2www.kiesvoorvolg.nl

Theo GiesbersJohanna Brouwer Gaby HustedtErik Weijers Peter Zwitserloot

1

Verkiezingsprogramma VOLG 2018 - 2022

Waarom kiezen voor een lokale partij? Onze partij bestaat uit betrokken mensen die erg goed weten wat er leeft in Berg en Dal. Dit komt omdat wij actief in de kernen het gesprek met de inwoners aangaan. Voor ons staat de mening van de inwoners altijd voorop.

VOLG houdt de dingen graag helder: “Zeg maar gewoon waar je mee bezig bent, en voer uit waar je het steeds over hebt.”

VOLG vertegenwoordigt niet alleen maar de mening van een bepaald deel van Berg en Dal; wij vertegenwoordigen juist inwoners uit de hele gemeenschap. Dit is goed te zien aan de mensen binnen onze eigen partij; we hebben een diversiteit aan achtergronden, zijn jong/oud, hoger/lager opgeleid en wonen verspreid door de hele gemeente! Ook dáár zit onze kracht!

VOLG is niet gebonden aan een landelijke partij en heeft daarom alle vrijheid in het samenstellen van een evenwichtig en sterk politiek programma, waarbij we de inwoners van de gemeente zoveel mogelijk betrekken. Er zijn geen onderwerpen die ons van bovenaf worden opgelegd.

Groepsfoto bij Gasterij ’t Groeske

2

Dus: kies op 21 maart voor een lokale partij, stem op VOLG!!

3

1. Openheid: de inwoner staat centraal

Openheid betekent dus geen achterkamertjespolitiek, maar het gesprek aangaan met de mensen. Geen ouderwetse inspraak waarbij de plannen eigenlijk al bekokstoofd zijn, maar samenspraak met de inwoners. VOLG = met de mensen, tussen de mensen.

Daarom heeft VOLG de leuze: VOLG je !

Kortom:

VOLG organiseert regelmatig openbare fractievergaderingen;

VOLG stuurt regelmatig berichten naar de lokale media;

VOLG is altijd bereid tot interviews in de lokale media over alle onderwerpen;

VOLG heeft een eigen website (www.kiesvoorvolg.nl) en Facebookpagina waarop regelmatig nieuws, nieuwtjes, actuele onderwerpen en meningen worden gepubliceerd;

VOLG is laagdrempelig. De leden zijn altijd aanspreekbaar.

2. Leefbaarheid

De buurt: schoon, heel en veilig

In de gemeente waar je woont moet het “schoon, heel en veilig” zijn. Je moet je er thuis voelen en verzorgd weten als dat nodig is. Je moet er makkelijk terecht kunnen voor hulp en begeleiding als je dat nodig hebt. Voor jezelf, je partner of je kinderen.

De leefbaarheid binnen de gemeente wordt bepaald door de kwaliteit van de omgeving, de aanwezige voorzieningen en de mate waarin inwoners in staat zijn goed voor zichzelf en anderen te zorgen. VOLG is voor behoud van voorzieningen zoals bibliotheek, zwembad, sportvoorzieningen en welzijnswerk. Al die voorzieningen in de buurt maken het wonen in een dorp leefbaarder.

Landschapsparade Breedeweg

4

Als er keuzes gemaakt moeten worden, dan wil VOLG prioriteiten stellen vanuit de volgende overwegingen:

Kan de voorziening op een goedkopere manier (met dezelfde kwaliteit) worden voortgezet?

Zijn gebruikers in staat om meer zelf te betalen?

Hulp aan zorgbehoevenden gaat voor op zaken die als luxe mogen worden beschouwd.

3. Dorps karakter en zorg voor elkaar

VOLG is een partij met liefde voor het dorpse karakter van al onze dorpskernen. De kleinschaligheid, ‘de menselijke maat’, leefbare buurten, waar het schoon, goed onderhouden en veilig is. Je kunt bij elkaar terecht als het nodig is, er is sociale cohesie, iedereen telt en doet mee. Er is aandacht voor behoud van de eigen cultuur en tradities, zoals de schuttersfeesten, carnaval en kermis. Je spreekt elkaar erop aan als iemand overlast geeft en je weet je gesteund door organisaties (bijv. welzijn, politie) als dat niet helpt. De leefbare buurt is er voor alle leeftijden. Kinderen kunnen er buiten spelen, jongeren mogen er elkaar ontmoeten. Jeugd, volwassenen en ouderen kunnen er prettig wonen.

Als dat moeilijk gaat, kunnen jongerenwerkers helpen het gesprek te voeren en te bemiddelen om de grens van het toelaatbare met elkaar te vinden. Soms wordt die grens overschreden en is er sprake van ernstige overlast of onveilige situaties. Degene die dergelijke overlast geeft, moet worden gecorrigeerd door handhavers van de openbare orde (politie of bevoegde ambtenaren). Vooral voor ouderen vanaf ongeveer 75 jaar kan het lastiger worden om sociaal actief te zijn. VOLG wil stimuleren dat er voor deze groep

ouder wordende dorpsgenoten voorzieningen blijven om eenzaamheid te voorkomen.

Kortom:

VOLG wil een schone en veilige buurt;

VOLG wil graag de eigen cultuur en tradities bewaren;

VOLG wil graag dat mensen elkaar blijven vinden in de wijk.

Moestuin basisschool Op De Horst

5

4. Landschap, natuur, cultuur Berg en Dal mag zich prijzen met een prachtig landschap, veelzijdige natuur en een rijke cultuur. Het zijn belangrijke dragers voor de lokale economie (toerisme) maar ook voor de beleving van onze eigen inwoners. VOLG blijft zich inzetten voor het behoud en de versterking van deze waarden. De kwaliteit van het landschap is een belangrijke aantrekkingskracht van onze gemeente. VOLG wil het Nationaal Landschap Groesbeek-Ooijpolder versterken door verdwenen zichtlijnen in het landschap te herstellen. Ook willen we rond elk dorp ‘ommetjes’ realiseren zodat inwoners kunnen genieten van de natuur rondom hun dorp. VOLG wil investeren in nieuwe natuur en de afronding van het Nationaal Natuur Netwerk. De beek de Groesbeek willen we verder samen met Duitse instanties grensoverschrijdend aanpakken en ook inrichten als wandelverbinding. Verrommeling van het buitengebied door ongewenste functies willen we voorkomen en de veelheid aan aanduidingen van wandelroutes willen we aanpakken. De gele bordjes met veldnamen in de Ooijpolder willen we waar nodig herstellen. Zwerfafval zo snel mogelijk opruimen om zo ook verdere vervuiling te voorkomen. De samenwerking met natuurorganisaties als de S.L.O.G. en de Ploegdriever en met grondeigenaren voor het aanleggen en beheren van natuur en landschap (groen blauwe diensten) willen we voortzetten en verder uitbouwen.

De samenwerking met Staatsbosbeheer kan beter. Het Willemspark, De Krombuukelaon en Het Grotje verdienen meer aandacht/onderhoud. Houtwallen en unieke/oude bospercelen moeten beter worden beschermd.

Het landschap wordt medebepaald door de schat aan cultuurhistorische gebouwen. VOLG vindt het behoud en herstel van cultuurhistorische gebouwen belangrijk en wil dat via het Monumentenbeleid stimuleren c.q. ondersteunen. Externe financiering voor de herbouw of restauratie van panden kan daaraan bijdragen. Een mooi voorbeeld is de herbouw van de Thornsche molen. Verder zetten we ons in voor de uitzichttoren tegenover café de Oude Molen, het opknappen van de Nato toren, waarvan er nog

Wandelen op de stuwwal

Samen met de omwonenden de Galgenhei naar het zuiden doorgetrokken

6

maar 3 in Nederland zijn en het herbouwen van de afgebroken uitzichttoren van de Sterrenberg. We vinden het belangrijk dat inwoners en toeristen worden geïnformeerd over de ontstaansgeschiedenis van het landschap in onze gemeente. Dit leidt tot meer waardering voor dat landschap.

VOLG blijft zich inzetten voor het behoud en de versterking landschap, cultuur en natuur;

VOLG ondersteunt de uitbreiding van de WOII borden in de Heilig Landstichting, Breedeweg, Leuth en Millingen;

VOLG ondersteunt het initiatief om alle gemeentelijke monumenten van een monumentenschildje te voorzien;

VOLG wil de zichtlijnen in het landschap waar die verdwenen zijn waar mogelijk herstellen en daarmee het landschap interessanter maken;

VOLG omarmt de nieuwbouw van het Bevrijdingsmuseum;

VOLG steunt waar mogelijk het Bijbels Openluchtmuseum Orientalis;

VOLG zet zich in om externe financiering voor de herbouw of restauratie van oude waardevolle panden te vinden;

VOLG blijft zich inzetten voor groene kernen en dorpen.

5. Versterking lokale economie, recreatie en sport

Een gemeente met een duurzame economie is altijd al een belangrijk streven geweest van VOLG. Een duurzame economie betekent dat we het welzijn van de inwoners verbeteren en daarbij rekening houden met het welzijn van toekomstige generaties, natuur en landschap. Dit is niet alleen uit respect voor de aarde of ‘het leven’, maar ook omdat het economisch slim is: investeren in duurzaamheid loont. Inzetten op (vernieuwende) duurzame producten en diensten zorgt voor versterking van de lokale economie en voor nieuwe werkgelegenheid.

VOLG wil zich de komende jaren weer volop inzetten om de lokale economie te verduurzamen en te versterken. Wij willen samen met ondernemers en burgers ervoor

Bedoeïnentent in Heilig Landstichting

7

zorgen dat het geld dat binnen de gemeente wordt uitgegeven de lokale economie versterkt. De gemeente geeft hierbij het goede voorbeeld door indien mogelijk lokaal in te kopen.Investeren in landschap en natuur levert ons nu al veel voordeel op. Zoals: banen in het toerisme, waardevermeerdering van huizen, een prettige leefomgeving en een grote biodiversiteit. Toerisme is heel belangrijk voor onze gemeente en zorgt voor een grote hoeveelheid banen. Volgens cijfers van het CBS wordt toerisme in de toekomst nog een veel belangrijkere inkomstenbron aangezien er steeds meer toeristen naar Nederland komen. Een prima moment om de gemeente verder te promoten als toeristische bestemming waar de Stichting Toerisme en Recreatie (STER) al stevige stappen heeft gezet. VOLG ziet de STER als de motor voor de toeristische ondernemers.VOLG wil duurzame projecten ondersteunen die de identiteit van de gemeente versterken op het gebied van landschap, natuur, wijnbouw, middeleeuwen, WOII en de Romeinse historie.

Het is voor alle inwoners en bedrijven van belang een goede aansluiting op het internet te hebben. VOLG wil daarom verder blijven werken aan betere communicatieverbindingen zoals glasvezel, telefoon en wifi.

Bewegen is goed voor onze inwoners. Het houdt de mens langer op de been en zorgt voor nieuwe sociale contacten. VOLG vindt daarom dat onze inwoners, jong en oud, zolang mogelijk moeten kunnen blijven sporten. Het liefst dicht bij huis. Wij stimuleren daarom alle initiatieven die mensen bij elkaar brengen om samen te gaan

bewegen. Sporten in verenigingsverband wordt in onze gemeente veel gedaan. Dit is mogelijk doordat er veel vrijwilligers zijn die wekelijks vele uren investeren in de vereniging. VOLG vindt het belangrijk dat er in elke kern van onze gemeente een sportvoorziening aanwezig is. Dit houdt de kern levend en aantrekkelijk voor nieuwe bewoners om er te gaan wonen. Kinderen moeten de gelegenheid hebben om in de buitenlucht te kunnen spelen en te sporten. Sportvelden horen daarom allemaal toegankelijk te zijn voor kinderen. Op deze manier kunnen ze hun energie kwijt. Dat is niet alleen gezond, maar zo voorkom je ook nog eens overlast. Door sportverenigingen in de gelegenheid te stellen hun accommodatie te verduurzamen nemen de kosten af.

Kortom:

VOLG vindt investeren in natuur en landschap belangrijk;

VOLG ondersteunt duurzame projecten die de identiteit van de gemeente versterken;

Volop streekproducten bij Buurtmarkt Breedeweg

8

VOLG wil investeren in het verbeteren van communicatieverbindingen;

VOLG bevordert meer openbare sportplekken voor kinderen.

VOLG wil duurzame activiteiten ondersteunen die de identiteit van de gemeente versterken (natuur, landschap, toerisme, wijnbouw, middeleeuwen, WOII en Romeinse historie);

6. Zorg en welzijn: denken en handelen vanuit de ’menselijke maat’

De gemeente is sinds 2015 verantwoordelijk voor de jeugdzorg en voor een groot deel van de zorg voor ouderen en gehandicapten. Inmiddels zijn gemeenten, zo ook de gemeente Berg en Dal, bezig om aan de uitvoering vorm te geven. Dat betekent dat voor een groot gedeelte duidelijk is WAT gemeenten geacht worden te doen en dat HOE zij het gaan doen nog in ontwikkeling is. Een goede samenwerking op de gebieden preventie, welzijn, zorg, onderwijs en participatie is noodzakelijk.VOLG heeft de afgelopen jaren gezien hoe Berg en Dal zich tot een dynamische en levendige gemeente heeft ontwikkeld. De onderlinge sfeer is goed, open en positief. Veel inwoners zijn betrokken en zetten zich in om de samenleving te versterken.

JeugdProblemen worden door ouders zoveel mogelijk zelf opgelost. Dat zien zij terecht als hun taak en hun verantwoordelijkheid. Soms is er in een bepaalde fase ondersteuning nodig. Deze moet zo laagdrempelig mogelijk en zonder wachttijd geboden worden. VOLG wil voor iedereen de juiste start. Van jongs af aan goed beginnen. VOLG wil dat de gemeentelijke overheid en de lokale politiek jongeren serieus nemen door naar hen te luisteren en hen een stem te geven.

VOLG streeft ernaar dat alle 2 tot 4-jarigen zonder achterstand aan de basisschool kunnen beginnen;

VOLG wil dat verenigingen worden ondersteund om voor alle kinderen vrijetijdsbesteding te kunnen bieden;

VOLG vindt dat bij tieners en jongeren talentontwikkeling de leidraad is. Waar zijn ze goed in, wat kan verbeterd worden? Zinvolle vrijetijdsbesteding is belangrijk;

VOLG heeft een positieve kijk op de jeugd, die uitgaat van de kracht en creativiteit van kinderen en jongeren. Wij vragen dit ook van burgers en professionals;

Swikaros, een combinatie volleybalteam met jongens uit Groesbeek, Millingen, Leuth en Kranenburg

9

VOLG vindt dat de armoede bij kinderen en jongeren omlaag moet;

VOLG staat voor ruimte voor kinderen en jongeren: plekken die uitnodigen om te spelen, te bewegen en te ontmoeten;

VOLG vindt dat kinderen en jeugdigen een stem moeten krijgen bij (beleid)beslissingen die invloed hebben op hun leefomgeving.

SeniorenMensen willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen en functioneren, het liefst in hun eigen omgeving. Ouderen willen vitaal blijven en midden in het leven blijven staan. VOLG wil dat senioren daarin op een zodanige wijze ondersteund worden dat zij de regie over hun leven blijven behouden. Bovendien, welzijn voorkomt zorg!

VOLG zet zich in voor gezondheidswinst en preventie;

VOLG vindt het belangrijk om mantelzorgers bij de taken die zij hebben rondom kwetsbare ouderen te ondersteunen;

VOLG zet zich in voor zorg van ouderen in eigen huis en waar dit niet mogelijk is zo dicht mogelijk in de buurt;

VOLG vindt dat goed toegankelijke voorzieningen in de wijken en kernen beschikbaar moeten zijn;

VOLG wil een ruim aanbod aan betaalbare activiteiten voor senioren;

VOLG vindt dat de gemeentelijke overheid goed moet luisteren naar en samen moet werken met ouderenbonden, woningbouwcorporaties, zorginstellingen, kerk, huisartsen, wijkagenten en vrijwilligersorganisaties en de betrokken burgers.

VOLG verwacht daarom van alle professionals: º Dienstbaarheid en respectvolle bejegening naar alle partijen; º Bejegening partners op grond van gelijkheid; º Onpartijdigheid; º Betrouwbaarheid; º Professionaliteit.

Wijkteams: Maatwerk per wijkWijken en dorpen verschillen van elkaar: in bebouwing, in mensen en in voorzieningen. En dus ook in problemen, vragen en behoeftes.

VOLG pleit voor maatwerk per wijk en dorp. Het dorp, de wijk, die maak je samen! Met wijkbewoners, vrijwilligers en professionals;

Kulturhus Den Ienloop, Millingen aan de Rijn

10

VOLG gelooft in de diversiteit van ondersteuning en hulpverlening;

VOLG vindt dat de ondersteuning dichtbij en op maat geboden moet worden. Met het wijkteam wordt invulling gegeven aan ondersteuning dichtbij;

VOLG wil en zet zich in voor samenwerking op alle niveaus om zo snellere en efficiënte hulp of ondersteuning te kunnen bieden waar nodig;

VOLG denkt dat leeftijdsdiversiteit (van jong tot oud) bij activiteiten een toegevoegde waarde heeft. Elkaars belangen, wensen en ideeën horen en begrijpen biedt mogelijkheden om van elkaar te leren en elkaar te ondersteunen;

VOLG ondersteunt het idee om in de wijken en dorpen ontmoetingsplekken te creëren waar mensen van alle leeftijden elkaar kunnen ontmoeten en samen activiteiten organiseren.

7. Werkgelegenheid, participatie en laaggeletterdheid

In Nederland leeft gemiddeld zo’n 7% (2016) van de bevolking van een inkomen onder de armoedegrens. D.w.z.: men heeft onvoldoende geld om te leven zoals dat in Nederland normaal gevonden wordt. Sommige mensen zitten net onder die grens, andere ver eronder en kennen echte armoede. Uit onderzoek onder klanten van Voedselbanken in Nederland is gebleken dat een deel van de klanten echt honger lijdt. Ook nu het beter gaat met de economie blijkt dat mensen er niet in slagen om uit de armoede te komen. Vooral 55-plussers hebben moeite om uit deze situatie te komen. Zij staan achteraan op de arbeidsmarkt.

VOLG wil een ruimhartig minimabeleid voeren;

VOLG vindt dat uitkeringsgerechtigden de plicht hebben om actief te zoeken naar een nieuwe passende functie;

Het begeleiden naar betaald werk heeft voor VOLG de hoogste prioriteit;

Vrijwilligers actief bij Buurtpark ’t Groeske

11

VOLG stimuleert iedereen die een uitkering krijgt om vrijwilligerswerk of mantelzorg te verrichten.

De eigen motivatie en talenten zijn bij het vrijwilligerswerk uitgangspunt. Om dit mogelijk te maken is het nodig dat de gemeente organisaties faciliteert die uitkeringsgerechtigden kunnen begeleiden bij het vinden van vrijwilligerswerk. Mensen maken samen de kwaliteit van de samenleving. Het is goed als iedereen een bijdrage levert, dat versterkt ook de sociale samenhang.Het Rijk stelt als eis dat iemand die bijstand ontvangt een tegenprestatie moet leveren. Op zich is daar niets mis mee, zolang dit op een menswaardige manier wordt ingevuld. Een tegenprestatie leveren is geen taakstraf. Verdringing van werkenden door vrijwilligers moet hierbij worden voorkomen.De gemeente treedt op als mediator tussen bedrijfsleven en uitkeringsgerechtigden om zodoende voldoende zicht en invloed op het proces te houden.

VOLG ondersteunt het idee dat burgers met een afstand tot de arbeidsmarkt zoveel mogelijk werk vinden bij een gewone werkgever;

VOLG vindt dat iedereen een waardevolle bijdrage kan leveren aan de samenleving want samen maken wij de kwaliteit van die samenleving.

Moeite hebben met lezen en schrijven ofwel laaggeletterdheid

Ook in onze gemeente heeft 1 op de 8 inwoners moeite met lezen en/of schrijven. Omdat VOLG wil dat ook deze mensen mee kunnen blijven doen in onze samenleving moet hier meer rekening mee worden gehouden; door de overheid zelf en door het bedrijfsleven.

Schakel uit de nieuwe ambtsketen. Gemaakt door Mart Derks

Gedicht geschreven door Michel van Gils

12

Voor de gemeente moet het doel zijn om de dienstverlening, aan het loket, aan de telefoon of via de website, te verbeteren. Eenvoudiger taalgebruik, meer gebruik van symbolen en door gebruik te maken van een voorleesfunctie. Ook onze eigen Taalambassadeurs moeten veel meer binnen onze gemeente worden ingezet. Deze ervaringsdeskundigen kunnen precies aangeven waar het beter moet.Daarnaast moet er meer aandacht komen voor het herkennen van laaggeletterden. Er zijn nu nog teveel “vindplaatsen” die te weinig opleveren. Medewerkers van o.a. de gemeente, welzijnsorganisaties, bibliotheek en het sociaal team die in gesprek gaan met inwoners, moeten geschoold worden om laaggeletterden eenvoudiger te kunnen herkennen.

Het moet voor iedere inwoner mogelijk zijn om zonder lange wachttijd deel te kunnen nemen aan een passende cursus of andere ondersteuning om te werken aan beter lezen en schrijven. Dit kan via een NT1-opleiding bij het ROC of via een cursus bij de bibliotheek. Daarnaast moet er structureel voldoende aandacht blijven voor kinderen met een taalachterstand. Hiervoor is de VoorleesExpress een prima middel.

VOLG zet zich in voor het verbeteren van de dienstverlening, aan het loket, aan de telefoon en via de website;

VOLG wil het gebruik maken van Taalambassadeurs stimuleren om zo laaggeletterden te kunnen ondersteunen;

VOLG wil structureel voldoende aandacht voor kinderen met een taalachterstand.

8. Dorpsagenda’s De gemeente Berg en Dal bestaat uit een groot aantal kernen. Het is belangrijk dat we de leefbaarheid van deze kernen ook in de toekomst behouden en vergroten.Inwoners vinden, vaak terecht, dat de overheid niet goed naar hen luistert. Waar de gemeente in het verleden altijd wist wat goed was voor de inwoner, daar vragen we het nu aan de inwoner. Deze nieuwe manier van werken moeten we ook de komende jaren blijven hanteren. We moeten inwoners structureel blijven uitnodigen om samen na te denken over waar behoefte aan is, wat minder, meer of anders kan. De gemeente zorgt daarbij voor ondersteuning en facilitering.

Twee Groesbeekse taalambassadeurs, Rob Weijers en Leo Peters

Brainstormavond in Kultuurhus Kekerdom

13

In 2017 is in de kernen Kekerdom en Breedeweg begonnen met deze nieuwe aanpak. Inwoners krijgen op deze manier zelf de regie over wat er nodig is en mogen daar zelf over besluiten. Hierdoor ontstaat betrokkenheid bij de inwoners van een kern. Het verhoogt het draagvlak en de kwaliteit van de beslissing.

VOLG zet zich in voor meer betrokkenheid van bewoners van kernen en dorpen.

VOLG vindt dat de gemeente een dienstverlenende/ondersteunende en vragende houding moet aannemen.

9. Duurzaamheid en maatregelen i.v.m. klimaatveranderingVOLG zet zich sinds haar oprichting in 1994 in voor een duurzame samenleving. VOLG zet de komende jaren in op het ‘vanzelfsprekend maken’ van duurzaamheid. In dit verkiezingsprogramma is daarom ieder onderdeel getoetst op duurzaamheid.

De afgelopen jaren heeft de gemeente veel initiatieven ontplooid zoals het vervangen van openbare verlichting met LED-lampen, zonnepanelen op gemeentelijk vastgoed, vervangen van benzine auto’s door elektrische auto’s, vaststellen van een energievisie en het opstellen van een energieconvenant met bedrijven.Voor een echt duurzame samenleving en voor het halen van duurzame doelen die de gemeente heeft afgesproken op provinciaal en nationaal niveau is veel meer nodig.

VOLG vindt dat bij ieder besluit van de gemeente helder moet zijn op welke wijze het bijdraagt aan de duurzaamheiddoelstellingen, onder andere dat de gemeente in 2050 klimaatneutraal is. Met de opgedane kennis en ervaring moet de gemeente bedrijven, burgers en maatschappelijke organisaties stimuleren en faciliteren om duurzaamheid als vanzelfsprekend mee te wegen in elk besluit. De gemeente kan op die manier een voorbeeldfunctie vervullen. VOLG vindt dat de gemeente ook een sturende rol heeft om tot een meer duurzame samenleving te komen. Dit kan de

Aanpak wateroverlast in Breedeweg

14

gemeente doen door het toepassen van voorschriften en vergunningen. Bestaande regelgeving (voorschriften, vergunningen en bestemmingsplannen) ziet VOLG als mogelijkheid om ervoor te zorgen dat nieuwe woningen en bedrijfsgebouwen eerder bijdragen aan de oplossing voor wateroverlast en andere klimaatgevolgen dan dat zij de problemen vergroten.

VOLG wil zich inzetten om samenwerkingsverbanden te smeden tussen de gemeente, bedrijven en burgers om productie en consumptie verder te verduurzamen. Wij vinden dat duurzaamheid bij uitstek een onderwerp is waarop bedrijfsleven, burgers, onderwijs en overheid kansen hebben om nieuwe vormen van samenwerking aan te gaan.Er liggen kansen op onder andere het gebied van voedsel, kleding, bouw, energie, toerisme en mobiliteit waar de lokale economie van kan van profiteren.

VOLG vindt het belangrijk dat er maatregelen worden genomen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Ook in onze gemeente zijn deze gevolgen voelbaar en zichtbaar. Zij hebben grote gevolgen voor economie (landbouw) en maatschappij (wateroverlast). In 2012, 2014, 2016 en 2017 is sprake geweest van forse wateroverlast, waarbij akkers, winkels en kelders onder water liepen en straten tijdelijk niet begaanbaar waren. Daarnaast zijn er ook periodes geweest met juist langdurige droogte. Dergelijke extremen zullen naar verwachting in de toekomst vaker voorkomen. In de gemeente zijn met verschillende maatregelen (o.m. het project Water Werkt in Ubbergen, de Groesbeek bovengronds, regenwater afkoppelen van het riool) al grote stappen gezet, maar meer is mogelijk én nodig om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen. VOLG zet zich in voor meer groen en water in bestaande woonwijken en industrieterreinen.Om maximaal de voordelen van een sterke lokale en duurzame samenleving te benutten en de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, wil VOLG:

dat de gemeente een duurzaamheidsvisie opstelt en een duurzaamheidsagenda om die visie te realiseren, waaronder ondersteuning voor iedere dorpskern bij het opstellen van een eigen energieplan;

het gemeenschappelijk gebruik van goederen stimuleren (bijvoorbeeld autodelen);

vergunningverlening benutten om nieuwbouw en renovatie van bedrijven en woningen duurzaam en energieneutraal uit te voeren;

regenwaterafvoer verder loskoppelen van het riool en water meer zichtbaar maken in het straatbeeld;

meer groen in de bebouwde omgeving;

Boomfeestdag met scholieren van ’t Bijenveld uit Leuth

15

gemeente doen door het toepassen van voorschriften en vergunningen. Bestaande regelgeving (voorschriften, vergunningen en bestemmingsplannen) ziet VOLG als mogelijkheid om ervoor te zorgen dat nieuwe woningen en bedrijfsgebouwen eerder bijdragen aan de oplossing voor wateroverlast en andere klimaatgevolgen dan dat zij de problemen vergroten.

VOLG wil zich inzetten om samenwerkingsverbanden te smeden tussen de gemeente, bedrijven en burgers om productie en consumptie verder te verduurzamen. Wij vinden dat duurzaamheid bij uitstek een onderwerp is waarop bedrijfsleven, burgers, onderwijs en overheid kansen hebben om nieuwe vormen van samenwerking aan te gaan.Er liggen kansen op onder andere het gebied van voedsel, kleding, bouw, energie, toerisme en mobiliteit waar de lokale economie van kan van profiteren.

VOLG vindt het belangrijk dat er maatregelen worden genomen om de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Ook in onze gemeente zijn deze gevolgen voelbaar en zichtbaar. Zij hebben grote gevolgen voor economie (landbouw) en maatschappij (wateroverlast). In 2012, 2014, 2016 en 2017 is sprake geweest van forse wateroverlast, waarbij akkers, winkels en kelders onder water liepen en straten tijdelijk niet begaanbaar waren. Daarnaast zijn er ook periodes geweest met juist langdurige droogte. Dergelijke extremen zullen naar verwachting in de toekomst vaker voorkomen. In de gemeente zijn met verschillende maatregelen (o.m. het project Water Werkt in Ubbergen, de Groesbeek bovengronds, regenwater afkoppelen van het riool) al grote stappen gezet, maar meer is mogelijk én nodig om de gevolgen van de klimaatverandering op te vangen. VOLG zet zich in voor meer groen en water in bestaande woonwijken en industrieterreinen.Om maximaal de voordelen van een sterke lokale en duurzame samenleving te benutten en de gevolgen van klimaatverandering op te vangen, wil VOLG:

dat de gemeente een duurzaamheidsvisie opstelt en een duurzaamheidsagenda om die visie te realiseren, waaronder ondersteuning voor iedere dorpskern bij het opstellen van een eigen energieplan;

het gemeenschappelijk gebruik van goederen stimuleren (bijvoorbeeld autodelen);

vergunningverlening benutten om nieuwbouw en renovatie van bedrijven en woningen duurzaam en energieneutraal uit te voeren;

regenwaterafvoer verder loskoppelen van het riool en water meer zichtbaar maken in het straatbeeld;

meer groen in de bebouwde omgeving;

Boomfeestdag met scholieren van ’t Bijenveld uit Leuth

de gemeente verder klimaatbestendig maken door actieve inzet van bestaande regelgeving (voorschriften, vergunningen en bestemmingsplannen);

meer laadpalen voor elektrische auto’s bij parkeerplaatsen in de openbare ruimte;

energiebesparende maatregelen en opwekken van duurzame energie door inwoners, verenigingen en bedrijven stimuleren;

samenwerkingsverbanden tussen overheid, bedrijven en burgers om productie en consumptie verder te verduurzamen;

de inkoop van goederen en diensten selecteren op duurzaamheid, zoals de lokale beschikbaarheid én duurzaamheid in het gebruik (bijv. elektrisch vervoer bij groenonderhoud);

bewustwording over het belang van duurzaamheid vergroten door dit vanuit politiek en bestuur actief uit te dragen, samenwerking met regionale kennisinstellingen op het gebied van duurzame ontwikkeling vorm te geven en de aandacht voor duurzaamheid op scholen te stimuleren.

Gemeente Berg en Dal doet jaarlijks mee met het Klimaatstraatfeest

16

Welke zaken zijn o.a. de afgelopen drie jaar samen met andere partijen/verenigingen, betrokkenen etc. bereikt:

Natuur en landschap:

Uitbreiding Galgenhei Groesbeek;

Natuureducatie op basisscholen: Er zijn belangrijke stappen gezet voor de natuureducatie op de lagere scholen. De aanleg van het Juffertjespad bij Op de Horst start in oktober. Bij de school in Leuth is de moestuin gestart. De Biezenkamp in Beek heeft een doorgaande leerlijn uitgewerkt en is een moestuin gestart in de groene leefruimte. De school ’t Vossenhol gaat in 8 gebiedjes rond de school aan de slag met natuuronderwijs;

Twee succesvolle Landschapsparades;

Subsidies voor zes particuliere landschapselementen;

Uitbreiding bloemrijke akkerranden;

Project Groenblauwe dooradering, inclusief wandelpaden afgerond;

Project regie op wandelen gestart;

Betere afstemming bermbeheer;

Vlinderidylles in Millingen en Breedeweg aangelegd;

Start begrazing door schapen Groesbeek, Leuth, Ooij;

Onthulling naam van de Vlinderidylle in Millingen met leerlingen van de Martinusschool

17

De gemeente is excellent leerbedrijf voor studenten van Helicon Nijmegen;

Park Mariëndaal samen met vele vrijwilligers opnieuw ingericht;

De 4 eilanden in het Groeske worden door buurtbewoners onderhouden;

Voetbal- en korfbalverenigingen hebben spreeuwenkasten ontvangen;

Samen met Staatsbosbeheer 4 nieuwe bankjes geplaatst in de Bruuk;

Met SLOG nieuwe overeenkomst afgesloten over beheer gronden;

Accommodatie- en subsidiebeleid

Het accommodatie- en subsidiebeleid is geharmoniseerd;

Tennisverenigingen kunnen nu ook, naast voetbal en korfbal, voor vervanging van de velden een beroep doen op een bijdrage van de gemeente;

De huurtarieven voor de drie sporthallen zijn gelijkgetrokken;

Zwembad de Lubert blijft in gemeentelijke handen en er is € beschikbaar gesteld voor verbouw en verduurzaming;

De inwoners van Kekerdom hebben een dorpsagenda vastgesteld en de inwoners van Breedeweg zijn ook begonnen met het komen tot een dorpsagenda;

In iedere kern blijft een dorpshuis aanwezig;

Tennis en turnen zijn als sport toegevoegd in het subsidiebeleid en dit betekent dat de betreffende verenigingen subsidie krijgen voor de sportende kinderen en een vast bedrag per vereniging;

Aanleg kunstgrasveld op hoofdveld Achilles ’29;

Start natuurlijke begrazing

Afronding revitalisatie van zwembad De Lubert in april 2018

18

Herhuisvesting VMBO-leerlingen Werkenrode school in leegstaande lokalen Montessoricollege;

Voorzieningenhart: Nieuwe invulling bestuur en beheer die tot een belangrijke verbetering van de deelname van de wijkbewoners in het Voorzieningenhart heeft geleid. Verbetering en verheldering van de administratieve en financiële processen door een duidelijke beschrijving en vastlegging in contracten.

Kunst, Monument en Archeologie:

Er is een jaarlijks budget beschikbaar voor het onderhoud en herstel van alle kunstwerken die in de buitenlucht staan;

Alle groepen 6, 7 en 8 van de basisscholen krijgen subsidie om jaarlijks naar het Africamuseum, het Bevrijdingsmuseum en Bijbels Openlucht museum Orientalis te gaan.

In Millingen zijn 25 huizen aangewezen als gemeentelijk monument;

Voormalig gemeenthuis in Millingen aan de Rijn, nu ook een gemeentelijk monument

19

Herhuisvesting VMBO-leerlingen Werkenrode school in leegstaande lokalen Montessoricollege;

Voorzieningenhart: Nieuwe invulling bestuur en beheer die tot een belangrijke verbetering van de deelname van de wijkbewoners in het Voorzieningenhart heeft geleid. Verbetering en verheldering van de administratieve en financiële processen door een duidelijke beschrijving en vastlegging in contracten.

Kunst, Monument en Archeologie:

Er is een jaarlijks budget beschikbaar voor het onderhoud en herstel van alle kunstwerken die in de buitenlucht staan;

Alle groepen 6, 7 en 8 van de basisscholen krijgen subsidie om jaarlijks naar het Africamuseum, het Bevrijdingsmuseum en Bijbels Openlucht museum Orientalis te gaan.

In Millingen zijn 25 huizen aangewezen als gemeentelijk monument;

Voormalig gemeenthuis in Millingen aan de Rijn, nu ook een gemeentelijk monument

€ 25.000 extra subsidie beschikbaar gesteld voor erfgoed in de kernen;

Verenigingen uit het Erfgoedberaad werken samen en pakken gezamenlijk projecten op;

Het geheim van Kekerdom is gerealiseerd;

Monumentenschildjes voor alle gemeentelijke monumenten beschikbaar;

Gemeentelijke monumentenstatus voor de Thornsche Molen;

De Erfgoedvisie is vastgesteld;

Gemeentelijke monumentenstatus voor de Kloosterkapel Mariëndaal;

Onthulling Karl Leisner plaquette;

Realisatie van het POP–up museum in Berg en Dal, Millingen en Groesbeek;

Wandeling langs historische grenspalen in Beek;

Sport:

Accommodatie- plus subsidiebeleid geharmoniseerd;

Tennis en turnen toegevoegd aan lijst gesubsidieerde sporten;

Sportstimulering nieuwe stijl gericht op extra inzet op mensen die nog niet bewogen; O.a. mensen met een beperking en ouderen;

Via de Sjors-sportief brochure hebben de verenigingen zich kunnen presenteren aan alle schoolkinderen. Deze kunnen zich nu makkelijker aanmelden bij een sportvereniging;

Kwiek heeft extra middelen gekregen om meer activiteiten voor ouderen te organiseren, in alle kernen zijn fittesten afgenomen;

Start met bewegen voor mensen met dementie in de kernen Ooij en Berg en Dal;

De gemeente neemt deel aan “Uniek Sporten”;

“Bewegen” wordt ingezet door Sociale Teams als onderdeel van de bestrijding op het gebied van eenzaamheid, revalidatie, zelfvertrouwen, overgewicht,

Meer mensen in beweging door sportstimulering

20

5 keer een Sportcafé georganiseerd waarbij het sportteam van Forte welzijn en sportverenigingen met elkaar in gesprek gaan over kansen en bedreigingen die sportverenigingen op hun pad vinden.

Special Olympics 2017 is mede georganiseerd.

Energie: 30 elektrische auto-oplaadpalen worden op strategische plaatsen geplaatst in 2018, 2019 en 2020;

1000 straatlantaarns zijn compleet vervangen; hierbij zijn ook de lichtarmaturen verled; De laatste 300 masten zijn ook CO2 neutraal;

2 elektrische auto’s zijn aangeschaft door de gemeente;

4 auto-oplaadpunten zijn in de parkeergarage in het centrum van Groesbeek geplaatst;

Zeven gemeentelijke gebouwen hebben inmiddels energielabel A;

De energievisie voor de komende vier jaar is vastgesteld;

In zowel Beek alsook in Heilig Landstichting worden door enthousiaste inwoners avonden georganiseerd rondom het thema duurzaamheid;

De eerste energie coöperatie is opgericht;

700 zonnepanelen op gemeentelijke accommodaties;

Met 17 gemeenten gaan we gezamenlijk regionaal opgewekte energie voor eigen gebruik inkopen;

Er is een duurzaamheidslening voor woningeigenaren en huurders beschikbaar gesteld;

Er is een stimuleringslening voor verenigingen en stichtingen beschikbaar gesteld;

Er is een subsidie beschikbaar gesteld voor woningeigenaren en huurders voor het nemen van energiebesparende maatregelen;

Voorloper in Nederland

Inwoners organiseren eigen bijeenkomsten met duurzaamheid als thema

21

Bibliotheek, Laaggeletterdheid en Onderwijs:

De gemeente heeft haar website aangepast en worden er nu meer symbolen gebruikt;

Teksten op de gemeentelijke website zijn in eenvoudiger taal;

Brieven naar inwoners worden in eenvoudige taal geschreven;

In de bibliotheek is gestart met o.a. het Taalhuis, de Voorleesexpress, werken met de e-overheid;

Medewerkers van het Klantcontactcentrum en het Sociaal Team krijgen trainingen om laaggeletterdheid te herkennen. In de training leren de medewerkers ook op welke wijze zij de inwoner kunnen helpen en eventueel doorverwijzen;

Per 1 januari 2017 zijn de Openbare Bibliotheek Groesbeek en de Openbare Bibliotheek Gelderland-Zuid gefuseerd;

Natuureducatie op basisscholen: Er zijn belangrijke stappen gezet voor de natuureducatie op de lagere scholen. De aanleg van het Juffertjespad bij Op de Horst start in oktober. Bij de school in Leuth is de moestuin gestart. De Biezenkamp in Beek heeft een doorgaande leerlijn uitgewerkt en is een moestuin gestart in de groene leefruimte. De school ’t Vossenhol gaat in 8 gebiedjes rond de school aan de slag met natuuronderwijs;

Alle basisscholen kunnen subsidie aanvragen voor muziekonderwijs;

De gemeente is excellent leerbedrijf voor studenten van Helicon Nijmegen;

Herhuisvesting VMBO-leerlingen Werkenrode school in leegstaande lokalen Montessoricollege;

Heb je ook moeite met het invullen van digitale formulieren?

Natuureducatie in de natuur

22

Uitdagingen voor de volgende periode 2018-2022:

Vergroening van de dorpen: Goed voor de leefbaarheid, de gezondheid, de biodiversiteit, voorkoming van hittestress en wateroverlast.

Klimaatadaptatie: het realiseren van fysieke aanpassingen die nodig zijn om de gevolgen van het veranderende klimaat (meer water, droger en warmer) in de toekomst zo geperkt mogelijk te houden. Zowel in de dorpen en in het buitengebied. De uitdaging is om duurzame en multifunctionele maatregelen tot stand te brengen. Het liefst maatregelen waarmee het landschap in brede zin verbeterd wordt. Voorbeeld daarvan is het aanbrengen van graften op de hellingen.

Voor 2020 lokaal beleid opstellen hoe om te gaan met de gevolgen van klimaatverandering.

Borging resultaten voorbeeldgebied: Zorgen dat het afgesproken beheer ook uitgevoerd wordt. Monitoring van de aangelegde elementen als onderdeel van een groter monitoringsplan.

Uitbreiding en optimalisering ecologisch berm- en terreinbeheer. Uitbreiding van het areaal bloemrijke akkerranden. Monitoring van de natuurwaarde van deze bermen, terreinen en randen: Ter vergroting van de biodiversiteit. De gemeente moet (zeker op eigen grond) alles op alles zetten om de alarmerende teruggang van insecten te stoppen. Ook goed voor toeristen en recreanten.

Handhaving van overtredingen in het landschap. Bij voorbeeld: weghalen van paden en beplantingen, honden los laten lopen, zwerfafval.

Het tegengaan van verrommeling van het buitengebied: Het voorkomen van (rommelige) bebouwing op plaatsen waar geen bebouwing gewenst is.

Verdere vergroting van het draagvlak voor natuur en landschap: Verder uitbouw (vergroting bereik) van de jaarlijkse landschapsparade. Doorgaan met de educatieve projecten op scholen.

Verkorting van de lokale voedselketen: Het vergroten van het areaal aan landbouwproducten dat voor de lokale (regionale) markt bestemd is. Is duurzamer. Boeren krijgen een betere prijs voor hun product. Vergroot de afwisseling in het landschap. Leidt tot meer biodiversiteit in het agrarisch gebied omdat de lokale afnemers eisen stellen aan de productie. Streekproducten zijn toeristisch ook interessant.

Uitvoering project Regie op wandelen: Elk dorp zijn eigen ommetjes. Routes die de dorpsommetjes met elkaar verbinden (kralenketting).

Een tunnel onder de Ketelstraat voor de paddentrek.

Invasieve exoten moeten actief worden aangepakt.

Heliconstudenten praktijklessen aanbieden in openbare ruimte op het gebied van beheer openbaar groen.

23

Uitdagingen voor de volgende periode 2018-2022:

Vernieuwing padnaamborden: We hebben subsidie toegekend aan de SLOG voor vernieuwing van de padnaamborden (vooral in het Groesbeekse).

2 keer zo snel vervangen van de lichtmasten inclusief de LED armatuur.

6 boerderijen buitengebied Millingen op de gemeentelijke monumentenlijst.

Aanwijzing van de Limes als Romeinse grens op de UNESCO werelderfgoedlijst (Holtdeurn en Aquaduct zijn onderdeel van de Limes).

Activiteiten uit dorpshuis ‘t Zaaltje samenbrengen met die uit het Bosduiveltje in één gebouw in combinatie met herinrichting van het parkeer terrein, waarmee een toekomstbestendig dorpshuis voor de Heilig Landstichting wordt gerealiseerd.

Upgrade van dorpshuis de Vriendenkring zodat er weer een gebouw komt te staan dat voldoet aan de huidige eisen van de tijd.

Kulturhus Leuth en dorpshuis de Vriendenkring onder een bestuur brengen.

In een gezamenlijke inspanning met SPOG de bestaande gymzalen van SPOG opknappen, zodat weer een goede voorziening voor het bewegingsonderwijs ontstaat voor de leerlingen Groesbeek, Op de Horst en Breedeweg.

Afronden van het marktterrein in Groesbeek met voldoende aandacht voor groen en bankjes.

Geluidsarm asfalt op die wegen waar aanwonenden geluidshinder ervaren

Alle medewerking verlenen aan nieuwbouw Bevrijdingsmuseum.

Onderzoek door de gemeente naar de mogelijkheid tot aankoop van de kippenschuren, verplaatsing van de carnavalsclubs daarnaartoe en woningbouw voor starters op de daarbij vrijgekomen grond.

Vóór Pasen ervoor zorgen dat de Groesbeek en de Spoorbeek structureel een grondige onderhoudsbeurt gekregen hebben; goed voor de inwoners en de toeristen.

Alle medewerking verlenen aan de restauratie van de Mariagrot bij Mariëndaal.

Renovatie van de gymzaal bij ’t Vossenhol, Op de Horst en Breedeweg.

Maatregelen nemen in Beek, Breedeweg en Heilig Landstichting om wateroverlast na heftige regenval te voorkomen.

Plaatsing WOII-infobord in 2020. (Operatie Market Garden en Veritable).

Een nieuwe energie neutrale accommodatie (o.a. kleedkamers, douches) voor DVSG.

Het kerkplein op de Horst en het plantsoen daaromheen moeten grondig worden aangepakt.

Uitbreiding huiskamer gemeenschapshuis Kerstendal.

Toekomstbestendige woningen op locatie Vijverhof.

24

Uitdagingen voor de volgende periode 2018-2022:

De Hemelvaartskoepel en Calvarieberg moeten weer onderdeel worden van het Bijbels Openluchtmuseum Orientalis; het leven van Jezus weer van begin tot eind laten beleven (Van Geboortegrot tot Hemelvaartskoepel).

Een kunstgrasveld voor voetbalvereniging BVC ’12.

Bouw van een uitkijktoren op de stuwwal.

Herinrichting van het Renier van Ooijplein samen met de inwoners.

Verplaatsing droogloods bij Jonkmanshof naar locatie bij de veldoven aan de Ooijse Bandijk.

De Vriendenkring moet worden opgeknapt.

Het beheer van de Vriendenkring en het Kulturhus onder een stichtingsbestuur onderbrengen.

Kunstgrasveld voor korfbalvereniging Klimop.

Eengezinswoningen voor starters en ouderen in Kekerdom.

Parkeeroverlast in Kekerdom aanpakken.

Een stroomkabel onder de weg bij het herinneringsmonument van de schippers in Millingen.

Zes boerderijen uit het buitengebied van Millingen toevoegen aan de gemeentelijke monumentenlijst.

Alle medewerking verlenen om de historische film over Millingen uit 1950 voor het grote publiek toegankelijk te laten zijn.

Houd de kleine kernen leefbaar!

25

Je hoofd hoeft het niet te begrijpenals je hart het maar snapt

VOLG je hart