Driemaandelijks tijdschrift l april - mei - juni 2012 l Afgiftekantoor Gent X l P509065

informatieblad voor alle boseigenaars

Inh

ou

d

- Een poel vol leven

- Bosgroepnieuws

- Bosgeschiedenis

- Uittip… de Lembeekse bossen wandelroute

- Soort in de kijker: klimop

- Weetjes uit de boswetgeving

- Activiteitenkalender

- Cursusaanbod

- Brandhoutzoekers

België - Belgique

P.B.

GENT X

BC 10132

Jaargang 8 l Nr 2

gesubsidieerd door

VU, Jozef Dauwe, p.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw, Woodrow Wilsonplein 2, 9000 Gent

3

CO

LOFO

N

Maak kennis met de bosgroepen

Een bosgroep heeft als doel u als boseigenaar praktische ondersteuning te bieden bij het beheer van uw bos. In een bosgroep zijn vele boseigenaars uit uw streek ver-enigd. Samen met hen kan u vrijwillig meewerken aan een mooie toekomst voor het Vlaamse bos.“Baas in eigen bos”, dat is het basisprincipe van de bos-groepen. De bosgroepen informeren adviseren en orga-niseren, maar u beslist steeds zelf over het beheer van uw bos.

Wat heeft de Bosgroep zijn leden te bieden?

GRATIS DIENSTVERLENING

1. Informatie De bosgroep beantwoordt uw persoonlijke vragen over de technische, wettelijke en

financiële aspecten van bosbeheer. U kunt ook deelnemen aan theorie- en praktijkcur-sussen in verband met bosbeheer.

2. Advies op maat van uw bos U kunt een afspraak maken voor een terreinbezoek aan uw bos. Het resultaat is een

beheeradvies op maat van u en uw bos. 3. Hulp bij uw bosadministratie De bosgroep helpt u bij het aanvragen van subsidies en kapmachtigingen. Ook het

opstellen van een bosbeheerplan kan begeleid worden.

DIENSTVERLENING TEGEN VERGOEDING

1. Betaalbare bosarbeid U kunt een aanvraag indienen om tegen een voordelige prijs onrendabele werken

in uw bos te laten uitvoeren. Voorbeelden zijn: bestrijding woekerende exoten, vrijstellen van jonge aanplantingen, onrendabele dunningen en hakhoutbeheer, aanleg van een bosrand,… De juiste tarievenlijst dient u bij uw bosgroep op te vra-gen.

2. Organisatie van beheerwerken De bosgroep coördineert de beheerwerken bij meerdere boseigenaars samen zodat

ze voor bos en eigenaar efficiënter en goedkoper worden. Wilt u werken uitvoeren in het bos dan kan de bosgroep die organiseren. U kunt deelnemen aan de gezamenlijke houtverkoop van de bosgroepen indien u hulp wenst bij de verkoop van bomen die u wenst te kappen.

3. Cursussen en excursies De bosgroepen organiseren jaarlijks tal van cursussen zoals ‘kettingzaag, bosmaaier,

houten constructies, enz. Leden kunnen hieraan deelnemen tegen een voordelig tarief.

Uw bos, onze zorg

Jaargang 8– nr 2

De bosbode is een tijdschrift van de drie Oost-Vlaamse bosgroepen

RedactieHans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maud Plouy, Klaas Van Roy, Karen Dequidt, Kristof De Rous, Maarten Decoene

FotografieCover: Vilda, Yves AdamsBinnenpagina’s: Hans Scheirlinck, Sylvie Mussche, Maud Plouy, Klaas Van Roy, pag 4 Vilda Rollin Verlinde, pag 6 Vilda Yves Adams, Kristof De Rous, Maarten Decoene, Dominique Lecompte, Frans D’Hoore, Pierre d’Alcantara

Lay-outKoloriet – Leefdaal

DrukParys Printing N.V – Evergem

PapierDeze publicatie werd gedrukt op kringlooppapier ‘Reprint’

Oplage9 000 exemplaren

Verantwoordelijke uitgeverJozef Dauwep.a. Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzwWoodrow Wilsonplein 29000 Gent

Raad van bestuur BONGedeputeerde Jozef Dauwe, Leen Meersschaert, Frans De Jonghe, Ingrid Puylaert, Luc Claus, Nicole Van Duyse, Pierre d’Alcantara, Maurits Adriaenssens, Guy Bonsecour, Tom Van Holsbeke.Raad van bestuur MOVGedeputeerde Jozef Dauwe, Jan Verbeke, Marc Dilewyns, Francis De Beir, Geert de Visscher, Kris Janssens, Willy Van Hoey, Dirk Abbeloos,Werner Pycke, Steven Roosen, Jozef Wittouck, Norbert Van StichelRaad van bestuur VADGedeputeerde Jozef Dauwe, Willy Bauwens, Johan Detemmerman, Raoul D’Hoossche, Paul Lievens, José Tack, Jozef Van Crombrugge, Jan Van Huffel, Peggy Van Laethem, Paul Vanderroost

Uw gegevens werden opgenomen in een databank die wordt beheerd door de Bosgroep. De gegevens in deze databank zul-len enkel worden gebruikt in het kader van de werking van de Bosgroep en niet voor andere doeleinden. Indien u niet wenst dat uw gegevens in deze databank zijn opgenomen of indien u uw gegevens wenst te wijzigen, kunt u dit steeds doorgeven aan de Bosgroep.

Word gratis lidHet feit dat u dit tijdschrift ontvangt betekent niet auto-matisch dat u lid bent. Iedere boseigenaar die dit wenst kan gratis lid worden van de bosgroep die actief is in zijn streek.Uw lidmaatschap geeft recht op de dienstverlening van de bosgroep. Het lidmaatschap houdt geen verdere ver-plichtingen in.

Digitale BosbodeWil u graag papier besparen en wenst u de Bosbode enkel nog digitaal te ontvangen? Graag een seintje aan uw bosgroepsecreteriaat!

Wenst u vrijblijvend advies en hulp bij het beheer van uw bos? Contacteer ons:• Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw p.a. Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst Milieubeleidsplanning Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent Tel. 09/267 78 60 Fax. 09/267 76 99 bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be Coördinator: Sylvie Mussche

• Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw p.a. Provincie Oost-Vlaanderen – Dienst Milieubeleidsplanning Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent Tel. 09/267 78 60 Fax. 09/267 76 99 bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be Coördinator: Maud Plouy

• Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw Veemarkt 27 - 9600 Ronse Tel. 055/21 62 80 vlaamseardennen@bosgroep.be Coördinator: Hans Scheirlinck

Woord voorafBeste boseigenaar en bosliefhebber,

Op het ogenblik dat deze bosbode bij u in de

bus valt, is de zomer in aantocht. De natuur is

opnieuw volledig ontwaakt en toont zich in haar

volle glorie.

Ook de bosgroepen hebben in de eerste maanden

van dit jaar heel wat activiteiten georganiseerd.

Zo waren er de drie ledenvergaderingen van elke

bosgroep, waarop ik opnieuw veel boseigenaars

heb ontmoet. Het enthousiasme en de ‘drive’ van

de leden van de bosgroepen, bewijzen telkens opnieuw het

succes van de aanpak van de bosgroepen. En bovendien is de

inzet van heel wat bosgroepleden voor het behoud en duur-

zaam beheren van onze bossen echt indrukwekkend. Hopelijk

kunnen we nog lang op deze manier samenwerken.

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen organiseerde in april

een zeer geslaagde gezamenlijke houtverkoop op stam. In

het noorden van Oost-Vlaanderen kon de bosgroep de voor-

bije maanden ondersteuning bieden bij de realisatie van een

nieuw bos van maar liefst 21 ha groot! Over dit alles en nog

veel meer kunt u lezen in het bosgroepnieuws.

Verder vindt u in deze BosBode een artikel over het belang

van poelen voor de natuur. Hebt u hiervoor interesse en denkt

u dat uw bos hiervoor de geschikte locatie is? Neem dan con-

tact op met de bosgroep in uw regio.

Met het zomerseizoen voor de deur, vindt u in deze BosBode

ook een ‘uittip’. Wie graag wandelt, kan de Lembeekse bos-

senwandeling eens proberen : een echte aanrader!

Eveneens in dit nummer vindt u een eerste artikeltje van een

reeks over de ‘bosgeschiedenis’ : in dit artikel wordt de link

gelegd tussen bossen en mensen en wordt daarvoor in het

verleden gegraven. Uiterst boeiende materie dus!

Ik wens u veel leesplezier

Jozef Dauwe

Voorzitter Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord vzw

Voorzitter Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw

Voorzitter Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender vzw

4 5

Poelen kunnen oases van natuur in het landschap zijn. In en rond goed func-

tionerende poelen en plassen gonst het van het leven. Hierbij wordt vaak spon-taan aan kikkers, padden en salamanders gedacht. Maar een poel herbergt zoveel meer dieren en planten. In dit artikel ver-neem je meer over deze wonderlijke bioto-pen en krijg je enkele handige tips voor het aanleggen en onderhouden van poelen.

De ideale poel

De diversiteit aan planten en dieren die men in een poel aantreft hangt in hoge mate af van de ligging en het beheer van de poel. De ideale situatie is dat de poel

gelegen is in een zeer natuurlijke om-geving en dat er binnen een straal van maximaal 500m een aantal landschaps-elementen zoals een reeds bestaande poel, bosjes, heggen, ruigten, taluds of bermen aanwezig zijn. Verschillende amfibieën verblijven immers niet het ganse jaar door in de poel en gebruiken dergelijke kleine landschapselementen in de omgeving als winter- en/of tijde-lijk zomerverblijf. De naam ‘amfibie’ is

namelijk afgeleid van het Griekse ‘Amp-hibia’ wat zoveel betekent als ‘dubbelle-ven’. De meeste amfibieën beginnen im-mers hun leven in het water als larve en zetten –na een gedaanteverwisseling– hun levenscyclus (gedeeltelijk) verder op

het land. Dit ‘dubbelleven’ vereist dat de levensvoorwaarden gunstig zijn in zo-wel de poel waar eieren gelegd worden en larven zich ontwikkelen, als op het land waar vaak voedsel wordt gezocht of overwinterd wordt.

Ook de opbouw van de poel zelf, be-paalt mee welke soorten er zich thuis zullen voelen. Belangrijk is dat de poel ook gedurende de zomer voldoende wa-ter houdt. Bij sommige soorten worden de larven namelijk later op het seizoen geboren en voor hen is het vroegtijdig droog vallen van de poel dan ook nefast. Dat de poel uitzonderlijk (vb. tijdens een zeer droge zomer) eens in de nazomer opdroogt heeft dan weer het voordeel dat eventueel aanwezige vis sterft. Som-mige vissen voeden zich namelijk met de larven van salamanders. De maxi-mum diepte van de poel bedraagt best ongeveer 1,5 m. Op die manier blijft de poel meestal gans het jaar door water houden en biedt bovendien de beste ga-ranties dat gedurende lange vorstperio-des de poel niet tot op de bodem gaat dichtvriezen. Sommige soorten zoals vb de groene en bruine kikker overwinteren immers in de poel en kunnen dus ook moeilijker overleven in ondiepe poelen. De oppervlakte van de poel is dan terug minder belangrijk, maar een poel van 150 à 200 m² is voor de meeste soorten ruimschoots voldoende.

Cruciaal voor een goede poel zijn de on-diepe zones met daarop aansluitend een ‘plas-dras’ zone op de oevers. De zon-beschenen oever (=noordwestelijke oever) moet een zacht glooiende hellingsgradiënt hebben met een helling van 5 à 20 cm per meter. Deze ondiepe zones warmen

Een poel vol leven

in het voorjaar door het zonlicht sneller op en vormen geliefkoosde plekjes voor de opgroeiende larven. In het kader van dit opwarmingsproces is het aangewezen dat de poel voldoende zonlicht kan ont-vangen en toch minstens enkel uren per dag rechtstreeks beschenen wordt. Net zo belangrijk als het wateroppervlak zelf, is de oeverlijn tussen droog en nat (zgn. ‘plas-dras’-zone). Veel poelorganismen leven op deze overgangszones die ook de groeiplaats zijn van heel wat waterplan-

ten. Deze onderwatervegetatie biedt voor veel amfibieënsoorten talrijke plaatsen om hun eitjes af te zetten en geeft aan de opgroeiende larven mogelijkheden om te schuilen voor hun vele predatoren.

Bezint eer ge begint…

Veel boseigenaars zijn sterk begaan met het behoud van onze natuurwaarden en overwegen in dat kader soms de aanleg

van een poel. Het is aangewezen daar-bij een aantal punten in overweging te nemen. Eén van de voornaamste vragen is uiteraard of er op de gekozen locatie een voldoende hoge waterstand is zo-dat de poel ook tijdens de zomer zijn water houdt. Bij twijfel kan eventueel een proefputje van ruim 1m diep ge-graven worden waarin men de grond-waterstand gedurende een jaar kan opvolgen. Het water moet uiteraard van voldoende kwaliteit zijn en mag niet

Alpenwatersalamander

Structuurrijke poel met waterplanten en aangrenzende ruigtes

6 7

vervuild worden door oppervlaktewater uit grachten.

Zoals reeds aangehaald vergroot de kans op een levendige poel ook wanneer deze aangelegd wordt in een ‘amfibievriende-lijke’ omgeving met kleine landschaps-elementen. De nabijheid van een reeds bestaande poel of andere waterelemen-ten (vb. vijver, grachtjes,…) met waterbe-woners zal er voor zorgen dat de nieuwe poel sneller gekoloniseerd wordt. Indien nodig kan men, waar mogelijk, de omge-ving van de poel aantrekkelijker maken door het aanplanten van enkele struiken, houtkanten en/of knotbomen. Bijko-mende schuilplaatsen kunnen gecreëerd worden door houtstapels en takkenwal-len aan te leggen of door bepaalde zones weinig te maaien zodat ruigtes ontstaan.

Aangezien bossen al een vrij hoge graad van natuurlijkheid hebben en sommige nattere bosgebieden soms nog (relict)populaties van amfibieën herbergen, kan de aanleg van een bospoel in sommige gevallen een belangrijke meerwaarde be-tekenen voor de natuur. Hierbij dient er wel over gewaakt te worden dat de poel voldoende zonlicht kan ontvangen en kan het aangewezen zijn de omgeving van de poel (vnl. aan de zuidwestzijde) open te maken door enkele bomen te kappen. Sterk beschaduwde bospoelen met weinig of geen oevervegetatie en een dikke strooisellaag vormen het leef-gebied van de zeldzame vuursalaman-der. Op plaatsen waar vermoed wordt dat deze soort nog voortkomt kan de aanleg van een dergelijke kleine, ondie-pe poel aangewezen zijn. Bij het graven van poelen in waardevolle bosgebieden

of graslanden dient er bovendien over gewaakt te worden dat er bij de aanleg geen zeldzame planten worden afgegra-ven. Een goede keuze van de locatie kan in veel gevallen dergelijke schade voor-komen.

Aanleg en beheer

Voor de aanleg van een poel dient er altijd een stedenbouwkundige vergun-ning te worden aangevraagd. Wanneer het grondverzet meer dan 250 m³ be-draagt of wanneer het een ‘verdachte grond’ (lees: potentieel verontreinigde) betreft, dient er bovendien ook een tech-nisch verslag en een bodemrapport te worden opgemaakt. Voor poelen in niet verontreinigde gronden met een op-pervlakte van 150 à 200 m² en een ge-

Aanleg van een poelGele Lis

middelde diepte van 1 meter zijn deze laatste documenten dus niet vereist. De beste periode voor de aanleg van een poel is uiteraard in een periode waarin de grondwaterstand laag is. In normale omstandigheden is dit in september.

Zoals reeds vermeld, dient er bij de aanleg op gelet te worden dat de zon-beschenen oever (= noordwestelijke oe-ver) zacht hellend wordt aangelegd en bij voorkeur een ondiepe zone heeft. De helling van de tegenoverliggende oever is minder belangrijk. De maximum diep-te is afhankelijk van de grondwaterstand in de zomer, maar is vaak niet meer dan 1,5 meter. De oeverzone met een diepte van maximaal enkel 10-tallen centime-ters worden vaak snel gekoloniseerd door oeverplanten zoals gele lis en grote lisdodde. Zij vormen de ideale schuil-

plaats voor amfibieën en rustplaats voor libellen en waterjuffers. In sommige gevallen groeien in de poel na verloop van tijd ook drijvende planten zoals gele plomp of waterlelies en/of ondergedo-ken waterplanten zoals vederkruid en waterranonkel.

Het afgestorven plantmateriaal van alles wat er in en rond de poel groeit, hoopt zich op de bodem van de poel jaar na jaar op. Dit natuurlijk proces heet ‘ver-landing’ en zorgt er voor dat de poel dichtgroeit en het open water geleidelijk verdwijnt. Om dit proces tegen te gaan kan men de oevervegetatie periodiek maaien waarbij het maaisel wordt afge-voerd. Soms kan het ook nodig zijn om de poel te ruimen waarbij het slib en/of de waterplanten worden verwijderd. Dergelijke ingrepen brengen steeds een

grote verstoring met zich mee. Daarom is het aangewezen deze ruimingswer-ken gefaseerd uit te voeren en steeds slechts een deel van de poel te ruimen. Na verloop van tijd kan het ook nodig zijn om beheerwerken uit te voeren in de onmiddellijke omgeving van de poel. We denken hierbij aan het om de 2 à 3 jaar maaien van de ruigte aansluitend op de poel of het afzetten van de struiken of knotbomen rond de poel wanneer deze voor teveel schaduw zouden zorgen.

De Bosgroep helpt

Boseigenaars die overwegen een poel aan te leggen of vragen hebben in ver-band met het beheer van een poel kun-nen uiteraard steeds contact opnemen met de bosgroep. Wanneer de aanleg van een poel een goede maatregel blijkt te zijn, kan de bosgroep voor de nodige ondersteuning zorgen bij de aanvraag van de vergunning(en) en bij de uitvoe-ring van de werken. Voor dit laatste kan vaak beroep gedaan worden op bepaal-de projectsubsidies zodat de bosgroep in deze gevallen de daarmee verbonden kosten kan dragen.

Kikkerdril is vaak eerste teken van leven…

8

Dit voorjaar organiseerde de bosgroep opnieuw een gezamenlijke houtver-

koop voor de geïnteresseerde leden. Een tiental boseigenaars deed beroep op hulp van de bosgroep om bomen op stam uit het bos te verkopen. Zo werden 14 loten eindkap populier op de markt gebracht en 1 lotje klein dunningshout (dat helaas niet verkocht kon worden).

Vooraf werden de nodige kapmachtigin-gen aangevraagd en werd het aanduiden en opmeten van de te kappen en verko-pen bomen georganiseerd. Alle gege-vens (boomsoort, aantal, afmetingen, ligging) van de bomen die te koop zijn werden gebundeld in een houtcatalogus. Daarin worden ook algemene en bijzon-dere verkoopsvoorwaarden beschreven. De algemene verkoopsvoorwaarden werden door alle Vlaamse bosgroepen samen uitgewerkt om de verkopende boseigenaars zekerheid te bieden over de administratieve afhandeling van de houtverkoop. De bijzondere verkoops-voorwaarden leggen exploitatievoor-

waarden vast die het bos voor de toe-komst moeten beschermen.

Een dertigtal houtkopers/exploitanten actief in Oost-Vlaanderen kregen de houtcatalogus opgestuurd. Tien hout-kopers/exploitanten brachten biedingen uit op meerdere loten uit de houtcatalo-gus. Meer dan 5000 kubieke meter hout van 3500 bomen brachten de verkopen-de eigenaars samen 198 000 euro op.

9

Wenst u ons te contacteren ?Bosgroep Midden oost-Vlaanderen VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2 - 9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

Fax. 09/267 76 99

bosgroepmidden@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Maud Plouy

Gezamenlijke houtverkoop leverde mooie resultaten op

Het Agentschap voor Natuur en Bos is momenteel bezig met de opmaak

van de zogenaamde ‘Instandhoudings-doelstellingen’ (IHD) voor heel wat bossen in onze regio nl. voor deze bossen die deel uitmaken van een Speciale Beschermings-zone of SBZ.

Wat is een Speciale Bescher-mingszone (SBZ)?

De Speciale Beschermingszones werden aangeduid op basis van twee Europese wetten nl. de Vogelrichtlijn en de Habita-trichtlijn. Deze SBZ’s zijn belangrijk om kansen te geven aan dieren- en planten-soorten en hun leefgebieden (habitats) die in Europa zeldzaam of bedreigd zijn.

Waar in het werkingsgebied van MOV?

In het werkingsgebied van MOV is on-der andere de Speciale Beschermingszo-ne “Bossen van het Zuidoosten van de Zandleemstreek” afgebakend. Volgende boscomplexen maken deel uit van deze

SBZ: Makegemse bossen, Aelmoesen-eienbos, Serskampse bossen, natuur-gebied Honegem-Zolegem en Buggen-houtbos

Prioritaire inspanningen?

Het rapport met instandhoudingsdoel-stelleningen voorziet 8 prioritaire doel-stellingen. Twee daarvan gaan over bos. Ten eerste wenst men de structuur van de boshabitats rijker te maken met vol-doende dikke bomen, een goed ontwik-kelde struik- en kruidlaag, een gevarieer-de leeftijdsopbouw, bosranden en open plekken. Ten tweede wil men werk ma-ken van bosuitbreiding om tot 5 grote robuuste boskernen te komen rond de Makegemse bossen, de Serskampse bossen, Buggenhoutbos en Aalmoeze-nijebos.

Concreet uitgewerkte voorstellen waar-bij duidelijk is in welke bossen precies welke maatregelen zullen moeten ge-nomen worden komen hierbij nog niet aan bod. Dit komt in een latere fase, die nog even op zich zal laten wachten. Het

uitwerken van concrete maatregelelen wil de Vlaamse overheid in elk gavel in overleg doen met lokale (bos)eigenaars en gebruikers.

Oproep

Bent u eigenaar van een bos gele-gen in één van deze gebieden? Con-tacteer de bosgroep indien u meer informatie wenst over de “instand-houdingsdoelstellingen”.

Bij u in de buurt...

Europees beschermde natuur boseigenaars kunnen belangrijke rol spelen

Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen

Houtvolume (m³)

Aantal bomen

m³ per boom

Hoogste bod (koopprijs)

Prijs/m³

LOT 1 277 137 2,02 11500 41,5LOT 2 115 71 1,62 3300 28,7LOT 3 74 211 0,35 - -LOT 4 271 162 1,67 8500 31,3LOT 5 275 825 0,33 9408 34,2LOT 6 355 169 2,10 11005 31LOT 7 1013 299 3,39 36500 36LOT 8 300 150 2 13500 45LOT 9 197 94 2,10 9000 45,5LOT 10 67 37 1,81 1850 27,6LOT 11 520 326 1,59 23500 45,2LOT 12 237 126 1,89 8250 34,7LOT 13 886 520 1,70 39500 44,5LOT 14 460 343 1,34 15000 32,6LOT 15 241 168 1,44 7471 30,9 TOTAAL 5 288 m³ 3 638 bomen - 198 284 € 36 €/m³

gemiddeld

Overzicht resultaten houtverkoop

Misschien bent u op zoek naar vrijblij-vend advies en hulp bij het beheer

van uw bos en de bijhorende administra-tie? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen vzw nodigt u daarom graag uit om kennis te maken met de dienstverlening waarvan u kan genieten als boseigenaar en lid van de bosgroep.

U kan ons steeds zelf contacteren, maar voor de eigenaars van bos in Erpe-Mere & Lede (zuid) en Sint-Lievens-Houtem organiseerde de bosgroep zelf een ge-zamenlijk infomoment om zijn dienst-verlening voor te stellen. Op een week-avond mochten we telkens een 40-tal geïnteresseerden verwelkomen. Eind mei zijn de eigenaars van bos in Gavere aan de beurt.

Ook wie niet aanwezig was op één van de infoavonden kan een terreinbezoek aanvragen bij de bosgroep om gratis en vrijblijvend advies te ontvangen over het beheer van zijn bos.

Op 21 april verzamelden een 80-tal le-den en sympathisanten van de Bos-

groep voor de jaarlijkse ledenvergadering. We startten met een deugddoende wande-ling en sloten de bijeenkomst af met het administratief gedeelte.

Voor de wandeling waren we dit jaar te gast in het Heynsdaelebos, gelegen op de grens van Ronse met Kluisbergen. De weergoden waren ons gunstig gezind zo-dat we het droog konden houden tijdens de wandeling in het bos dat eigendom is van de Provincie Oost-Vlaanderen. Het boscomplex sluit aan bij het Provinciaal Instituut Heynsdaele en is normaal ge-zien niet toegankelijk voor het publiek. Ondanks de dreigende wolken, straalde de lente in het bos dat getooid werd door rijkelijke tapijten van bosanemoon en wilde boshyacint. Er viel nog weinig te merken van het feit dat het bos am-per enkele decennia geleden, nl. tijdens WOII, volledig werd kaalgekapt. Het sterk glooiend bos van 30 ha wordt nu

hoofdzakelijk gedomineerd door beuk die in de naoorlogse periode werd aan-geplant. Het beheer wordt nu waar-genomen door het Agentschap voor Natuur en Bos en in 2007 werd een uit-gebreid bosbeheersplan goedgekeurd waarin o.a. gestreefd wordt naar meer open plekken en een diversifiëring in de leeftijd van het bos.

Na de boswandeling ging het richting vergaderlocatie ‘De Koetse’ waar het officiële gedeelte van de Algemene Ver-gadering begon met een hartelijke ver-welkoming door Gedeputeerde Dauwe. Vervolgens werd het activiteitenverslag en de planning voor 2012 toegelicht. Aansluitend werd de jaarrekening van 2011, alsook de begroting voor 2012 be-sproken waarna de Algemene Vergade-ring kwijting en ontlasting aan de Raad van Bestuur verleende. Het officië le ge-deelte werd afgesloten met een hapje en een drankje waar de leden de tijd von-den om bij te praten.

Op vraag van een aantal boseigenaars zal de Bosgroep dit jaar starten met

de opmaak van uitgebreide bosbeheer-plannen. De eigenaars uit deze regio’s zullen hierover persoonlijk nog uitgebreid gecontacteerd worden, maar geïnteres-seerden vinden hier alvast wat meer info.

Een bosbeheerplan geeft aan waar je met het beheer van het bos heen wil. Het is een uitgebreid document waarin een duurzaam beheer van het bos voor de komende 20 jaar wordt beschreven. Het beheerplan geeft je meer inzicht in de kwaliteiten en de mogelijkheden van het bos en moedigt je aan om na te denken over het beheer ervan. In een beheerplan geef je aan welke ecologische, economi-sche en sociaal-recreatieve, doelstellin-gen je wenst te bereiken en welke werk-zaamheden en ingrepen daarvoor nodig zijn.

Algemene Ledenvergadering

Opstart uitgebreide bosbeheerplannen Maarkebeekvallei en Hotond

10 11

Een bosbeheerplan is voor private bos-eigenaars enkel verplicht indien zij meer dan 5 ha aaneengesloten bos bezitten. Uiteraard kunnen boseigenaars met een kleinere bosoppervlakte op vrijwillige basis ook beslissen een beheerplan op te stellen. Voor bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (kortweg VEN) is een uitgebreid bosbeheerplan vereist. Een uitgebreid bosbeheerplan moet voldoen aan de Criteria voor Duur-zaam Bosbeheer. Dit betekent dat de boseigenaar moet aantonen hoe hij zijn bos de komende jaren goed gaat behe-ren, zowel op het vlak van duurzame houtproductie als op het vlak van het respecteren en versterken van de aanwe-zige natuurwaarden. Om goed te weten wat de huidige uitgangssituatie is, dient een uitgebreid bosbeheerplan gedetail-leerde informatie te bevatten over het bos met o.a. de aanwezige boomsoor-ten, hoeveel hout er aanwezig is, welke

planten en dieren er in voorkomen,… Gelet op het grote werkvolume dat dit met zich meebrengt zal de Bosgroep hiervoor ondersteuning zoeken bij ge-

specialiseerde studiebureaus. Voor de opmaak van dergelijke beheerplannen voorziet de overheid ondersteuning zo-dat dit voor de betrokken boseigenaars

geen extra financiële lasten met zich meebrengt.

Voor de boseigenaar is het voordeel dat voor alle werken die voorzien zijn in het goedgekeurde beheerplan, zoals kappingen en heraanplan-tingen, geen bijkomende vergun-ningen meer dienen te worden aangevraagd. Het is als het ware een globale vergunning voor de komende 20 jaar. Bovendien kan er in het geval van successie vrijstelling van successierechten worden bekomen voor bosper-celen die opgenomen zijn in een uitgebreid bosbeheerplan.

Wie interesse heeft om deel te nemen aan één van beide bosbeheerplannen of wie meer info hierover wenst te ontvan-gen, kan uiteraard steeds contact opne-men met de Bosgroep.

Wenst u ons te contacteren ?Bosgroep VlaaMse ardennen tot dender VzW

Veemarkt 27 - 9600 Ronse

Tel. 055/21 62 80

vlaamseardennen@bosgroep.be

Coördinator: Hans Scheirlinck

Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender

Blauwe boshyacint kleurt Heynsdalebos Bosverjonging is ook een aspect dat

in het beheerplan aan bod komt

12 13

Voorzitter Jozef Dauwe opende om 9.30 uur het officieel gedeelte van de vergade-ring voor zo’n 100 aanwezigen. Onder-voorzitter Leen Meersschaert lichtte het verslag van de vorige ledenvergadering toe. Daarna werden het activiteitenver-slag van 2011 en de planning voor 2012 toegelicht en goedgekeurd door de le-den. Vervolgens werden de rekeningen van 2011 en de begroting voor 2012 toe-gelicht en goedgekeurd.

Na het administratieve deel, ging de voorzitter over tot de verkiezing van de Raad van Bestuur. De bestuurdersman-daten van Pierre d’Alcantara en Maurits Adriaenssens waren na de driejarige bestuurderstermijn immers terug ver-kiesbaar. Beide heren stelden zich terug kandidaat en werden door de Algemene Vergadering opnieuw voor een periode van drie jaar aangesteld als bestuurder. Proficiat!

Na het officieel gedeelte vertrokken we met de hele groep naar het Molsbroek voor een gegidste wandeling. Het Mols-broek is een natuurreservaat gelegen te Lokeren langs de Durme en het wordt beheerd door de vzw Durme. Gidsen van vzw Durme lieten ons op een en-thousiaste manier kennismaken met het beheer en het natuurfraais van het Molsbroek. Het is ongeveer 80 ha groot en herbergt heel wat waardevolle dieren en planten.

De ledenvergade-ring werd op gezel-lige en smaakvolle manier afgesloten met een lunch.

Veel bosgroepen hebben reeds een lange traditie in het bestrijden van

Amerikaanse vogelkers in de bossen. Deze exotische planten, die tot stevige bomen kunnen uitgroeien, hebben de eigenschap op onze zandige bodems te woekeren. De soort verdraagt veel schaduw en kan op die manier een dominante positie in-nemen in onze bossen. Tegelijk worden de inheemse soorten zoals lijsterbes, ha-zelaar en sporkehout ongenadig wegge-concurreerd. Voor de boscomplexen waar de situatie onhoudbaar werd, besliste de bosgroep enkele jaren geleden om een ac-tieplan voor de bestrijding op te stellen….

… en krijgt hiervoor extra financiële ondersteuning van de ProvincieDe bosgroep diende in het najaar van 2010 een projectaanvraag in bij de Pro-vincie om ons financieel te steunen bij de bestrijding van Amerikaanse vogel-kers. Elk jaar voorziet ons provinciebe-stuur namelijk een budget voor soorten-beschermingsprojecten waarmee ver- enigingen aan natuurbeheer kunnen doen. Begin 2011 kende de provincie budgetten toe aan de bosgroep voor de bestrijding van Amerikaanse vogelkers in private bossen. Samen met de subsi-diebudgetten van de groenjobs (Agent-schap voor Natuur en Bos), konden we met deze middelen aan de slag in de boscomplexen Kloosterbos te Wachte-beke, Lembeekse bossen te Kaprijke, Wullebos te Stekene en Patotterij in Waasmunster.

Bestrijden van Amerikaanse vogelkers : hoe?De bestrijding wordt uitgevoerd in twee bewegingen. In de eerste ronde wordt gefocust op de bestrijding van de moe-

derbomen die zaad produceren. Dit door middel van de ‘hak- en spuitmetho-de’ . Hierbij wordt gebruik gemaakt van een herbicide op basis van glyfosaat. De moederbomen worden ingehakt met de bijl en in deze inkeping wordt met een verfkwast of plantenspuitje een oplos-sing van het herbicide ingebracht. Deze methode zorgt ervoor dat de bomen op stam afsterven. Het hout hiervan kan dan worden geoogst om te dienen als brandhout. Door het wegvallen van de beschadu-wing van de moederbomen gaat de aanwezige zaadbank echter massaal aan het kiemen. Enkele jaren later volgt in een tweede ronde dan een nabehan-deling van de zaailingen en resterende struiken. De jonge planten worden dan opnieuw verwijderd. Het is van belang dat dit gebeurt vooraleer deze terug in zaad kunnen komen. De planten worden uitgetrokken of afgeknipt. Indien nodig wordt hierbij opnieuw gebruik gemaakt van glyfosaat. De bestrijding van Amerikaanse vogel-kers is zeer arbeidsintensief. Voor de uitvoering werd beroep gedaan op de sociale werkplaatsen Grijkoort, Jomi en Spoor2. Zij zijn ondertussen echte spe-cialisten geworden en werken zeer effi-ciënt.

Wat hebben we kunnen realiseren?In totaal konden we met de beschikbare middelen in ongeveer 20 ha bos nabe-handelingen van Amerikaanse vogelkers uitvoeren. In het Kloosterbos gingen we aan de slag in 2,6 ha bos van 3 ei-genaars, in de Lembeekse bossen werk-ten we in 5 ha bos van 1 eigenaar, in het Wullebos hielpen we 4 eigenaars met in totaal 4 ha en in de Patotterij tenslotte, werkten we in 8 ha bos van 2 eigenaars.

Zoals u leest, haalden wij mooie resulta-ten. Hopelijk kan de natuurlijke onder-groei zich nu snel herstellen, zodat de Amerikaanse vogelkers niet terug gaat overheersen.

Interesse voor bestrijding in uw bos?De bestrijding van Amerikaanse vo-gelkers vraagt een gezamenlijke aan-pak voor alle boseigenaars in een bos-complex. Gezien de kostprijs van de werkzaamheden kunnen wij niet in elk boscomplex de bestrijding aanvatten. Contacteer ons om te weten of in uw buurt reeds bestrijding van Amerikaanse vogelkers lopend is. De bosgroep bekijkt per aanvraag wat mogelijk is.

Op zaterdag 21 april 2012 vond de Al-gemene Ledenvergadering van onze

bosgroep plaats in de Sint-Janskring te Ruiter (deelgemeente van Waasmunster).

Elzenbroekbos, het natuurlijke bostype van deze standplaats

Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord

gesubsidieerd door

Algemene Ledenvergadering Provincie Oost-Vlaanderen gaat samen met de bosgroep voor betere bossen

Voorzitter Jozef Dauwe heet iedereen welkom voor het

officieel gedeelte.

De lunch was

een gezellige afsluiter.

De aanwezige meeuwenkolonie in het Molsbroek

produceert dag en nacht heel wat decibels.

Na de bestrijding van Amerikaanse vogelkers krijgt de

natuurlijke onderetage weer kansen.

Kort na het einde van de laatste ijstijd trad de mens op scene in een volledig

bebost decor. Hoe ontstond het bos na de ijstijden? En hoe evolueerde het uiteinde-lijk tot de paar duizend bossnippers die we vandaag kennen?

Stapsgewijze kolonisatie vanuit het zui-denNa de Ijstijd verschijnen één voor één onze gekende inheemse boomsoorten ten tonele.Berk en wilg beschikken over de beste ca-paciteiten om nieuwe gebieden te koloni-seren en komen eerst toe. De eerste echte gemengde bossen met hazelaar, eik, olm, els en linde dateren van 7 500 jaar gele-den. De linde was toen de meest domi-nante soort. Beuk en haagbeuk komen drieduizend jaar geleden als laatste toe. Beuk treedt zwaar in concurrentie met de soorten uit de gemengde bossen en echte beukenbossen ontstaan. Tot in de Middel-eeuwen gaf de beuk zijn naam aan vele dorpen vb. Buggenhout.

De mens drukt patronen in het landschapEen paar duizend jaar later beschrijft Cae-sar onze gebieden als een menging van open bossen (geen oerwouden) en ont-gonnen land. Een concentratie van Ro-meinse villa’s wijst op drukke landbouw-activiteit. In de bossen graast vee, bomen worden gekapt en bossen worden platge-brand om de grond te bewerken. Uit het gedegradeerde bos ontstonden nieuwe landschappen “wastine” of woestine” Vandaag kennen we ze als heide, dries, broek, moeras, duin, grasland,…

Bossen grote slachtoffers van Middel-eeuwse bevolkingsexplosieDe 10de tot de 13de eeuw worden geken-merkt door een bevolkingsexplosie en grote maatschappelijke veranderingen. De hertogen en graven namen zelf het initiatief tot systematische ontbossingen op grote schaal om hun politieke macht

uit te breiden en alle monden te kunnen voeden. Het resultaat is dat in de 13de eeuw de oppervlakte bos spectaculair laag is. Er was toen enkel nog bos in de periferie van nederzettingen (brandhout) en in grensgebieden als strategische buf-fer. Zo speelden bossen ook een rol in de geschiedenis van de taalgrens en het ont-staan/behoud van dialecten.

5 eeuwen van bosuitbreiding (1300-1800)Door golven van ontvolking nam het bos de eerder verloren gegane oppervlaktes weer in. Geholpen door gerichte aan-plantingen van boeren en abdijen die de slechtste gronden omzetten in brand- en geriefhoutbosjes.

De 19e eeuwse steenkoolparadoxMeer bos moet landbouwgrond worden om in de voedselbehoefte te voorzien en steenkool vervangt brandhout. Bossen verliezen hun grote economische waarde als energiebron. MAAR de vraag naar hout zou net door steenkool weer stijgen omdat men mijnhout nodig had. In de-zelfde periode start de import van graan

uit Amerika die leidt tot een landbouwcri-sis. Dat is de start voor grootschalige her-bebossingen. In deze periode neemt de eigendomsversnippering ook sterk toe: met de invoering van de Code Napoleon wordt een nieuw erfrecht ingevoerd die de eigendommen verdeelt.

Multifunctionele waarde voor de toe-komst In Wereldoorlog I worden veel bossen vernietigd. Daarna moeten bossen verder wijken voor economisch interessantere activiteiten. Bos(snippers) bleven echter nuttig voor waterberging, erosiebestrij-ding, buffering,… De maatschappelijke steun voor de esthetische, wetenschappe-lijke, cultuurhistorische en welzijnswaar-de van het bos groeit. Vandaag worden bossen algemeen gewaardeerd voor hun economische, ecologische en recreatieve waarde.

Bron: “Bossen van Vlaanderen” – een historische eco-

logie. Door Guido Tack, Paul Van den Bremt en Martin

Hermy. Leuven, Davidsfonds, 1993.

In de herfst van vorig jaar werd de bos-groep gecontacteerd door de NV Iscal Sugar. Zij waren op zoek naar een duur-zame oplossing voor de gronden waarop zich de vloeivelden van de voormalige suikerfabriek van Moerbeke bevonden. Na overleg met de bosgroep, besliste de NV Iscal Sugar, om maar liefst 21 ha (!) van haar gronden te bebossen! De bosgroep bood ondersteuning bij de op-maak van het volledige beplantingsplan en bij de aanbesteding en opvolging van de werken.

Bosuitbreiding verloopt in Vlaanderen om verschillende redenen zeer moei-zaam (maar meer hierover in de volgen-de BosBode). Het mag dan ook wel dui-

delijk zijn dat dit bosuitbreidingproject

een uniek project voor Vlaanderen is.

Al snel vonden de NV Iscal Sugar en de

bosgroep ook de Vereniging voor Bos

in Vlaanderen als partner. Zij zamelen

sponsorgelden in bij de privé-sector in

het kader van hun project ‘1 miljoen

bomen’. Via dit project kreeg de bosuit-

breiding in Moerbeke ook een financieel

duwtje in de rug. Ondermeer Lion’s club

sponsorde mee voor een deeltje van het

nieuw aangelegde bos.

Interesse? Lees meer in onze volgende

BosBode! Misschien bent u wel de vol-

gende die een nieuw bos aanlegt…?

14 15

Wenst u ons te contacteren ?Bosgroep oost-Vlaanderen noord VzW

P.a. Provincie Oost-Vlaanderen

Dienst Milieubeleidsplanning

Woodrow Wilsonplein 2

9000 Gent

Tel. 09/267 78 60

Fax. 09/267 76 99

bosgroepnoord@oost-vlaanderen.be

Coördinator: Sylvie Mussche

Van de ijstijd tot nu: hoger lager in het bos

Bosgeschiedenis

Heet van de naald: 21 ha nieuw bos te Moerbeke

Moet er nog hout zijn : openbare brandhout-

verkoop 2012

Vele boseigenaars verloren de voor-bije decennia het beheer van hun bos uit het oog. Bijna overal waar de bosgroep beheeradvies gaat geven, merken we dat er teveel bomen op een te kleine oppervlakte groeien. Dit komt de kwaliteit van het bos niet ten goede. In de meeste gevallen moet er dus gekapt worden.Om die kappingen uitgevoerd te krij-gen, organiseert de bosgroep houtver-kopen op stam. Kleine partijen bomen die geschikt zijn als brandhout, wor-den aan particulieren verkocht. Dit ge-beurt tijdens onze jaarlijkse, openbare brandhoutverkoop. Onze openbare brandhoutverkoop zal dit jaar plaatsvinden op dinsdag 16 oktober om 20 uur. De plaats van de verkoop is nog te bepalen. Ambiance en sfeer zijn in elk geval verzekerd…

Geïnteresseerd om hout te kopen? Vanaf eind september zal onze brand-houtcatalogus beschikbaar zijn. Je kunt de catalogus downloaden op www.bosgroepen.be of je kunt een exemplaar aanvragen bij ons secreta-riaat.Wenst u hout uit uw bos te verkopen? Neem dan contact op met het bos-groepsecretariaat, wij helpen u verder.

Hiep hiep hoera voor Sander!

Op dinsdag 27 maart werd de kleine Sander geboren. Sander is het jongste zoontje van medewerkster Karen De-quidt en haar man Peter. Van harte profi-ciat Karen en Peter!

De jeugd was goed vertegenwoordigd op de plantacties.

Jong geleerd is oud gedaan.

23.400 plantputten wachten

geduldig hun beurt af

16

De Lembeekse bossen zijn een uitge-lezen wandelgebied. Toerisme Oost-

Vlaanderen (TOV) stippelde drie wan-dellussen uit in en om deze groene long. De Lembeekse bossenwandeling (7 km) wordt hieronder kort omschreven. Deze wandeling is bewegwijzerd met zeshoe-kige groene bordjes op houten palen. Wie graag over een kaart beschikt waarop de drie wandellussen zijn weergegeven, kan de folder ‘Lembeekse bossen wandelroute’ bestellen (kost € 1,25) via www.tov.be.

De wandeling start aan de Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Troost en Vrede in de Heihoek/Tragelstraat te Lembeke, een deelgemeente van Kaprijke. De wagen kun je achterlaten op de parking palend aan de Kapel. We volgend de brede, zan-derige weg in zuidelijke richting. Deze zandweg loopt parallel met het Kaprijks Vaardeken. In de Middeleeuwen ver-bond deze smalle waterweg Kaprijke met de Burggravenstroom, zodat het traject Kaprijke-Gent volledig langs het water kon worden afgelegd. Hout, zout en lakens werden langs het water ver-voerd en dit zorgde voor een bloeiende handel. In 1240 kreeg Kaprijke hierdoor zelfs stadsrechten. Ondertussen is dit Vaardeken al lang geen bevaarbare wa-terloop meer.

Aan het T-kruispunt op het einde van de zandweg slaan we rechtsaf en wan-delen we in de Antwerpse Heirweg. Hier wandelen we echt op de zandrug die loopt van Brugge tot tegen Antwerpen doorheen het noorden van Oost-Vlaan-deren. Op deze arme zandgronden was landbouw niet mogelijk en werden den-nenbomen aangeplant. Het hout van de gekapte dennen ging vroeger naar de

steenkoolmijnen waar het diende om de mijngangen te stutten. Vandaag hebben de dennenbossen deze functie verloren. Nu worden ze regelmatig gedund en op heel wat plaatsen worden ze vervangen door bossen met inheemse loofbomen. Dit komt zowel de natuur als de kwaliteit van de waterwinning ten goede. Deze bossen zijn immers grotendeels eigen-dom van de Vlaamse Maatschappij voor Watervoorziening.Na een halve kilometer langs de Ant-werpse Heirweg, slaan we de (2de) dreef links in. We wandelen nu dwars over de zandrug in de richting van de Burggra-venstroom. Op de plaats waar het bos overgaat in het open veld, zul je merken dat het pad geleidelijk aan naar beneden gaat. Daar wandel je de vallei van de Burgravenstroom binnen. Vooraleer je terug het bos ingaat, steek je de Burg-

gravenstroom over, deze vormt de grens tussen Lembeke en Waarschoot.

We blijven rechtdoor wandelen, het waardevolle Bellebargiebos in. Het Bel-lebargiebos is gelegen op de nattere, iets rijkere gronden van de vallei van de Burggravenstroom. Het ziet er dan ook helemaal anders uit dan de Lembeekse bossen. In het Bellebargiebos staan hoofdzakelijk loofbomen. Je ziet er hele oude zomereiken met daartussen ‘hak-hout of kaphout’. Het Bellebargiebos herbergt ook waardevolle voorjaars-bloeiers zoals Dalkruid, Bosanemoon en gewone Salomonszegel. Deze zijn meteen ook het bewijs dat dit bos een ‘oud’ bos is dat niet eerder ontgonnen werd voor landbouwgrond. Omdat het zo waardevol is, werd het Bellebargie-bos aangekocht door het Agentschap

voor Natuur en Bos en werd het aange-wezen als Bosreservaat. We wandelen helemaal tot op het einde van de mooie dreef dwars door het bos.

Waar de dreef uitkomt op de openbare weg, slaan we linksaf, Oostmoer in. Na ongeveer 500 meter slaan we links een grindweg in, het Meistraatje. Op het kruispunt van de Meistraat met de Wit-temoer, staat een bekend Meetjeslands monument : de Bevende Hazelaar. Tot voor enkele jaren stond hier een zeer oude Trillinde, die door een storm werd geveld. Een tweetal jaar geleden werd een nieuwe boom geplant bij het Maria-kapelletje. Volgens de legende hebben

opstandelingen uit de wijk Oostmoer hier in 1491 de zoon van Filips Van Cleef, bevelhebber van de Gentenaars, vermoord. Daarna kregen ze wroeging. Ze plantten op de plaats van de moord een boom met een kapelletje.

Aan de Bevende hazelaar wandelen we rechtdoor in noordelijke richting. We steken opnieuw de Burggravenstroom over. Net voorbij de Burgravenstroom slaan we rechtsaf en wandelen we langs de rand van het bos. We passeren het jachtshuisje Rivo Torto op onze rech-terzijde. Aan het eerste smalle dreefje voorbij het jachthuisje slaan we links af.

Tijdens het voorjaar kan je hier de tjiftjaf horen zingen. Op het einde van de dreef gaan we links, opnieuw de Antwerpse Heirweg op.

We wandelen ongeveer 600 meter rechtdoor, om vervolgens de (2de) dreef rechts in te slaan. Hier bevinden we ons in privaat bos. Op het einde van deze dreef staat een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Hij maakte deel uit van de Hollandlinie, die liep van Knokke tot Antwerpen. Even verder komen we terug aan het startpunt van deze wandelroute.

17

Uittip … de Lembeekse bossen wandelroute

START

Bellebargiebos : what’s in a name?

Plaatselijke bewoners noemen het Bellebargiebos ook wel de ‘Bakkers-bossen’. Als we eventjes in het ver-leden teruggraven, kunnen beide namen verklaard worden. Platte schuiten kwamen vanuit Gent de Burggravenstroom opgevaren. In deze bossen kwamen ze hout op-halen. Om de houtladers van hun aankomst te verwittigen, luidden ze de scheepsbel bij het binnenva-ren van het bos. De platte schuiten stonden ook bekend als ‘bargies’. Vandaar de naam ‘belle-bargie-bos’. Het hout dat de schippers kwamen ophalen, moest dienen voor de bak-kersovens van de Gentse bakkers. Dat is dan weer de verklaring voor de naam ‘Bakkersbossen’.

De Antwerpse HeirwegTRAGELSTRAAT

aanmaken om aan de veranderende om-standigheid het hoofd te bieden. Ook op vlak van de lichtconcurrentie vormt de klimop bij de meeste gezonde bomen geen probleem. Hij verkiest de halfscha-duw, en blijft bij gezonde bomen onder de levende blaadjes. Bovendien neemt de verticale groei van een oude klimop langzaam af, zodat hij de groei van de boom niet kan bijhouden.

In sommige situaties kan klimop spij-tig genoeg wel een probleem vormen. Meestal gaat het dan wel om kwijnende of zieke bomen. De klimop kan dan een aanzienlijk deel van de kruin begroeien. Ten eerste ontneemt de klimop in dat geval van de gastboom een gedeelte van het licht. Daarnaast veranderen bladver-liezende bomen in groenblijvende bo-men. In de winter, als de andere bomen hun blad hebben verloren, hebben de bomen begroeid met veel klimop vaak als enige in het bos nog bladeren. Hier-door vergroot het gevaar op windworp. Ze vangen nu immers veel meer wind op dan hun collega’s en worden nauwelijks nog beschermd door de andere bomen in het bos. Voornamelijk gevoelige bo-men als populier hebben hier last van en dit des te meer als ze op natte bodems werden geplant. Klimop is dus niet de oorzaak van de windworp, maar kan het proces wel versnellen.

Of klimop als zegen?Nu de vooroordelen over de klimop van tafel zijn geveegd kunnen we ook de troeven van de klimop eens belichten. In plaats dat een klimop een groeibe-lemmering veroorzaakt is het tegendeel waar. Men stelt vast dat bomen begroeid met klimop een betere groei vertonen. De klimop verliest zijn oude bladeren namelijk in de zomer en ze breken heel snel af. Er komen dus extra voedings-stoffen vrij en dat precies op het mo-

ment dat de bomen ze het meest nodig hebben, midden in het groeiseizoen. Ook beschermt klimop de boom tegen zonnebrand en verdamping. Zeker bij bomen met een dunne schors zoals beu-ken speelt klimop een belangrijke rol bij het voorkomen van schorsbrand. Door verscheidene onderzoeken is ook beves-tigd dat klimop een verbazend goede luchtreiniger is. Klimop is voor de bo-men dan ook een goede partner bij het zuiveren van de lucht. Ook ecologisch is de klimop een interessante soort. De klimop en zijn gastheer groeien dicht op elkaar. Dat zorgt voor tak- en bladklu-wens en de toename van de structuur in het bos. Hoe groter de structuur, hoe groter de verscheidenheid aan bosleven. Vogels als de winterkoning, de grauwe vliegenvanger, de boomkruiper, de me-rel, het roodborstje, de duif en de bosuil kunnen in de klimop terecht voor een nest-, schuil- en slaapplaats. Ook spin-nen en vlinders brengen in het dichte bladerdek van de klimop graag de winter door. Bijvoorbeeld de gehakkelde aure-lia overwintert er graag. Zelfs muizen nestelen zich graag in de beschutting van de klimop. Klimop is erg belangrijk als voedselbron. Hij levert veel nectar

en stuifmeel op een moment dat die bij andere planten snel in aanbod afnemen. Wespen, bijen, zweefvliegen, kevers en vlinders brengen regelmatig een bezoek-je aan de bloemen van de plant. Lijsters, spreeuwen, houtduiven en merels, maar ook marters, dassen en vossen lusten de bessen maar al te graag in het voorjaar.

BeheerBestrijding kan best beperkt worden tot specifieke en/ of tijdelijke situaties zoals de vrijstelling van jonge bomen of het sporadisch terugsnoeien in erg traag groeiende boomsoorten. Bij het verwij-deren is het belangrijk om goed op te let-ten dat de boomschors niet beschadigd wordt. Bij de meeste, gezonde bomen moet er helemaal niets gedaan worden. In het algemeen dient klimop gespaard te blijven, gezien zijn grote ecologische en esthetische waarde.

Gebaseerd op artikels “Klimop in bomen, vloek of zegen?” van Thomas Ludwig (www.boomzorg.nl), “Klimop, eeuwig leven in het bos?” van Sam Van-deghinste (Bosgroep IJzer en Leie) en een tekst van Nicolas Vandenplas (Bosgroep Groene Corridor) en Karolien Van Diest (Bosgroep Zuid-Limburg)

18 19

BeschrijvingKlimop hoort samen met de bosrank,

het bitterzoet en de wilde kamperfoelie

tot de inheemse klimplanten. Klimop is

een groenblijvende, op de grond krui-

pende of 3 tot 30 meter hoog tegen bo-

men en muren klimmende struik met

vele, korte hechtwortels. Klimop kan

een leeftijd van 400 jaar bereiken en een

stamomtrek van zelfs 1 meter halen.

De bladeren zijn leerachtig en winter-hard. Aan de niet bloeiende takken zijn ze handvormig gelobd tot gespleten; aan de bloeiende takken zijn ze eirond en niet gedeeld. Oudere klimmende planten die voldoende licht ontvangen kunnen bloeiende zijtakken vormen. De bloemen staan in bolvormige schermen en zijn klein, tweeslachtig en geelgroen. Van september tot december bloeit de klimop. Zijn besachtige zwarte vruchten zijn in het voorjaar rijp. Zowel de blade-ren als de vruchten van klimop zijn giftig voor de mens. Klimop begint te bloeien vanaf een leeftijd van 10 jaar.

Klimop als vloek?Er leven talrijke vooroordelen over de groei van klimop in bomen. We hebben hier echter te maken met een hardnek-kig misverstand. Vaak wordt gedacht dat klimop een parasiet is, die ten koste van de bomen leeft. De bomen zouden hierdoor dan gehinderd worden in hun groei. Klimop is echter een epifyt en dus geen parasiet of halfparasiet. Een epifyt gebruikt zijn gastheer enkel als steun. De klimop heeft zelf bladgroen waar-mee hij voedingsstoffen aanmaakt. Hij neemt water en mineralen rechtsreeks op uit de bodem, en niet uit zijn gast-heer. De talrijke hechtworteltjes dienen enkel als ondersteuning van de plant. Ze dringen het weefsel van de dragende boom niet binnen. Gezonde en krach-tige bomen lijden dus niet onder klim-opbegroeiing. Regelmatig wordt er ook gesteld dat het gewicht van de klimop en de hogere windbelasting door de klimop oorzaak kan zijn van een grotere kans op tak- of stambreuk. Bomen hebben ech-ter een groot regeneratievermogen. Ze gaan met het vormen van “reactiehout” reageren op veranderende omstandig-heden. Er komt niet opeens 5 ton klimop aan de boom hangen, dit duurt jaren en de boom zal progressief steunweefsel

19

Klimop, vloek of zegen?

Soort in de kijker

e wintergroene klimop, oftewel Hedera helix is een van onze vier inheemse houtige lianen. Vooral in de bossen met vochtige en voedselrijke bodems is

hij algemeen. De lianensoort klimt niet alleen hoog in bomen, maar kan ook grote oppervlakten van de bosbodem bedekken. Klimop heeft een grote ecologische en esthetische waarde. Helaas staat hij ten onrechte bekend als een parasiet die het leven uit zijn gastheer zuigt. De plant wordt vaak te snel en onnodig uit onze bo-men en bossen verwijderd.

21 20

Activiteitenkalender

Mooi Maar MeedogenloosOntmoetingsdag exotenprobleem

Canadese ganzen, Amerikaanse vogelkers, Roodwangschild-padjes, reuzenberenklauw, grote waternavel, halsbandparkie-ten… Misschien heb je ze ook in je bos, tuin, vijver, aquarium of volière? ‘Ontsnapte’ exoten worden echter dikwijls ‘invasief’ door het ontbreken van natuurlijke vijanden en horen hele-maal niet thuis in onze natuur. Ze vormen een bedreiging voor de biodiversiteit in natuur en landschap.Regionaal Landschap Meetjesland organiseert een ontmoe-tingsdag met gastsprekers die het exotenprobleem belichten en tips geven.

Wanneer : Zaterdag 16 juni 2012 van 9 uur tot 12. 30 uurLocatie : Het Godshuis, Leemweg 11 te Sint-LaureinsInfostanden, documentatiepakket, broodjeslunch en drankje inbegrepenDeelname is gratis, maar inschrijven is verplicht vóór 10 juni 2012 bij helene.quide@rlm.be

Opentuindag 2012Zaterdag 16 en Zondag 17 juni 2012Locatie : de tuin van r. de croock, St. onoLfSdijk 93 te dendermonde

Op het programma o.m. :

Zaterdag 16 juni van 14u00 tot 18u0014u30: Uitreiking van de diploma’s aan de gevorderde imkers15u00: Receptie aangeboden door de organiserende verenigingen16u00: Slingerdemonstratie Doorlopend tentoonstelling en infostanden

Zondag 17 juni06u00 tot 10u00: Nachtvlindervangst en determinatie van de gevangen vlinders14u00 tot 17u00: Gezinswandeling met aandacht voor fauna en flora van de St Onolfspolder15u00 en 17u00: SlingerdemonstratieDoorlopend tentoonstelling en infostandenDoorlopend gelegenheid om iets te drinken en te smullen van de lekkere pannenkoeken.

De bos- en natuurwetgeving in Vlaan-deren is complex. Het gebeurt maar

al te vaak dat de bosbeheerders door de bomen het bos niet meer zien. Met deze rubriek willen we daar verandering in brengen. In een kort artikel proberen we telkens op een verhelderende manier 1 as-pect van de boswetgeving toe te lichten. In dit artikel wordt ingezoomd op de criteria voor duurzaam bosbeheer.

Duurzaam bosbeheer : het zoeken van evenwichten

Een bos kan gelijktijdig verschillende functies vervullen: ecologische, econo-mische, sociale, educatieve en weten-schappelijke. Een duurzaam bosbeheer houdt rekening met deze verschillende functies en probeert deze op een verant-woorde manier met mekaar te combine-ren. Om dit te doen, werden criteria voor duurzaam bosbeheer vastgelegd door de Vlaamse Regering. Deze criteria zijn een leidraad en helpen u om uw bos op een duurzame manier te beheren. Hieronder wordt voor de drie belangrijkste bos- functies beknopt weergegeven wat duur-zaam bosbeheer betekent. Opgelet! Deze criteria dienen steeds toe-gepast en beoordeeld te worden over een grotere oppervlakte bos (boscomplex). Het is onmogelijk om in een bos van pak-weg 1 ha aan alle criteria te voldoen.

Waarborgen van de produc-tie- en economische functies

Houtproductie en –oogst zijn een belang-rijk onderdeel van de economische pijler binnen het duurzaam bosbeheer. Een duurzaam beheer maakt dat het bos als

hernieuwbare hulpbron op lange termijn hout kan voortbrengen. Belangrijke prin-cipes bij houtoogst zijn : - De houtoogst is in evenwicht met de

houtaanwas, m.a.w. er wordt niet meer gekapt dan er bijgroeit

- Schade bij exploitatie wordt beperkt gehouden onder meer door 1/ toezicht op het terrein, 2/ goede keuze van het tijdstip van exploitatie en van inzet van materiaal en 3/ goede afspraken tijdens de exploitatie.

Behoud en bevordering van de biologische diversiteit

De criteria stellen dat je als beheerder moet streven naar een voldoende groot deel van je bos (minstens 20% van de oppervlakte) dat bestaat uit bestanden met inheemse en standplaatsgeschikte boomsoorten. Inheemse boomsoorten zijn immers belangrijk voor het behoud en herstel van de biodiversiteit. Daarbo-venop wordt nog gesteld dat voor alle homogene kaprijpe bosbestanden met exoten een omvormingsplan moet wor-den opgesteld. Tijdens het broedseizoen mogen stan-daard geen exploitaties worden uitge-voerd. Deze standaard schoontijd loopt van 1 april tot 30 juni. Ook meer dood hout in het bos komt de natuur ten goe-de. En tot slot moet de bosbeheerder ook een deel van zijn bos (5%) voorzien voor de ontwikkeling van natuurwaarden.

Waarborgen van de sociale bosfuncties

De bosbeheerder moet nadenken over de toegankelijkheid van zijn bos voor de

recreanten. Indien mogelijk en wenselijk kan de beheerder zijn bos (deels) open-stellen voor het publiek. De verstoring van het bos hierdoor moet wel beperkt blijven.De criteria stellen ook dat de bosbeheer-der bij het opmaken van een bosbeheer-plan de omwonenden inlicht en relevante bemerkingen of wensen in overweging neemt.

Criteria Duurzaam Bosbeheer: een verplichting?

Het beheer van alle openbare bossen en van de private bossen gelegen in het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) moet voldoen aan de criteria voor duurzaam bosbeheer. Dit wordt afgetoetst in een uitgebreid bosbeheerplan. Een bosbe-heerplan is verplicht voor private eige-naars met meer dan 5 ha bos (zie ook BosBode 4/2011).

Meer info? Contacteer uw bosgroep of ga naar www.natuurenbos.be !

Weetjes uit de boswetgeving ... de Criteria voor Duurzaam Bosbeheer

22 23

THEORIECURSUSSEN

‘Natura 2000 – een Europese kijk op onze natuur’ (max. 25 deelnemers)

In Europa vinden we nog prachtige natuur, maar bijna overal is deze op één of andere manier bedreigd. Daarom heeft de Eu-ropese Unie een aantal wetten uitgeschreven die de natuur in Europa moeten beschermen. Ook in Vlaanderen liggen zo’n stukjes natuur die Europa belangrijk vindt. Hoe Vlaanderen de Europese wetgeving omzet in de praktijk leer je in deze cursus.

Wanneer ? Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON) : (2 avonden) donderdag 18 en donderdag 25 oktober 2012 Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord. De exacte locatie wordt later meegedeeld. Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €20

‘Lees eens een bos’ (max. 25 deelnemers)

Hoe ziet mijn bos er uit? Hoe was dat vroeger? En hoe wil ik dat het verder evolueert? Dit zijn drie basisvragen die een bosbeheerder zich stelt alvorens in te grijpen. Je leert tijdens deze cursus zelf een antwoord formulieren op deze vragen. Je bekijkt samen met andere cursisten hoe deze antwoorden passen binnen de criteria duurzaam bosbeheer. En vooral : je leert vanuit deze antwoorden beheermaatregelen nemen.Dit is een cursus voor buitenmensen. Geen leslokaal, meteen het bos in : kijken, bespreken en besluiten nemen!

Wanneer ? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : zaterdag 22 september 2012Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €20

‘Wat met zieke bomen’ (max. 20 deelnemers)

Soms word je geconfronteerd met een zieke boom, in je tuin of je straat. Soms gaat de aftakeling traag en is ze duidelijk zichtbaar, een andere keer sterft een boom snel en onver-wacht, zonder waarschuwing. Vaak is het niet duidelijk wat nu juist de doodsteek heeft gegeven.In deze cursus maak je kennis met de verschillende factoren die ervoor zorgen dat een boom afsterft, zowel in zijn omge-ving als door ziekteverwekkers. Je leert deze herkennen en detecteren en, als dat mogelijk is, de boom er terug bovenop te helpen. Tijdens een terreinbezoek zie je voorbeelden van zieke bomen. Die kan je zelf in groep beoordelen en bespre-ken. Dit is geen opleiding over visuele boombeoordeling, we gaan dus niet dieper in op de risico-beoordeling van bomen.

Wanneer ? Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD) : zaterdag 23 juni 2012Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender. De exacte locatie wordt later meegedeeld.Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €15; overige deelnemers €30

Rechtzetting

In de vorige editie van de BosBode verscheen een foute foto op pagina 19. Het betrof immers geen foto van Sporkehout, maar wel van Meelbes. Onze excuses hiervoor en met veel dank aan de alerte lezers die ons hierop attent maakten!Hieronder vindt u een foto van Sporkehout.

Cursusaanbod 2012

PRAKTIJKCURSUSSEN

Omgaan met de kettingzaag ‘module1’ : ‘theorie, onder-houd, ergonomie en zaagtechnieken’ (max. 6 deelnemers)

Deze cursus richt zich naar iedereen die een kettingzaag wil gebruiken. Na deze 2-daagse opleiding kent u het gebruik en de werking van de kettingzaag en kan u deze onderhouden. Ook het veiligheidsaspect komt aan bod. In het praktijkge-deelte leert u op een veilige en verantwoorde manier gevelde stammen verzagen.

Wanneer ? Bosgroep Vlaamse Ardennen tot Dender (VAD) : Vrijdag 5 en zaterdag 6 oktober 2012 (VOLZET)Waar? In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €24,5; overige deelnemers €97

Veilig werken met de kettingzaag – module 2 : ‘vellen en onttakken van bomen’ (max. 6 deelnemers)

Opgelet : aan deze cursus kunnen enkel personen deelnemen die eerder reeds module 1 of een beginnerscursus kettingzaag volgden.Deze 2de module richt zich naar iedereen die bomen wil vellen. Na deze cursus kan u dit op een veilige en correcte manier doen. U leert ook velhulpmiddelen zoals velhevel en velwig kennen.

Wanneer ? Bosgroep Oost-Vlaanderen Noord (BON) : vrijdag 14 en zaterdag 15 september 2012 (NOG 4 PLAATSEN) Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : vrijdag 19 en zaterdag 20 oktober 2012 (VOLZET)Waar? In de werkingsgebieden van de organiserende bosgroepen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €24,5; overige deelnemers €97

‘Snoeien van bomen’ (max. 10 deelnemers)

Deze cursus is bedoeld voor iedereen die begeleidingssnoei bij bomen wil uitvoeren. U leert waarom & wanneer bomen gesnoeid worden en u leert de juiste snoeitechniek toepassen.

Wanneer ? Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen (MOV) : zaterdag 29 september 2012 (NOG 4 PLAATSEN)Waar? In het werkingsgebied van de Bosgroep Midden Oost-Vlaanderen. De exacte locatie wordt later meegedeeld.Kostprijs? Boseigenaars die lid zijn : €12,5; overige deelnemers €73

Voor de 3 theoriecursussen zijn nog plaatsen vrij. Voor de praktijkcursus-sen zijn nog slechts enkele plaatsen open. Schrijf u snel in!

BrandhoutzoekertjesVia deze rubriek brandhoutzoekertjes brengen we regelmatig verkopers van brandhout en geïnteresseerde afnemers met elkaar in con-tact. Hierbij beperkt de Bosgroep haar inbreng enkel tot het geven van informatie en advies. De verkoop gebeurt rechtstreeks tussen de verkoper en de geïnteresseerde.

Momenteel zijn bij de Oost-Vlaamse bosgroepen volgende loten brandhout beschikbaar gemeld. Meer informatie is beschikbaar bij de respectievelijke bosgroep.

BRANDHOUTAANBOD

Bosgroep OOST-VLAANDEREN NOORD 09/267 78 60

- Moerbeke, fijnspar, gezaagd op stukken van 2m, ongekloven, volume en prijs otk

- Stekene, Kroonhout afkomstig van kaalkap, fijnspar, gratis.

- Sint-Pauwels - 5 stère den, gezaagd op 1 meter, ongekloven. - 3,5 stère fijnspar, gezaagd op 1 meter, ongekloven. - 17 stère populier, gezaagd op 1 meter, gekloven. - 3 stère loofhout gemengd (zEls, berk, diversen), gezaagd op 40cm, ongekloven. Hout kan nog verzaagd en gekloven worden naar wens. Prijs otk

- Aalter, gezaagd op 40 cm, droog en gekliefd hout: 3/4 Beuk, Eik en 1/4 Els en Berk, 65 € / stère

Ook uit andere Oost-Vlaamse regio’s krijgen de bosgroepen regelmatig vraag naar brandhout. Meestal van particulieren die bereid zijn om ervoor te werken. Zoekt u als boseigenaar dus naar een goedkope manier om uw hakhout nog eens af te zetten of om kroonhout te laten opruimen: contacteer ons!