Boor nieuws 28 - Rotterdam · bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940 en aan de ontwikkeling en...

BOORnieuws

ArcheologieRotterdamJaaroverzicht 2019

Archeologie Rotterdam (BOOR) nr. 28 winter 2020

2019 was een enerverend jaar voor Archeologie Rotterdam (BOOR). Er werd natuurlijk weer veld-werk verricht op diverse locaties in de gemeente. Maar er zijn ook meer ruimtelijke plannen getoetst op het aspect archeologie dan ooit tevoren en het ‘archeologisch verhaal van de stad’ is verteld en getoond aan diverse inwoners en bezoekers van Rotterdam. De belangstelling voor archeologie en de vroege bewoningsgeschiedenis van Rotterdam groeit. Eén van de meest bezochte evenementen in 2019 was de tentoonstelling in de Centrale Biblio-theek van Rotterdam, getiteld: ‘Rotterdamse arche-ologie door de ogen van Martin Valkhoff’. Daarover kon u al meer lezen in de vorige BOORnieuws.

Dit nummer van BOORnieuws geeft een overzicht van werkzaamheden van Archeologie Rotterdam in 2019, in het bijzonder van de publieksgerichte activiteiten.

Tijdens de opening van de tentoonstelling met de schilderijen van Martin Valkhoff konden de bezoekers genieten van middeleeuwse zang en muziek.

BOORnieuws nummer 28 winter 2020 1


Ter gelegenheid van de opening van de tentoonstelling ‘De eerste eeuwen van Holland’ worden in het Bibliotheektheater twee animatiefilms vertoond. Ze vertellen over het verre verleden van Rotterdam. Hoe zag het er hier uit 1000 jaar geleden en wie woonden er? Een documentaire met animaties van Carolien Bijvoet (De Alarmvogel) geeft ons een beeld op basis van resultaten van archeologisch onderzoek. Met de tweede animatiefilm wandel je door Rotterdam in het jaar 1433. Deze film kwam tot stand door een samenwerking tussen leerlingen van het Grafisch Lyceum, het Stadsarchief en Archeologie Rotterdam.

De expositie ‘De eerste eeuwen van Holland’ toont hoe het graafschap Holland is ontstaan en gegroeid tussen 1000 en 1500. Ook bodemvondsten uit Rotterdam maken deel uit van de tentoonstelling.

De tentoonstelling is gemaakt door TGV teksten en presentatie, met behulp van de Subsidieregeling publieksbereik archeologie Zuid-Holland. In Rotterdam was de tentoonstelling te zien dankzij Archeologie Rotterdam en de Centrale Bibliotheek Rotterdam.

Februari

Maaike Sier geeft tijdens de beroepenavond op het Wolfert-Tweetalig uitleg over haar werk als archeoloog in Rotterdam.

Januari

22

5

Tentoonstelling ‘De eerste eeuwen van Holland’Tentoonstelling De eerste eeuwen van Holland


Maart

12

13

18

21

De maand maart staat in het teken van onderwijs over archeologie en de vroegste geschiedenis van Rotterdam. In het kader van Ikin010 worden lessen gegeven aan leerlingen van Rotterdamse basisscholen. Ikin010 is een onderwijsproject waarbij verschillende Rotterdamse erfgoed-instellingen samenwerken met scholen om een doorlopende leerlijn Rotterdams erfgoed voor het onderwijs te verzorgen.

Marjolein van den Dries en Carola Nooijen geven een rondleiding door de stad aan groep 6 van de Vredesschool.

Ikin010. De bovenbouw van de SBO school Bergkristal brengt een bezoek aan het Educatief Archeologisch Erf in Vlaardingen. Het thema is ‘gebouwen’.

Ikin010. Op de Hildegardisschool wordt het thema ‘bouwen-slopen-wonen’ besproken. Waarom ga je op een bepaalde plek wonen? Wat blijft er over van je huis na de sloop en wat kan een archeoloog aan die resten zien over mensen die in een huis hebben gewoond?

Ikin010. Op de Mulllerpier start het project met als thema ‘haven’. Carola Nooijen geeft lessen over archeologie en het onstaan van Rotterdam als havenstad aan de groepen 3 en 4.

Ikin010: Carola Nooijen geeft archeologieles op de SBO-school Bergkristal. Het thema is ‘gebouwen’.

Ikin010. Op de Valentijnschool start het project met als thema ‘wereldvoedsel’. Carola Nooijen geeft lessen over archeologie en voedsel aan acht kleutergroepen. Tijdens het dekken van tafels vertelt zij de kinderen over voedsel van vroeger.

8

28

April

Ivo van Kempen geeft een lezing over archeologie voor geïnteresseerden in de vestiging Feijenoord van Bibliotheek Rotterdam.

Het adviesteam HR van de gemeente Rotterdam brengt een bezoek aan Archeologie Rotterdam.

Ikin010: Waarom is water belangrijk voor het onstaan van een stad? Carola Nooijen geeft les op de islamitische basisschool Al-Ghazali in Spangen. De kinderen leren over de dam in de Rotte en vinden het ontzettend leuk om vondsten vast te houden.

Ikin010: De basisschool Al-Ghazali heeft een project week met als thema ‘water’. Na een bezoek aan Museum Rotterdam leiden Carola Nooijen en Maaike Sier de kinderen rond in de stad. Het eindpunt is de Oude Haven.

5

12

11

16

Carola Nooijen vertelt over archeologie aan kinderen van de Jan Prinsschool in Rotterdam.


Archeologie Rotterdam geeft archeologisch advies aan acht buurgemeenten. Af en toe wordt er ook veldwerk verricht, bijvoorbeeld in het geval van ‘toevalsvondsten’, als er snel gehandeld moet worden. Hellevoetsluis is een van de gemeenten die met Archeologie Rotterdam samenwerkt. Hier kwam bij het bouwrijp maken van het terrein aan de Hoofdwachtstraat een zware muur tevoorschijn, die uit het begin van de 17e eeuw bleek te dateren. De muur was onderdeel van het westelijk havenhoofd, een van de oudste bakstenen bouwwerken van Hellevoetsluis. De muur is door Archeologie Rotterdam gedocumenteerd evenals de inhoud van een 19e-eeuwse beerput.

Tachtig kinderen van de Jan Prins-school lopen in groepjes de archeologische stadswandeling. Hoe komt Rotterdam aan zijn naam? Oh, en hoe zit dat dan met Amsterdam en Schiedam?

Ikin010. Carola Nooijen geeft les aan de bovenbouw van de Jacobusschool. Het thema is ‘haven’.

Het NOS-journaal schenkt aandacht aan het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940 en aan de ontwikkeling en herbouw van de stad. Vanaf de Laurenstoren vertellen Arnold Carmiggelt en Ton Guiran aan verslaggever Lex Runderkamp hoe de stad voortdurend van aanzicht is veranderd.

Arnold Carmiggelt verzorgt de ‘Tempellezing’ in Den Haag. Hij vertelt over de Rotterdamse archeologie aan Haagse (amateur-)archeologen en andere geïnteresseerden.

Patrick Ploegaert geeft een lezing op een congres over huizenbouw bij de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed in Amersfoort. Archeologie Rotterdam heeft namelijk veel funderingen van houten en stenen huizen opgegraven in de afgelopen decennia en bezit veel kennis over middeleeuwse huizenbouw in de stad.

8

Mei

9

13 Ton Guiran (links) en Lex Runderkamp (NOS-journaal)bekijken de stad vanaf de toren van de St.-Laurenskerk.

14

16

16

In de beerput in Hellevoetsluis zijn enkele fragmenten van lakzegels gevonden, o.a. dit zegel met het embleem van de Nederlandsche Handelmaatschappij (1824-1898).

De inhoud van de 19e-eeuwse beerput aan het westelijk havenhoofd in Hellevoetsluis.


De munten van Archeologie Rotterdam zijn in 2019 beschreven, geregistreerd en herverpakt door Ruud van Dijk en Bouke Jan van der Veen.

‘Uit het zakkie in een bakkie…’

In 2019 hebben Ruud van Dijk (Archeologie Rotterdam) en Bouke Jan van der Veen (zelfstandig muntenspecialist) onder de bezielende leiding van Cees Herweijer bijna 2000 munten, die de afgelopen tientallen jaren zijn gevonden, compleet beschreven en toekomstbestendig opgeborgen. Uit intensief onderzoek aan het voormalige Rijksmuseum Het Koninklijke Penningkabinet in Leiden in de jaren ’90 is gebleken dat zowel de ‘kartonnetjes’ waarin de munten bewaard werden, als ook de opgravingszakjes waarin archeologen de metaalvondsten opslaan en bewaren, op den duur de munten onherstelbaar kunnen beschadigen. Dit ondanks de geklimatiseerde en gezuiverde depots waarin de oude munten bewaard worden voor de toekomst. Een speciaal voor het toenmalige museum ontwikkeld opbergsysteem, bestaande uit volledig niet chemisch schadelijke muntbakjes met een beschermend stukje stof tegen ‘schuifschade’ erin, werd ook beschikbaar gesteld voor de opgravingscollecties in archeologische depots. Ook in Rotterdam zijn nu alle munten

herverpakt en per opgraving in speciale ladekasten opgeborgen.De uitgekiende registratie in het computerprogramma waarin zowel de standplaatsgegevens, archeologische gegevens en inhoudelijke basisgegevens van de munten zijn vastgelegd, is het eenvoudig om de la en positie van munten in de la terug te kunnen vinden. Naast deze standplaatsregistratie biedt dit systeem ook vele mogelijkheden om allerlei dwarsverbanden tussen verschillende opgravingen en de muntseries met één druk op de knop onder ogen te krijgen. Natuurlijk is er ook met een numismatisch oog naar de munten gekeken. Door een nauwkeurige determinatie en door moderne handboeken te gebruiken om de individuele munten te beschrijven, zijn vele varianten van bestaande en zelfs nieuwe types aan het licht gekomen. Ook geven de groepen munten uit de vele opgravingen een wel zeer verassend beeld van muntcirculatie en muntverlies in Rotterdam uit de verschillende perioden van zijn stedelijk bestaan. De resultaten zullen te zijner tijd gepubliceerd worden.


656 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam VDH Waalhaven.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.657 S. van den Berg 2019. Rotterdam Piekstraat. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.658 P.H.J.I. Ploegaert 2019. Rotterdam Zalmhaven.Een opgraving langs de voormalige Zalmhaven. 659 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Pannekoekstraat.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.660 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Havenkwartier Katendrecht. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.661 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Delftweg 292. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.663 G.F.H.M. Kempenaar 2019.Rotterdam Crooswijksebocht. Een bureauonderzoek en een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.664 G.F.H.M. Kempenaar en D.E.A. Schiltmans 2019.Rotterdam Hoogvliet Leerlooierstraat 141. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.665 G.F.H.M. Kempenaar en D.E.A. Schiltmans 2019.Rotterdam Charloisse Lagedijk 931. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen. 666 G.F.H.M. Kempenaar 2019. Nissewaard Geervliet en Heenvliet afvalcontainers. Een bureauonderzoek, een inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen en een definitief onderzoek door middel van archeologische grondinspectie.667 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Bergse Linker Rottekade 299-300. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.668 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Spaanse Polder Overschieseweg 104.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.669 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam ’s-Gravenweg 208.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.

670 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Hooglandstraat (tussen 129 en 145). Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.671 K. Salomons 2019. Rotterdam Hart van Oude Land. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.672 J.M. Moree 2018. Rotterdam Driemanssteeweg Hornbach. Een bureauonderzoek.673 S. van den Berg 2019. Rotterdam Terbregse Rechter Rottekade naast nr. 88. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.675 S. van den Berg 2019. Rotterdam Schipholstraat 76-80.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.676 B.A. Corver 2019. Warmteleiding Rotterdam-Leiden (Rotterdamse deel). Een bureauonderzoek677 S. van den Berg 2019. Rotterdam Argos Zorgcentrum Schakelweg. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.678 J.M. Moree 2019. Pernis ‘Herontwikkeling Port Park Pernis’. Een bureauonderzoek.679 S. van den Berg 2019. Rotterdam Hoogvliet Baarsweg-Parkbuurt. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.680 S. van den Berg 2019. Rotterdam Kraliingseweg 466-468.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.681 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Grindweg 644-646.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.682 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Angelslo 80.Een bureauonderzoek en een verkennend en karterend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.683 D.E.A. Schiltmans 2019. Rotterdam Rozenburglaan 33.Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.684 S. van den Berg 2019. Rotterdam Blijvenburgstraat Samen aan de Schie. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.689 S. van den Berg 2019. Rotterdam Tijdelijke school Park 16 hoven. Een bureauonderzoek en een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.

RapportagesDe resultaten van archeologisch veldwerk moeten vastgelegd worden in rapporten. Deze rapporten zijn te downloaden via easy.dans.knaw.nl/ui/homeIn 2019 zijn de volgende BOORrapporten verschenen:


Juni

In het AD Rotterdam verschijnt een artikel over het archeologisch onderzoek in de bouwput van de Cooltoren aan de Baan 50. Archeologie Rotterdam heeft hier een archeologische begeleiding verricht tussen 14 mei en 3 juni. Bij het onderzoek werden funderingen van 17e- en 18e-eeuwse huizen aangetroffen. Ook zijn grote hoeveelheden biscuit-tegels gevonden, die afkomstig zijn van een tegelbakker, die was gevestigd tussen de Schiedamsedijk en de Leuvehaven. Biscuit-tegels zijn tegels die eerst zijn gebakken, daarna werden voorzien van een glazuurlaag, beschilderd en opnieuw werden gebakken. Tijdens het productieproces kon van alles misgaan; in het tegelbakkersafval worden doorgaans veel ‘misbaksels’ aangetroffen. De tegels dateren uit de periode 1660-1670.

Arnold Carmiggelt houdt een voordracht voor studenten van de universiteit van Bonn, die een rondreis maken langs een aantal Nederlandse en Vlaamse steden. Daarna tonen Arnold en Maaike Sier de studenten interessante archeologische locaties tijdens een wandeling in de binnenstad van Rotterdam.

Jurrien Moree en Gilbert Kempenaar vertegenwoordigen Archeologie Rotterdam op de Open Dag van Stadsbeheer in Prinsenland.

Opening van de tentoonstelling ‘Gebroeders De Witt. Iconen van de Gouden Eeuw’ in het Historisch Museum Den Briel. Op de tentoonstelling zijn ook Rotterdamse vondsten te bewonderen.

Vincent Roozen (gemeentesecretaris) en Gerben Wigmans (concerndirecteur Stadsbeheer) brengen een bezoek aan Archeologie Rotterdam.

Opening van de tentoonstelling ‘Gek op geld’ in het Belasting- en douanemuseum in Rotterdam. De expositie toont ook eeuwenoude spaarpotten gevonden bij verschillende opgravingen in Rotterdam.

8

13

15

16

26

28

Archeologie Rotterdam was ook aanwezig bij de Stadsbeheerdag in Prinsenland.

Artikel in het AD van 8 juni 2019.

Vincent Roozen en Gerben Wigmans krijgen uitleg over de bodemopbouw en mechanische boringen door Sandra van den Berg.


Juli

Een in 2018 door Archeologie Rotterdam gedocumenteerd fragment van een scheepswrak wordt tentoongesteld bij Futureland, het expositiegebouw op de Tweede Maasvlakte. RTV-Rijnmond doet hier verslag van. Het scheepswrak (aangeduid met SL8) is gevonden bij de aanleg van de HES-terminal ter hoogte van de Mississippihaven op de Eerste Maasvlakte (zie verder p. 11).

RTV-Rijnmond komt opnames maken ter gelegenheid van de start van de archeologische begeleiding op de bouwlocatie van Bright/OurDomain aan de Blaak. Bij het archeologisch onderzoek wordt de hier in de ondergrond aanwezige 16e-eeuwse verdedigingswal onderzocht. Dit onderzoek is een vervolg op eerdere waarnemingen op dezelfde locatie (zie BOORnieuws 25).

16

17

Door Archeologie Rotterdam verricht

archeologisch veldonderzoekin 2019• 14 projecten met handboringen• 7 projecten met mechanische boringen• 8 opgravingen/begeleidingen

ArcheologischBeheer & beleidin 2019

Grondwerkzaamheden moeten getoetst worden op het aspect archeologie. Daarbij wordt vastgesteld of deze activiteiten eventueel aanwezige archeologische relicten in de bodem verstoren. Een archeologische toets begint achter het bureau, eventueel gevolgd door veldonderzoek (bijvoorbeeld grondboringen). Bij het bureauonderzoek worden allerlei zaken bekeken: de diepte en omvang van de grondwerkzaamheden, de bewoningsgeschiedenis van de locatie, de bodemopbouw en of er eerder vondsten ter plekke of in de omgeving zijn gedaan.

Het team Beheer en beleid van Archeologie Rotterdam verricht deze werkzaamheden en maakt daarbij gebruik van een GIS-gerelateerde database: BOORIS (BOORInformatiesysteem). De afgelopen jaren zijn de werkzaamheden voor het team Beheer en beleid toegenomen. We zijn dan ook blij met Neelson Witte die vanaf augustus 2019 het team versterkt.

Door Archeologie Rotterdam geleverde

beleidsproductenin 2019• 325 plantoetsen• 75 pve’s• 65 toetsen van rapporten derden

Impressie van de archeologische begeleiding op de bouwlocatie Bright/OurDomain.

Neelson Witte.


Met de Omgevingswet wordt een vereenvoudiging van de wet- en regelgeving op het gebied van de fysieke leefomgeving nagestreefd. In de aanloop naar de inwerkingtreding op 1 januari 2021 ontplooit de gemeente Rotterdam allerlei initiatieven om ervoor te zorgen dat de gemeente ‘klaar is’ voor de nieuwe wet. De Omgevingswet beoogt een betere afstemming tussen verschillende beleidsvelden en ook een betere samenwerking tussen belanghebbenden is een voorwaarde.

Archeologie Rotterdam is het afgelopen jaar op allerlei manieren betrokken geweest bij verschillende gemeentelijke ontwikkelingen op het gebied van de Omgevingswet die ons werkveld raken, met name die op het gebied van cultureel erfgoed en ondergrond.

Zo zorgen we ervoor dat de archeologische belangen ook in het nieuwe bestel van ruimtelijke ordening worden verankerd.

Binnen onze afdeling wordt momenteel hard gewerkt aan het zogenaamde Omgevingsplan Archeologie, een beleidsinstrument waarin het gemeentelijk archeologiebeleid wordt gepresenteerd. Het is een kaart (voorlopig nog in 2-D) die aangeeft of, en zo ja op welke diepte, archeologie verwacht wordt op een bepaalde plek. De kaart bestrijkt het hele grondgebied van de gemeente Rotterdam.

Bij plannen die de bodem gaan verstoren wordt door Archeologie Rotterdam beoordeeld of een archeologisch onderzoek nodig is. Als voorbeeld van een dergelijke plantoets prikken we zomaar een locatie in de gemeente Rotterdam: het Gouwplein in Oud-Charlois. Het plangebied van de (fictieve) grondwerkzaamheden is aangegeven met een rode lijn.

Archeologie Rotterdam kijkt o.a. naar de oudst bekende kadastrale kaart van het gebied. Op de kadastrale kaart van 1832 is te zien dat de locatie voor een deel bebouwd is. De oudere voorganger van de Oude Kerk van Charlois staat een kleine 200 meter van het plangebied. Rond de kerk staat bebouwing, maar verder is het landelijk gebied.

In de omgeving van het plangebied zijn enkele archeologische plaatsen bekend: het terrein van de Oude Kerk is een Archeologisch Belangrijke Plaats (ABP) en in de Frans Bekkerstraat is in 1960 een stenen woontoren uit de 13e eeuw opgegraven. Het gebied van de historische kern van Oud-Charlois en de oude dijken heeft een zeer hoge archeologische verwachting (oranje gekleurd). Het bouwplan wordt vervolgens aan de archeologische verwachting getoetst. Is er gevaar voor aantasting van verwachte archeologische waarden, bijvoorbeeld door ontgraving of funderingswerkzaamheden, dan is archeologisch onderzoek nodig.

Archeologie Rotterdam en de Omgevingswet

Een (fictieve) archeologische plantoets

91.500

91.500

91.700

91.700

91.900

91.900

434.

000

434.

000

434.

200

434.

200

A2019015.1:2.500Schaal

0 100m

´bebouwing1832

kerk

plangebied

37

38

Esri Nederland, Community Map Contributors

91.500

91.500

91.700

91.700

91.900

91.900

434.

000

434.

000

434.

200

434.

200

A2019015.1:2.500Schaal

0 100m

´

opgraving 1960 Frans Bekkerstraat

ABP terrein

dijk

plangebied

kerk

plangebied

Op 22 augustus wordt Maaike Sier geïnterviewd door Waldemar Torentra bij het Rotta-huis op het Educatief Archeologisch Erf in Vlaardingen. De opname wordt gemaakt door de NPO en is bedoeld voor het programma ‘Verborgen Verleden van Nederland’. Het thema van deze uitzending is de geschiedenis van de Oude Haven in Rotterdam.

‘Rottahuis laat zien hoe bewoners van Rotta leefden.’ Op deze zonnige zondag worden Jeroen Ter Brugge van Educatief Erf in Vlaardingen (EAE) en Maaike Sier geïnterviewd door Marcia Tap voor RTV-Rijnmond.


Augustus

25

22

De opnameploeg van ‘Verborgen Verleden van Nederland’ voor het Rottahuis. In het midden presentator Waldemar Torenstra en uiterst rechts Maaike Sier.

Maaike Sier wordt geïnterviewd door Waldemar Torenstra.


Weer scheepswrak gevonden op Maasvlakte. Artikel in de NRC Rotterdam bijlage door Frank de Kruijf.

September

7

In 2018 zijn bij de aanleg van de HES-terminal ter hoogte van de Mississippihaven op de Eerste Maasvlakte twee scheepswrakken gevonden; de SL7 en de SL8. Hiervan is in een eerdere BOORnieuws verslag gedaan. In 2019 zijn de resten van nog eens drie andere schepen gevonden: SL9, SL10 en SL11. De SL8 is sinds juli te zien in Futureland, het informatiecentrum op Maasvlakte 2.Het derde wrak, de SL9, werd ontdekt tijdens het uitbaggeren langs de kade. Het blijkt te gaan om een deel van de achtersteven van een zeker 40 meter lange oceaanvaarder. Vooral de erg dikke en dubbele huidplanken wijzen hierop. Op basis van de eerste dateringen van houten onderdelen van het schip is het waarschijnlijk aan het eind van de 17e of het begin van de 18e eeuw gebouwd.Tegelijkertijd met het bemonsteren van wrak SL9 werd bij het uitbaggeren het eerste scheepshout naar boven gehaald van wrak SL10. Dit schip had huidplanken van naaldhout die bekleed waren met dunne koperplaten om het te beschermen tegen onder andere parasieten als paalworm. Uit houtonderzoek blijkt dat een deel van het hout is gekapt in 1868 in de Amerikaanse staat Colorado. Hopelijk kunnen we met archiefonderzoek achterhalen welk Amerikaans schip dit is, wanneer het zonk en wat het vervoerde.Op een afstand van 200 meter van wraklocatie SL10 werd bij het baggeren een voorsteven van een klein vrachtschip, de SL11, gevonden. Op basis van de dikte van de voorsteven schatten we de lengte van dit schip op circa 13 meter. Het houtmonster leverde geen datering op, het schip is vermoedelijk middeleeuws.De wraklocaties SL10 en SL11 zijn door middel van een duikinspectie onderzocht. Het duikonderzoek wees uit dat beide wraklocaties niet meer in aanmerking kwamen voor nader onderzoek in situ of een gecontroleerde archeologische berging.

Een ‘fluit’, kopergravure van Claes Jansz Visscher de Jonge, 17e eeuw. Ooit zal het wrak SL8 er zo uit gezien hebben.

Scheepswrak SL9. De houten delen van het schip werden door middel van houten pennen aan elkaar bevestigd.

Het fragment van het 18e-eeuwse scheepswrak SL8 wordt nu bij Futureland tentoongesteld.

Ikin010. Erfgoededucatie thema kinderboekenweek Reis mee! Speurtocht: Reis met me mee door De Tijdtrap.

Op 3 oktober organiseert Archeologie Rotterdam een symposium voor archeologen die zich inhoudelijk bezighouden met het onderzoek en de reconstructie van het paleolandschap (prehistorie, Romeinse tijd, Middeleeuwen) in Zuid-Holland-Midden. Het doel van dit symposium is om regionale informatie uit te wisselen en om te kijken waar regionale samenwerking mogelijk is. Op deze dag werd ook de Rotterdamse Onderzoeksagenda Archeologie (ROA) gepresenteerd.

De tentoonstelling ‘Boerenzij’ in TENT, een expositieruimte in de Witte de Withstraat, is onderdeel van Wapke Feenstra’s kunstproject met Rotterdammers over plattelandscultuur in de stad. Voor het onderwerp bodemkennis is een bodemprofiel gemaakt, waaraan we met archeologische kennis hebben bijgedragen.

Op het Educatief Archeologische Erf wordt het Rottahuis geopend door mevrouw Annemiek Jetten, burgemeester van Vlaardingen, en de heer Bert Wijbenga, wethouder en loco-burgemeester van Rotterdam. Deze feestelijke gebeurtenis is het startschot van de Nationale Archeologiedagen in Vlaardingen.

Vanwege de Nationale Archeologiedagen, de opening van het Rottahuis en het 5-jarig bestaan van De Tijdtrap organiseert Archeologie Rotterdam een middeleeuwse markt naast de Martkhal, met kraampjes, muziek, middeleeuwse hapjes van Prae (archeologie en educatie) en Jannes de goochelaar.

In het online tijdschrift Vers Beton verschijnt een artikel over theatermakers die willen afrekenen met mythes uit het verleden. Patrick Ploegaert geeft een interview.

Start onderzoek in het plangebied A13/A16 Terbregseplein-Ommoord.

Opening tentoonstelling ‘De Rotterdamse archeologie door de ogen van Martin Valkhoff’ in de Centrale Bibliotheek Rotterdam.

2

31

Oktober


3

24

14

12

11

10

Eind oktober is er gestart met een karterend en waarderend inventariserend onderzoek In het plan-gebied A13-A16 Terbregseplein-Ommoord. Op deze locatie is een rivierduin met resten uit het Meso-lithicum aanwezig. Het onderzoek wordt uitgevoerd door het zetten van 5 mechanische boringen tot maxi-maal 18 m - NAP. Binnen het plangebied is sprake van een glooiende top van het duinzand (tussen de 15 m en 11 m - NAP). Het rivierduinzand is nagenoeg in alle boringen intact in de bodem bewaard gebleven en is afgedekt door eerst een kleiige laag en vervolgens een pakket veen. Het duinzand zelf kenmerkt zich door een humeuzedonkere top, hetgeen duidt op bodemvorming. Het onderzoek zal in 2020 verder worden uitgewerkt.

A13/A16

Overleg tijdens het regionale archeologische symposium.

De middeleeuwse markt naast de Markthal werd, ondanks het regenachtige weer, goed bezocht.

In De Tijdtrap kun je op touchscreens zien welke voorwerpen in de vitrine tentoongesteld zijn.

Voor het onderzoek bij A13/A16 wordt de Holle Avegaarboor ingezet met een binnen-diameter van 12 cm.


De Rotterdamse Onderzoeks-agenda Archeologie (ROA)In oktober is de Rotterdamse Onderzoeksagenda Archeologie (ROA) verschenen. De 256 pagina’s tellende publicatie geeft een overzicht van de actuele archeologische kennis, kennislacunes en informatiebronnen.Tevens wordt een verantwoording en leidraad gegeven voor toekomstig archeologisch onderzoek en de uitwerking van (oud) onderzoek. Een digitale versie is te downloaden via www.rotterdam.nl/archeologie.

Impressie van de tentoonstelling ‘Boerenzij’.

De tentoonstelling ‘Rotterdamse archeologie door de ogen van Martin Valkhoff’ in de Centrale Bibliotheek.

De middeleeuwse markt naast de Markthal werd, ondanks het regenachtige weer, goed bezocht.

Archeologie Rotterdam (BOOR)

Ceintuurbaan 213b3051 KC Rotterdam

Onderzoeksagenda A

rcheologie van de gemeente Rotterdam

(ROA) Prehistorie en Rom

einse tijd

Archeologie Rotterdam(BOOR)

Onderzoeksagenda Archeologie van degemeente Rotterdam(ROA)

Prehistorie en Romeinse tijd

J.M. Moree, M.C. van Trierumen A. Carmiggelt

ROA_ cover_2.indd 1 27-11-2018 13:49:48


Maand van de onderwereld: Archeologie Rotterdam levert tal van bijdragen aan dit Rotterdamse evenement, met o.a. een bibliotheekcollege, open archeologisch depot en de lancering van de iziTravel app in het Engels.

Filmvertoning ‘Middeleeuws Rotterdam verbeeld’ in de Centrale Bibliotheek Rotterdam. De film wordt ingeleid door een presentatie van Maaike Sier.

De afgelopen jaren heeft Arnold Carmiggelt zijn vrije tijd gebruikt voor de speurtocht naar het leven van archeoloog Assien Bohmers. Hierbij zijn veel bibliotheken en archieven bezocht. Op 7 november komt aan deze reis een einde en verdedigt hij aan de Rijksuniversiteit Groningen zijn proefschrift ‘Geheimzinnigheid is zijn fort - Assien Bohmers (archeoloog) 1912-1988’.

Bijzondere vondsten worden regelmatig getoond tijdens exposities of tentoonstellingen, maar veel vondsten liggen verscholen achter de gesloten deuren van het depot. Speciaal voor de maand van de onderwereld opent het archeologisch depot haar deuren

Carola Nooijen geeft les over ‘Archaeology’ op de Harbour International School in Rotterdam

‘Archeologie gaat over mensen’ is de titel van het bibliotheekcollege dat Jurrien Moree geeft in een vol bibliotheektheater. Aanleiding van de lezing is de tentoonstelling ‘Rotterdamse archeologie door de ogen van Martin Valkhoff’, die de hele maand november te zien is in de Centrale Bibliotheek.

November

6

7

13/20

21

29

Arnold Carmiggelt verdedigde aan de Rijksuniversiteit Groningen zijn proefschrift over de omstreden archeoloog Assien Bohmers. Van zijn proefschrift verscheen een handelseditie.

Bakkie trotsCirculaire klei uit de opgraving Cooltoren: Van een 17e-eeuwse tegelbakkerswerkplaats; in de 19e eeuw gebruikt om een sloot mee te dempen; dit jaar opgegraven bij archeologisch onderzoek; en nu door @bakkietrots verwerkt tot deze mooie bakkies!

Artikel in het AD van 15 juni 2019.

Archeologie Rotterdam (BOOR) op social media in 2019

Facebook• Meer dan 1.100 volgers• 34 berichten geplaatst• Populaire onderwerpen: ○ Bericht NRC over de opgraving wrak Maasvlakte (10 december) - Bereik 3500 ○ Nationale Archeologiedag Stationsplein (12 oktober) - Bereik 3400 ○ Middag aan de Maas over Rockanje in de IJzertijd (29 augustus) - Bereik 3400 ○ Panelen stadsmuur Blaak (27 november) - Bereik 1700

Twitter• 1006 volgers• Populaire onderwerpen: ○ item NOS journaal bombardement/nieuwbouw (13 mei) ○ iziTravel app - audio English (9 sep) ○ Opening Rotta huis - Nationale Archeologiedagen (11 okt) ○ Video ‘Dam in de Rotte’ n.a.v. tentoonstelling ‘Rotterdamse archeologie in de ogen van Martin Valkhoff’ (1 nov) ○ Promotie Arnold Carmiggelt (7 nov) ○ Rotta op tv in ‘Verborgen Verleden van Nederland’ (NTR) (14 nov)

YouTube• 95 abonnees, 5.000 weergaven.

Instagram• 904 volgers• 40 berichten geplaatst• Populaire onderwerpen: ○ Pelgrimsinsigne - Tentoonstelling ‘De eerste eeuwen van Holland’ (29 jan) ○ Cupido tegelblok - Valentijnsdag (14 feb) ○ Schoolkinderen Bergkristal bij EAE (12 mrt) ○ Schoolkinderen Al-Ghazali - les over water en ontstaan stad (12 apr) ○ Opgraving na bombardement - herdenking (14 mei) ○ Restanten scheepswrak Maasvlakte (15 aug) ○ Rotta op tv in ‘Verborgen Verleden van Nederland’ (NTR) (14 nov)

De iziTravel app ‘Wandeling door middeleeuws Rotterdam’ is nu ook in het Engels te downloaden. De Engelse tekst werd ingesproken door de Canadese Ally Walsh.

Medieval Rotterdam Walk

Ally Walsh studeert aan de faculteit archeologie van Universiteit Leiden.


Tijdens de Maand van de Onderwereld liet depotbeheerder Cees Herweijer vondsten uit de Rotterdamse collectie zien.

ColofonTekst Maaike Sier, Arnold Carmiggelt, Patrick Ploegaert, Astrid Schoonhoven, Bouke Jan van der VeenFoto’s Archeologie Rotterdam (BOOR) en Fotobureau Roel DijkstraVormgeving Martin Valkhoff

BOORnieuws is een uitgave van Archeologie Rotterdam (BOOR)Ceintuurbaan 213B, 3051 KC Rotterdamtel: 010-4898500, e-mail: [email protected]: www.rotterdam.nl/archeologiefacebook, twitter en instagram: Archeologie010YouTube kanaal: Archeologie Rotterdam

Gratis abonnementBOORnieuws verschijnt circa tweemaal per jaar en wordt op aanvraag gratis thuisgestuurd.

Copyright © BOORISSN 1874-0561

December

3 Archeologie Rotterdam gaat op excursie langs historische en archeologische locaties in de voormalige dorpen Overschie, Hillegersberg en Kralingen.

Arnold Carmiggelt geeft een lezing over de archeologie van Rotterdam in het Arto-theater in Schoonhoven voor leden van de Historische Vereniging Schoonhoven en andere geïnteresseerden in het kader van Winter Zilverstad 2019.

Onze collega Ruud van Dijk gaat met pensioen. Op zijn 64e verjaardag hebben we zijn afscheid gevierd bij Mooie Boules in Rotterdam. Tijdens een potje jeu de boules halen we herinneringen op over de vele mooie projecten waar hij als veldtechnicus/tekenaar aan heeft meegewerkt, zoals bijvoorbeeld de aanleg van de Spoortunnel in de jaren ‘90, de opgraving Markthal en de scheepswrakken op de Maasvlakte. Ruud is vele jaren een dierbare collega en oersterke kracht geweest voor het team. In weer en wind stond hij met zijn wapperende lange haar in het veld; bij booronderzoeken en opgravingen. Hij is een expert op het gebied van metaaldetectie en het beschrijven van metalen. Er zijn in Rotterdam duizenden mooie voorwerpen door hem gevonden, zoals 11e-eeuwse munten uit Tiel, pelgrimsinsignes, mantelspelden, messen, lepels, scharen, etc. Heel bijzonder was de 16e-eeuwse muntschat in een kinderschoen, die hij vond tijdens de opgraving bij het Timmerhuis. Al deze voorwerpen dragen bij aan het verhaal van de stad.

12

17


Ruud van Dijk neemt in 2019 afscheid van Archeologie Rotterdam. Archeoloog Sandra van den Berg komt het team Onderzoek & Rapportage versterken.

Boor nieuws 28 - Rotterdam · bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940 en aan de ontwikkeling en...

Documents

Transcript of Boor nieuws 28 - Rotterdam · bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940 en aan de ontwikkeling en...