november 2003 14 nr. 74

L

sting feest 13 januari 2004

15 jaar Booosti het feest ter gelegenheid van het 3e

anuari 2004 van 10:30 tot 18.00 uur

31 augustus 1988 is Booosting opgericht met als doel het i niti ëren en facil iteren van projecten op het gebi ed van Ontwikke7ing, Ontwerp en Onderzoek (vandaar de drie o's). 13 januari 2004 viert Booosting haar 3e lustrum met een creatieve dag in het auditorium van de Technische Universiteit te Eindhoven.

Wie wat anders wil in de conservatieve

bouwmarkt roept een reactie van weerstand

over zich af. Succes kent vele vaders, maar

de vernieuwing kent altijd veel tegen­

standers. Een overdosis vechtlust is echt

nodig. Daar kun je steun bij gebruiken.

Booosting brengt innovatoren bij elkaar of ze

nu uit de industrie, de onrwerpwereld ofhet

onderwijs komen. In de branche-ongebonden-

heid is Booosting ook uniek. Daardoor en ook

door de leeftijd kan Booosting in potentie meer dan

ooit een spilfunctie vervullen.

Omdat het bestuur van Booosting nog steeds van mening is dat de bouw wel een innovatie­

oppepper kan gebruiken, is het plan om op 13 januari 2004 het potentieel van Booosting in te

zetten om te komen tot een verzameling van visies, kansen, ideeën, aanbevelingen en acties. Dit

als een soort van cadeau aan de samenleving. Via een zorgvuldig opgebouwd programma willen

we dan een innovatieversnelling (booost) in de bouw genereren. Daarbij wordt vertrokken van het

wegnemen van drempels, maar vooral ook van het beter benutten van kansen.

De dag bestaat uit drie delen. Lees meer hierover op pagina 02 6- 16 van deze nieuwsbrief.

,

.J

r 02

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A

0:30 Ontvangst & registratie. Koffie met gebak.

11:00 (Deel 1 DE BELEMMER I NG)

Forum bouwinnovatiebelemmeringen

door negen bouwinnovatoren uit diverse disciplines

12:30 Lunch

13:30 (Dee l 2 DE OPLO SS ING )

A VA: Brainstorm met Syntens T oekomstwijzer

NIET-AVA: Slim Bouwen o.l.v. Jos Lichtenberg

15:00 (Dee l 3 DE VERSNELLIN G ) Plenaire uitslag brainstorm bouwinnovatiekansen

15:30 Samenvatting door dagvoorzitter Jan Westra

15:45 Pauze

Voor de duidelijkheid:

Deel 2 Brainstorm met

Syntens Toekomstwijzer is

Alleen Toegankelijk voor

Booostingaangeslotenen,

kortom AV A. Álle andere

programmaonderdelen zijn

openbaar.

AVA Alleen toegankelijk

Voor Booostingaangeslotene

16:15 Symbolische overdracht van de dagresultaten als het cadeau aan de samenleving

16:35 Afscheid van Jos Lichtenberg als voorzitter van Booosting

16:45 Feestelijke verjaars- en nieuwjaarsborrel

... 1 ... 8 .. :_0 .. 0-=E::::in~d::.. ______________ --.,;Z=ie:...:o;.:o:.:.:kJ:.:;::,agi.na 16 van deze nieuwsbrie

,

a n t W oor d k a a r t:=

• ---

Aankondiging van ,het bezoek aan Beamix op woensdag 26 november 2003 van ~ .~ ~ 14.30 tot 19.30 uur -te Eindhoven

Beamix: CREAMIX! Creatieve morte l toepassingen

B eamix is producenr van mortels voor specifieke toepassingen in de bouw. Mortels

op maat gaat Beamix ook niet uit de weg. M en heeft van nature de aannemer als

klant, maar zoekt bewust het contact met onrwerpers, om al dan niet samen met hen

én leveranciers van componenten en bouwdelen, te komen tot nieuwe toepassingen.

Beamix wenst op 26 november de Booosting-gemeenschap te prikkelen

en staa t daarbij voor al les open. Of het nu gaat om het bereiken van

oppervlakte-effecten bij gevels of het bespuiten van 3D -vormen, niets

is te gek. H et ondelwerp van de dag is dan ook 'Creativiteit met mortel­

toepassingen' . Korrweg: C reamix.

Beamix za l haar bedrijfsactiviteiten presenteren en ons trakteren op

demonstrati es van bijzondere oploss ingen en vormen bereikt met

mortels. Wim Berkers en M ark van den Boogaard zullen h iermee

de ptoductietechnische mogelijkheden verd u idelijken en u op ideeën

kunnen brengen voor nieuwe (toepass ingen in) onrwerpen.

W e krijgen een verhaal voorgeschoteld van

A rno Pronk, d ie zich aa n de TU Eindhoven

bezighoudt met ' blobs', waaronder het be­

spuiten van tenrdoek. Recent is een mobiel

kunstpaviljoen, ontworpen door jtugen Bey, geselecteerd voor realisatie in Eindhoven. Dit

onderwerp, maar ook andere blobin itiati even

in de wereld vormen de kern van zijn betoog.

Marieke M uskens, on langs afgestudeerd aan de TUle, werkt bij Beamix

aan creativiteitsonrwikkel ing. Z ij zal, mede ter inleiding van een

discuss ie in groepen, een verhaa l houden over haar erva ringen met

productonrwikkel ing en innovati e bij Beamix en met name de wijze om

daa r zoveel mogelijk mensen binnen en buiten Beamix bij te betrekken.

Om de creativiteitsdiscussie die na de pauze is gepland, richting te geven

wordt de deelnemers verzocht om nu alvast na te denken over

knelpunren in de bouw. M arieke zal dan ter voorbereiding, vooraf

telefonisch contact met u opnemen ove r uw wensen en ideeën .

............ to ren, gemaa kt met gli jbe kist ing L ......... van gaas ge vormde ol i fa nten word en voor zi en van ge kl eurd spui tb eto n

f03l

,

I

..J

r~ ~mobiel kunstpaviljoen ~ tu nn elb ouwpro j ect

11

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A

14:30 Ontvangst

15:00 Opening door Jos Lichtenberg, voorzitter Booosting 15:10 'Bijzondere toepassingen en vormen met mortel'

door Wim Berkers en Mark van den Boogaard,

resp. manager strategy & business-development en hoofd verkoop bij Beamix

16:00 'Blobontwikkelingen en het mobiele kwtstpaviljoen' door Arno Pronk, TUle

16:25 'Productontwikkeling en innovatieprocessen bij Beamix'

door Marieke Muskens, R&D Beamix

16:45 Pauze

17:00 Creativiteitsdiscussie in groepen

18:00 Slotdiscussie met 'hap & sap'

19:00 Eind

• Aanmeldingen dienen voor 10 november bij het Booosting secreta ri aat binnen te zijn .• Er is een

limiet gesteld van max. 30 personen .• Bij overboeking wordt een wachtlijst opgesteld en zal gewerkt

worden op vo lgorde van ontvangst. • Booostingaangeslotenen krijgen voorrang.

Inschrijving via de antwoordkaart of booosting@ooo.nl

NAAM

BEDRIJF

ADRES

I I POSTCODE WOONPLAATS

I I I TELEFOON

I I E' MAIL

o komt op >Joensdag 2 november naar Beamix.CreamlX e Eindhoven van 14:30 tot 19:00 uur mer personen. (zie pag. 03-04)

o komt op dinsdag 2 december naar VPT Perforatietechnieken te H eusden

van 14:30 tot 19:00 uur met personen. (zie pag. 05)

o komt op dinsdag 13 januari 2004 naar 15 jaar Booosting te Eindhoven

en schrijft zich in voor: (zie pag. 01-02, /6)

O Deei 1 De belemmering: Forum over bouwinnovatiebelemmcringen

O Lunch o Deel 2 De oplossing: Brainstorm met Synrens Toekomstwijzerspel. (A VA) O Deei 2 De oplossing: Slim Bouwen

o Deel 3 De versnelling

o Borrcl

AVA staat voor ALLEEN VOOR AANGESLOTENEN

Booosting Postbus 596 2600 AN Delft

-,

•

L

,

Kunstjes met staal Bezoek aa n Pe rforatietec hni ek casset t egev e l .,

V ersteeg PerFo ratietechn iek VPT is een relati ef klein bedrijf met 20 medewerkers met een zéér

indrukwekkend machinepark voor de bewerking van staal en aluminium. T ot de mogelijldleden

behoren perforeren en rel iëf drukken, laser snijden (gri ll ige vormen), volautomatisch complexe vormen

vouwen met een zeer vernuft ige en voor Nederland un ieke, vouwmachine, zetten, walsen, coaten en

art pu nch. Hierb ij rekent speciaal ontwikkelde software een gerasterde foto of logo om in een

perforariepatroon dat bes taa t uit verschi llende ga tdiameters door el kaa r. Altijd bijzondere

klantspecifieke opdrachten, d ie in samenwerking met de ontwerper tot srand komen. Kortom Idein,

groot, dik, dun, VPT is voor geen enkel gat re vangen.

Een bezoek aan her creatieve bed rijf zal u als ontwerper zeker op n ieuwe ideeën brengen.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A

14:30 Ontvangst 15:00 Welkomstwoord vanjos Lichtenberg, voorzitter Booosting 15:05 Algemene presentatie door Piet Versteeg, oprichter van VPT

15:30 Pauze 16:30 Toepassingmogelijkheden met VPT producten. Ideeën en voorbeelden

van Peter Moser, hoofd verkoop Imarketing bij VPT

17:00 De ontwikkeling van nieuwe hekwerken. Over samenwerken met VPT

door Hans KalkhoVC11, partnerarchitect Atelier PRO

17:15 Tegenlezing

17:30 Discussie

18:00 Borrel

19:00 Sluiting

U bent van harte welkom! Maximum aantal deelnemers: 25

Inschrijving via de antwoordkaart of booosting@ooo.nl

IJ

+-' ~ u

(!) C> .,..., <:: '" 0 '" Q..

<... ,.

0. t... V) <l.J <::

'" .0 ::r: <l.J ...., <= Ê ~ (!)

"'" (!) <:: <...

(!) <... <l.J 3 ""

,. "'" "" 0 (!) :r: ..<::: .c -'<

(!)

o>+-' '" <= "" .~ (!) V) a; <...

<... <::

"'" "" '" "'" u ::r: .; V)

0>"" +-' <=

-'< <= 0 <= <l.J ., 0 <l.J

"" '"

..J

--------------~------------------------~'ï

Vers l ag van het bezoe k aan het futur is ti sc he busstat i on i n Hoofdd orp op 20 maart 200 3

De moedige mensen '\#@n [h(8;t

Z\\'l\Vl(8;rfoc(8;~t(8;@lM

M oedig, omdat je niet weet waar je uit komt als je er aan begin t, aldus een van de aanwezigen. Een

boeiend proces om aan te horen. Kort t ijdsbestek, nieuw idee uitwerken met branchevreemde

maritieme technieken, nieuwe tOepass ing van piepschuim als consrrucri emateriaal, enz. H et woord

ve rtrouwen viel herhaaldelijk. Zonder vertrouwen van alle bouwpartij en in el ke andere teamgenoot

was de prachtige ZwerA<ei, het futur istische bussta tion in Hoofddorp, nooit ter wereld gekomen.

Heer Haan d rikman. opdra c ht ge ve r D e Z uidtangenr kostte uiteindelijk € 25 0 miljoen, voor 14 haltes mér uirstraling. H et was een

Europese aa nbestedingsprocedure voor archirecten. U iteindelijk werd het VHP Architecren uit

Rotterdam met architect N io. Voor de ui tvoering was het project op de markt niet te slijten.

H aandrikman had relatie met aannemer O oms, met wie al ee;'der een halte was gereal iseerd en zo werd

her project toch uitgevoerd. H et project won twee prijzen: langste busbaan en meest innovatieve

project, omdat er ook een trambaan va n gemaakt moest kunnen worden.

Heer Nio. architect H et station is voo r lokaal openbaar vervoer. E r moes t een ander beeld van openbaar vervoer komen:

uitstraling. Initieel was gedacht aan een visgraatmotief met aparte bushokjes. N io wilde een integrale

aanpak en deze is geaccepteerd. H et moest een ' los' ontwerp zijn. N io presenteerde twaalf

voorsrellen, met het eindvoorsrel reeds in gedachten. Veel gesprekken zijn gevoerd over de

productiemerhode, rraditioneel of industrieel. Een onrwerp van een ligbad op basis van piepschuim

(modulair) was een voorbeeld om voor een industriële methode te kiezen. D e vraag was hoe krijg je

,

~

L __________________ --______ ~------~ _____________ ~

(Verslag Gevelinnovatieprijs 2003 )

""------------

Gevel Innovatieprijs 2003 Net als twee jaar geleden werd tijdens de Internationale Bouwbeurs in Utrecht in februari 2003, in

het Geveltech paviljoen de Innovatieprijs 2003 uitgereikt. Een initiatief van de VMRG met

medewerking van Booosting.

De opzet is dat groepen van studenten gedurende een relatief korte periode werken aan een

gevel innovati e. Daarbij is de opdracht om te vertrekken vanui t een bepaald product of materiaal en

daartoe contact met de leverancier te onderhouden. Interessant is daarbij de confrontatie tussen de

vaak verstarde industrie en de positieve naïviteit en onbevangenheid die studenten kunnen

tentoonspreiden. De climax wordt gevormd door tijdens de bouwbeurs het ontwikkelde concept met

trots en motivatie in het openbaar te presenteren aan de hand van een prototype. H et project levert

de studenten overigens ook studiepunten op. H et mes snijdt dus aan twee kanten.

Dit jaar vielen de Delftse studenten door

omstandigheden af en bleef het aantal in­

zendingen beperkt tot twee Eindhovense

bijdragen.

De driekoppige jllly bestond uit: Mark van Delft, directeur van de 'Van Delft G roep'

(gevel bouwer) , Henk van Laarhoven van

Hubert-Jan Henket Architecten en tevens

lid van de Raad van Advies van Booosting

en Jos Lichtenberg, voorzitter van Booosting.

De juty luisterde aandachtig naar beide

presentaties en vormde zich aansluitend een

oordeel. De inzendingen bleken moeilijk

onderling vergelijkbaar.

De groep bestaande uit Hann van Dartel, René Dobbelsteen en Menno van Klundert, was gekoppeld

aan Rockwool en had een bottom-up benadering gevolgd , dat wil zeggen: zij vertrokken vanuit het

materiaal. Het team ontwikkelde het zogenoemde Rockelement; een sandwichconstructie bestaande

uit voornamel ijk steenwolproducten . Daarbij valt te denken aan het hardgeperste gevelbekledings­

materiaal Rockpanel en producten uit het isolatieassortiment. Door te vertrekken vanuit de

materiaalkarakreristieken, waaronder een hoge vormstabiliteit, kwam de gtoep op de gedachte om via

prints allerlei effecten te realiseren, waaronder een imitatie marmeren gevel en ook een gevel met een

baksteen uiterlijk. Plaatnaden werden onzichtbaar weggewerkt zonder gevaar op krimpscheuren. De ~

=---"~;;=<=-============'"==""II_F'"""""",~"",,~~~~-,," .. __ .~ . ~. _~. __ .. 11 _____________________ _ r ----------------------- , de vorm controleerbaar voor productie. Krachtberekeningen zijn statisch uitgevoerd. Voor verlichting

e.d. zijn uithollingen gemaakt. Het project was teamwork met veel vertrouwen onder de partners.

Heer Lont, aannemer Ooms Bouwmaatschappij bouwt over de gehele wereld veel in bitumen, voor woningbouw en

utiliteitsbouw en landingsbanen. Toen Lont het ontwerp van het busstation voor het eerst zag vond

hij het een bijzondere fa ntasie van de architect. Maar na een gesprek met de arch itect heeft hij

gedecideerd gezegd 'We doen het'. Ondanks alle onzekerheden. Ooms is een innovatief bedrijf en de

pr-uitstraling van d it project is erg belangrijk. Na de toezegging kwamen alle technische vragen, over

de dichtheid van het piepschuim en de dikte van de polyester, en de daarmee samenhangende prijs.

Toen vormde zich een bouwteam om alle vragen voor een bouwaanvraag op te lossen. U iteindelijk

is het busstation in een tent gemaakt.

Heer van der Windt, ingenieur Ingenieursbureau Zonneveld had al eerder ervaring opgedaan in projecten met bijzondere

vormgeving. In het programma C imatron is het busstation gemodelleerd, inclusief alle voorzieningen.

D it programma is ook gebruikt voor de besturingssoftware van de vijfassige freesmachine. Het

laminaat van het busstation is zo'n 900 m' en is 5 tot 8 mm dik. De grootste overspanning is 32 meter.

De maximale doorbuiging bij wind is 100 mmo Er zijn versch illen in uitzettingscoëfficiënt tussen

piepschuim en polyester. De huid van polyeste r vangt alle krachten op, het piepschuim fu ngeert als

afstandhouder, tegen plooien. Op enkele punten in het model kwam het polyester los van het

piepschuim. Hierdoor zijn eisen gesteld aan de kromtestralen in de huid, die moesten gtoter zijn dan

150 mmo Om de krachten naar de fundering te leiden is gewerkt met multiplex en staalplaten.

Heer de Boer, freezer Marin is een kennisinstituut voor maritieme constructies. De inbreng in het project was de model­

makerij . Marin heeft een vij fass ige freesmachine en kan vo lled ig 3-D freezen (minder banen nodig

dan bij drie-assig). De aanpak was het project op te delen in kleine blokken en deze op het werk te

verl ijmen . Het project is uitgevoerd in EPS 15, blokafmeting 4xl,25x 1,25 meter. Totaal 200 blokken.

~---------------------------------------------------,~

jUly gaf aan gediscussieerd te hebben of het

niet beter zou zijn geweest om in plaats van

imitaties en prints van het natuurlijke

rockwool te vertrekken. De achterkant van

platen is soms boeiender dan de voorkant.

Anderzijds ge tuigt de keuze van markt­

realisme. De hang naar eerlijke oplossingen

bestaat vooral bij architecten en minder bij

andere beslissers.

De andere groep bestaande uit Ivo Janssen, Niels Oudenaarden en Emil Talen, had glas

als materiaal gekozen en was gekoppeld aan

Pilkingcon. Dit team was van het gebouw als

orgaan uitgegaan en legde, gefascineerd

door de transparantie, de gevel uit als een

communicatie-element. Dat verklaart de

titel van het project Orgaevel. H et model

bes tond uit een maquette waarmee een

concept werd toegelicht. Deze maquette

bestond uit een aantal segmenten, waarmee

verschillende mogelijkheden werden

gecommuniceerd. Zo werd duidelijk

gemaakt dat· je leidingen zichtbaar kunt

maken, dat je de brede spouw (wellicht ook

als klimaatgevel interpretabel) als een soort

etalage kon beschouwen, enzovoorts. Door

de benadering vanuit het concept was de groep wat minder aan de uitwerking toegekomen. Zo

ontbraken details of een praktijkvoorbeeld.

H et logisch gevolg was dat het eerste ontwerp als real istischer en technisch beter onderbouwd (globale

details, materiaalanalyse, bouwfYsische aspecten) en het tweede als oorspronkelijker werd beoordeeld.

De doorslag gaf dat de compleetheid van de Rockwool groep (inclusief een mooi gepresenteerde

brochure) goed overkwam en ook kreeg de jury de indruk dat deze groep een betere interactie met

het bedrijf had gehad. Dat de jury het er nog even over heeft gehad om het prijzengeld te delen geeft

al aan dat het moeilijk was een keuze te maken. Die weg wi lde de jury echter ui t principe niet

bewandelen. De opdracht was om een winnaar aan te wijzen en na rijp beraad werd gekozen voor de

Rockelement-gevel. Als voorzitter van de jUly mocht Jos Lichtenberg tenslotte aan Harm, René en

M enno een cheque van € 700,- en aan Ivo, N iels en Emil een cheque van € 300,- overhand igen.

Maarten Willems, Universirair docent TU Eindhoven I Secretaris Booosting

Jos Lichtenberg, Directeur A + I Voorzitter Booosting

VAN HARTE PROFICIAT!!

r 10

Vooral aan de aansluiting van de diverse vlakken is aandacht geschonken. In het bijzonder moest

rekening worden gehouden met de maand levertijd van de blokken, de toleranries van piepschuim

van 5 mm/m en de grote afvalsu'oom bij het freesen. Na het freeswerk vond geen handmatige

nabewerking plaats en zijn de extra mogelijkheden van CNC benut.

Heer Schrama, montage, constructie van kunststofwerken

Kenmerken van kunststof zijn vormvrij , lichtgewicht, vandaalbestendig, anrigraffiti, vlamdovend, UV­

bestendig en milieuvriendelijk. Polyproducts is gespecialiseerd in de verwerking van vezel versterkte

______ .. ... André Roelofsen

kunststof voor o.a. gevels, beton mallen, appendages. Het verlijmen van de piepschuimblokken en het

aanbrengen van de vezelversterkte kunststof is op de bouwplaats gebeurd in een tijdelijke productiehal

(tent). Kritiek punr in de productie was het hijsen en het plaatsen van de dakdelen m.b.v. een hulp­

staalconstructie. Schrama roemde de open en constructieve samenwerking tussen alle projectpartners.

Heer Verburg, architect, bestuurslid Booosting, tegenlezer

Heeft rwee vragen: Waarom niet vaker kunststof als hoofddraagconstructie?

Is het zo dat krappe budgetten innovatief denken bevorderen? Maar is € 800/m3 wel zo krap?

Hij vindt het busstation een prachtig bouwwerk en bewondert ook de samenwerking, maar vraagt zich

af wat er nieuw aan is. In de daarop volgende discussie anrwoordt Nio dat het innovatieve vooral in

de schaal van het project zit. Niet in de wijze waarop het in elkaar is gezet, wanr daarvoor waren veel

handel ingen nodig en zijn traditionele technieken gebruikt. Zo blijkt er ook veel tijd te zijn

geschonken aan het wegschaven van de oneffenheden in het lichte schuim. Hij benadrukt dat het

freezen en verlijmen wel vernieuwend is.

Een grote bottleneck blijkt nog steeds de stap van een organische schets naar de computer. De drijfveer

om kunststof te gebruiken ligt voor Nio in de mogelijke toepassing van vloeiende vormen, waarvan

dit busstation het begin is. Er zijn grote verwachtingen voor de toekomst; piepschuim is veel meer dan

isolatie alleen.

Nico Noort, Projectmanager Corus Colors I Bestuurslid Booosting

L ____ ~ ______________________________________________ -

L.

·int.i·Wii,i, _____ a....:9'--e_n_d----'-a __ --'

Activiteiten Beamix: Creamix te Eindhoven (zie pagina 03-04)

VPT Perforatietechniek te Heusden (zie pagina 05)

woensdag 26 november

dinsdag 2 december

dinsdag 13 januari 2004 dinsdag 24 februari

15 jaar Booosting te Eindhoven gedeeltel ijk (A VA) (zie pagina 01-02, 16)

Licht

(A VA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen van Booosting

•••••••••••• Booostin9

booosting __ d_o_e_l_s_t_e_l_l_i_n....:9,---, • • • • • • • • • • • • •

Op 31 augustus 1988 is Booosting opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van industrie, industrieel ontwerpers en architecten. Booosting heeft zich als doel gesteld het proces van

vernieuwing en verbetering in de bouw wezenlijk te versnellen; daarvoor wil zij ideeën en projecten op het gebied van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling initiëren en fac iliteren. Door haar structuur en de stimulerende en activerende initiatieven die zij ontplooit heeft Booosting een unieke positie binnen de bouw verworven. Aangeslotenen wordt de gelegenheid geboden om hun eigen bouwwereld te vergroten door ervaringen te delen, ideeën op te doen en banden aan te gaan met aanpalende disciplines. • •••••••••••••••••

Booostin9 colofon

: • • • Delftechpark 22 Postbus 596 2600 AN Delft

..

telefoon 015 2629033 telefax 0152629034 e-mail booosting@ooo.nl

homepage www.booosting.nl

contactpersoon Jolanda Steenhouwer

bereikbaar ma en di van 9.00 tot 17. 00 uur en op wo van 9.00 tot 13.00 uur

redactie Jolanda Steenhouwer

vormgeving Patricia Brouwer Design

druk Drukkerij Hans T ruijen

met dank aan Wim Berkers, Martike de Grip, Hans Kalkhoven, Peter Moser,

Marieke Muskens, Annet Niens, Arno Pronk, Martijn Veldkamp

voorzitter Jos Lichtenberg A+

secretaris Maarten Willems TU Eindhoven

penningmeester André Roeloften Neonis Designers

lid Thijs Verburg Verburg Hoogendijk architecten

lid Harm Boomsma Boomsma Innovations

lid NicoNoort Corus Colors

lid Prido v. Nieuwamerongen Arconiko Architecten ~

.J

•

L.

Nieuwe participant Buitink Technology. advanced lightweight structures contactpersonen : ir S. R. de Vries , directeur, Hartike de Grip , structu r al designer

BUITINK /~,-~ TECHNOLOGY

Bui tink Technology (vh Buitink Zeilmakerij) is

gespecialiseerd in het o ntwikkelen, vervaa rdigen en

leveren van talloze producten van zeildoek, technisch

textiel en Folie. (Voor)gespannen m embraa nconstructies,

(dubbelgekro mde) spanplaFo nds, toepass ingen met

ETFE-Folie als luchtkussendaken en inAatables (o.a.

springkussens, producrvergrotingen, therapeutische koe­

baden, doorwerktenren). Een andere specialiteit is het

bedrukken van zeildoek, technisch textiel en ook moeilijk

Advaneed Lightweight Struerllres

Nieuwgraaf 210 6921 RR Duiven T 026-319 4181 F 026-319 4191 E info@buitink-technology.com

www . bu i tink-techno l ogy . com bedrukbare (ETFE) Folies.

H et zeer innovatieve bedrijf heeft de technologie voor diverse ve rbindingsmethoden in huis en heeft

zelf (ETFE) lasmachines ontwikkeld. M en is door deze Aexibiliteit in staat met, oF op aanvraag van

klanten specifieke producten te ontwikkelen. Bui tin k is continue op zoek naar nieuwe materialen en

technologieën, niet alleen reden om veel sam en te werken met T UD en TUE, maar ook om zich aan

te sluiten bij Booosting.

A + Bureau voor Bouwprodukrontwikkeling

ABT Adviesbureau voor Bouwtechniek Aldus bouwinnovatie BDA Groep Boomsma Irmovations Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau D3BNC J. dgmr raadgevende illgenieurs ing. Karel H Dekker dorsserblesgraaf Façade Consulting 6- Engineering GeNie ConStIlt en Partners Leylandi Consultancy

Mat Afbouw MBI De Meeuw Oirschot Octall/be Space Struc/llres Oskomem Plnstica Plaat PlatirlOx Special Products Polyblock Polynorm Bruynzeel Poly Products RCSystem Reynolds Architecttlllrsystemen Rockwool SAB-Profiel

COURAGE EG"M Architecten Hubert-jan Hmket Architecten jMDS MUA, Maurer United Architects Piode RPHS architecten Snelder Vola Petit Arcbitecten jfm 'f ïmmers 'fillls + Horsting Architecten Verburg Ilooger/dijk Arcbitecten Van WII/'S, Buro voor Architektuur XX architecten ell bouwmallagement ...

,

RGD, Directie Omwerp 6- Techniek Schoonderbeek 6- Partners Advies Ingenieursbureau Zonneveld E/sZij/stra

SInvenburgs Bouwbedrijven Somfj Nederlmrd Trespa International Ubbillk Neder/mld Wagenbouw Accommodaties WentzeI

l'riso Kmmer jaap Konillg Neonis Illd Design 6- Corpomte Gmphics Robill /lood Produkties

I ~'~I~~~ Beamix BRS Staalwerken Bruynzeel Keukens en Kasten Buitink Zeilmakerij Corus Colors Eaton Holec Laagspanning Hobone Holonite Hunter Douglas Lenco Zonwering Limburg Kozijnen Limburgia Deuren Limelight

ZNS Vall Dam Geveltechniek

ArchipelOllwelJ,ers Architectenbureau Boesten-vall Vliet Het Architecten CO/lSOrf Arconiko Architecten Atelier PRO Atelier Zei/lStt'fJ, vall der Pol Böhtlingk architectenbureau jan Brouwer Bullborst ArchitectC/l en Stedenbouwers CEPEZED

TNO Industrie Marcel Vroom

Aedes, vereniging /Jan woningcorporaties Bouwen met Staal Centrum Hout VMRG I I •

f logeschool Bmbant Slixion Hogescbool Enschede TU Delft, lIakgroep BOltwtechnologie TU Delft. Faculteit Lucht- en

mimtcvaflrttechniek TU Eindhoven,focuheit Bouwkunde

.J

1IIIIIIIIEIIIII~ __ m_a_a_rt __ 2_0_03 __ ~1

De waarden en normen van IFD Rechtgeaarde ondernemers zoeken voortdurend naar wegen om onderscheidend te kunnen zijn in de verdringingsmarkten waarin ze opereren. Na afloop van de selectieprocedure van de 3e tranche van de IFD-stimuleringsmaatregel 2002 kunnen 22 organisaties in de bouwkolom, nu met wat meer budgettaire ruimte, weer laten zien wat hen zo uitdaagt.

E ven wat cijfers. Voor 2002 was er € 2,5 miljoen beschikbaar, met een maximum van € 250.000,­

voor bouwprojecten en € 25 .000,- voor haalbaarheidsonderzoeken. Gebleken is dat menige

initiatiefnemer dit de afgelopen jaren als een relevante stimulans heeft ervaren. Zonder deze bijdrage

'zou het project er niet zijn gekomen' of 'zag de opdrachtgever er geen brood in ' is een regelmatig

gehoorde verklaring achteraf. In drie tranches ('99, '00 en '02) samen zijn er zo'n 289 projecten

aangemeld waarvan er 70 zijn aangewezen als demonstratieproject. Hieronder vallen ook een tiental

haalbaarheidsonderlOeken. Tot nu zijn hiervan slechts twee projecten niet gerealiseerd.

blijvende inspiratie De geselecteerde projecten laten weer van alles zien, van woon- en serviceconcepten tot nieuwe

samenwerkingsverbanden en procesinnovaties, van visies op de renovatie van de bestaande

woning(hoog-) bouw tot intelligente installatiesystemen. Met een ogenschijnlijk geroutineerde,

maar niettemin grote inspanning, streeft de SEV er naar een blijvende inspiratie te bieden op basis

van een gevarieerde informatieverstrekking en promotie rondom de nu in totaal zo'n 70

demonstratieprojecten.

Het valt niet te ontkennen dat voor menige deelnemer de te genereren PR dan ook meteen de op één

na belangrijkste reden is om in te zenden voor de demonstratiestatus. Een goed voorbeeld daarvan is

het veel gelauwerde project De Bolder, het Mammoet hoofdkantoor in Schiedam. H et zou zonder

subsidie nooit zo zijn gebouwd (en zo zal dus nooi t meer gebouwd worden ... ). En behalve de

spectaculaire plaats waar het gebouwd is (de Grootint-loods voor boorplatforms in Zwijndrecht) en

haar evenzo spectaculaire verplaatsing over het water, is het zeer traditioneel gebouwd en toont het

slechts het hijsvermogen van de opdrachtgever. T och lijkt het te hebben geïnspireerd tot een mogelijk

nog spectaculairder project. H et kantoorgebouw D e Brug van Unilever in Rotterdam, waar - in de

loop van 2003 - 15.000 m' boven (niet op!) een volledig operationele fabriek gebouwd is.

11 ...I

Onder de paraplu van het bijna sleetse DuurzaamBouwen is de IFD-strategie door de SEV naar voren

geschoven als mogelijk antwoord op het toenemende bouw- en sloopafval (in enkele jaren gestegen

van 15 naar zo'n 19 miljoen ton per jaar) én het consumentgericht bouwen (levensloopbestendigheid).

En deze strategie lijkt als een soort killerapplicatie in de altijd wat trage bouwmarkt brede aanhang

gevonden te hebben. Je zou kunnen zeggen dat het in de afgelopen drie jaar heeft geleid tot het

focussen van de bouwende partijen op het verhogen van het industrialisatie niveau van hun projecten.

D e logistiek van het bouwproces wordt belangrijker. En we zien steeds meer de daarvoor

noodzakelijke procesgeoriënteerde invulling van een project zonder dat daa rbij het (product)

gebouw uit het oog word t verloren.

samenwerking Een tweede aspect word t ook duidelijk, en wel een dat breed wordt gesteund door de aangeslotenen

van Booosting. Om echt concurrerend te kunnen zijn en een zinvolle ontwikkeling te kunnen voeden

dient er meer en structureel samengewerkt te worden tussen opdrachtgevers, ontwerpers, toe­

leveranciers en marketeers. Er moet een regelmatige betekenisvolle uitwisseling van informatie tot stand

worden gebracht, in het algemeen en in het project. H et spreekt voor zich dat de gebruikelijke los/vaste

samenwerkingsverbanden in de bouwkolom teveel hebben geleidt tot opportunisme. W e zien dan ook

andere organisatiestructuren ontstaan (CEPEZED systems, RSC) of meer voor het voetlicht treden

(De Meeuw bouwsystemen).

Gezien de sterk gestegen aanmelding van projecten is duidelijk dat de SEV een behoorlijke dynamiek

heeft weten te genereren. En je mag concluderen dat de suggestie van industrialisatie, flexibiliteit en

zel fs die van de demontabiliteit goed gedijt in de chaotische overgang van een aanbod naar

vraaggestuurde markt. H et wekt blijkbaar grote vetwachtingen op het gebied van efficiency en

besparingen van tijd, bouw- en sloopafval als een remedie tegen het stijgende kostenniveau, de

capaciteitsproblematiek en die zo onbeheersbare consumentenvraag. Maar het zijn grote woorden die

alsmaar verder worden opgerekt, met het gevaar tenslotte uit te lubberen.

De vraag is dan ook of de markt met deze huidige blijk van interesse bevestigt dat het IFD-bouwen,

onder begeleiding van de SEV, tot een duurzame verandering zal leiden. Want daarvoor is meer nodig

dan een zak met duiten én gratis publiciteit, hoezeer dat ook aan onze zo praktisch ingestelde aard

tegemoet komt. Economische drij fve ren alleen zijn nu eenmaal niet voldoende om de extra

inspanning van individuen te eisen die vaak nodig is voor een 'leven na het experiment' .

Idealisme zou zo'n extra drijfveer kunnen zijn. Daaruit spreekt de verwachting dat ook bezieling, drive

en enthousiasme het succes van organisati es kunnen bepalen. Maar het is slechts hier en daar in de

projecten te zien dat idealistische opvattingen ook een werkelijke rol spelen.

bouw - en sloopafval verbieden O ok enige dwang kan een drijfveer zijn om innovaties in de bouw blijvend te stimuleren. Prof ir Jouke Post deed tijdens het debat op de SEV-manifestatie een wel heel rigoureuze voorzet op de vraag wat

hij zou doen wanneer hij minister zou worden in het nieuwe kabinet: 'je moet gewoon het storten van

bouw- en sloopafval verbieden dan komen de innovaties vanzelf' . De vraag is dan wel of die zich zullen

richten op de bouwkolom of toch eerst op het ontwijken van de regelgeving. Mogelijk helpt een

vooruit te betalen velw ijderingsbijdrage naar rato van de milieubelasting om het gebouw over 50 of

100 jaar op te kunnen ruimen (zoals bij ons witgoed).

~-----------------------------------------------------~

r

Maar wat vooral opvalt in het overzicht van de 108 projectvoorstellen voor de 3e tranche is toch het

uitblijven van het aanscherpen van de criteria die aan IFD ten grondslag liggen. De voortdurend

terugkerende toelichting 'het geheel gebouwd volgens IFD-principe' werkt zodoende op een

gegeven moment alleen nog op de lachspieren.

Ook voor de jury lijken de belangrijkste criteria te zijn of het - voor Nederland - vernieuwend en

inventief is én of de potentie van flexibiliteit is geïntegreerd. En daar mag wel een kritische

kanttekening bij geplaatst worden.

flexibiliteit Vernieuwend (in de woningbouw) is niet zo'n kunst zou je zeggen, in een industrietak die jaren de

vernieuwingen heeft tegen weten te houden door een gebrek aan werkelijke marktwerking. En wat

flexibiliteit betreft is het zoals met de overige criteria; over welke flexibiliteit hebben we het eigenlijk

(operationele, functionele, esthetische .... ) en hoe verhouden die zich dan ten opzichte van elkaar? Wat

is een industriële productie- of bouwwijze; m.a.w. resulteert het project in de noodzakelijke

schaalvergroting van de productie, continuïteit van afzet en aldus continuïteit van de onderneming?

Wordt er werkelijk een vermindering van bouw- en sloopafval bereikt en is demonteren behalve

functioneel ook economisch zinvol? Heeft de voorgestelde manier van IFD-bouwen wat betreft

techniek of methode werkelijk de mogelijkheid om breder toegepast te worden; m.a.w. wordt

marketing ingezet als professionele discipline? En leidt het project tot een efficiënter bouwproces dat

anderen in de markt ook zo kunnen invoeren, m.a.w. hoe staat het met de projectonafhankelijkheid

van het resultaat? Hoe zorg je dat de kostbare planningsarbeid niet op één project wordt afgeschreven.

En dan natuurlijk de zoektocht naar wat die consument nu eigenlijk wil: 'hoe bepalen we wat gewenst

is én gewaardeerd'?

oude wijn in nieuwe zakken Omdat in de meeste demonstratieprojecten de antwoorden ook nu weer worden ontweken, wordt

terecht door critici het bekende adagium 'oude wijn in nieuwe zakken' uitgesproken. Er bestaat

literatuur uit 1946 waarin de principes van industrieel en demontabel bouwen al worden behandeld.

Sinds die tijd zijn er al meerde pogingen gedaan om op basis hiervan een verandering in het bouwen

te realiseren. Tot nu toe zonder succes, het zijn steeds geïsoleerde experimenten gebleven.

Willen we IFD ditmaal wél zien uitgroeien tot een duurzame verandering in de bouw dan is toch een

vootwaarde dat de getoonde R&D- en prille marketinginspanningen zich laten synchtoniseren. Zodat

werkelijk beleid kan worden geformuleerd op breed gedragen, heldere begripsvorming en algemeen

toetsbare criteria.

Mogelijk dat de SEV daarvoor nog eens een stimuleringsmaatregel kan optuigen. Booosting neemt

in ieder geval het initiatief. Er is een congres in voorbereiding dat de genoemde synchronisatie als

thema zal hebben. U bent van harte welkom!

André Roelofien, Directeur Neonis I Penningmeester Booosting

vervolg van pagina Ol en 02, aankond iging van de bijeenkomsr Booosring 15 jaar op dinsdag 13 januari 2004

_ 13 januari 2004 I

15

De dag bestaat uit drie delen.

( 0 E E L DE BELEMMERING)

Tijdens het eerste deel zal o.l.v. dagvoorzitter Jan Westra een negenral professionele innovatoren, elk

vanuit zijn of haar eigen invalshoek, kort en krachtig aan het woord zijn over belemmeringen die zij

bij hun streven naar innovatie ervaren.

De performers zijn: Kees van der Hoeven (voorzitter BNA), Frank Beijdendijk (directeur

woningbouwcorporatie Het Oosten) , Mieke Oostra (senior adviseur Slavenburgs Bouwbedrijven), Dirk

Groeneveld (directeur ZNS Van Dam Plaatwerken), Mick Eekhout (TU Delft en Octatube Space

Structures), Jouke Post (TUle en XX), Nico Noort (Projectmanager Corus), Wim Verburg

(promovendus Bouwmarketing en Waardecreatie), Jan Brouwer (architect).

( DEEL 2 DE OPLOSSING)

Het tweede deel wordt ingevuld door Booostingieden, die in zes groepen van tien personen en onder

deskundige leiding van Syntens (met het Toekomstwijzer-spd) zullen brainstormen om

oplossingen en kansen te genereren.

NIET AVA's

De overige bezoekers die niet aangesloten zijn bij Booosting, wordt een paral lel programma

aangeboden. Onder leiding van Jos Lichtenberg (voorzitter Booosting, TUle en A +) volgt een

inreressanre uiteenzetting over Slim Bouwen met aansluitend een discussie. Slim Bouwen is een open

concept met als uitgangspunten een sequenrieel bouwproces, een flexibel product en een industriële

productiewijze. Zie ook www.slimbouwen.nl

( DEEL 3 DE VERSNE L LING)

Tijdens het derde deel worden de resultaten gepresenreerd en conclusies getrokken. H et resultaat zal

symbolisch als Booostingcadeau aan de 'samenleving' worden aangeboden.

• Aansluitend toasten wij met elkaar op onze verjaardag, het nieuwe jaar en een nieuwe toekomst.

• Geïnreresseerd in deelname? U bent van harte welkom.

• Reserveert u inrussen 13 januari van 11.00 uur tot 18.00 uur alvast in uw agenda!

• Iedereen dient zich persoonlijk in te schrijven.

• Inschrijven vóór 1 december via antwoordkaart of e-mail.

• Deelname is kosteloos.