BOEKHOUDEN VOOR HET HBO - bua.nl · Deelnemingen en consolidatie 16 Deelnemingen 209 17...

www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl www.boomhogeronderwijs.nl

BOEKHOUDENVOOR HET HBO

Gerard van Heeswijk, Stef Stienstra en Sascha NieuwboerDEEL 2 - OPGAVEN

3e DRUK

Boekhouden voor het hbo is een methode voor het economische onderwijs in het hbo.Dit tweede deel behandelt twee grote onderdelen van het vak:▲ Deel A: boekhouden voor industriële ondernemingen;▲ Deel B: fiscale verslaggeving, deelnemingen en consolidatie, fusies en overname.

De belangrijke kenmerken van Boekhouden voor het hbo zijn:▲ sterke didactische opbouw, waardoor de boeken ook zeer geschikt zijn voor zelfstudie;▲ compacte maar volledige behandeling van de onderwerpen;▲ duidelijke theoretische uitleg met veel uitgewerkte voorbeelden;▲ helder taalgebruik;▲ overzichtelijke en gestructureerde vormgeving met margewoorden; ▲ index met vaktermen;▲ vermelding van de meest voorkomende vaktermen in het Engels.

Dit opgavenboek hoort bij Boekhouden voor het hbo, deel 2 − Theorie (ISBN 9789024427833). In het bijbehorende theorieboek zijn de fiscale hoofstukken 14 en 15 volledig herschreven. In deze derde druk van het opgavenboek zijn de opgaven bij deze hoofdstukken sterk uitgebreid en volledig herzien.

Op de bijbehorende website www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl vind je o.a.:▲ opgaven bij de acht aanvullende theoriehoofdstukken;▲ Excel-werkbladen voor het maken van de opgaven; ▲ uitwerkingen van de opgaven in Excel.

Gerard van Heeswijk heeft meer dan 30 jaar ervaring in het onderwijs waarvan bijna 25 jaarin het hbo. Daarvoor was hij werkzaam in de accountancy. Hij is medeauteur van eentoonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo.

Stef Stienstra was een zelfstandig gevestigde accountant en verzorgde een aantal jarencursussen voor het diploma SPD Bedrijfsadministratie. Hij is medeauteur van eentoonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo.

Sascha Nieuwboer is docent boekhouden, bedrijfseconomie en externe verslaggeving aan de opleiding Accountancy van de Hogeschool Rotterdam.

REKENINGENSCHEMA AAN BINNENZIJDE FLAP


DEEL 2 - O

PGA

VEN

BOEK

HO

UD

EN V

OO

R H

ET HBO

Van Heeswijk, Stienstra en Nieuw

boer

BVHH-Deel [email protected] 4-8BVHH-Deel [email protected] 4-8 05-02-20 08:3205-02-20 08:32

Boekhouden voor het hbo Deel 2

17069 Boekhouden voor HBO-2020-Opgaven-4.indd 117069 Boekhouden voor HBO-2020-Opgaven-4.indd 1 03-02-20 17:5503-02-20 17:55

Boekhouden voor het hbo Deel 2

Opgaven

Derde druk

Gerard van HeeswijkStef Stienstra

Sascha Nieuwboer

Met medewerking van Chris Wijnen RA


© 2020, Gerard van Heeswijk, Stef Stienstra en Sascha Nieuwboer | Boom uitgevers Amsterdam

Opmaak en illustratie omslag: DPS online, AmsterdamOpmaak binnenwerk: Holland Graphics, Amsterdam

ISBN 978 90 2442 785 7ISBN 978 90 2442 786 4 (e-book)NUR 163 / 786

Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp, www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (art. 16 Auteurswet) kan men zich wenden tot de Stichting PRO (Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie, Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp, www.stichting-pro.nl).

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nlwww.boomhogeronderwijs.nl

Met behulp van onderstaande unieke activeringscode kun je een studentaccount aanmaken op www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl voor toegang tot extra materiaal. Deze code is persoonsgebonden en gekoppeld aan de derde druk. Na activering van de code is de website drie jaar toegankelijk. De code kan tot zes maanden na het verschijnen van een volgende druk geactiveerd worden.


Inhoud

Voorwoord vii

DEEL A – BOEKHOUDEN VOOR INDUSTRIËLE ONDERNEMINGEN

1 Inleiding 12 Homogene massaproductie (make-to-stock) 3

Opslagmethode

3 Stukproductie (make-to-order, engineer-to-order) 154 Heterogene massaproductie 395 Dienstverlenende ondernemingen 53

Kostenplaatsenmethode

6 De kostprijsberekening bij de kostenplaatsenmethode 677 Boekingen bij toepassing van de kostenplaatsenmethode 718 Indirecte kostenbudgetten 979 Seizoencorrecties 10510 Activity Based Costing 11311 Variabele kostencalculatie 125

Diverse boekingen

12 Uitval en afval 13313 ERP-systemen 147 DEEL B – FISCALE VERSLAGGEVING, DEELNEMINGEN, GECONSOLIDEERDE JAARREKENING, FUSIE EN OVERNAME

Fiscale verslaggeving

14 Fiscale jaarrekening bv en nv 16315 Tijdelijke en permanente verschillen 175

Deelnemingen en consolidatie

16 Deelnemingen 20917 Geconsolideerde jaarrekening 22718 Intercompany-transacties en consolidatie 24119 Fiscale eenheid 265


Fusie en overname

20 Fusie en overname 277

De volgende hoofdstukken zijn online beschikbaar via www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl

21 De analyse van het verkoopresultaat22 Initiële kosten23 Revisie van duurzame productiemiddelen24 Tijdelijke correctieboekingen op kosten25 De economische voorraad in de boekhouding26 Emballage en statiegeld27 Boekingen bij quasi-goederen28 Filiaalboekhouding

vi Inhoud


Voorwoord

Deze derde druk van Boekhouden voor het hbo deel 2 – opgaven is op een aantal belang-rijke punten ingrijpend gewijzigd ten opzichte van de vorige druk. In de paragraaf Ingrij-pende herziening derde druk vind je hierover meer informatie.

Boekhouden voor het hbo is een methode voor het economische onderwijs in het hbo, die uit twee delen bestaat:• Boekhouden voor het hbo deel 1 (tweede druk, 2019) behandelt de volgende onderwer-

pen: a. de boekhoudkundige cyclus; b. de permanence toegepast op de kosten en opbrengsten; c. verdieping van boekingen aan de inkoop- en verkoopzijde (ook: permanence toe-

gepast op de brutowinst); d. specifieke boekingen bij de ondernemingsvormen vof, bv en nv. • Boekhouden voor het hbo deel 2 (derde druk, 2020) behandelt de volgende onderwer-

pen: a. boekhouden voor industriële ondernemingen; b. boekhoudkundige aspecten van de fiscale verslaggeving, deelnemingen, de gecon-

solideerde jaarrekening en verwante onderwerpen.

In Boekhouden voor het hbo deel 2 – opgaven (derde druk, 2020) vind je opgaven bij de onderwerpen die deel uitmaken van het curriculum van de meeste hbo-opleidingen. Voor een volledig overzicht van de onderwerpen kun je de inhoudsopgave van het boek raadple-gen. Achter elke opgave staat een verwijzing naar de paragraaf waar de opgave bij hoort.

Ingrijpende herziening derde drukIn het bijbehorende theorieboek zijn de twee fiscale hoofdstukken in deel B volledig op-nieuw geschreven. Het gaat om hoofdstuk 14 De fiscale jaarrekening en hoofdstuk 15 Tijdelijke en permanente verschillen. Het aantal opgaven bij deze hoofdstukken is fors uit-gebreid of vernieuwd. In totaal bevatten deze twee hoofdstukken nu ruim 50 opgaven (2e druk: 30 opgaven). De fiscale hoofdstukken zijn geredigeerd door Chris Wijnen RA. Chris was tot voor kort werkzaam als rijksaccountant.In de hoofdstukken 16 tot en met 18 over deelnemingen en consolidatie zijn enkele kleine verbeteringen aangebracht.

RekeningenschemaOp de uitklapbladen van het omslag van dit opgavenboek vind je een standaard rekeningen-schema bij deel A van het boek. Bij deel B van het boek is het gebruik van zo’n standaard rekeningenschema niet zinvol.

WebsiteOp de website www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl is er voor de studenten één Excel-bestand met tabbladen per hoofdstuk voor het uitwerken van de opgaven, waardoor het niet


viii Boekhouden voor het hbo • Deel 2

nodig is een apart werkboek aan te schaffen.Voor student en docent zijn ook de uitwerkin-gen van alle opgaven beschikbaar in één praktisch Excelbestand. Op de website staan ook opgaven bij enkele onderwerpen die minder frequent in het hbo aan de orde komen, en daarom niet in het boek zijn opgenomen. In de inhoudsopgave staat een overzicht van de onderwerpen van deze extra online hoofdstukken. Tot slot zijn voor de docent twee sets van zes proeftentamens beschikbaar. Deze proeften-tamens omvatten leerstof van samenhangende hoofdstukken, namelijk: hoofdstukken 1 t/m 5, 6 t/m 9, 10 t/m 13, 14 en 15, 16 t/m 18, 19 en 20.

AuteursDe opgaven in dit boek zijn samengesteld door Gerard van Heeswijk, Stef Stienstra en Sascha Nieuwboer. Chris Wijnen heeft de opgaven behorend bij de fiscale verslaggeving (hoofdstuk 14 en 15) geredigeerd.

Gerard van Heeswijk heeft meer dan 30 jaar ervaring in het onderwijs waarvan 25 jaar in het hbo. Daarvoor was hij werkzaam in de accountancy. Hij is medeauteur van een toonaan-gevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo, waarvoor hij het overgrote deel van de boekhoudkundige onderdelen schreef. Stef Stienstra is een zelfstandig gevestigde accountant, die tevens een aantal jaren cur-sussen voor het diploma SPD Bedrijfsadministratie verzorgde, met name voor de vakken bedrijfsadministratie, externe verslaggeving, bedrijfseconomie, administratieve organisatie, belastingrecht en algemene economie. Ook is hij medeauteur van een toonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo, waarvoor hij alle stukken met betrekking tot administratieve organisatie en accountancy schreef.Sascha Nieuwboer is werkzaam als docent boekhouden, bedrijfseconomie en externe ver-slaggeving aan de Opleiding Accountancy van de Hogeschool Rotterdam.Chris Wijnen RA is gepensioneerd rijksaccountant.

Wij staan open voor vragen, opmerkingen over het boek en voor suggesties ter verbetering van de inhoud en opzet van het boek. Hiermee kun je je wenden tot de uitgever Boom hoger onderwijs ([email protected]).

Voorjaar 2020,Gerard van HeeswijkStef StienstraSascha Nieuwboer


1 Inleiding

Opgave 1-1 par. 1.5

a. Beschrijf kort wat onder management accounting wordt verstaan.b. Beschrijf in eigen woorden hoe het transformatieproces bij een producent van surfplanken

eruitziet.c. Geef twee voorbeelden van variabele en constante kosten bij een producent van kantoor-

meubilair.d. Variabele kosten kunnen een progressief karakter hebben. De loonkosten zijn hiervan een

bekend voorbeeld. Licht dit in eigen woorden toe.e. Leg in eigen woorden uit waarom de kostprijsformule verandert als de variabele kosten een

niet-proportioneel verloop hebben.f. Geef twee voorbeelden van indirecte loonkosten bij een producent van koffiemachines.g. Leg uit waarom er bij heterogene productie, in tegenstelling tot homogene productie, wel

een onderscheid bestaat tussen directe en indirecte kosten.h. Welke methoden van kostprijsverbijzondering komen in aanmerking als er sprake is van

heterogene productie?i. Wat is de betekenis van de rationele productiecapaciteit in de kostprijsberekening?j. Wat is het kenmerkende verschil tussen de enkelvoudige en de verfijnde opslagmethode?k. Wat is het grote verschil tussen de ABC-methode voor kostprijsberekening en de traditio-

nele kostprijsberekeningen?

Opgave 1-2 par. 1.6

a. Beschrijf kort wat het grote verschil is tussen MRP I en MRP II.b. Wat versta je onder logistiek? c. Geef een omschrijving van het KOOP.d. Welke hoofdindeling in logistieke systemen kun je maken bij industriële ondernemingen?e. Wat is het verschil tussen productie op voorraad en assembleren op order?f. Geef twee voorbeelden van (inkopen en) productie op order.g. Geef een voorbeeld van assembleren op order.


www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl www.boomhogeronderwijs.nl

BOEKHOUDENVOOR HET HBO

Gerard van Heeswijk, Stef Stienstra en Sascha NieuwboerDEEL 2 - OPGAVEN

3e DRUK

Boekhouden voor het hbo is een methode voor het economische onderwijs in het hbo.Dit tweede deel behandelt twee grote onderdelen van het vak:▲ Deel A: boekhouden voor industriële ondernemingen;▲ Deel B: fiscale verslaggeving, deelnemingen en consolidatie, fusies en overname.

De belangrijke kenmerken van Boekhouden voor het hbo zijn:▲ sterke didactische opbouw, waardoor de boeken ook zeer geschikt zijn voor zelfstudie;▲ compacte maar volledige behandeling van de onderwerpen;▲ duidelijke theoretische uitleg met veel uitgewerkte voorbeelden;▲ helder taalgebruik;▲ overzichtelijke en gestructureerde vormgeving met margewoorden; ▲ index met vaktermen;▲ vermelding van de meest voorkomende vaktermen in het Engels.

Dit opgavenboek hoort bij Boekhouden voor het hbo, deel 2 − Theorie (ISBN 9789024427833). In het bijbehorende theorieboek zijn de fiscale hoofstukken 14 en 15 volledig herschreven. In deze derde druk van het opgavenboek zijn de opgaven bij deze hoofdstukken sterk uitgebreid en volledig herzien.

Op de bijbehorende website www.boekhoudenvoorhethbodeel2.nl vind je o.a.:▲ opgaven bij de acht aanvullende theoriehoofdstukken;▲ Excel-werkbladen voor het maken van de opgaven; ▲ uitwerkingen van de opgaven in Excel.

Gerard van Heeswijk heeft meer dan 30 jaar ervaring in het onderwijs waarvan bijna 25 jaarin het hbo. Daarvoor was hij werkzaam in de accountancy. Hij is medeauteur van eentoonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo.

Stef Stienstra was een zelfstandig gevestigde accountant en verzorgde een aantal jarencursussen voor het diploma SPD Bedrijfsadministratie. Hij is medeauteur van eentoonaangevende methode voor de administratieve opleidingen binnen het mbo.

Sascha Nieuwboer is docent boekhouden, bedrijfseconomie en externe verslaggeving aan de opleiding Accountancy van de Hogeschool Rotterdam.



DEEL 2 - O

PGA

VEN

BOEK

HO

UD

EN V

OO

R H

ET HBO

Van Heeswijk, Stienstra en Nieuw

boer

BVHH-Deel [email protected] 4-8BVHH-Deel [email protected] 4-8 05-02-20 08:3205-02-20 08:32

BOEKHOUDEN VOOR HET HBO - bua.nl · Deelnemingen en consolidatie 16 Deelnemingen 209 17...

Documents

Transcript of BOEKHOUDEN VOOR HET HBO - bua.nl · Deelnemingen en consolidatie 16 Deelnemingen 209 17...