenvoudig om Rc-berekeningen voor bouw-kundige constructies te maken en technische en praktische informatie te vinden voor iedere toepassing. Bereken eenvoudig de effectieve energiebesparing van ieder project.

houtwol producten. Met het nieuwe reken-programma K.I.T.S.S. kan dit voor het volledi-ge gamma isolatieproducten van Knauf In-sulation.

De rekenprogramma’s zijn alleen online be-schikbaar, omdat dit vele voordelen heeft voor de gebruiker; het programma is altijd up-to-date met alle productinnovaties, in lijn met de verscherpte eisen en ontwikkelingen in de markt. Daarnaast is het programma ge-bruiksvriendelijk en wordt alle gewenste in-formatie in slechts enkele clicks overzichte-lijk weergegeven. Tot slot is de Rc-berekening eenvoudig op te slaan of uit te printen.

VolkerWessels kiest voor stenenmarkt.com

Met het nieuwe rekenprogramma H.T.S.S. kan eenvoudig de effectieve energiebespa-ring en de beste isolatie oplossing berekend worden voor het volledige gamma Heraklith

VolkerWessels, één van Nederlands groot-ste bouwconcerns, heeft besloten gebruik te gaan maken van de site stenenmarkt.com. Alle 38 bouwbedrijven van Volker-Wessels zijn nu lid van deze site en be-trekken in het vervolg online hun bakste-nen en dakpannen met behulp van deze site. Oprichter en eigenaar Marco Gort: ‘Stenenmarkt.com biedt de mogelijkheid aan aannemers en fabrikanten direct met elkaar in contact te komen. Doel is dien-sten en prijzen voor de aan – en verkoop van stenen en dakpannen online zo in-zichtelijk mogelijk te maken.’

‘Wij kiezen voor stenenmarkt.com van-wege de transparantie’, verklaart Bert

Horsthuis, verantwoordelijk directeur bij VolkerWessels. ‘Gedurende het hele aan-

koopproces, vanaf de oriëntatie tot zelfs ná plaatsing van een order is élke hande-ling van élk betrokken bedrijf, én de tarie-ven die zij rekenen, voor ons zichtbaar. Wij waren al lange tijd op zoek naar nieuwe instrumenten om betere controle te hou-den over kwaliteit en transparante prijzen. Toen wij met stenenmarkt.com in gesprek raakten, zagen wij onmiddellijk dat zij voor een doorbraak konden zorgen in een van nature conservatieve branche. Internet zorgt overal al voor nieuwe transparantie, dus waarom ook niet in de bouwmarkt?’

BevestigingNatuurlijk is Gort blij met de keuze van VolkerWessels: ‘Al langere tijd, ruim voor-dat we de website hebben gestart, waren er in de markt geluiden dat er bij het aan- en verkoopproces van stenen en dakpan-nen meer transparantie moest komen van service, kwaliteit en prijs. Maar een proces veranderen dat al vele decennia lang het-zelfde is gebleven, is altijd moeilijk. Zelfs nu stenenmarkt.com voor handen is en heel makkelijk in deze behoefte voorziet. Par-tijen in de markt moeten gaan inzien, dat

het daadwerkelijk anders kan. Ik besef dat dit tijd kost. De ondertekening van het con-tract met VolkerWessels zorgt niet alleen in één klap voor een enorme impuls van het aantal aan- en verkoopprocessen via de website. Het is ook een belangrijk te-ken voor de markt dat we een richting zijn ingeslagen, die middels het internet on-afwendbaar is. Namelijk die van transpa-rantie, verkorte communicatielijnen en overzichtelijke aan- en verkoopprocedures.’Bedrijven die op stenenmarkt.com een of-ferteaanvraag indienen, doen dit nu in een paar handelingen. Als zij een categorie ste-nen of dakpannen aanklikken, is het mo-gelijk om door heel het aanbod van de ver-schillende fabrikanten te zoeken. Meerdere fabrikanten kunnen rechtstreeks en tegelij-kertijd door de aannemer, voor een offerte-aanvraag worden benaderd. Ook monsters kunnen worden aangevraagd. Stenen-markt.com verbindt zo producent en ko-per, waardoor een zuivere marktwerking ontstaat. Daarnaast zijn de diensten van bouwmaterialenhandel alsmede de kosten van betreffende diensten zijn via stenen-markt.com inzichtelijk.

Sikkens opent webshopSikkens lanceert een Online Service Center voor de professionele schilder. Via www.sik-kensservicecenter.nl kunnen schilders op elk moment van de dag verf en aanverwante artikelen bestellen. De webshop koppelt de service van de Sikkens Service Centers aan de snelheid en het gemak van internet.

Op elk moment van de dag verf bestellen? Of overzichtelijk producten met elkaar ver-gelijken? Het kan in de webshop. Elke gere-gistreerde klant die inlogt op de webshop, heeft bovendien toegang tot alle actuele productinformatie. Gerangschikt op merk of op productsoort. Verder is de volledige or-derhistorie van de klant beschikbaar. Niet alleen online bestellingen zijn zo inzichtelijk gemaakt, ook producten gekocht in één van de Sikkens Service Centers zijn terug te vin-den in de orderhistorie.Professionele schilders hebben vaak speci-fieke afspraken met Sikkens over de prijs en hun bestellingen. Deze klantspecifieke net-toprijs wordt bij het plaatsen van een on-

line bestelling meteen meegenomen. Via de webshop is de actuele productinforma-tie, technische- en veiligheidsinformatie be-schikbaar en hebben klanten 24 uur per dag, 7 dagen per week toegang tot het volledige assortiment. Een online bestelling afhalen kan bij het dichtstbijzijnde Sikkens Service Center. Of de bestelling wordt de volgende dag op locatie afgeleverd.

Hoe werkt het?Om optimaal gebruik te maken van de web-shop, is een klantnummer van Sikkens en een persoonlijke inlogcode vereist. Aanmel-den kan via www.sikkensservicecenter.nl.

Ervaar de programma’s op de website www.heraklith.nl en www.knaufinsulation.nl.

aluminium carportsserredak

dubbele carportmetalen carport

deurluifelrokersoverkappingoverkapping autoterras overkapping

veranda afdak

Nobelstraat 26 | 3846 Cg HarderwijkT 0341 460444 | F 0341 412224 | E [email protected]

(Advertentie)

nu OP BOUWOPLOSSINGEN.nu

DÉ SITE VOOR BOUWEN ANNO NUBOUWOPLOSSINGEN

Het Ytong Casco-Systeem bewijst dat duurzaam bouwen niet duur is.

Met de vernieuwde smeltankers van Hebel bent u brand nóg slimmer af.

GA NU NAAR BOUWOPLOSSINGEN.NU VOOR MEER OVERTUIGENDE ARTIKELEN, INSPIRERENDE PRAKTIJKVOORBEELDEN, BOUWTIPS EN GRATIS DOWNLOADS!

Doe de .NU TEST en wineen Makita bouwradio!

43200235_adv_289x415.indd 1 30-05-2011 10:50:21

9ACTUEEL

(Advertentie)

de perfecte oplossing voor nieuwbouw en renovatie!

in diverse kwaliteiten van o.a. Corus Colorcoat, Tata Steel en Ruukki

tevens leveren wij lichtstraten, isopanelen, afwerkprofielen en accessoires

alles klantspecifiek en met snelle levertijden!

tel. (0166) 66 70 15, fax (0166) 66 70 16www.dutchprofiles.nl / e-mail: [email protected]

Ken je dat? Dat een collega of werknemer van je iets doet wat je nooit achter hem of haar had gezocht? Dat je dan denkt: wat flik je me nou? Dit kan toch niet? Dit ge-beurt niet echt…..

Zo rijden er werknemers in een bedrijfsau-to rond en maken er vervolgens een vuilnis-wagen van. Komt de persoon dan bij je op de zaak en je kijkt per ongeluk eens door een raampje dan schrik je je af en toe rot. Mooi van buiten, maar een puinhoop van binnen. Dan denk je: dat doe je toch niet, dat wil je toch niet. Overal afgekloven etensresten en lege koffiebekertjes en over kauwgum nog maar niet te spreken. Dit flik je me toch niet, denk ik dan. Doen ze dat thuis ook, of in hun eigen auto. Reken daar maar niet op.

Afspraken niet nakomenWat er tegenwoordig ook veel voorkomt is dat de afspraken niet worden nagekomen. Zo hadden we laatst een man in een re-integra-tietraject waarvoor we drie keer hadden ge-regeld dat hij op sollicitatiegesprek kon. De eerste keer vraag je niet om een dubbele be-vestiging, maar toen hij gewoon niet kwam opdagen op het gesprek en ook niets had la-ten weten, leek het een incident. De tweede keer vraag je om extra bevestiging dat hij wel zijn afspraak nakomt. Wij worden er tenslot-te door de opdrachtgever op aangekeken. Als dan zelfs voor de derde keer na vele plechtige beloftes de persoon in kwestie niet komt op-dagen dan zakt je broek wel af en denk je: Dit flik je me toch niet!!!Zo zijn er vele soorten en maten van het niet nakomen van een afspraak. Neem nou bij-voorbeeld een concurrentiebeding. Niet meer van deze tijd zou je zeggen, behalve de vari-ant relatiebeding. Zo was er een relatie van ons die te maken kreeg met een werknemer die naar de concurrent ging en vervolgens zonder blikken of blozen contacten legde en onderhield met de relaties van zijn ou-de werkgever. Waarop natuurlijk die werkge-ver zich afvroeg: Wat flik je me nou? Gelukkig waren de afspraken die gemaakt waren in zijn arbeidscontract zo duidelijk dat de werk-nemer besloot om zijn werkgever een geld-bedrag te betalen als schikking en vervolgens zich aan zijn relatiebeding te houden….. Mijns inziens was dit een verstandige beslissing.

Soms is het wijzer om hierboven omschre-ven gedrag te negeren. Maar het zal je au-to maar zijn, of je relatie, of je ex-werknemer. Afspraak is afspraak en je bent zuinig met een ander zijn bezit. Of dit nu materieel of immaterieel van aard is.

Durf tegen de ander te zeggen: Wat flik je me nou? Ga een conflict niet uit de weg en los het vervolgens samen op!!

C.J. (Cor) Spronk

SB&AWerving & Selectie / Detacheren / Advieswww.SBenA.nl

Wat flik je me nou?

Active Housing-concept voor woningbouw

‘Het Active Housing-concept zorgt voor een doorbraak in de woningbouw, waardoor een woning ontstaat die meer geeft dan neemt. Aspecten als comfort, duurzaamheid en energiebesparing wor-den op een slimme manier aan elkaar verbonden.’ Op vrijdag 27 mei 2011 werd een intentieovereen-komst getekend door ir. Mario Broos, directeur BAM Woningbouw BV (links) en Piet M. Oskam, di-recteur Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) als basis voor verdere ontwikkeling van het Active Housing-concept in de woningbouw.

BAM Woningbouw BV en de Stichting Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) gaan samenwerken bij de ontwikkeling van een Active Housing-concept voor woning-bouw. Op vrijdag 27 mei 2011 is in Bunnik een intentieovereenkomst getekend, waar-mee beide partijen de basis hebben gelegd voor verdere samenwerking bij de ontwikke-ling en realisatie van het Active Housing-concept.

Active Housing is een ambitieus woning-bouwconcept, waarmee de lat hoger wordt gelegd dan bij traditionele bouwconcep-ten. Die leveren nog te vaak conflicten op tussen deelaspecten. Active Housing zorgt voor harmonie tussen de verschillende be-langen, zodat een betaalbare, comfortabele én duurzame woning ontstaat’. Samen met BAM Woningbouw BV gaat het CIB verder werken aan de formatie van een markt-cluster van dragende partijen, die elk op

een gelijkwaardige wijze in de verdere ont-wikkeling van het concept participeren. Het woningbouwconcept is voortgeko-men uit het internationale Active House-gedachtegoed, zoals dat sinds de Klimaat-conferentie in Kopenhagen vanuit het hoofdkantoor van het Deense Velux-con-cern wordt uitgerold. Door het CIB is in een vroeg stadium op deze internationale ont-wikkeling ingespeeld. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van het Active Housing-

concept voor de Nederlandse woningbouw. Bij de verdere uitwerking van dit concept gaat het CIB aan de slag binnen de kaders van de met BAM Woningbouw BV overeen-gekomen samenwerking. De inzet van het CIB is gericht op de vor-ming van een netwerk, het ontwikkelen en actualiseren van toepasbare kennis voor het Active Housing-concept en het verken-nen van de marktmogelijkheden. BAM Wo-ningbouw BV richt zich in de samenwer-king op de coördinatie en op de inbreng van kennis en kunde op het gebied van duurzaamheid en van betaalbare en com-fortabele woningbouw.

Concrete bouwopgaven in zichtBAM Woningbouw BV en CIB zetten een open samenwerkingsverband neer, waar-bij ruimte bestaat voor participatie door marktpartijen die een concept-relevan-te bijdrage leveren. Vanaf de ontwerpfa-se is de focus gericht op realisatie in een concreet bouwproject. Er zijn al voorberei-dingen getroffen om het Active Housing-concept in een concrete bouwopgave te re-aliseren. Oskam: ‘Met BAM Woningbouw BV als dragende partij hebben we een on-misbare bouwsteen bij de verdere invulling van het marktcluster. De bouwer zet daar-mee een positieve vervolgstap op de weg van het conceptuele bouwen die doorslag-gevend is voor toekomstig succes.’ Voor BAM Woningbouw BV is de samen-werking met het CIB een logische vervolg-stap in de ontwikkeling van betaalbare en comfortabele duurzame woningbouw-concepten. BAM-directeur Ir. Mario Broos: ‘BAM Woningbouw BV beschikt over veel ervaring en kennis op het gebied van be-taalbare en comfortabele duurzame wo-ningbouw en heeft met succes duurzame bouwprojecten gerealiseerd. Maar we wil-len verder, met waardeontwikkeling voor de eindgebruiker als uitgangspunt. De sa-menwerking met het CIB biedt een belang-rijke meerwaarde bij de verdere stappen in die richting.’

VSB verwelkomt vijf nieuwe leden

V.l.n.r.: de heren Donker van De Wit Bouwma-chines, Majoor van Böcker Nederland, VSB-voor-zitter Ten Doeschate, Blok van ANC Platforms & Hoists en De Boer van De Jong’s Liften.

Het ledental van de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven VSB groeit opnieuw, ditmaal met vijf leden. Het totaal aan leden en donateurs bedraagt nu meer dan 70, met een geschatte jaaromzet van 800 miljoen euro. Böcker Nederland, ANC Platforms & Hoists, De Wit Bouwmachines, De Jong’s Liften en Woudenberg Beton-bouw werden verwelkomd tijdens de Algemene Ledenvergadering op 26 mei 2011.

VSB-voorzitter Jan ten Doeschate schetste het belang van de verder verbeterde repre-sentativiteit en verbreding van de vereni-ging: ‘Als gesprekspartner van de overheid, opdrachtgevers en andere belangenorgani-saties vertegenwoordigt de VSB nu een nog aansprekender collectief.’ Het bijzondere van de VSB is dat de achter-ban breed georiënteerd is, maar zich con-centreert op één gemeenschappelijk ken-

merk: het werken op hoogte. Verdeeld in drie secties van montagebedrijven, fabri-kanten, leveranciers en verhuurbedrijven, wordt het complete scala van arbeidsmid-delen en producten vertegenwoordigd. Van stalen steigers, rolsteigers, ladders, trap-pen, hefsteigers, bouwliften, hoogwerkers, hangbruginstallaties, betonbekistingen, ondersteuningsconstructies en gevelonder-houdsinstallaties. Voorwaarde voor het VSB lidmaatschap is dat de bedrijven voldoen aan de Waarborg-regeling, waarin eisen worden gesteld aan de kwaliteit en veiligheid van de monta-geen bedrijfsprocessen. Ook de vijf nieu-we leden hebben aangetoond aan deze ei-sen te voldoen. Tegen de achtergrond van de waarborgregeling richt de VSB zich op belangenbehartiging en kennisoverdracht, waarbij de leden zelf actief deelnemen aan de activiteiten en het beleid van de vereni-ging bepalen.Op dit moment richten de schijnwerpers zich op onderwerpen als de Richtlijn Stei-gers, de Richtlijn Betonbekistingen en on-

dersteuningsconstructies, instructieflyers voor het veilig werken met alle arbeids-middelen, scholing en onderwijs, gerich-te samenwerking met bevriende organisa-ties van gebruikers en opdrachtgevers in de bouw en industrie. De VSB verwacht dit jaar een verdere toename van het aantal leden. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan het nieuwe Beleidsplan 2015, waarbij de VSB zich nog slagvaardiger en promi-nenter wil opstellen om kwalitatief nog be-tere en veiligere producten en diensten te kunnen realiseren.

Meer weten? Kijk op www.vsb-online.nl

10TECHNIEK

Ook bouwmaterialen krijgen een tweede kans in daklozenopvangHet ontwerp van de nieuwe daken thuislozenopvang in Zwolle is geba-seerd op het idee dat ook deze bewoners een tweede kans verdienen. Ar-chitect Ronald Olthof van Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen architecten uit Hengelo vond dat aspect – een tweede kans - een mooi aanknopingspunt om de nieuwbouw vorm te geven. Oude kozijnen, ou-de stenen en oude balken kregen zó een tweede kans.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst. Foto’s: Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen architecten

De Welstand van Zwolle had er een bijzon-dere opgave aan: architect Ronald Olthof had na de toelichting op het ontwerp van de nieuwe daken thuislozenopvang in Zwolle de tekeningen getoond met daarbij meteen de ‘waarschuwing’: ‘Wat u nu ziet, zó wordt het niet. De uiteindelijke gevels zijn afhan-kelijk van de materialen die we kunnen toe-passen.’ Toch ging Welstand akkoord!Een bijzonder gebouw voor bijzondere mensen, zo omschrijft Leijh, Kappelhoff, Seckel, van den Dobbelsteen architecten het project. In de voorbereidingsfase van het ontwerp raakte Olthof geïnspireerd door het verhaal van een dakloze. Die ver-telde dat hij na een aaneenschakeling van

gebeurtenissen binnen 1,5 jaar op straat be-landde en nu graag een tweede kans wil-de hebben in de maatschappij. Met dat ge-geven – een tweede kans – wilde Olthof in het gebouw en de architectuur iets doen. Zo zitten er nu onder andere fraaie oude kozijnen in de gevels en bestaan de geslo-ten gevelvlakken deels uit restpartijen bak-steen en verzaagde balken uit Amsterdam-se pakhuizen.

Organisatie gebouwHet nieuwe gebouw De Herberg biedt ruimte aan circa 50 daken thuislozen en kent drie afdelingen: Het voorportaal. Een eerste opvang voor

iedereen die onderdak zoekt. Met sobe-re slaapkamers voor zes personen. Hier hebben de mensen nog nauwelijks of geen binding met de hulpverleners;

De nachtopvang. Als mensen vaker ko-men, ontstaat er vaak wat meer struc-tuur en kunnen professionals hulp bie-den, bijvoorbeeld schuldhulpverlening of een eigen woning. De kamers in de nachtopvang bieden ruimte aan vier per-sonen en de mensen hebben een eigen kast;

Het sociaal pension. Als ‘tussenstap’ van de nachtopvang naar zelfstandig wonen. Hier hebben de mensen een eigen kamer,

maar delen wel met z’n tweeën een bad-kamer.

‘Het gebouw is opgezet als een soort boe-renhoeve, met alle ruimten rond een pa-tio’, licht Olthof toe. ‘Het voorportaal en de

nachtopvang liggen op de begane grond, elk met hun eigen gezamenlijke huiskamer en eigen deel van de patio. Letterlijk een stapje hoger ligt het sociaal pension, op de verdie-ping, met eveneens een huiskamer én een eigen dakterras. Daarbij hebben we allerlei prikkels ingebouwd die mensen stimuleren aan zichzelf te werken. Een soort belonings-systeem. Zo hebben de kamers op de verdie-ping meer comfort en privacy om mensen een stap vooruit of hogerop te laten doen.’

Geen vuilnisbelt‘Belangrijk aan de uitwerking van het twee-de-kans-idee was dat het een net gebouw

moest worden, en geen vuilnisbelt. Aller-eerste hebben we in bouwteam vastgesteld hoever we wilden gaan in onze materiaal-keuzes. De materialen moesten wel gerela-teerd zijn aan de nieuwe opgave, zoals oude kozijnen. Complete wanden van spablauw-flesjes of autobanden als stoelen, dát heb-ben we uitgesloten.’Hoe kom je dan aan dergelijke oude en nog bruikbare materialen? Sloopbedrijven bie-den uitkomst, maar ook marktplaats blijkt een goede vindplaats voor tweedehands/ tweedekans materialen.Zo zijn er in de gevels drie verschillende ty-pes kozijnen toegepast. Olthof: ‘We hebben bij diverse sloopbedrijven tien bijzondere kozijnen op de kop getikt, zoals een kozijn met deur uit een Frans kasteel, oude stal-deuren en een kozijn met glas-in-lood. Daar-naast vonden we op marktplaats een partij kozijnen die voor het oorspronkelijke project verkeerd waren ingemeten. En de overige kozijnen zijn nieuw. Enige voorwaarde was dat het houten kozijnen moesten zijn.’De bijzondere kozijnen zitten op bijzondere plaatsen. Zo biedt de oude Franse kasteel-deur toegang tot de personeelsentree en is de keuken bereikbaar via grote dubbele

staldeuren. Het architectenbureau voegde nog een extra accent aan de kozijnen toe: de kleur ervan geeft de leeftijd aan: de oud-ste kozijnen zijn cremewit en die kleur ver-loopt naar wit naarmate de kozijnen jonger of nieuwer worden.Het toepassen van de oude kozijnen ging overigens niet zomaar. Op een aantal plaat-sen waren bijvoorbeeld in de oude kozijnen geen ventilatieroosters aanwezig, waar de-ze wel gewenst waren. Deze zijn vervol-gens apart bijgemaakt.

Oude baksteen en gezaagd houtVoor de gesloten gevelvlakken in metsel-

Totaalbeeld. De gevels van De Herberg zijn een combinatie van deels oude verzaagde balken en restpartijen baksteen in waalsteenformaat.

Van dichtbij zijn zowel de diverse baksteensoor-ten als de verschillen tussen nieuw (bruin) en oud (geel tot groen) hout zichtbaar.

Oude deur die bij een sloopbedrijf op de kop werd getikt.

11TECHNIEK

VindingrijkheidDetails die het interieur extra aankleden zijn onder andere de verlichting, die met tl-lampen, looplampen en zogenoemde bulls-eyes is uitgevoerd, en de wandbekledingen in een aantal ruimten. De recreatieruimte kreeg bijvoorbeeld kunstgras op de wand en de binnenwanden van de huiskamers zijn bekleed met uitvergrote stadskaarten en foto’s van Zwolle.Tweede-kans materialen zijn ook toegepast in de patio’s/ buitenruimte waarbij ‘het leven op straat’ centraal staat. De patio op de begane grond is gescheiden voor het voorportaal en de nachtopvang, waarbij de afscheiding bestaat uit dicht op elkaar ge-plaatste lantaarnpalen als hekwerk. Abri’s als rookruimten, kliko’s als plantenbakken, hergebruikte trottoirtegels en picknickbanken completeren het buitenbeeld. En vanaf de patio is er zicht op de trap (achter glas) die leidt naar de luxere slaapkamers én de tv- en recreatieruimte boven: als extra stimulans voor de mensen die beneden zitten om ook een stapje hoger op de maatschappelijke ladder te klimmen.

BouwgegevensOpdrachtgever: Stichting De Herberg, ZwolleOntwerp: Leijh Kappelhoff Seckel van den Dobbelsteen architecten, HengeloAannemer: Trebbe Bouw, ZwolleConstructeur: Alferink – van Schieveen, ZwolleBouwtijd: 12 maandenBruto vloeroppervlak: 1524 m2

Bruto inhoud: circa 4500 m3

Bouwkosten (bouwkundig + installaties): 2.100.00 euro (excl. BTW)

werk zijn vier restpartijen baksteen opge-kocht die alleen het waalformaat met el-kaar gemeen hadden. Er waren gladde strengpersstenen bij, maar ook handvorm-stenen. De stenen zijn gemengd en in wild verband gemetseld. Olthof: ‘Vervolgens hebben we alle gemetselde vlakken voor-zien van een lichtgrijze coating die als een soort deken over het gebouw ligt. Een de-ken waaronder je slaapt.’Het overige deel van de gevels kreeg een bekleding met houten delen. Daarvoor wees de uitvoerder van Trebbe Bouw het bouwteam op een partij oude balken uit Amsterdamse pakhuizen. De ambachte-lijk gezaagde douglas planken in verschil-lende diktes en breedtes zijn gecombineerd met nieuwe planken. Van begin af aan was er al het idee om de gevel groen/geelgroen

te maken, vanwege de gewenste pavil-joenachtige uitstraling in het groen. Door-dat de nieuwe houten delen blank gelakt zijn, is goed afleesbaar wat nieuw en wat oud is. Olthof schat de verhouding op cir-ca 70 procent tweede-kans hout en 30 pro-cent nieuw.Bijzonder aan de gevels is ook de gelaagd-heid: van veraf is het gebouw zichtbaar als een combinatie van lichtgrijze en geel-groene vlakken met openingen. Dichterbij wordt het onderscheid in dikte en breedte

én kleuren van de houten geveldelen dui-delijker, vallen de diverse structuren van de bakstenen meer op én zijn de verschillen in de gevelkozijnen duidelijker, inclusief de kleuren van creme naar wit.

Aanpassing interieurHet interieur is vooral robuust maar so-ber gehouden. Vanwege het beperkte bud-get zijn veel goedkope en eenvoudige ma-terialen gekozen, maar deze zijn wel op een zeer zorgvuldige wijze gedetailleerd en ver-werkt. Wanden zijn bijvoorbeeld veelvul-dig voorzien van beton- of multiplex. De-ze beplating is in kleur gebeitst en daarbij zorgvuldig uitgetekend met in verstek ge-zaagde delen, vellingkanten, plaats van de naden én plaats van de bevestigingen. Elke afdeling heeft daarbij zijn eigen kleur: groen voor het voorportaal, geel voor de

nachtopvang en oranje voor het sociaal pension. Doordat bij het beitsen de houtfi-neren zichtbaar bleven, zorgt dit voor een warmere sfeer.De wandafwerking van de sanitaire ruim-ten bestaat weliswaar uit goedkope wit-te tegels, maar deze zijn wel in een speciaal

verband aangebracht, namelijk verticaal halfsteens. Alle sanitairtoestellen en voor-zieningen zijn daarbij nauwkeurig op de te-gelmaat uitgezet en afgestemd.

‘Dus ondanks dat er goedkope materia-len zijn toegepast, wat ook geldt voor de tweede-kans materialen, willen we graag dat het gebouw toch een verzorgde indruk maakt en voorkomen dat alles er snel ar-moedig uit gaat zien’, vertelt Olthof. ‘Dat de

aannemer er vervolgens meer uren in heeft moeten steken om alles zo zorgvuldig aan te brengen, te detailleren en uit te voeren, hoort een beetje bij het gebouw. Maar om-dat we in een bouwteam werkten, ging al-les in goed overleg.’

Totaalbeeld. De gevels van De Herberg zijn een combinatie van deels oude verzaagde balken en restpartijen baksteen in waalsteenformaat.

Diverse kozijnen in een geheel gemetselde gevel.

En zó zagen de oude staldeuren eruit voor ze in De Herberg werden toegepast.

Het metselen van de verschillende bakstenen die alleen het waalformaat gemeen hadden.

Doorsnede over het gebouw, met in het midden de patio.

Interieur, met onder andere robuust betonplex in kleur op de wanden en veel aandacht voor verlichting.

Aandacht voor details, bijvoorbeeld in de toi-letten, met verticaal ‘halfsteens’ tegelwerk en zorgvuldige plaatsing van sanitair en toebeho-ren.

De traditionele wapening van stalen sta-ven in beton verdwijnt en wordt vervan-gen door staalvezels, die grote voordelen bieden. Producenten van prefab beton zijn overtuigd van de voordelen van staalve-zelbeton op het gebied van kosten, logis-tiek en duurzaam bouwen. In de tunnel-gietbouw is staalvezelbeton concurrerend met gewapend beton. Voorop staat echter dat de behoefte aan regelgeving voor het constructief ontwerp van staalvezelbeton en kwaliteitsborging urgent is. Vooronder-zoek naar de herziening van CUR-Aanbe-veling 111 Staalvezelbeton is begonnen. Dat bleek uit de Studiedag Staalvezelbeton op

19 april 2011, waar bijna 200 professionals van ingenieursbureaus, bouwbedrijven en betonindustrie in zes plenaire zittingen en negen workshops bijgepraat werden over de mogelijkheden van staalvezelbeton.'Voor staalvezelbeton is een derde minder staal nodig en een kwart minder energie dan voor gewapend beton. De carbon foot-print is kleiner', volgens N. Nieuweboer, be-tontechnoloog en bedrijfskundige bij Fiber Beton. 'En met staalvezels vraagt de pro-ductie minder tijd, minder logistiek en op-slag, minder administratie en productcon-troles. Je doseert de staalvezels en je bent klaar.' Wat hoogleraar Joost Walraven van de faculteit civiele techniek en geoweten-

schappen van de TU Delft betreft, hoeft het wapeningsstaal niet helemaal in de ban. 'De combinatie van staven en vezels heeft een synergetisch, elkaar versterkend ef-fect.'

Verwerkingsvoordelen De toepassing van staalvezels in beton is bijzonder efficiënt. Het toevoegen van ve-zels aan een betonmengsel is immers veel eenvoudiger dan het transporteren van de zware wapening naar de plaats, wa-peningstekeningen lezen, het vlechten en inspecteren. Verder zijn er veel minder krimpscheuren zichtbaar. Sparingen zijn ook geen probleem. Bij grotere sparingen is bijlegwapening noodzakelijk. De beton is na het storten gewoon te trillen.Bepalend voor de toepassing van staalve-zels is de arbeid die het kost om de traditio-nele wapening te maken. Voor eenvoudige constructies met rechte wanden is een wa-peningsmat inclusief arbeid nu nog goed-koper. Maar is de constructie moeilijker of met heel veel hoeken dan kunnen staal-vezels uitkomst bieden. Dat staalvezels in wanden niet altijd loont, heeft te maken met de prijs van vezels. Staalvezels zijn per kilo duurder dan matten, zeker als de ve-zels verzinkt worden. Daarnaast moet de beton van een speciale, meer vloeibare, sa-menstelling zijn om de staalvezels er in te kunnen verwerken. Maar daar staan weer grote besparingsmogelijkheden tegenover doordat er geen kraaninzet nodig is voor het transport van de wapening. Ook hoeft er geen wapening te worden getekend, in-gekocht en gevlochten.

Werking van vezelsTraditionele wapening werkt in twee rich-tingen, maar vezels werken in alle richtin-gen. Door deze in principe driedimensio-nale oriëntatie van de vezels is vezelbeton vooral aantrekkelijk in constructies waar-op daadwerkelijk krachten in verschillen-de richtingen worden uitgeoefend. De ve-zels hoeven niet alleen van staal te zijn. Er zijn ook polypropyleenvezels en glasve-zels. Polypropyleenvezels worden tegen-woordig vaak toegepast in betonmengsels

met hogere sterkte. Bij brand smelten de-ze vezels, waardoor fijne kanaaltjes reste-ren. Die kanaaltjes leiden bij brand tot een sterke reductie van de inwendige damp-druk. Daardoor neemt het spatgevaar flink af. Glasvezels worden vooral in zeer dun-ne elementen toegepast. Een voorbeeld is gevelelementen waarbij een geringe dikte (enkele millimeters tot enkele centimeters) wordt gerealiseerd in combinatie met een grote vormvrijheid. Daarbij worden glasve-zels niet alleen als losse vezels toegepast, maar vooral als vezelbundels of als weef-sels (‘textielbeton’).De meest geschikte vezels blijven echter staalvezels. In tegenstelling tot klassiek wapeningstaal, waarbij de verankering zo-danig wordt gedimensioneerd dat vloei-en van het staal optreedt voordat de staaf wordt losgetrokken, worden vezels zodanig gedimensioneerd dat ze slippen voordat de

vloeispanning wordt bereikt.In de beginjaren van de toepassing van ve-zelbeton werden staalvezels zonder naden-ken aan betonmengsels toegevoegd. Maar de verwerkbaarheid van het beton nam af wanneer men meer vezels toevoegde. La-ter heeft men ontdekt dat de grootte van de toeslagkorrels (zoals grind) een relatie heeft met de lengte en hoeveelheid vezels. Bij een kleinere korrelgrootte wordt de ver-deling en dus effectiviteit van de vezels be-ter.

Sparingen makenAchteraf sparingen maken in traditio-neel gewapend beton is lastig. Het is altijd een kwestie van goed uitkienen op welke plaats in de constructie dat kan, in verband met de doorgaande wapeningsstaven. Daar waar staven onderbroken worden, gaat trekkracht in de constructie verloren.

Traditionele wapening werkt in twee richtin-gen, maar vezels werken in alle richtingen. Door deze in principe driedimensionale oriën-tatie van de vezels is vezelbeton vooral aantrek-kelijk in constructies waarop daadwerkelijk krachten in verschillende richtingen worden uitgeoefend.

Waarschijnlijk het eerste voorbeeld in Nederland van het gebruik van staalvezelbeton in dragende wanden is de bouw van een parkeergarage in 2007 in het Noord-Hollandse Bergen door aannemer De Jong Ursem.

Gaat de wapening van de bouwplaats verdwijnen?

Staalvezelbeton is bedrijfsvloer ontgroeid

Het gebruik van staalvezels in beton is in Ne-derland vooral bekend van de industrievloe-ren. In 2007 is echter het eerste project in Nederland gerealiseerd met staalvezels in dragende gietbouwwanden. Vorig jaar zijn bij een proefproject bij TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde, gietbouwcasco’s van staalvezel-beton getest. De resultaten zijn hoopgevend. Staalvezelbeton in draagconstructies lijkt bin-nen enkele jaren te kunnen doorbreken in ons land. Maar dan moeten er eerst wel breed ge-accepteerde rekenvoorschriften komen.

Staalvezelbeton.

12Thema Staalvezelbeton


Wat is staalvezelbeton?Staalvezelbeton is beton waaraan staalvezels in plaats van wapeningsnetten of staven zijn toegevoegd. Deze staalvezels zijn er in diverse lengten en diktema-ten. Belangrijke leveranciers van staalvezels voor betonwapening zijn Bekaert en ArcelorMittal.

Voor wanden worden veelal staalve-zels gebruikt met een lengte van 40 tot 60 mm en een diameter van 0,6 tot 0,9 mm. Dit zijn koud getrokken verzinkte staaldraadvezels met eind-haken. De vezels liggen in alle rich-tingen en zorgen voor een homoge-ne wapening. Er zijn ook veel minder krimpscheuren zichtbaar. De totale scheurbreedte is weliswaar gelijk aan die bij traditioneel gewapend beton, maar de scheurbreedte is over veel meer scheuren verdeeld.Het versterkingsrendement van de vezels is afhankelijk van de dose-ring (kg/m3) en de vezelparameters, zoals de treksterkte, lengte, diame-ter en verankering. Vooral de verhou-ding van lengte tot diameter van een vezel bepaalt de kwaliteit van staal-vezelbeton: hoe hoger de l/d verhou-ding, hoe beter de prestaties. Wel is het zo dat langere vezels zich lastiger laten mengen. Ook een te hoge dosering kan leiden tot problemen door bijvoor-beeld verstopping van de doseerinstallatie.

ToepassingsgebiedIn Nederland is het grootste toepassingsgebied nog steeds de industrievloer. Maar ook andere (op druk) belaste constructies kunnen in staalvezelbeton worden uit-gevoerd. Voorbeelden zijn woningvloeren bij kruipruimteloos bouwen op een vas-te grondslag, strokenfunderingen, in de grond gevormde funderingspalen en kel-derwanden. Op die kelderwanden kan men los de vloeren leggen of men steekt er stekeinden in. Nieuw is ook de toepassing van staalvezelbeton in de spiegel van de prefab ribbenvloeren van Dycore (zie elders in deze uitgave).

RekenmethodenDe constructieve berekening van staalvezelbetonconstructies gebeurt door de constructeur in samenwerking met de leverancier van de staalvezels, die hier-voor speciale berekeningsprogramma gebruiken. Helaas zijn er nog geen normen waar gebruik van kan worden gemaakt. De wijze waarop elastisch ondersteunde vloeren worden berekend, is beschreven in CUR-Aanbeveling 36 ‘Ontwerpen van elastisch ondersteunde betonvloeren’ en CUR-Aanbeveling 35 ‘Bepaling van de buigtreksterkte, de buigtaaiheid en de equivalente buigtreksterkte van staalvezel-beton’. In 2007 werd een verdere stap gemaakt met CUR-Aanbeveling nr. 111 ‘Staal-vezelbeton bedrijfsvloeren op palen – dimensionering en uiterlijk’. In Duitsland is in 2011 de nieuwe richtlijn ‘Staalvezelbeton’ gepubliceerd. Deze richtlijn heeft betrekking op de dimensionering en uitvoering van constructies uit de hoogbouw en ‘ingenieurbouw’ (tunnels, bruggen, viaducten, et cetera) uit staal-vezelbeton of staalvezelbeton met betonstaalwapening. De richtlijn geldt verder voor staalvezelbeton in sterkteklassen tot en met C50/60 en staalvezels met me-chanische verankering. Dat zijn dus geen gladde staalvezels, maar staalvezels met een gegolfde vorm, gekropte einden en opgestuikte kopjes. Deze nieuwe richtlijn betekent een belangrijke stap voorwaarts voor de toepassing van staalvezelbeton. Uiteindelijk is het wachten op een nieuwe generaties Eurocodes, waarin staalve-zelbeton is opgenomen.

Illustratie: Bekaert.

Gaat de wapening van de bouwplaats verdwijnen?

Staalvezelbeton is bedrijfsvloer ontgroeid

De gevolgen daarvan moeten opgevangen worden in een hulpconstructie. Omdat de wapening in staalvezelbeton overal gelijk-matig en gelijkwaardig is in alle richtin-gen, lijkt het logisch aan te nemen dat het maken van een sparing op elke willekeuri-ge plaats in een wand of in vloerveld mo-gelijk is.Het achteraf maken van een sparing in een wand is niet zo’n probleem. Zij het dat het formaat van de sparing of de hoeveel-heid sparingen genoeg betonwand over-

laten voor de afdracht van de drukkrach-ten. Echter, bij het maken een sparing in een vloerveld van staalvezelbeton gelden meer randvoorwaarden. Behalve voorzie-ningen die men moet treffen ten gevolge van op de sparingranden aan te brengen constructies, zoals een trap of een balustra-de, moet er ook een herberekening van de totale vloerconstructie worden uitgevoerd. Door de doorsnedeverzwakking die de sparing in feite is, zal het resterende vloer-veld een grotere gebruiksbelasting moeten opnemen; ter plaatse van de randen van de sparing zelfs enkele flinke puntlasten ex-tra. De dwarskracht is niet het probleem, het buigend moment wel. De belasting zal bij staalvezelbeton wel meer verspreid worden dan bij een veld met prefab vloer-platen, waarbij de afzonderlijke korte ele-menten in een raveelconstructie op de doorlopende elementen worden opgelegd. Dan is echt van puntlasten sprake. Maar, zoals gezegd: de herberekening zou best wel eens tot de conclusie kunnen leiden dat het vloerveld als geheel blijft voldoen. En dat kan bij prefab elementen nooit.

PraktijkvoorbeeldenZoals eerder opgemerkt worden staalvezels in Nederland vooral toegepast in industrie-vloeren. De laatste jaren gaat de aandacht ook uit naar draagconstructies. In tunnel-elementen worden staalvezels al langer toegepast. Bij de bouw van de tweede Hei-nenoordtunnel in 1997 is in Nederland voor het eerst over een lengte van 20 meter ge-experimenteerd met staalvezelbeton. In-middels is het wapenen van tunnelelemen-ten voor geboorde tunnels met staalvezels een geaccepteerde en veel gevraagde tech-nologie. In Japan en Frankrijk worden con-structies vervaardigd uit vezelbeton met ultra-hogesterkte, zoals liggers voor brug-gen en viaducten. In 1996 is staalvezelbeton gebruikt bij het storten van een immense onderwatervloer op de Potsdamerplatz in Berlijn. Het ging om een vloer van 200 x 200 meter, aange-legd 16 meter onder de grondwaterspie-gel. Na het droogpompen van de bouwput was de opwaarste druk gelijk aan 16 ton/m2. Daarom is de vloer met trekpalen in de bodem verankerd. Door de toepassing

van staalvezels kon de dikte van de vloer tot 1,20 meter beperkt blijven, terwijl deze zonder vezels minimaal 1,50 meter dik had moeten zijn.Waarschijnlijk het eerste voorbeeld in Ne-derland van het gebruik van staalvezelbe-ton in dragende wanden is de bouw van een parkeergarage in 2007 in het Noord-Hollandse Bergen door aannemer De Jong Ursem. Het betreft een project in het cen-trum met winkels en appartementen, waaronder een parkeergarage is gelegen.

De in totaal 165 meter lange wanden van de parkeergarage zijn van staalvezelbeton. Omdat het staal het beton stugger maakt, is extra superplastificeerder gebruikt. Er is gewerkt met 40 kg/m3 staalvezels. Verder zijn alleen boven de kim acht wapenings-staven ø 10 mm aangebracht, om daar een klein moment te kunnen opvangen. Grootste voordeel was volgens de aanne-mer de tijdwinst: normaal stort het bouw-bedrijf ongeveer 10 meter kelderwand met een wandkisthoogte van 2,75 meter, in een dag. Per week haalt men dus 50 strekken-de meter kelderwand. Met staalvezelbeton duurt dat vier dagen. Dat is een tijdwinst van 20 procent. Daarnaast hoefde de aan-nemer de kraan niet te gebruiken om de wapeningsnetten in te hijsen en is het ver-velende stellen van die netten ook voorbij. Voor het project in Bergen had De Jong Ur-sem ook al drie kleinere projecten gereali-seerd met kelderwanden van staalvezelbe-ton. Voor een kleine kelder van 9 x 11 meter is 25 kg/m3 gebruikt, omdat die dosering veel soepeler is. Maar voor een kleine kel-der is ook minder sterkte nodig. Staalvezels die aan het oppervlak lig-gen kunnen roestvlekken geven, maar in de praktijk blijkt dat erg mee te vallen. Bij het project in Bergen zijn gegalvaniseer-de staalvezels toegepast, waardoor er geen roestvlekken optreden. Bij de eerste kelder die De Jong Ursem realiseerde is gebruik gemaakt van gewone staalvezels. Die kel-der heeft tijdens de uitharding van het be-ton zelfs nog onder water gestaan om te-gendruk te geven aan het grondwater. Maar na een half jaar was nog geen roest-vorming te zien. En al zouden de uiteinden gaan roesten; dan heeft dat geen enkel ge-volg voor de sterkte van het beton.

Literatuur

‘Kelderwanden van staalvezelbeton’, ing. Frank de Groot, GietbouwNieuws 01-2008. ‘Sparingen maken in staalvezelbeton’, Jan Bol

en Henk Wapperom, BouwTotaal nr. 9-2010. ‘Van exotisch naar volwassen product’, prof.

dr. ir. Joost Walraven, Cement nr. 3-2011.

De in totaal 165 meter lange wanden van de parkeergarage in Bergen zijn van staalvezelbeton.


Resultaten proefproject staalvezelbeton hoopgevend

Betrokken partijen

Ontwerp woningcasco construc-ties: ABT

Uitvoering woningcasco: Van Geest Betontechniek en BAM Wo-ningbouw

Ontwerp en uitvoering bedrijfs-vloer: Van Berlo Engineering en Van Berlo Bedrijfsvloeren

Staalvezelbeton: Mebin en Ce-mentbouw

Staalvezels: Bekaert en Arcelor-Mittal

Betontechnologisch onderzoek: B|A|S Research & Technology

Balkonverankeringen: Schöck Geofysica: Inpijn-Blokpoel Recycling: A.Jansen Projectmanagement: Complan Metingen en beproevingen: TU/e,

faculteit Bouwkunde, Constructief Ontwerpen en Uitvoeringstech-niek

Initiatief en coördinatie: VOBN en Cement&BetonCentrum

De betrouwbaarheid en nauwkeurige voorspelbaarheid van staalvezelbeton als constructief bouwmateriaal zijn wetenschappelijk getoetst in een proefproject bij TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde. Ook de economi-sche geschiktheid en duurzaamheid van staalvezelbeton voor toepassing in woningbouwcasco’s zijn getoetst. De resultaten zijn hoopgevend.

Belangrijkste drijfveer voor het proefpro-ject was de potentiële toepassingsmoge-lijkheden die de projectpartners zien. Het ontbreken van een eenduidig kennisdocu-ment voor ontwerp, beoordeling en uitvoe-ring van draagconstructies van staalvezel-beton belemmert vooralsnog de acceptatie; het proefproject moet daarin voorzien. Een brede groep van bedrijven heeft mee-gewerkt aan de bouw van proefcasco’s op het DuBo-park van de universiteit. Profes-sor Cees Kleinman is bij de faculteit Bouw-kunde verantwoordelijk voor het studie-project. Twee vakgroepen dragen bij aan het onderzoek, namelijk Constructief Ont-werpen en Uitvoeringstechniek. Coördi-natie van adviesbureaus en bedrijven die het project uitvoeren wordt verzorgd door het Cement&BetonCentrum. De branche-organisaties VOBN/Gietbouwcentrum en Cement&BetonCentrum zijn de gezamen-lijke initiatiefnemers van het proefproject.

TestmethodeDe casco’s zijn beproefd tot bezwijken om aan te tonen dat de wanden vloercon-

structies zich wat betreft stabiliteit, door-buiging, scheurvorming en draagkracht gedragen zoals berekend. Tot slot is de recy-cling getest. Aan het woningbouwcasco dat met een standaardtunnelkist is gebouwd, is geen enkele staaf wapening toegevoegd. Zelfs niet rond de knopen. Voor zover be-kend is nog nergens ter wereld een derge-lijke proef gedaan. Het casco bestond uit drie beuken met een beukbreedte van 5,40 meter. De diep-te van de beuk was 2,30 meter. Hierachter zijn, met een tussenruimte van 100 mm,

nog twee driebeukige casco’s gestort met een diepte van 2,30 meter. Tot slot is daar-achter een driebeukig casco gestort met een diepte van 4,50 meter. Bij dit laatste casco waren alle beuken voorzien van een uitkragend balkon van 2,40 meter. Twee uitkragingen waren voorzien van een kou-debrugonderbreking, als simulatie van een prefab balkon. Dit zijn dan ook de enige plaatsen waar wapeningsstaal in het cas-co voorkwam. De derde uitkraging is ge-woon doorgestort zonder onderbreking en zonder aanvullende wapening. Uiteinde-lijk ontstonden er dus twaalf proefvlakken (drie beuken x vier moten).De vloeren van de eerste drie delen waren 180 mm dik en de vloer van het laatste cas-co en de balkons zelf waren 250 mm dik. De dikte van de wanden was 250 mm. Er is verder een koudegietbouwmengsel met zo'n 50 kilo staalvezels (lengte 60 mm) per kuub beton gebruikt: dat is vergelijkbaar met het gangbare wapeningspercentage in de woningbouw. Vooropgesteld was dat de gewone gietbouwcyclustijd zou worden ge-haald: dat wil zeggen ‘ontkisten 16 uur na storten’. De stort is uitgevoerd met een ku-bel en de betonmortel is op gebruikelijke wijze met trilnaalden verdicht. Overigens richtte de proef zich ook op on-derheide bedrijfsvloeren van staalvezelbe-ton. Getoetst is of de verplichte ponswa-

pening nu werkelijk iets bijdraagt aan de veiligheid of niet. Verder is het restmateri-aal na de bezwijkproeven afgevoerd naar een recyclingfabriek in Helmond.

ProefresultatenOp dinsdag 18 mei 2010 is de eerste fase van het proefproject gestort. Een maand-lang is de sterkteontwikkeling van het be-ton gevolgd, via ingestorte sensoren en op proefstukken in het laboratorium. Vervol-gens zijn de twee eerste casco’s met in to-taal zes vloervelden (twee middenvelden en vier eindvelden) afzonderlijk beproefd tot bezwijken, door het plaatsen van be-tonblokken op houten onderleggers. Met sensoren en meetinstrumenten is de ver-vorming en scheurvorming nauwkeurig gemeten. Op 17 juni is de belasting op het eerste cas-co al opgevoerd tot ruim één ton per vier-kante meter. De vloer zakte daarbij direct zo'n 3 millimeter door; in de loop van de middag liep dat op tot een kleine 10 milli-meter, daarna bleek de situatie stabiel. De proef was daarmee eigenlijk al geslaagd. Op 18 juni 2010 bezweek de vloer alsnog na het bijplaatsen van drie blokken van elk 750 kilogram. Er stond bijna 14 ton ballast op een vloerveldje van 12,5 m2. De bezwijk-belasting van 1,2 ton per vierkante meter (12 kN/m2) is omgerekend circa vier keer meer dan volgens de voorschriften mag worden toegelaten in de woningbouw, in-clusief de veiligheidsfactoren. Bij het twee-de casco werden in september 2010 verge-lijkbare resultaten gehaald. Er bleek weinig verschil in draagkracht tussen een eindveld en middenveld. De inklemming kon door de betonwand worden geleverd.De staalvezels zijn bij de proef niet ge-knapt, maar uitgerekt en door het beton getrokken. Staalvezelbeton is dus in staat krachten te herverdelen en bezwijkt niet met brosse breuk. Geconcludeerd kon ver-der worden dat het staalvezelbetoncas-co eerst scheurvorming vertoonde boven de steunpunten. Hierna had het casco nog een grote restcapaciteit en het bezwijken werd voorafgegaan door scheurvoming in het veld. Eén casco van 2,30 meter wordt één jaar lang belast en gemonitord ten behoeve van tijdseffecten. Hiertoe is één beuk belast met een gebruiksbelasting van circa 2 kN/m2 en één beuk met circa de halve bezwijk-belasting van 6 kN/m2. Er zal tot november 2011 worden gemeten. Bij het vierde cas-co met uitkragingen zijn de uitkragingen

ook belast tot bezwijken. Twee uitkragin-gen waren voorzien van een Isokorf koude-brugonderbreking. Bij een proefbelasting van gemiddeld 135 kN (exclusief eigen ge-

wicht) bezweek de uitkraging. Het bezwij-ken van de constructie trad op in de isokorf en wel door overschrijding van de belas-ting op de drukdoos. Het bezwijken trad op zonder voorafgaande scheurvorming of an-dere waarschuwende signalen. De doorge-storte uitkraging bezweek bij een belasting van 78,5 kN.

ConclusiesHet proefproject betrof een leidingloos cas-co. In de praktijk worden er leidingen voor elektra, data, ventilatie en eventueel be-tonkernactivering in het casco opgenomen.

Het lijkt dan handig om toch een mini-maal wapeningsnet ø 6-150 mm op te ne-men om de leidingen op te bevestigen. Dat lijkt inconsequent, maar een hybride con-cept van staalvezelbeton met aanvullen-de wapening heeft diverse voordelen. Niet alleen ten behoeve van de leidingproble-matiek, maar ook bij grote sparingen, zo-als trapgaten, zal er aanvullende wapening nodig zijn. Verder blijken de staalvezels na het storten en afvlinderen van de vloer nog nauwelijks te zien te zijn. Er resteert een mooie, glad-de, strakke vloer. Afvlinderen van een vloer is niet gebruikelijk bij tunnelgietbouw, maar is hiermee wel een interessante op-tie. Verder bleek een dagcyclus met koude gietbouw prima haalbaar. Hoogleraar Cees Kleinman van faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven, één van de initiatiefnemers van het experiment. ‘De vloer is precies in het midden gebroken. Dit hadden we ook voorspeld met onze be-rekeningen. Maar het is fijn om dat in de praktijk bevestigd te zien. Eigenlijk moeten we morgen op deze manier ergens in Ne-derland een appartementengebouw in Ne-derland neerzetten. Dat scheelt gezeul met wapeningsnetten, vlechten, stellen en veel kansen op fouten. Uiteindelijk zullen de resultaten van de proeven nog langs tien commissies moeten, voordat er nieuwe ge-accepteerde rekenvoorschriften zijn. Voor-dat je het weet ben je een half mensenle-ven verder.’

Acht betonblokken van elk 1500 kg zijn geplaatst op de te beproeven vloer van 12,5 m2. Vervolgens werd verder gegaan met blokken van elk 700 kg. Bij plaatsing van het derde blok trad bezwijken op.

Op 18 juni 2010 bezweek de vloer alsnog na het bijplaatsen van drie blokken van elk 750 kilo-gram. Er stond bijna 14 ton ballast op een vloer-veldje van 12,5 m2: dat is circa vier keer meer dan volgens de voorschriften mag worden toe-gelaten in de woningbouw!

De staalvezels zijn bij de proef niet geknapt, maar uitgerekt en door het beton getrokken. Staalvezelbeton is dus in staat krachten te her-verdelen en bezwijkt niet met brosse breuk.

Weergave van de doorbuiging op het beeld-scherm.

www.tkencasa.nl [email protected]

ThyssenKrupp Encasa Life in motion.

Een heiligdom, een speelplaats, een energiebron. Een huis heeft vele gezichten maar slechts één persoonlijkheid, namelijk die van de mensen die het tot leven brengen. Wij bij ThyssenKrupp Encasa bedenken, ontwerpen en voeren uw HE7 Huislift uit met in gedachten dat deze deel uitmaakt van dit meest persoonlijke plekje in uw leven.

Welkom thuis.Bel gratis 0800-5003

Huislift HE7.

20110624-bouwtotaal.indd 1 6-6-2011 16:56:33

OOOOOnnnnttttddddeeekkkk hhhhhhheeeeetttttt pppppppeeeeeerrrrrrffffffeeeeeeccccccctttttteeeeeeeebbbbbbuuuuuiiiiitttteeeennnngggggggeeeeeeevvvvvvveeeeeellllllliiiiiiisssssssooooooooollllaaaaatttttiiiiiieeeeeesssssssyyyyyyyssssstttttttteeeeeeeeeeeeeeemmmmmmmmmeeeetttt PPPPooooowwwwwwweeeeeeerrrrrrrwwwwwwwaaaaaaaallllllllll®®®®..GeGeGeGeG scscscschihihihiktktktk v v vvooooooooor rrr eeeeeeeeeeeeen nnn wawawawaawawaaiaiaiaiaia erererereraaaaaaaan nn n gegegegeveveveveevelalalalalaafwfwfwfwfwfwfwerererererre kikikikikikikik ngngngngngngngggenenenenennn...

Wilt u tot maar liefst 25% besparen op uw energierekening?

De ultradunne Powerwall® gevelisolatie zorgt dankzij zijn uniek tand en groefkliksysteem voor een duurzaam en effi ciënt doorlopend isolatieschild met hoog rendement. In combinatie met een regelbaar bevestigingssysteem kan het worden gebruikt met een brede waaier aan gevelaf-werkingen zoals sidings, steenstrips, leien, pannen, zink, pleisterwerk, hout en vezelcementplaten. Kortom, een muur met power!

Meer info over Powerwall® of andere producten van Recticel Insulation? Surf naar www.recticelinsulation.nl

Recticel Insulation - Postbus 1 - 4040 DA KesterenTel. +31(0)488 48 94 00 - [email protected]

Maak dan zeker kennis met het buitengevel-isolatiesysteem met Powerwall®, een nieuw concept voor nieuwbouw en renovatie.

De huidige economische omstandigheden en dus wisselende bouw-

activiteiten vragen om flexibel personeelsbeleid. Maar met eigen per-

soneel op de bank lopen de kosten hoog op. Mede door de inzet van

flexkrachten van Randstad Bouw kunt u dit voorkomen. Randstad Bouw

heeft jarenlange ervaring in het detacheren en uitzenden van uitvoerend

personeel in de woning-, utitileits-, civiele bouw en gww. Wij leveren bouw-

personeel zoals bijv. timmerlieden, metselaars, en schilders. Ervaren mensen

of jonge schoolverlaters. Alleen of in ploegen.

Wilt u meer weten over de mogelijkheden van Randstad Bouw? Bel dan

met ons hoofdkantoor op 020 569 8278. Wij verbinden u dan direct door

met een vestiging bij u in de buurt. Of kijk op www.randstad.nl/bouw.

flexibel& risicoloosbouwen

Good to know you

met Randstad Bouw

Een adverteerder die wil weten of hij het

juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie

kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft.

Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd

en zijn de advertentietarieven daarop

gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-

keurmerk.


Dycore ontvangt KOMO certificaat voor noviteit

Spiegel ribbenvloer van staalvezelbeton

CUR- AanbevelingenEr zijn nog geen normen voor staalvezelbeton. Wel zijn er enkele CUR-Aanbevelingen: CUR-Aanbeveling 111 ‘Staalve-

zelversterkt beton voor bedrijfs-vloeren op palen’.

CUR-Aanbeveling 35 ‘Bepa-ling van de buigtreksterkte, de buigtaaiheid en de equivalente buigtreksterkte van staalvezel-beton’.

CUR-Aanbeveling 36: hiermee kunnen in Nederland elastisch ondersteunde betonvloeren en –verhardingen worden uitgere-kend. Deze Aanbeveling is voor deze toepassing een aanvul-ling op de NEN 6720 en NEN-EN 1992.’

BRL 2353 ‘Kelderwanden van staalvezelbeton’, 31 januari 2011.

Op 21 maart ontving Dycore uit handen van KIWA het KOMO attest-met-productcertificaat voor de ribbenvloer met een spiegel uit staalvezelbe-ton. Diezelfde dag schakelde ook de complete productielocatie van rib-benvloeren in Lelystad volledig over op de productie van deze nieuwe toepassing van de ribbenvloer. Het betreft de eerste prefab betonnen vloeren met staalvezelbeton in Nederland.

In 2010 zijn op initiatief van het Cement&BetonCentrum, samen met diver-se bedrijven, bij een proefproject bij de fa-culteit Bouwkunde van de TU Eindhoven enkele complete staalvezelbetoncasco’s aan een serie bezwijkproeven onderwor-pen. De resultaten zijn hoopgevend. Het nieuwste wapenfeit is de productie van ribbenvloeren van staalvezelbeton. De pro-ductielocatie Lelystad van Dycore BV start-te op 21 maart 2011 met de productie van deze ribbenvloeren. De vloeren worden ge-leverd met KOMO attest-met-productcer-tificaat.

Staalvezels in spiegelHet idee om de spiegel van de ribbenvloe-ren in staalvezelbeton uit te voeren ont-stond tijdens overleg dat Dycore regelma-tig heeft met staalvezelproducent Bekaert. ‘Wij zijn continu op zoek naar verbete-ringen en het toepassen van vezels in be-ton biedt mogelijkheden. Dat kunnen ve-zels van staal of kunststof zijn’, zegt Ad van Dongen, Manager Engineering bij Dycore. ‘Voor het bewapenen van de vloerelemen-ten ben je relatief veel tijd kwijt. Daarnaast is het positioneren van de wapeningsnet-ten in de mallen het zwaarste werk. Het uitrollen en positioneren van de wape-ningsnetten maakt ook relatief veel lawaai in de fabriek. Het is nu veel stiller gewor-den. Toepassing van staalvezels kan dus grote voordelen bieden.’

De spiegel en de ribben worden in één stort gerealiseerd. Daarbij worden de ribben nog wel voorzien van de vertrouwde voor-spanwapening: ‘De ribben zijn de draagbal-ken van de vloer en kunnen tot ruim 7 me-ter overspannen. Dat red je niet met alleen staalvezels’, zegt Henk van de Weg, hoofd Kwaliteitsdienst van de vestigingen Lely-stad en Hasselt. ‘Er zijn ook nog geen nor-men waar we gebruik van kunnen maken. Wel zijn er CUR-Aanbevelingen, die diverse uitvoeringsaspecten behandelen. De con-structieve veiligheid is bij Dycore geba-seerd op design bij testing.’In 2010 heeft de vloerenproducent maar liefst tachtig proeven uitgevoerd met de nieuwe ribbenvloer. Van Dongen: ‘Daaruit is gebleken dat de Dycore ribbenvloer met een specifiek staalvezeltype en dosering

van Bekaert, gelijkwaardig presteert aan de traditioneel uitgevoerde elementen met zachtstaal wapening. Dit met de kantteke-ning dat convectorputsparingen voorzien blijven van traditionele wapening rondom de sparing.’

ProductieprocesDe Dycore ribbenvloer wordt vervaardigd met zelfverdichtende beton met een sterk-teklasse C53/65. Het wapeningsnet in de spiegels is vervangen door staalvezels van Bekaert. Van Dongen: ‘Zelfverdichtende be-ton en staalvezels vormen een ideale com-binatie.’Het toevoegen van de vezels is volledig ge-integreerd in het productieproces met be-hulp van een automatisch doseertoestel.

De vezels worden automatisch afgewogen en gedoseerd bij het doseren van de toe te voegen hoeveelheid aanmaakwater. Het belangrijkste is dat het zelfverdichtende betonmengsel homogeen is en blijft. Van de Weg merkt dan ook op: ‘Er is een groot verschil tussen beton met staalvezels of staalvezelbeton. Bij beton met staalvezels mik je een handvol staalvezels in de mixer, maar bij staalvezelbeton gaat het om zeer nauwkeurig gedoseerde hoeveelheden, waardoor je veel meer zekerheid hebt over de sterkte. De doseerinstallatie voor staal-vezels hebben we bekeken bij een zusterbe-

drijf in Frankrijk dat rioleringsbuizen ver-vaardigt uit staalvezelbeton.’‘Als de gevraagde hoeveelheid vezels wordt onderschreden met twee procent ten op-zichte van de berekende waarde, wordt een melding weergegeven’, vertelt het hoofd Kwaliteitsdienst. ‘Ook als de ingestelde do-seertijd wordt overschreden met twee pro-cent volgt er een storingsmelding. De-ze moet eerst op waarde worden getoetst en opgelost voordat het mengsel kan/mag worden afgemaakt.’De ribbenvloeren worden gestort op tafels, die volgens een ingenieus systeem door de fabriek worden getransporteerd (carrousel-systeem) voor de opeenvolgende bewer-kingen. De benodigde betonspecie wordt met drie horizontaal bewegende stort-kubels gecontroleerd op de tafels gestort. Waar nodig wordt nog met de hark hand-matig gecorrigeerd. Van de Weg: ‘Contro-le op de hoeveelheid en de verdeling van de vezel gebeurt door middel van het uitwas-sen van de betonmortel. De gemiddelde ve-zeldosering mag per drie monsters niet la-ger zijn dan de beoogde waarde minus 10 procent. Geen enkele individueel resultaat mag lager zijn dan de beoogde waarde mi-nus 20 procent. Het functioneren van de vezels wordt ook nog getest met destruc-tieve proeven op de spiegel. De opzet is om per maand op één element twee proeven uit te voeren.’

Doseerinstallatie voor staalvezels.

Stortproces van het staalvezelbeton in beeld.

KOMO attest-met-productcertificaatHet College van Deskundigen van KIWA was op basis van de proeven voldoende overtuigd van de constructieve eigenschappen van een ribbenvloer met een spiegel van staalvezelbeton. Plantmanager Rob van Tilburg (links op de foto) mocht dan ook op 21 maart uit handen van ir. Fred Dams (midden), manager unit bouwcon-structies bij KIWA, het KOMO attest-met-productcertificaat in ontvangst nemen. Rechts staat Henk van de Weg, hoofd Kwaliteitsdienst van de vestigingen Lelystad en Hasselt. Dams: ‘Door certificatie proberen we innovatie te stimuleren. De bouw denkt immers traditioneel bij nieuwe producten: is het allemaal wel onderzocht? Dit certificaat neemt veel scepsis weg.’

18DAG VAN DE BOUW

Bouwpartners:Opdrachtgevers: MAB Eigen Steen Ont-wikkeling B.V. en Eigen Steen Nieuw-bouw B.V., Den HaagBouwbegeleiding en directievoering: C2B Bouwmanagement bv, BilthovenArchitect: AWG Architecten, AntwerpenHoofdaannemer: Klaassen Bouwmaat-schappij Dinxperlo BV

Dag van de Bouw lijkt vaste waarde te worden

‘Imago van de bouw moet omhoog’

Minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu: ‘De klappen in de bouw zijn de afgelopen periode keihard aangeko-men, maar de sector komt terug, daar ben ik van overtuigd. Daar zullen we samen, sector, opdrachtgevers, overheden, de schouders onder moeten zetten. Vandaag laat de sector zien dat werken in de bouw er toe doet – en dat het een prachtsector is om in te wer-ken.’

Met de Dag van de Bouw hoopt de bouw vooral jongeren weer enthousiast te maken voor een toekomstige loopbaan in de bouw. Met deze dames lijkt dat wel goed te komen!

Nieuwbouw Regiokantoor Rabobank Graafschap Midden

Projectleider Ing. Mathijs Bulsink van Klaas-sen Bouwmaatschappij Dinxperlo BV: ‘Wij doen mee aan de open dag om de bouw een beter imago te geven. Daarnaast zijn we trots om te laten zien wat we maken. We hopen hiermee jongeren in de bouw te interesseren voor on-ze mooie vak. Maar ook de toekomstige gebrui-kers, de buurt en ons personeel met vrouw en kinderen komen vandaag een kijkje nemen. We hebben al eerder met de open dag meegedaan en dat is ons goed bevallen.’

De eerste drie bouwlagen worden gebruikt door de Rabobank. De bovenste drie bouwlagen wor-den voorlopig verhuurd aan derden.

De parkeerkelder is ter plaatse gestort. De bo-venbouw heeft een prefab betonnen casco.

Met een klassieke stoomwals opende minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu op zaterdag 28 mei sissend, fluitend en knarsend de zesde editie van de Dag van de Bouw, samen met Bouwend Nederland-voorzitter Elco Brink-man. Plaats van handeling: de A4 Burgerveen – Leiden; ofwel één van de 230 projecten die in totaal ruim 100.000 bezoekers trokken. In Doetin-chem bezocht uw hoofdredacteur maar liefst vier projecten in zijn woonplaats. Overal open armen, trots, enthousiasme en vooral veel bezoekers.

Het is zaterdagochtend 10.00 uur. Bouw-Totaal start de Dag van de Bouw bij de bouwplaats van het regiokantoor Rabo-bank Graafschap Midden bij het NS Sta-tion te Doetinchem. ‘We zijn trots om te laten zien wat we bouwen’, zegt project-leider ing. Matthijs Bulsink van Klaassen Bouwmaatschappij Dinxperlo BV. Ruim honderd mensen bezochten dit project.

Het nieuwe regiokantoor heeft een robuus-te uitstraling met een hoog en een laag deel. Het hoge deel heeft zes bouwlagen en een zevende bouwlaag met technische ruimte. Het lage deel heeft vier bouwlagen. Onder het pand ligt een éénlaagse parkeer-garage. Opvallend is het gebouwhoge bin-nenatrium. De buitengevel is voorzien van een Strikotherm buitengevelisolatiesys-

teem met wit pleisterwerk en een fries van natuursteen. Ook de gevel van de begane grond is bekleed met natuursteen.

Zicht op het gebouwhoge atrium. Het gebouw heeft verder klimaatplafonds.

Innovatieve oplossing voor een brandscheiding: bij brand schuiven brandwerende ‘rolgordij-nen’ naar beneden met een brandwerendheid van 60 minuten. Door het gebouwhoge atrium is het gebouw niet per verdieping gecomparti-menteerd, maar zijn de ruimten rond het atri-um met de beweegbare afscheidingen gecom-partimenteerd.

19DAG VAN DE BOUW

Cultuurcluster ’t BrewincRond 11.30 uur arriveren we bij een fraai herbestemmingsproject in het centrum van Doetinchem: Cultuurcluster ’t Brewinc. ‘Om 9.30 uur stonden de eerste mensen al voor de poort’, zegt ontwikkelingsmanager Gerard Nijkamp van Koopmans Projecten bv. Het project trekt honderden belangstellenden, mede ook door de verkoop van woningen in dit project.

Zicht op het Cul-tuurcluster ’t Bre-winc. Het betonnen blok bevat straks ze-ven geconditioneer-de ruimten voor het streekarchief. De vorm refereert naar een opengeslagen boek dat straks de hoofdentree bevat naar het complex.

Ontwikkelingsmanager Gerard Nijkamp van Koopmans Projecten bv toont één van de veertien sgraffito’s die in de aula van ’t Brewinc hingen. Sgraffito is een techniek waarbij in verschillend ge-kleurde pleisterlagen wordt gekrast waardoor er figuren ontstaan in verschillende kleuren. Tien sgraffito’s bleken uiteindelijk te redden door ze uit de muren te zagen van de aula en elders onder te brengen. Eentje ging naar het gerenoveerde stadhuis en acht gingen er naar een zakenman. Uitein-delijk zorgde het gekrakeel rond de sgraffito’s voor een behoorlijke vertraging van het project. Nijkamp over de open dag: ‘We doen jaarlijks mee aan de open dag om de bouw te promoten. We ho-pen zo meer jongeren te interesseren voor de bouw. Daarnaast willen we hier woningen verkopen. Daar is veel belangstelling voor.’

Zicht vanuit de toekomstige bibliotheek op de oude praktijkruimten met sheddaken.

Op dit deel van de begane grond komt de biblio-theek.

Deze voormalige gymzaal op de eerste verdie-ping wordt de nieuwe leeszaal voor het streek-archief.

Bouwpartners:Opdrachtgever: Bouwcombinatie Koop-mans - WAM&VanDurenArchitect: Op ten Noort Blijdenstein ar-chitecten & adviseurs, UtrechtHoofdaannemer: WAM&VanDuren vof, DoetinchemDe oude am-

bachtsschool Brewinc be-staat uit een L-vormig hoofd-gebouw en los daarvan een gebouw met praktijkloka-len die zich kenmerken door de shed-daken. Het project omvat de herontwik-keling van de Brewinc-loca-tie. In Cultuur-cluster 't Bre-winc komen Bibliotheek West Achter-hoek, het Erf-goedcentrum Achterhoek en Liemers (Ach-terhoeks Archief en Staring Instituut), Stichting Fatima en de gemeente Doetin-chem. Tevens komt er op de begane grond een grand café. Door het middendeel van het hoofdgebouw te slopen, kwam ruim-te vrij voor de bouw van het depot van het

Overzicht van Cultuurclus-ter ’t Brewinc, met onder-aan de shedwoningen en bovenin het hoofdgebouw met geïntegreerde nieuw-bouw voor het depot van het Erfgoedcentrum.

Nieuwbouw vrije school De Kleine PrinsDe vrije school De Kleine Prins kenmerkt zich door het gebruik van duurzame materi-alen en door de unieke wijze van natuurlijke ventilatie. Voor zowel de binnenspouw-bladen, binnenwanden en het dak wordt gelamineerd kruislaaghout uit Oostenrijk ge-bruikt. ‘We hopen door onze deelname het ambacht te promoten en jongeren aan te trekken. Bovendien willen we laten zien wat we kunnen, want dit is ene unieke bouw-methode’, zegt projectleider Marcel Godschalk van Bouwbedijf EBU Doetinchem BV.

Uitvoerder Erik Kempers van EBU staat enkele bezoekers te woord. Op de achtergrond zijn de elementen van gela-mineerd kruishout te zien. De werkzaamheden zijn be-gin maart 2011 gestart en de school wordt opgeleverd op 30 september 2011.

Voor het verwarmen en koelen van de gro-te ruimten in de school wordt aardwarmte ge-bruikt. Zes buien ø 180 mm gaan 100 meter de grond in.

Uitvoerder Erik Kempers (links) en projectleider Marcel Godschalk (rechts) van EBU: ‘Normaal spreek je alleen vakgenoten in projectteams. Op de Dag van de Bouw krijg je ineens hele an-dere vragen van mensen en dat maakt het juist zo leuk.’

Bouwpartners:Opdrachtgever: Stichting Vrijescholen Athena (Deventer), in samenwerking met Traject Vastgoed Adviesgroep (Ze-venaar)Architect: VDH Architekten, EdeHoofdaannemer: Bouwbedrijf EBU Doe-tinchem BV, Doetinchem

De bijzondere school wordt gebouwd in op-dracht van Stichting Vrijescholen Athena en in samenwerking met Traject Vastgoed Adviesgroep. De engineering van defini-tief ontwerp naar werktekeningen is door Bouwbedrijf EBU Doetinchem BV in samen-werking met Adviesbureau Lüning uit Doe-tinchem en Constructieadviesbureau ing. F. Wiggers uit Varsseveld verzorgd.

Het gebouw is gefundeerd met mortel-schroefpalen en fundatiebalken. De begane grondvloer is uitgevoerd met kanaalplaat-vloeren. Zowel de binnenspouwbladen, binnenwanden en het dak worden uitge-voerd in gelamineerd kruislaaghout (M1 BSP Crossplan) uit Oostenrijk. Gelamineer-de kruislaagshouten constructies zijn duur-zaam geproduceerde vuren planken die

kruislings verlijmd worden tot massieve houten wanden en dakconstructies. Het houten casco voor de school wordt in cir-ca twee tot drie weken geheel opgebouwd. Het buitenspouwblad wordt uitgevoerd in metselwerk van verlijmde holle Dueco ele-

seld met trespa stroken in diverse kleuren.Het dak wordt grotendeels voorzien van een vegetatiedak. In de begane grondvloer van de lokalen komen convectorputten die zorgdragen voor de toevoer van verse (fris-se) buitenlucht en voor de verwarming van de ruimte. Vanaf de convectorputten lopen leidingen ondergronds naar diverse pun-ten in het terrein waar vanaf de frisse lucht wordt aangevoerd. Deze lucht wordt on-derweg naar het lokaal opgewarmd (in de winter) of gekoeld (in de zomer) door de bodem. Ook wordt er voor de verwarming en koeling van het gebouw gebruik ge-maakt van de dieper gelegen aardwarmte.

Erfgoedcentrum, dat nu in de bestaande bouw is geïntegreerd. De geconditioneer-de archiefruimte van het Erfgoedcentrum

wordt met 17 kilometer stellingruimte het één na grootste streekarchief van Neder-land.

Op de tweede verdieping is nog circa 840 m2 kantoorruimte te huur. De kantoorvleu-gel, die via een aparte ingang bereikbaar is, gaat Brewinc Office heten. In de voor-malige praktijkruimten met sheddaken ko-men 24 bijzondere koopwoningen: de Bre-winc Sheds.

menten van Daas Bak-steen. Daarnaast worden de gevels gedeeltelijk voor-zien van Platowood gevel-bekleding, speels afgewis-

DAG VAN DE BOUW

De vakbladen staan vol met producten die allemaal CO2-neutraal zijn, die zorgen voor de beste energiebesparing en daarbij nog eens volkomen duurzaam zijn. Als je deze de-claraties op de korrel zou willen nemen, ga je volkomen langs de wereld van certificaten, goedkeuringen en andere be-oordelingen die de declaraties ondersteunen. Als ontwerper, bouwer en bewoner/gebruiker, sta je echter soms voor ande-re afwegingen. Afwegingen die tot mogelijk andere keuzes en besluiten kunnen leiden.

Door: Eric Las

Als ik een flatscreen wil gaan kopen, dan kies ik er één die ik kan betalen en aan mijn programma van eisen vol-doet. Denk aan een wensenlijstje inza-ke grootte, helderheid, pixels, et cetera. De selectie, de afweging en de uitein-delijke keuze liggen in één lijn: de ge-bruiker - ik - bepaalt. Wij weten dat deze keuzes mede bepaald worden, re-kening houdend met de te verwachten gebruiksduur. Nee, niet de levensduur, want soms is het handiger of leuker om voordat de levensduur ten einde is gekomen een beter of mooier appa-raat te kiezen. De aanbieders van flats-creens weten dit en spelen hier op in. Ze bieden waar we voor willen betalen.Kies ik een gebouw, dan wordt er gro-tendeels voor me gekozen. Het gebouw wordt vaak ontworpen, gebouwd en opgeleverd zonder dat de kern van de kwaliteit duidelijk is aan de bewoner/gebruiker. Het lijkt er op alsof er een grote lijn loopt tussen het bouwen, het opleveren en het gebruik. Vreemd, om-dat het bouwen van bijvoorbeeld wo-ningen zeg maar een twaalftal maan-den duurt en het gebruik circa 125 jaar. De geleverde prestatie wordt bepaald door bijvoorbeeld het Bouwbesluit, waarna we met maximum inspanning alles in het werk stellen om aan de mi-nimumeis te voldoen. De formule mi-nimum = maximum is volgens mij een echt Nederlandse vinding.Het kan dus ook anders, want je zou bijna vergeten wat de doelstelling van het bouwen is. Het gebouw biedt ruim-te, comfort, bescherming en zou dit moeten doen gericht op de te verwach-ten levensduur, c.q. gebruiksduur. Maar nee hoor; vaak horen we afwegingen die zijn gelinkt aan ‘terugverdientij-den’, ‘kosten optimalisatie’, et cetera. Vreemd, want je zou verwachten dat het gaat om de optimalisatie van de opbrengsten. Wie heeft ooit de terug-verdientijd van een (grotere) keuken of een extra slaapkamer uitgerekend? Het lijkt er dus op alsof we soms de ver-keerde meetlat gebruiken, of misschien dat anderen dat al voor ons doen – ui-teraard in ons belang.

Het zou ook anders kunnenHoe zou het lopen als we een woning zouden bouwen, gericht op een levens-

20

Meer willen dan het minimum

Zicht op het binnengebied met glaskap voor de onderliggende parkeerlagen. Het casco van de bovenbouw is uitgevoerd met gestorte wanden en breedplaatvloeren. De openbare parkeerga-rage op -1 en -2 moest overigens al een jaar eer-der open. De aannemer heeft toen voor de no-dige euro’s een nooddakbedekking moeten aanbrengen. Ook stonden er nog lange tijd kra-nen in de daglichtopeningen in het binnenge-bied. ‘Het was logistiek een heel gepuzzel’, aldus Kees Breedveld.

Schouwburgblok in Lookwartier

Hoofduitvoerder Kees Breedveld : ‘We doen nu voor de derde keer mee met dit project en de belang-stelling blijft groeien. Nu komen ook potentiële kopers van de koopwoningen kijken. Wij hebben hier ingezet op een hoge kwaliteit. Daarnaast hopen we jongeren te informeren en enthousiast te maken voor de bouw. Goldewijk heeft dan ook tussen de 15 en de 20 leermeesters.’

In de bewonersgarage konden de bezoekers een hapje en een drankje nuttigen en informatie in-winnen.

Kees Breedveld bij een dragende wandschijf: ‘De deuropeningen in de wandschijven zijn er pas uitgezaagd nadat de wand op sterkte was. Hier-mee voorkwamen we eventuele stabiliteitspro-blemen tijdens het verhardingsproces.’ Hij geeft vervolgens met een potlood aan waar de wa-pening is doorgezaag. ‘De uiteinden zijn roest-werend behandeld en vervolgens zijn de kopse kanten netjes afgewerkt.’

Bouwpartners:Opdrachtgever: Wooncorporatie Sité Woondiensten (bovenbouw) en ge-meente Doetinchem (ondergrondse par-keergarage)Hoofdaannemer: Goldewijk, Doetin-chem

In het centrum van Doetinchem verrijst een nieuwe stadswijk met zo’n 200 woningen en voorzieningen. Blikvangers zijn de nieuwe schouwburg Amphion en het Schouw-burgblok met 83 woningen en drielaagse parkeergarage. ‘We doen voor de derde en laat-ste keer met dit project mee aan de open dag. We hebben alle fases de afgelopen jaren laten zien’, zegt hoofduitvoerder Kees Breedveld van Goldewijk. Naar schatting 1200 be-langstellenden bezochten dit project.

Het Schouwburgblok bestaat uit een twee-laagse ondergrondse parkeergarage voor 423 auto’s en een bovenbouw met 83 woon-eenheden, theatercafé en medisch cen-trum. De bovenbouw is carrévormig en omsluit een middengebied met verhoogd maaiveld dat de woningen op de eerste verdieping ontsluit. Het maaiveld is het dak van de bovengrondse parkeergarage voor de bewoners. Een wybervormige glas-kap brengt het daglicht tot in de onder-grondse parkeergarage. Opdrachtgever Sité Woondiensten biedt zowel koop- als huur-woningen aan. Zo zijn er drie urban villa’s met ieder elf appartementen. Ook zijn er 21 stadshuizen met een eigen garage. De ei-gen afsluitbare garage is te bereiken via de bewonersgarage. De garages bieden direct toegang tot de woning. Verder maakt een appartementengebouw met zes verdiepin-gen deel uit van het complex.

Doorsnede project.De bewoners van 21 stadswoningen hebben een privé garage in de bewonersgarage. Een deur biedt direct toegang tot de woning.

De onderliggende parkeerlagen kennen een ko-lommenstructuur met grote vrije overspannin-gen. De woningscheidende wanden van de bo-venliggende woningen fungeren daarom als wandschijven. Voordat die wandschijven vol-doende sterkte hadden moesten maar liefst 26.000 stempels tijdelijk de bovenconstructie dragen! De ruimte tussen de paden wordt overi-gens geheel gevuld met een mossedumbeplan-ting. Een klein proefstuk ligt links van de glas-kap.

21OPINIE

Eric Las is manager Business Develop-ment, Kingspan Unidek B.V. Tevens is hij voorzitter van de Technische Commissie van de Nederlandse Isolatie Industrie. Dit artikel is a titre personel geschreven.

Graag geeft hij het stokje over aan Har-rie Nieman van Adviesburo Nieman.

duur van 125 jaar? Zouden we dan ook veel stekker- en leidinggebonden oplossingen kiezen en de schil van het gebouw relatief verwaarlozen? We rekenen allemaal op de overheid, maar die overheid stelt minimu-meisen. Minimumeisen waar je zonder ge-wetensbezwaren over heen kunt gaan en deze aanpassen aan de werkelijke doelstel-ling van het bouwen; namelijk het gebrui-ken van het gebouw. Wat heb je aan een goedkope deur als deze na een jaar krom trekt? Wat heb je aan de standaard goedko-pe tegels als je die na korte tijd toch moet vervangen. Wat heb je aan een minimum Rc-waarde in dak, wand of gevel als je na 5 jaar al zou kunnen denken: was dit maar beter gedaan, hadden ze hier maar beter over nagedacht.

Gewogen prestatieAls ik een flatscreen koop wil ik er van ge-nieten. Als ik een gebouw in gebruik neem (lees nog maar eens na – in gebruik neem) wil ik geen verassingen. Ik wil een beheers-bare exploitatie en een hoog comfort. Een keuze met de kennis van nu voor het ge-bruik in de komende jaren. Een goedkope flatscreen die een hoge elektriciteitsreke-ning oplevert, is niet mijn keuze. Een onno-dig moeilijk te gebruiken en te onderhou-den ventilatiesysteem wat ook nog eens te veel herrie produceert ook niet. Een ge-bouw gebruiken gaat niet alleen over ener-gie besparen, maat gaat over het prettig en effectief gebruiken en over comfort en dus ook over het beheersen van de kosten.Alle vertegenwoordigers van producten en

paald door de mix van bouwkundige en in-stallatietechnische maatregelen. Daarnaast zijn er nog oriëntatie, een goede zonwering, en dergelijke. Maar deze durf ik even los van de discussie te koppelen. De mix wordt gedurende de gebruiksduur beoordeeld op onder meer gemak, thermisch comfort en een goed binnenklimaat. Sommige zaken kun je gedurende de levensduur vervan-gen, aanpassen; andere niet of slechts te-gen hoge of onacceptabele kosten. De basis moet derhalve goed zijn. Goed in relatie tot de levensduur.We hebben allemaal onze mond vol over energie besparen, maar niet tot welk ni-veau, niet op welke wijze. Sommige van de ‘experts’ zien de Trias Energetica als de juis-te weg, maar geven geen inzicht in hoe de-

te kunnen concluderen dat het werke-lijke energieverbruik met betere keuzes voor een goed geïsoleerde schil (vloer, wand en dak) samenhangt. Steeds meer bewijzen die maar niet schijnen door te dringen in ons Polderland. De belangen zijn schijnbaar te groot en liggen anders dan je als gebruiker zou denken. Nederland gidsland misschien te vertalen in Nederland gasland.Om goede keuzes goed in te vullen mo-gen we best naar het buitenland kijken en hoeven we niet weer keer op keer het proces weer opnieuw te doen. Leren van voorgangers; niet productmatig denken, procesmatig, maar prestatie-gericht en dan integraal voor het he-le gebouw! Een slechte oplossing, een slechtere besparing op gebouwniveau streep je overigens niet weg omdat het huishoudelijk gebruik toch stijgt en je daar niets aan doet (waarom eigenlijk niet?). Het gebouw dient een robuus-te prestatie te leveren en het gebruik mag niet uitnodigen deze prestatie ne-gatief te beïnvloeden. Je kunt trouwens wel steeds het model van de werkelijk-heid aanpassen en optimaliseren, maar de werkelijkheid wordt hierdoor niet verandert. En waar deden we het ook al weer voor?

OplossingenKijkend naar hoe het gaat is één, maar hoe dan wel? Natuurlijk moet je reke-ning houden met de budgettaire mo-gelijkheden van de opdrachtgever, de eigenaar, of de beoogde gebruiker. De mogelijke oplossing ligt in het gegeven dat je beter kiest tussen structurele en minder structurele factoren. Structureel is bij energiebesparing kie-zen voor hogere Rc-waarden in de schil (denk aan minimaal 7,0, of wie meer wil: het mág). Structureel is kiezen voor een ‘monkey-proof’ installatiepakket, een systeem dat ook de ‘experts’ thuis willen hebben, dat werkt, dat blijft wer-ken en niet voor verassingen zorgt. Zo´n systeem waarvan we de gebruiksaan-wijzing snappen en die klopt. Maar vooral een systeem dat het beoogde ni-veau voor luchtkwaliteit en ventila-tiegraad kan garanderen. Nee, niet het minimumniveau dat we uit het Bouw-besluit kunnen halen, want ook dat on-derwerp is inmiddels in menig vakblad gepasseerd. Nee, gewoon goed, met de belevingsgraad die bij het gebruik van het gebouw past. Duurzaam, zodat je niet altijd alles na vijftien jaar hoeft te vervangen. Ik denk dat het mogelijk is, als we maar willen. Nee, niet wachten op de over-heid; doen wat kan! Zoals eerder be-schreven leidt doen tot nieuwe oplossin-gen, nieuwe producten, nieuwe (maar lagere) kosten. En dat alles tegen een goed en robuust comfort. Kijkend naar de afspraken waar we aan ons aan gaan houden als lidstaat binnen Europa zien we dat we nog flink wat voor de boeg hebben. Zullen we eens beginnen?

OPINIEMeer willen dan het minimum

Oh, oh, als we meer dan het minimum moeten gaan doen; dan wordt het moeilij-ker. Dan stijgen de prijzen, verdienen we het nooit meer binnen vijf jaar terug en meer van dit soort valide argumenten. La-riekoek natuurlijk. Als we keer op keer te horen krijgen dat de bouw conservatief is en relatief weinig innovaties kent, zou ik eens willen adviseren om naar de landen om ons heen te kijken. Simpele aanscher-ping van de eisen heeft hier geleid tot nieu-we producten, andere uitvoeringstechnie-ken, maar vooral minder hogere kosten en meer comfort.Nee, we hoeven niet allemaal tegelijk op het niveau van Passief Huis te gaan zitten. Overigens ook verkrijgbaar met normaal te openen ramen, zonder ingewikkelde in-stallatie / ventilatie technieken en dus ook met hoog comfort, et cetera. Wel kunnen we keer op keer afwegen of de experts die het allemaal te duur vinden, het hebben over ‘wonen in plastic zakken’ en ‘arm’ wor-den van te lange terugverdientijden, wel de juiste experts zijn. Natuurlijk mag ik in plaats van energie te besparen veel duurza-me energie opwekkers installeren en dan lekker slordig zijn met energie. De vraag is of dit wel bij slim bouwen hoort. Ik denk dus van niet.

systemen prijzen hun voordeel aan; hoe goed iedereen wel niet scoort in de epc-bo-nusregeling. Het wemelt van de gelijkwaar-digheidsverklaringen voor producten die je later weer in de vakbladen tegenkomt on-der het kopje dat ze het toch niet zo goed doen als beloofd. Een rendement van meer dan honderd procent is in de natuurkunde mijns inziens praktisch onmogelijk, maar niet voor sommige producten. Slim reke-nen voor de oplevering levert meer op dan controleerbare en realistische prestaties garanderen. Je kunt zelfs PV opgeven bij de bouwvergunning en deze toch niet aan-brengen, omdat het te duur was.Ongeloofwaardigheidsverklaringen; zo zou je haast denken, leveren theoretisch veel op, maar helaas minder voor de gebruiker. En wat te denken van de verborgen kosten, zoals onderhoud, vervanging, et cetera. Stel je eens voor dat je je spouwmuurisolatie ie-dere vijftien jaar zou moeten vervangen. Dat is toch een vreemd plaatje toch? Zeker als je rekent dat zo’n 150 m² isolatie (zelfs bij die hogere Rc-waardes) met een levens-duur van meer dan 100 jaar, minder duur is dan een gemiddelde cv-ketel.

Keuzes makenDe kwaliteit van het gebouw wordt be-

ze weg moet worden gevolgd en tot welk ni-veau de stappen worden ingezet. Ook zijn er ‘experts’ die zeggen dat de Trias Energetica te rigide is. Zouden deze ‘experts’ het princi-pe wel snappen, vraag ik me dan af.Je moet niets, je wordt tot niets verplicht, anders dan nadenken – in dit geval eigen-lijk voordenken. Als het belang ligt in goed-koop en snel bouwen dan biedt je een an-der gebouw (en andere initiële kosten) dan in het geval dat je richting het juiste opti-mum gaat. Kies je voor het eerste, kies je er-voor dat het gebouw wel weer een keer ‘aan de beurt’ komt inzake een (thermische) re-novatie. Of je kiest ervoor dat de exploitatie steeds problematischer wordt omdat de kos-ten voor de benodigde energie steeds hoger worden en een steeds substantiëler aandeel gaan vormen van je budget. Het gaat er dus om: waar leg je de kosten neer; wie belast je met de oplossing?Met de intrede van de NEN 7120 is de epc/epg/emg een politiek ‘blijvertje’. Het richt-punt van al onze inspanningen. We hebben alle factoren in zoveel formules gestopt, dat er nog maar een klein aantal personen zegt te weten hoe de samenhang ertussen werkt; laat staan of deze samenhang ook het beoogde doel nastreeft. Ik ken een aan-tal studies waarbij er twijfel is over de re-latie tussen het werkelijk energieverbruik en de epc-waarde.. Ongetwijfeld kent u er meer. Ook gecontroleerde berekeningen uit de ons omringende landen tonen aan dat het soms anders ligt. Daarmee hoef je nog niet eens te kijken via het Passief Bouwen bekende PHPP berekeningsprogramma om

Een adverteerder die wil weten of hij het

juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie

kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft.

Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd

en zijn de advertentietarieven daarop

gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-

keurmerk.

23BOUWGEBREKEN

Vochtproblemen in de kelder en de slaapkamerIn de kelder en de slaapkamer van een nieuwe split-level woning ver-schijnen er een jaar na de oplevering, zowel op de kelderwanden als op de vloer van de slaapkamer vochtplekken. Op een gegeven moment is er zelfs sprake van een plas water in de kelder en op de vloer van de slaap-kamer. Na onderzoek blijkt de te laag ingeschatte grondwaterstanden de oorzaak van de problemen.

Door: Jos van LeeuwenBureau voor Bouwpathologie BBwww.bouwpathologie.nl

De betonnen prefab kelderbak is aan één kopse kant over de halve hoogte (split-le-vel) ingezaagd en open gemaakt. De onder-kant van de opening is gelijk met de boven-zijde van de ter plaatse gestorte betonvloer van de slaapkamer. De woonkamer vloer ligt weer op de halve verdiepingshoogte

van de slaapkamer. De woonkamer ligt op maaiveld niveau. Zowel de woonkamer als de verdiept lig-gende slaapkamer hebben deurkozijnen met openslaande tuindeuren. Hiervoor is ter plaatse van de slaapkamer grond afge-graven en is de tuin van een talud voorzien. Op het niveau van de slaapkamer bevinden zich de natte ruimten. Het vuilwaterriool werkt via afvoerpompen.

ProblematiekZoals gebruikelijk is ook hier de bovenzij-de van de begane grondvloer als Peil (P) aangehouden. De bovenzijde van de kel-derbak ligt op circa 0,30 meter onder peil, de bovenzijde van de slaapkamervloer cir-ca 1,25 meter beneden peil. Het gemiddelde grondwaterpeil ligt op circa 1,50 meter -P. Bij langdurige regenval tonen de wanden en de vloer van de kelder en de vloer van de slaapkamer vochtplekken. Bij extreme re-genbuien is er zelfs sprake van plassen wa-ter in de kelder en op de vloer van de slaap-kamer.De aannemer is niet ongewillig om het vochtprobleem het hoofd te bieden. On-danks meerdere aanpassingen en ingrepen is hij daar tot op heden echter nog niet in geslaagd. Hij heeft onder andere de kelder-bak enkele malen geïnjecteerd. De hemel-waterafvoer is door hem gescheiden van het vuilwaterriool. Ook is er een draina-ge rond de woning aangelegd. Deze is aan-gesloten op de grondleiding van de hemel-waterafvoer. Het regen- en drainagewater loopt nu via een grondleiding naar een zinkput in de tuin. Hier moet het water in de grond wegzakken / verdwijnen.Bij veel water aanbod blijkt dat de zink-

put het water niet kan verwerken en loopt de put over. Om dit probleem op te heffen heeft de aannemer een vlotterpomp in de zinkput geïnstalleerd. Deze pomp pompt het te veel aan water in de zinkput via een afvoerbuis weg. Helaas heeft ook deze aan-passing niet het beoogde resultaat gege-ven.

OnderzoekHet vochtprobleem is voorafgaande aan

het onderzoek met de bewoners besproken. Tijdens het gesprek werd door de bewo-ners aangegeven dat het vocht in de wo-ning zichtbaar wordt wanneer het verdiep-te terrasje voor de slaapkamer onder water komt te staan. Wanneer de bouwpatholoog de hemelwaterafvoeren controleert blijkt dat er voor het deurkozijn in de slaapkamer een draingoot is geplaatst. Dit is het hoog-ste punt van de drainage (foto’s 1 en 2). Het hoogteverschil tussen de draingoot en het grondwaterpeil in de zinkput is circa 25 centimeter. Tijdens de inspectie van de zinkput blijkt dat de vlotterpomp aanslaat wanneer de waterstand in de zinkput met 25 centime-ter is gestegen (foto 3). Dit betekent dat de pomp in werking treed op het moment dat het grondwater de bovenzijde van de slaapkamervloer heeft bereikt. Wanneer de pomp aanslaat wordt het in de put aanwe-zige water via een buis naar de andere kant van de tuin gepompt waar het water in de grond weg moet zakken (foto 4).Wanneer door de bouwpatholoog de aan-sluiting van de slaapkamervloer met de kelderbak wordt onderzocht blijkt dat de

isolatie aan de buitenzijde van de kelder-bak ter plaatse van de aansluiting niet is weggehaald. Hierdoor is er nooit een wa-terdichte aansluiting te realiseren. De aan-sluiting is vanuit de kelderbak enkele ma-len tegen lekkages geïnjecteerd. Ook is de aansluiting van de slaapkamervloer te-gen de buitenzijde van de kelderbak vanuit twee kruipruimten meerdere malen met verschillende materialen dichtgezet / afge-dicht (foto 5).

ConclusieBij langdurige regen of bij extreem veel

water aanbod in een korte tijd, stijgt het grondwaterpeil tot boven het niveau van de slaapkamervloer en dus ook boven de ingezaagde / verlaagde kopse zijde van de kelderbak. Om het regenwater via een zink-put weg te laten zakken is in dit geval een verkeerde keuze omdat het regenwater het niveau van het grondwater verhoogd. Ook het wegpompen van het te veel aan water in de zinkput heeft geen nut. Het regenwa-ter zakt op een andere plaats in de tuin ook weer naar het grondwater; de tuin is één grote zinkput voor regenwater.Wanneer het grondwaterpeil boven het ni-veau van de slaapkamervloer uitstijgt zal het via de aansluitingen van de bakstenen muren en via de onderzijde van het deur-kozijn de vloer op lopen. Ook zal het grond-water via de aansluitingen met de ver-laagde kopse zijde van de kelderbak naar binnenlopen.

HersteladviesDe oorzaak van het wateroverlast in de kel-der en de slaapkamer ligt in het feit dat de slaapkamervloer en de verlaagde kelder-wand onder het niveau liggen van de hoge grondwaterstanden. Hierdoor is de oplos-sing van dit probleem niet eenvoudig. De aanlegdiepte van de woningen is te laag ten opzichte van de (incidenteel voorko-mende) hogere grondwaterstanden.Een oplossing voor dit probleem zou het structureel verlagen van het grondwater-peil kunnen zijn. Het is aannemelijk dat

de overige bewoners en grondgebruikers in de ruime omgeving met deze ingreep problemen hebben. Een andere oplos-sing zou kunnen zijn dat er binnen de erf-grens een eigen waterniveau wordt gerea-liseerd. Hiervoor dient er in een afgesloten gebied (het eigen perceel) een eigen bron-bemaling worden geïnstalleerd. Het afge-pompte grondwater moet direct buiten de afsluiting weer in de grond ingebracht te worden. Deze oplossing kan niet zonder toestemming van het waterschap.

Foto 01. Verlaagd terras met draingoot.

Foto 02. Draingoot.

Foto 03. Zinkput met vlotterpomp.

Foto 04. Uiteinde van de overstort.

Foto 05. Aangesmeerde keldervloeren.

25BOUWKOSTEN

Prijzen onderaannemers verschillen enorm (II)Om de aanneemsom van een project te bepalen worden regelmatig diversen onderaannemers gevraagd prijs-opgave te doen. Zo ook voor een project van tien nieuwbouwwoningen in Amersfoort. Deze woningen werden begin juni opgeleverd. In BouwTotaal nr. 5, mei 2011 keken we naar het stukadoorswerk (wanden en plafonds) en tegelwerk (wanden en vloeren). Nu aandacht voor de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installa-ties. De onderaannemers hebben alle tekeningen en de betreffende bestekstekst ontvangen. De verschillen zijn wederom groot.

Project 10 woningen AmersfoortPrijzen in euro`s prijspeil april 2011

Werktuigbouwkundige Installaties

Vestigings regio onderaannemer CV-installatie incl regelingen Afvoeren Gas Water Lucht behandeling Sanitair Totaal € /m2 oppervlak

1 oost 6500 950 450 1065 1650 1256 11871 82

2 midden 8456 1065 650 1245 1456 1450 14322 99

3 midden 7565 1350 595 1099 1295 1365 13269 92

4 oost 5965 1165 495 1105 1325 1195 11250 78

5 noord 6635 1650 575 995 1250 1512 12617 87

6 zuid 7636 1450 665 1157 1275 1650 13833 95

gemiddeld 7126 1272 572 1111 1375 1405 12860 89

Electrotechnische Installaties

Vestigings regio onderaannemer Centrale elektrotechnische voorzieningen

Verlichting Beveiliging Totaal € /m2 oppervlak

1 oost 1350 1795 595 3740 30

2 midden 1750 1815 775 4340 35

3 midden 2056 1865 875 4796 38

4 oost 1275 1808 650 3733 30

5 noord 1975 1975 686 4636 37

6 zuid 1495 1450 655 3600 29

gemiddeld 1650 1785 706 4141 33

Door: Ed de Rechteren van Hemert Nederlands Bouwkosten Instituut [email protected]

De woningen hebben een vloeroppervlakte van 145 m2 en hebben drie verdiepingen. De voorkeur was om de complete installatie

aan één onderaannemer te gunnen. Maar bij te grote verschillen was er de mogelijk-heid de opdracht in twee aparte onderde-len te splitsen. Er werden vier onderaanne-mers uitgenodigd en spontaan boden twee onderaannemers aan ook mee te dingen.De uitgangspunten voor iedere onder-

aannemer waren gelijk. In de prijsopga-ven zaten nogal wat verschillen. Ten eer-ste waren de uitgerekende hoeveelheden verschillend. Er waren in de offertes ver-schillen van 27 procent. Bij controle van de open begrotingen, bleken de verschillen minder groot. Deze liepen uiteen tot onge-veer 21 procent. Er zaten veel kleine en sto-rende fouten in de begrotingen. Eén van de aanbieders heeft zich na overleg terugge-trokken. Er zaten te grove fouten in de be-groting, die doorwerken in het vertrouwen in het bedrijf. In de tabellen ziet u de regio waar de onderaannemers gevestigd zijn. Tevens ziet u de gecorrigeerde inschrijf-bedragen, gemiddelden en de gemiddelde kosten per m2 vloeroppervlak.

Werktuigbouwkundige installaties De installatie bestaat uit CV- en warmtap-watervoorziening, warmtedistributie voor transport, verdeling en afgifte van warmte, leidingen, radiatoren en warmtewisselaars. Regeling klimaat en sanitair: voorzie-

ningen voor het centraal meten, regelen en besturen van de installaties voor kli-maat en sanitair.

Afvoeren: voorzieningen voor opvangen en afvoeren van regenwater, fecaliën en afvalwater.

Waterleidingen: voorzieningen voor het transport van drinkwater en verwarmd tapwater.

Gasleidingen: voorzieningen voor gas-aansluiting en leidingen.

Luchtbehandeling: voorzieningen voor centrale mechanische afzuiging.

Vaste sanitaire voorzieningen: sanitaire toestellen, aansluitleidingen, kranen en spiegels.

Elektrotechnische installaties De elektrotechnische installatie bestaat uit centrale elektrotechnische voorzieningen

die voldoen aan NEN 1010. Verder het aan-leggen van een complete installatie: een schakel-5 groepenkast, vanaf de groepen-kast aanleggen van PVC-buizen met dra-den, centraaldozen, wandcontactdozen, schakelaars, aardingsinstallaties, belinstal-laties, telefoon en internetaansluitingen.

ConclusieHet is me opgevallen dat de meeste onder-aannemers op een redelijk professione-le wijze de prijsopgave doen. De juiste hoe-veelheden bepalen blijkt toch moeilijk te zijn: bijna iedereen had de hoeveelheden niet goed. In één van de begrotingen stond één toilet meer dan gevraagd werd. Ook werden andere onderdelen aangeboden dan gevraagd werden. Bij nabellen werd steevast gezegd: zo zijn we het gewend om te doen. Het aanbieden van iets anders dan ge-vraagd wordt blijkt bij sommige bedrij-ven schering en inslag te zijn. Er ontstond bij twee van de inschrijvers enige irritatie toen we ze daar op wezen. Het kan natuur-lijk zijn dat men dan hoopt op meerwerk. Met later de mededeling dat u de open be-groting maar beter had moeten controle-ren. Die vlieger gaat natuurlijk bij ons niet op. Weliswaar was ik verbaasd over de ver-schillen in de opgegeven prijzen. Dit kan echter verschillende oorzaken hebben. Ze zijn wellicht niet op de hoogte van de ge-middelde prijzen uit hun regio en zeker niet op de hoogte van de prijzen van hun collega`s.

Handelsonderneming

VerveldePVC-materialen

Importeur Dealer Pools Constructiebedrijf

Diverse Constructiewerken,

o.a.containers/

gecertificeerde vetafscheidersgecertificeerde brandstoftanks

Zandstraat 24927 RH Hooge Zwaluwe

Tel. (076) 593 37 82Fax (076) 593 47 67

E-mail: [email protected]

www.vervelde.com

(Advertentie)

■ Licht van gewicht■ Snel te verwerken■ Geluids- en brandwerend■ Vochtbestendig■ Compleet systeem met garantie

www.knauf-aquapanel.nl

KNAUF AQUAPANEL® OUTDOOR

SLIM VOOR BUITEN

VAN BARRY

■ Licht van gewicht■ Snel te verwerken■ Geluids- en brandwerend■ Vochtbestendig■ Compleet systeem met garantie

www.knauf-aquapanel.nl

Aquapanel® Cement Board Outdoor:voor gevels en buitenplafonds

27FISCAAL & PERSONEEL

Bij een bedrijfsoverdracht binnen fami-lieverband wordt de koopsom vaak ge-heel of gedeeltelijk schuldig gebleven. Niet vreemd natuurlijk: de bedrijfsopvol-ger beschikt meestal niet over voldoende eigen vermogen om de koopsom te vol-doen en een bancaire financiering is niet altijd mogelijk of gewenst. Dit neemt niet weg dat het risico dat de overdrager hiermee loopt groot is.

Als de bedrijfsopvolger het niet redt, kan de overdrager naar zijn centen fluiten. Het is voor de overdrager dan een schra-le troost dat hij dit verlies ten laste van de fiscale winst kan brengen. Althans dat zou je verwachten. Helaas oordeelde een rechter onlangs dat dit toch niet (al-tijd) mogelijk is.Holding Vader BV had de aandelen Werk BV verkocht aan Holding Zoon BV. De koopsom voor de aandelen was laatstge-noemde schuldig gebleven. Over de ren-te en de opeisbaarheid van die lening waren gangbare afspraken gemaakt. Ze-kerheden werden niet gesteld. Dit kon ook niet, omdat Holding Zoon BV niet beschikte over vermogensbestandde-len waarop zij zekerheid kon geven. An-ders gezegd: er is zo zakelijk mogelijk ge-handeld. Mede door de crisis bleek Holding Zoon BV de lening niet te kunnen aflossen. Holding Vader BV waardeerde vervol-gens haar vordering op Holding Zoon BV af tot nihil en bracht dit verlies ten las-te van haar fiscale winst. De belasting-dienst was het eens met de lagere waar-de van de vordering, maar accepteerde niet dat dit ten laste van de fiscale winst kon worden gebracht. En de rechter volg-de deze visie. Een onafhankelijke der-de zou, volgens de rechter, de lening toch nooit zijn aangegaan zonder zekerhe-den. Hiermee viel het fiscale doek voor Holding Vader BV. Alleen vanwege de fa-milierelatie tussen de aandeelhouders heeft zij een onaanvaardbaar hoog risico geaccepteerd. Als het risico zich vervol-gens voordoet kan zij dit niet ten laste van haar fiscale resultaat brengen.De uitspraak van deze rechter staat he-laas niet op zichzelf. Ook andere rech-ters hebben in het recente verleden het nemen van een verlies op een vorde-ring niet geaccepteerd. Nieuw is dat de-ze visie nu ook bij een bedrijfsopvolging is toegepast. De invloed op overdrach-ten binnen familieverband kan groot zijn. Daar bestaat van nature de nei-ging elkaar ‘vriendelijk’ te behandelen. Het bedingen van zekerheden voor een schuldig gebleven koopsom staat niet bovenaan het verlanglijstje. Zolang het goed gaat met de overgedragen onderne-ming is dit geen probleem. Maar als de markt tegenzit en het innen van de vor-dering in het geding is, keert het zich te-gen u. Eens te meer blijkt dat bedrijfs-opvolging maatwerk is, waarbij de hulp van deskundigen niet kan worden ge-mist.

Mr. F.J. Kerkhof FBAlfa Accountants en Adviseurs te [email protected]

(On)zakelijklenen

Staat u borg voor uw BV?In het MKB is het gebruikelijk dat de DGA borg staat voor schulden van de BV. In goede tijden geen enkel probleem, maar op dit moment ligt dat uiteraard gevoeliger. Door de crisis heeft een behoorlijk aantal DGA’s al gemerkt dat een, al dan niet gemakkelijk gegeven, borgstelling daadwer-kelijk kan leiden tot het betalen van schulden van de BV. Vervelend na-tuurlijk, maar al minder erg als dit leidt tot een forse aftrekpost in Box 1. Helaas denkt de belastingdienst daar, zo ontdekte een DGA, soms ook anders over. Uiteindelijk moest de rechter uitkomst bieden.

Door: Mr. F.J. Kerkhof FBAlfa Accountants en Adviseurs te [email protected]

De BV had in 2002 bij een bank € 360.000 geleend. Natuurlijk vroeg de bank wel een borgstelling van de DGA. In het verleng-de daarvan werd aan de bank een recht van (derde) hypotheek verleend op het be-drijfspand dat de DGA verhuurde aan de BV. Voor het verstrekken van deze zeker-heid heeft de DGA van de BV geen vergoe-ding ontvangen. Kennelijk was het bedrijf geen succes, want in 2004 heeft de bank gebruik gemaakt van haar zekerheidsrecht en is het pand verkocht. De opbrengst werd uiteraard gebruikt om de schuld van de BV aan de bank af te lossen.

RegresvorderingAls de DGA een schuld van de BV aflost ontstaat een regresvordering. Anders ge-zegd: de DGA heeft een vordering op zijn BV ter grootte van het door hem afgeloste deel van de schuld aan de bank. De waarde van deze vordering is in de praktijk meest-al nihil. Als de BV niet in staat is om de schuld aan de bank af te lossen, dan zal zij natuurlijk ook de daarvoor in de plaats ge-komen schuld aan de DGA niet kunnen af-lossen. Het resultaat is een vermogensver-lies bij de DGA.

FiscaalHet vermogensverlies van de DGA, ont-staan doordat hij als borg is aangesproken

door de bank, wordt enigszins verzacht als dit verlies aftrekbaar is van zijn inkomen in Box 1. Gelukkig is hiervoor door de staatsse-cretaris gunstig beleid ontwikkeld: de DGA mag de regresvordering voor het daadwer-kelijk betaalde bedrag opnemen op zijn ‘terbeschikkingstellingbalans’ om deze vor-dering vervolgens af te waarderen ten las-te van zijn inkomen in Box 1. Maar waarom nam de belastingdienst in voornoemde ca-sus dan een ander (en vooral veel ongun-stiger) standpunt in?

Kleine lettersHet gunstige beleid van de staatssecreta-ris is, als je ook de kleine letters van besluit leest, aan enkele voorwaarden gebonden. Zo wordt gesteld dat de borgstelling niet in de ‘kapitaalsfeer’ mag hebben plaatsge-vonden. Wat hieronder in de praktijk moet worden verstaan is niet duidelijk. Maar de belastingdienst dacht nu een voorbeeld te hebben. Er was door de DGA immers geen vergoeding bedongen voor de borgstelling. Dit maakt de borgstelling onzakelijk. Een onafhankelijke ‘derde’ zou dit toch nooit

hebben gedaan! De DGA heeft met ande-re woorden gehandeld als aandeelhouder, waardoor de borgstelling dus in de kapi-taalsfeer zit.

RechterGelukkig voor de DGA ging de rechter niet mee in het strenge betoog van de belas-tingdienst. Alleen het ontbreken van een vergoeding is onvoldoende om de borgstel-ling in de ongunstige kapitaalsfeer te rang-schikken. Om tot die conclusie te komen moest de belastingdienst met meer belas-tende feiten komen. Dit lukte de belasting-dienst, tot opluchting van de DGA, niet.

AddertjeWaarschijnlijk is deze uitspraak voor de MKB-praktijk van belang. Ik heb namelijk de indruk dat veel DGA’s voor de borgstel-ling van hun BV geen vergoeding (hebben) ontvangen. Zoals het nu lijkt is dit welis-waar onzakelijk, maar staat het een even-tuele afwaardering van de regresvordering in Box 1 niet in de weg. Toch zit er mogelijk nog een addertje onder het gras. De rechter heeft ook overwogen dat de DGA ‘ter zit-ting geloofwaardig heeft verklaard dat hij niet bewust heeft afgezien van een vergoe-ding’. Met andere woorden, hij wist niet be-ter. Betekent dit dat de slimmere DGA (en dat bent u natuurlijk), die wel beter wist, alsnog fiscaal tegen de lamp loopt? Duide-lijk is dit niet. Maar hoe dan ook is het ver-standig hierover uw fiscalist te raadplegen.

www.evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT.

Gorinchem6, 7 en 8 september 2011

14.00 - 22.00 uur

Hardenberg11, 12 en 13 oktober 2011

14.00 - 22.00 uur

Nieuw in Venray

Bouw Compleet Venray

8, 9 en 10 november 2011

14.00 - 22.00 uur

Adviesburo Nieman is een ingenieursbureau voor kwaliteitszorg en bouwfysica. Wij zijn sinds 1988 actief als kennis- en adviescentrum voor woningen utiliteitsbouw. Kennis van bouwregelgeving en uitvoeringspraktijk gecombineerd met bouwfysica maakt ons tot een integrale adviseur met innovatieve oplossingen.

U kunt bij ons terecht met al uw vragen op de gebieden van:

• bouwfysica• bouwregelgeving• bouwtechniek en bouwpraktijk• brandveiligheid• akoestiek• installatietechniek• energie en duurzaamheid

UtrechtSophialaan 1aPostbus 402173504 AA UtrechtT (030) 241 34 27

RijswijkNassaukade 1Postbus 17572280 DT RijswijkT (070) 340 17 20

ZwolleDr. Van Lookeren Campagneweg 16Postbus 401478004 DC ZwolleT (038) 467 00 30

EindhovenVerdunplein 17Postbus 13855602 BJ EindhovenT (040) 264 58 20

[email protected]

ww

w.n

iem

an.n

l

Maak kennis met de professionals van Adviesburo Nieman

29PRODUCTNIEUWS

Alle Remix metselmortels Uitbloeiingsarm

Accu-inspectiecamera voor moeilijk toegankelijke plekken

Ultralicht montagesysteem voor PV op platte dakenCentrosolar presenteerde tijdens de vakbeurs Intersolar Europe in München, die begin juni 2011 plaatsvond, een aerodynamisch montagesysteem voor PV-systemen op platte daken. Dit systeem, licht in gewicht en strak in vormgeving, maakt het mogelijk PV-sy-stemen te installeren op platte daken met een minimale draaglast en zonder de dakbe-dekking te beschadigen.

De meest voorkomende klacht over nieuw metselwerk is witte uitslag of kalkuit-bloei. Dit zijn witte afzettingen van stof-fen die afkomstig zijn uit de steen, de metselmortel en/of de voegmortel en op-treden vlak na het metselen of voegen. In veel gevallen door verwerking van de mortel onder te ongunstige weersomstan-digheden en/of een te korte tijdsperiode tussen het metselen en voegen. Remix uit-bloeiingsarme (ua) mortels zijn voorzien van een uitgekiend pakket ‘uitbloeiblok-kers’, die de kans op kleurnuances en vrije kalk uitbloei (witte uitslag) tot 99 procent kunnen reduceren.

Met de uitbloeiingsarme doorstrijkmortel kan witte kalkuitbloei tot 99 procent wor-den voorkomen en met (het slechts dun-

ne laagje) Remix uitbloeiingsarme voeg-mortel kan witte kalkuitbloei zelfs nog tot ruim 60 procent worden voorkomen. Voor de methode van traditioneel metselen met navoegen heeft Remix nu ook uitbloeiings-arme metselmortels ontwikkeld, zodat

‘uitbloeiblokkers’ over de volle steenbreed-te aanwezig zijn om kalkuitbloei tegen te gaan. In combinatie met uitbloeiingsarme voegmortel kan nu ook met de traditione-le metselmethode de witte kalkuitbloei tot 99 procent worden gereduceerd. En dat met

behoud van goede hechting tussen de met-selmortel en voegmortel.Met de uitbloeiingsarme mortels is met-selen en voegen gebruiksvriendelijker en ook onder extreme(re) omstandigheden nog met goed resultaat uitvoerbaar. Te-vens kan de tijdsperiode tussen metselen en voegen met veel minder risico worden teruggebracht, zodat steigers en ander ma-terieel eerder kunnen worden verwijderd. Vertragingen van het bouwproces door (te) ongunstige weersomstandigheden voor metselen en/of voegen kunnen wor-den voorkomen. Door minimalisering van schadegevallen kan flink worden bespaard op klachtenafhandeling en reinigingskos-ten. Met een goed uitziende en duurzame gevel zal een betere oplevering plaatsvin-den van een hoogwaardiger gebouw.

Remix Droge Mortel BV, Borger, (0599) 287360, www.remix.nl

Een snelle blik in nauwe plaatsen, buizen, afvoeren of schachten. Dat maakt de accu-in-spectiecamera GOS 10,8 V-LI Professional van Bosch nu mogelijk. Met deze camera kun-nen vaklui bij reparaties snel en eenvoudig een probleemanalyse uitvoeren.

Dankzij een reso-lutie van 320 x 240 pixels en de realisti-sche kleurenweerga-ve zijn zelfs details op het 2,7 inch LCD-display makkelijk te herkennen. Op het gladde oppervlak van de camerakop blijft er weinig vuil voor de lens hangen. De grote scherpte-diepte van 3,8 centi-meter tot oneindig biedt optimaal zicht op het object. De Power-LED aan de camerakop verlicht donkere plaatsen gelijkmatig en intensief. De helderheid kan in negen trap-pen ingesteld worden.

Flexibel in het gebruikBij installateurs van sanitair-, verwar-mings-, ventilatie- en klimaattechniek en bij mecaniciens wordt de GOS 10,8 V-LI

Professional voor vele toepassingen gebruikt. Vaklui ge-bruiken het toestel bijvoorbeeld bij de inspectie van ven-tilatieschachten of holle wanden. Dat is eenvoudig door de 122 centimeter lange camerakabel en de korte camerakop met 17 millimeter diame-ter. Zowel de kabel

als de camerakop zijn waterdicht, zodat ook het gebruik in natte en vuile omgevingen bijna onbeperkt mogelijk is. De bijgelever-de accessoires – spiegel, magneet en haak – breiden het toepassingsbereik uit. Terwijl met haak en magneet kleinere voorwerpen aangetrokken kunnen worden, kan met de spiegel om de hoek gekeken worden. De beelden kunnen tijdens de inspectie via de geïntegreerde video-out-poort met bijgele-

verde cinchkabel indien nodig op grotere monitoren weergegeven worden. Voor de lange levensduur van de Bosch Pre-mium-accu's zorgt de Electronic Cell Pro-tection (ECP) van Bosch. Afhankelijk van de lichtintensiteit waarmee de camera ge-bruikt wordt, bieden de accu's een bedrijfs-tijd van zeven tot vijftien uur.

PrijzenDe accu-inspectiecamera GOS 10,8 V-LI Pro-fessional is in verschillende varianten in de vakhandel verkrijgbaar: In kartonnen doos inclusief magneet,

haak, spiegel, video-out-kabel en L-BOXX-inlay voor 199,00 euro.

In de L-BOXX inclusief magneet, haak en spiegel, video-out-kabel, snellaadap-paraat,10,8 volt Lithium-Ion-accu en L-BOXX-inlays voor 249,00 euro.

In de L-BOXX samen met de accuschroef-boormachine GSR 10,8-2 V-LI Professio-nal inclusief magneet, haak en spiegel, video-out-kabel, snellaadapparaat, twee 10,8 V Lithium-Ion-accu's en L-BOXX-in-lays voor 319,00 euro.

Alle prijzen zijn excl. BTW.

Robert Bosch GmbH, Leinfelden-Echter-dingen, 0180 333-5799 (9 ct/min vanuit het Duitse vaste net, max. 42 ct/min van-uit mobiele netwerken), www.bosch-professional.com

Het nieuwe montagesysteem is een oplos-sing voor platte daken die slechts een klein additioneel gewicht voor een PV-systeem kunnen dragen. Afhankelijk van de locatie heeft het systeem een gewicht per opper-vlakte-eenheid van minder dan 10 kilogram per vierkante meter. Daarmee is het aan-zienlijk lichter dan conventionele montage-systemen. Het kan geïnstalleerd worden op platte foliedaken in een hoek oplopend tot drie graden zonder de dakbedekking te be-schadigen.Een bijzondere eigenschap van het systeem is de slimme montagetechniek: het onder-stuk wordt op het dak gemonteerd door middel van een combinatie van ballasten en lassen. Het lassen absorbeert de horizontale windlast als onderdeel van dit proces. Dit re-duceert de benodigde ballast aanzienlijk.

MontageHet onderstuk van de systemen is gemaakt van honderd procent polypropyleen (PP) en heeft de vorm van een verlengde driehoek: de onderkant rust op het dak en de boven-

kant staat onder een hoek van 15 graden. Een afschermplaat aan de achterkant sluit het systeem af en vermindert de zuigkracht van de wind op het systeem.De module wordt gemonteerd met hori-zontale montagestukken. Er zijn geen ver-ticale verbindingselementen nodig waar-door regenwater beter wordt afgevoerd. De ruimte tussen de rijen kan aangepast wor-den door de koppelstukken te verwijde-ren. Hierdoor is het gemakkelijker de syste-men te integreren op daken met bestaande draagconstructies of bliksemafleiders. Alle Centrosolar kristallijne modules, evenals conventionele typen modules van andere fabrikanten, kunnen met het nieuwe mon-tagesysteem worden geïnstalleerd.

Centrosolar Benelux B.V., Tiel, (0344) 767 002, www.centrosolar.nl

Veilig werken met asymmetrische vliegerbakMet een vliegerbak kunnen klanten veilig werken onder overstekende delen, zoals bijvoorbeeld overkappingen van gebouwen. LGH Hijsmaterieel heeft daar-om zijn assortiment uitgebreid met een tweede vliegerbak. De eerste vliegerbak is sinds de aanschaf in februari 2010 vrijwel continu verhuurd geweest.

Ben Vermeer, directeur van LGH, con-stateert dat steeds meer bedrijven dit soort materieel willen huren in plaats van kopen: ‘De aanschafkosten van een vliegerbak zijn fors, maar daar-naast kost het ook veel om de veilig-heid ervan te garanderen. Onderhoud en certificering van materieel zijn voor veel bedrijven een blok aan het been, terwijl het voor ons een kernactiviteit is. We zien dan ook de verhuurvraag sterk toenemen.’De specificaties van de vliegerbak zijn: 4200mm x 2000mm x 900mm (lxbxh). De totale hoogte inclusief bijgeleverde ketting 4-sprong bedraagt circa 3100 mm. Het eigen gewicht van de werk-bak is 1050 kg (leeg gewicht 700 kg, inclusief 350 kg ballast). De maximaal toelaatbare werklast is 300 kg. In de

vliegerbak zijn maximaal twee men-sen toegestaan.

LGH Hijsmaterieel B.V., Ridderkerk, (0180) 41 66 55, www.lgh.nl

30PRODUCTNIEUWS

Gemechaniseerd glas plaatsen met glasrobot

Aluminium inklimbeveiliging voor rolsteigers

Levering brandwerend isolatieglas binnen één werkdagNormaliter staat er circa vier tot acht weken levertijd voor de brandwerende isolerende beglazing. Stolker Glas start echter met levering van brandwerend isolatieglas binnen één werkdag. Brandwerend isolatieglas van Pyrobel(ite) wordt door het bedrijf zelf ver-vaardigd en biedt voor iedere brandwerende eis tussen de 30 en 60 minuten een oplos-sing.

Nieuwe brochure energiezuinig bouwen en renoverenXella heeft een nieuwe lijvige brochure gemaakt voor haar klanten over energie-zuinig bouwen en renoveren. Aanleiding is de nieuwe Europese regelgeving die de bouwsector verplicht om in 2020 (vrijwel) energieneutraal te bouwen.

Sinds 1 januari 2011 staat de EPC-grens-waarde op 0,6. In 2015 wordt dat 0,4. De Europese Commissie heeft besloten dat na 2020 in Europa alleen nog woningen mo-gen worden gebouwd die nagenoeg ener-gieneutraal zijn. Voor bestaande huizen geldt dat ze energiezuiniger moeten wor-den. In de Energy Performance of Buildings 2010/31, afgekort EPBD, zijn de minimale energieprestaties van bouwwerken vastge-legd. Dit besluit vraagt om een groot aantal maatregelen binnen de bouwsector om in 2020 een besparing op de energievraag van 20 procent te bereiken. Kortom: er wacht de komende jaren een flinke uitdaging. Xella biedt nu al oplos-singen waarmee haar klanten aan elke toekomstige eis voldoet. Denk daarbij bij-voorbeeld aan vijf praktische toepassingen voor duurzame wandoplossingen met Sil-ka, Ytong en Ytong Multipor. In de brochu-re ‘Energiezuinig bouwen en renoveren: nú doen’ zet het bedrijf haar visie uiteen, be-spreekt het de geldende en komende eisen en biedt het vijf praktische toepassingen voor duurzame wandoplossingen. Daarnaast reikt Xella haar klanten ook an-derszins de helpende hand met bijvoorbeeld de Xella Energie Adviseur en de Rc-waarde-calculator. De gespecialiseerde adviseurs geven architecten, projectontwikkelaars, aannemers en bewoners advies op het ge-bied van energiebesparing, minder belas-tende (bouw)materialen, slimme logistiek en grondstofbesparing. De RC-waardecal-culator is daarnaast een nieuwe online applicatie waarmee architecten en aan-nemers eenvoudig de Rc-waarde kunnen berekenen van een buitenwandoplossing met Silka, Ytong en/of Ytong Multipor. Er is keuze uit bijna 800 energiezuinige buiten-wandoplossingen, met Rc-waarden varië-rend van 3,5 tot meer dan 14 m2K/W . Met de wandoplossingen kunnen laagenergie-, passief- en zelfs nul-energiegebouwen ont-worpen worden.

Download de nieuwe brochure op www.xella.nl. (Klik op Silka, Ytong, Ytong Multi-por of Hebel en kijk onder downloads).

Xella Nederland BV, Vuren, (0183) 67 12 34, www.xella.nl, www.hetgroenebouwen.nl en www.YouTube.nl/XellaNederland

De Winlet 350 is een Deense glasrobot waarmee glasruiten en kozijnen met glas tot 350 kg arbovriendelijk zijn te transporteren en monteren. Door zijn compacte afmetingen en de mogelijkheid om de last zijdelings te zwenken kan de Winlet door een deuropening van 80 cm rijden.

Obstakels zoals drempels en hellingba-nen kunnen genomen worden dankzij de krachtige rijaandrijving op beide voor-wielen. Het dubbele achterwiel heeft een stuuruitslag van 90 graden waarmee een-voudig door krappe ruimtes gemanoeu-vreerd kan worden. Met de vier hydrauli-sche functies kunnen de vacuümzuigers in iedere gewenste positie geplaatst worden: open neer, in- en uitschuiven, 180 graden kantelen en heffen-zakken. Verder heeft de Winlet nog drie handmatig bediende functies: zwenken, verschuiven en draai-en. Door toepassing van een vacuümrotor kan met deze laatste functie de last eind-

loos 360 graden gedraaid worden.Via een uitneembaar bedieningspaneel zijn alle aangedreven functies zeer nauw-keurig te bedienen. Voor de elektrisch aandrijving heeft de Winlet twee onder-houdsvrije accu’s. Het opladen hiervan ge-beurd via een 230 V aansluiting en de ge-integreerde lader met aansluitkabel. Met de energie spaarfunctie kan de glasrobot met geladen accu’s een volledige werkdag ingezet worden. Voor de veiligheid heeft de Winlet een ingebouwde lastbeveiliging en een 2-krings vacuümsysteem met optische LED aanduiding. De bedieningshandgreep van de rijaandrijving is uitgerust met een

buikcontact dat bij aanraking de glasrobot direct in tegengestelde richting laat rijden. Naast de Winlet 350 is er nu ook een zwaar-dere uitvoering: de nieuwe Winlet 575 met een capaciteit van 575 kg.

Monta-Rent Bouwlogistiek BV, Bever-wijk, (0251) 21 81 88, www.montarent.nl

Een innovatieve oplossing om een rolsteiger veilig achter te laten op openbare terreinen. Dat is de Safe-Scaf Inklimbeveiliging van Altrex. Deze inklimbeveiliging is ontwikkeld vanuit de praktijk door Robert Taken van het gelijknamige schildersbedrijf uit Apel-doorn.

Bij het achterlaten van een rolsteiger op openbare plekken (bij winkelstraten, schoolpleinen, woningen, et cetera) is een werkgever verplicht de rolsteiger als bouw-terrein af te zetten. Bij de inklimbeveiliging kunnen bouwhekken en dergelijke achter-wege worden gelaten en wordt voorkomen dat bijvoorbeeld kinderen in de rolsteiger kunnen klimmen. De inklimbeveiliging hoeft vóór het gebruik van de rolsteiger niet gedemonteerd te worden. Tevens blijft de rolsteiger verrolbaar. Er zijn geen hori-zontaal- en diagonaalschoren nodig in de basis van de rolsteiger, omdat de inklim-

beveiliging deel uitmaakt van de construc-tie. De toegangsdeur is voorzien van zelf-sluitende scharnieren en slot. De Safe-Scaf Inklimbeveiliging is een maatwerk oplos-sing en is standaard verkrijgbaar voor bre-de rolsteigers 2,45 meter (andere formaten op aanvraag).

Arbovriendelijk hulpmiddelDe Safe-Scaf Inklimbeveiliging is door Ar-bouw als arbovriendelijk hulpmiddel aan-gemerkt. De website www.arbovriendelij-kehulpmiddelen.nl kan door werkgevers en werknemers worden gebruikt bij een verantwoorde keuze voor een arbovriende-lijk hulpmiddel.

Altrex BV, Zwolle, (038) 455 77 00, www.altrex.com

Het brandwerende isolatieglas is uit te voeren in HR, HR+ en HR++ met eventueel Krypton gasvulling en kruisroeden. Het beschikt over het hoogste CE-conformi-teitsbeoordeling, namelijk CE level 1 (CE-AoC1) met controle door een onafhanke-lijke erkende cerfificeringsinstelling. Het glas is tweezijdig vuurbelastbaar en met het glas kan aan de eisen ter voorkoming van lichamelijk letsel conform NEN 3569 worden voldaan. Daarnaast is het in grote geteste afmetingen leverbaar. Pyrobel(ite) is toepasbaar als enkele of isolerende be-glazing voor binnen- en buitentoepassin-gen en is eenvoudig te plaatsen in houten, stalen en aluminium kozijnen. Dit product is een doorzichtige (gelaagde) beglazing sa-mengesteld uit twee of meer brandweren-de tussenlagen (zonder enige draad- of ve-zelversterking). In geval van brand zwellen de lagen op en vormt het een vuurvast en ondoorzichtig schuim. Binnen één werkdag vervaardigt Stol-ker Glas geïsoleerd brandwerend glas. Het bedrijf speelt hiermee in op de groeien-de vraag naar het snel leveren van veilig-heidsproducten. Algemeen directeur Wim van Lindt: ‘Stolker Glas start met het pro-duceren en leveren van brandwerende iso-lerende beglazing. Waar je normaliter bij ons praat over een standaard snelle lever-tijd van vijf werkdagen voor de meest uit-eenlopende samenstellingen, hebben we in het geval van een spoedopdracht nu

ook de brandwerende dubbelglas eenheid nog dezelfde werkdag gereed. Kijk je naar de markt, dan ligt de levertijd van brand-werend isolerend glas, afhankelijk van de producent, tussen de vier à acht weken. De levertijd van één werkdag is mogelijk door-dat we ‘hotmelt’ nu ook toepassen voor ons

brandwerend isolatieglas. Dit heeft direct een positief effect op het verkorten van de levertijd.’

Stolker Glas Harmelen b.v., Nieuwegein, (030) 285 54 00, www.stolkerglas.nl

Blokken lijmen eenvoudiger met lijmverdelerDe illbruck AA700 Lijmverdeler is een handig hulpmiddel voor het aanbrengen van ill-bruck PU700 Steenlijm. De lijmverdeler wordt op het lijmpistool geplaatst en bij het uit-spuiten worden in één beweging twee rillen neergelegd, waardoor nog productiever ge-werkt kan worden.

Tremco ill-bruck introdu-ceerde enige tijd geleden de steenlijm; het eerste alterna-tief voor lijm-mortel. Dat be-tekent direct starten, zonder gebruik van water en elek-triciteit. Dit k a n t- e n - k l a -

re product is ideaal voor het bouwen van binnen- én buitenwanden en gelijkaardig blokwerk.De AA700 lijmverdeler kan op maat worden gesneden voor blokken van 100, 120, 150 en 200 mm. Ook bredere blokken kunnen wor-den verlijmd met behulp van de lijmverde-ler. De lijmverdeler is verpakt in zakjes van twaalf stuks. De bruto adviesprijs is € 8,95/zakje.

Tremco illbruck B.V., Arkel, (0183) 56 80 19, www.steenlijm.nl

31PRODUCTNIEUWS

Colofon

Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoe-rende bouw waaronder de aannemers, onder-aannemers, inkoopmanagers, metselaars, voe-gers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers.

jaargang 8, nr. 6, juni 2011

UitgeverAndré Lardinois

Hoofdredacteuring. Frank de Groot

RedactieCarla Debets

Vaste medewerkersEd de Rechteren van HemertMr. F. J. KerkhofIng. Peter BorgersIng. Arjan van WingerdenCor SpronkCasadata CV

AdvertentieAndré Lardinoistelefoon: 0570-654660e-mail: [email protected] Burgerstelefoon: 0570-623852e-mail: [email protected]

Ontwerp en opmaakRonald Wientjes (RoDo grafisch ontwerpburo)e-mail: [email protected]

Abonnementene-mail: [email protected]

BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV

Postbus 2273 7420 AG DeventerMaagdenburgstraat 227421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 fax: 0570-656580 email: [email protected]

Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever.Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen ech-ter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van han-delingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

NHUNederlandseHandelsUitgaven

Schimmel- en bacteriebestendige afdichtingskit

Woningcorporatie de Alliantie biedt anti-schimmel pakketten aanWoningcorporatie De Alliantie be-heert 60.000 woningen, waarvan 6.500 woningen in de regio Alme-re. Het tegengaan van schimmels vormt al jaren een belangrijk aan-dachtspunt. Na in de regio Alme-re verschillende anti-schimmel pro-ducten te hebben getest, blijken de coatings van Inducoat (na circa één jaar gebruik) de schimmels het meest effectief te bestendigen. Re-den om deze in speciale anti-schim-mel pakketten aan te bieden aan de bewoners.

‘We hebben de afgelopen jaren al-lerlei middelen gebruikt om schim-mels te bestrijden. Schimmels ble-ven echter terugkomen, waardoor bewoners telkens opnieuw moesten verven om de wanden wit te hou-den. De voorbehandeling gebeurde met schimmelwerende producten zoals chloor, dat onprettig in ge-bruik is, stankoverlast veroorzaakt en niet echt milieuvriendelijk is. Vanuit dat oogpunt zijn wij op zoek gegaan naar een duurzame, reukar-me en milieuvriendelijke oplossing’, zegt Rob Kroneman, werkvoorberei-der/projectleider bij de Alliantie.‘Als woningcorporatie zijn we niet in alle gevallen voor schimmelvor-ming verantwoordelijk. Daarom hebben we speciale dozen samen-gesteld met producten waarmee bewoners zelf schimmels kunnen bestrijden. De dozen bevatten on-der andere een cleaner en coating van Inducoat. Tegen geringe kosten kunnen bewoners het pakket aan-schaffen. Voor zover bekend zijn wij de enige woningcorporatie die een dergelijk anti-schimmel pakket voor haar bewoners heeft ontwikkeld.’

Onlangs heeft Inducoat bij verfgroothandel VVB Husan in Sittard de duurzame schim-mel- en bacteriebestendige afdichtingskit INDUKiT geïntroduceerd. In tegenstelling tot bestaande afdichtingskitten is deze kit jarenlang bestendig tegen schimmels en bacte-riën.

Schimmels en bacteriën komen vaak voor in kitvoegen, die dienen als afdichting tus-sen bijvoorbeeld de wanden vloertegels in badkamers en keukens. Schimmels gedijen het best bij vocht, een hoge temperatuur en de aanwezigheid van voedingsstoffen. Ondergronden die poreus zijn, zoals kit, ne-men relatief veel vocht op en vormen daar-door een goede bodem voor de groei van schimmels. Bestaande afdichtingskitten vertragen de schimmel- en bacteriegroei

enigszins, maar bieden geen duurzame op-lossing. Bovendien moeten de voegen re-gelmatig worden schoongemaakt met een bleekwateroplossing of chloor.

Innovatieve afdichtingskitNa anderhalf jaar research & development introduceert Inducoat - specialist in anti-microbe coatings - INDUKiT, dat een goe-de afsluiting combineert met een gedegen schimmel- en bacteriebestendige presta-tie. Deze afdichtingskit is gebaseerd op een MS-Polymeer dat met vocht uit de lucht doorhard is. De kit bevat geen siliconen, isocyanaten of oplosmiddel en is daardoor reukarm. De kit kan zonder primer wor-den toegepast, droogt snel en is nat-in-nat overschilderbaar. Praktische voordelen zijn dat deze kit geen blaasvorming heeft, mi-nimaal krimpt, blijvend elastisch is en be-stand is tegen UV en hoge temperaturen. De kit kan voor eenvoudig verlijmen wor-den gebruikt en is ASTM getest (brand-baarheid E84). De bestendigende werking tegen schimmels en bacteriën levert een

kostenbesparend effect op door lagere rei-nigingskosten. De afdichtingskit wordt toegepast voor het afdichten van naden, overlappingen, voegen en scheuren bij mi-nerale, kunststof en metalen objecten in omgevingen die gevoelig zijn voor schim-mels of bacteriën. De kit hecht goed aan tegels, metaal en kunststof. Het product is bijvoorbeeld geschikt voor de voedings- en drankenindustrie, bakkerijen, slachterijen, ziekenhuizen, zorg, woningcorporaties en particuliere woningen.

Inducoat BV, Amersfoort, (033) 456 23 94, www.inducoat.com

Maurice Peters (VVB Husan) overhandigt de eer-ste INDUKiT aan Theo Huizinga (Irik Bouw). Op de achtergrond Mike Frankhuizen (Inducoat).

Totaaloplossingen voor duurzame platte dakenPlatte daken moeten niet alleen duurzaam waterdicht zijn, maar bieden ook veel ener-giecreërende en energiebesparende mogelijkheden. Daarom levert Nebiprofa met het IKO Sustainable Roof Engineering concept een compleet pakket aan totaaloplossingen voor duurzame daksystemen.

Tot het duurzame dakconcept behoren di-verse producten, waaronder IKO solar foto-voltaïsche systemen (dunne film lichtmo-dules en cilindrische elementen). De solar zonnecellen kunnen worden toegepast op de witte reflecterende bitumen dakbaan IKO reflect. Daarnaast is er ook een variant voor een kunststof dakbedekkingssyteem met Spectraplan TPE dakbedekking. In combinatie met IKO enertherm hoog ren-

dement PIR isolatie wordt het dak met deze goed op elkaar afgestemde producten een efficiënte energieleverancier.

GroendaksystemenNaast energiedaksystemen biedt Nebiprofa ook een innovatief groendaksysteem, ge-naamd IKO green. Dit systeem bestaat on-der andere uit wortelwerende dakbedek-king en drainagematten. Dit systeem zorgt voor een gecontroleerde en gereduceerde afvoer van hemelwater, een verminderd energieverbruik en verbeterde luchtkwa-liteit. Bovendient verbetert het daarnaast het esthetisch zicht op daken.

Nebiprofa B.V., Klundert, (0168) 409 309, www.nebiprofa.nl

Stootvast en krasvast pleistergipsKnauf lanceert een nieuwe, keiharde gipspleister: MP 75 Diamant. Dit product ontving eerder in België de architectenprijs voor ‘meest innovatieve product’. Deze machine-pleister droogt zeer hard op, wat de kans op deuken, krassen en beschadigingen in het stucwerk aanzienlijk verkleint.

Het stukadoren van een woon-huis doe je het liefst één keer en goed. Iedereen wil dat zijn pas gestukadoorde muren zo lang mogelijk strak en zonder bescha-digingen blijven. Het lijkt onver-mijdelijk: een stoel die langs de muur schraapt, een kind met een speelwagentje dat tegen de muur aan rijdt. Datzelfde geldt voor muren in scholen, ziekenhuizen, winkel-centra, et cetera. Maar met MP 75 Diamant houden muren esthetisch langer stand. Dat betekent minder onderhoudskosten en een langer behouden strakke uitstraling van het gebouw. Zeker in woonhuizen en pu-blieke ruimtes waar veel ‘verkeer’ is blijkt

deze machinepleister een effectie-ve toepassing. De mooi gestuka-doorde wanden blijven, ook jaren na oplevering, glad en strak.De MP 75 Diamant is machinaal te verwerken met een gipsspuitma-chine, zoals de Knauf PFT Ritmo. De machinepleister is verkrijgbaar bij de stukadoorsgroothandel. Wilt u zelf ervaren hoe hard deze gips-

pleister is ten opzichte van ‘gewoon’ gips? Bij Knauf kunt u een monsterdoosje aan-vragen.

Knauf B.V., Utrecht, (030) 247 33 11, www.knauf.nl/mp75diamant

Nieuwe haakse slijpmachinesHitachi Power Tools presenteert een vier-tal nieuwe haakse slijpmachines. Deze krachtige 840 W machines, hebben een kort ergonomisch design en een smalle greep; slechts 200 mm. De overbelastings-beveiliging is uitstekend. Dat betekent een lange levensduur, dus ook minder kosten.

De type-aanduidingen van de machines zijn: G12SN, G12SQ (115 mm schijf), G13SN en G13SQ (125 mm schijf). Deze slijpers hebben een toerental van 10.000/tpm (SN serie) en 11.000/tpm (SQ serie). Bovendien is de SQ serie uitgerust met veiligheidsschakelaar met dodemansknop. Deze modellen wor-den standaard geleverd met zijhandgreep en afbraamschijf.

Hitachi Power Tools Netherlands BV, Nieuwegein, (030) 60 84 050, www.hitachi-powertools.nl

probin Aalsmeerprobin Alphen a/d Rijnprobin Borneprobin Schottert Dedemsvaart probin Edese IJzerwarenprobin Telder Emmeloordprobin Goorprobin Heemstedeprobin Kaatsheuvel

probin Telder Kampen probin Telder Lelystadprobin Van Arnhem Montfoortprobin Papendrechtprobin Roelofarendsveenprobin Van Dijk Sassenheimprobin Veenendaalprobin Venray

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COMLEVERING IN HEEL NEDERLAND. AANBIEDINGEN GELDIG ZOLANG DE VOORRAAD STREKT.

GRATIS Bouwtelefoon

bij abonnement € 3,50 p/mnd.Kijk voor meer info op www.probinmobiel.nl

Volg ons op Twitter

VOUWSTEIGER 4400 K-2 MET PLATFORMcompacte professionele vouwsteiger 0.75 x 1.85 m.• Met vernieuwd scharnier-principe eenvoudig in en uit te klappen.• De sporten zijn voorzien van antislipprofi el.• Wielen hebben een ø van 125 mm met rubberen loopvlak.www.altrex.com 143.260.1952

1099,00

WERKHOOGTE 5,80M0M

PLATFORMHOOGTE 3,80M

5 jaargarantie

WERKPLATFORM

ALTAVISTA

BIJ AANKOOP

VAN DEZE STEIGER

GRATIS

EXPRESSE BOX AKTIEsupersnelle, gebruiksklare en tixotrope constructielijm voor interieur- en exterieurtoepassingen. De ‘Expresse’ hardt uit door middel van vocht uit één of beide te verlijmen materialen. Materialen zoals harde, zachte en exotische houtsoorten, maar ook materialen zoals MDF, multiplex, triplex, steen, staal, polyester, rubber, polystyreen- en polyurethaanschuimen kunnen probleemloos verlijmd worden. Speciale aktie-box met 24 kokers Expresse constructielijm. De multifunctionele box is afgevuld met 24 kokers en ook nog eens een pistool. Normaliter betaalt u voor de 24 kokers al ruim € 200,-.297.570.1299

MDF platen. Stalen platen.

Polystyreen schuim. Triplex platen.

Onder andere geschikt voor:

SUPERSNEL, 15 MINUTEN KLEMMEN IS VOLDOENDEINUTEN KLEMMEN IS VOLDOENDE

WATERVAST VOLGENS DE STRENGSTE NORM

KOMO GECERTIFICEERDKOM

HOGE TEMPERATUURBESTENDIGHEID

OLGENS DE STRENGSTE NORM

HOGE TEM

VOOR VERTICALE VERWERKING GESCHIKT

24 KOKERS:

149,00

bouwtotaal_2011_6

Documents

Transcript of bouwtotaal_2011_6