Blz. 8 Programma Erfgoeddag Blz. 5 Cecile Vanistendael DE ... · PDF fileraag het gelijk wie:...

1

daag de dag telt België meer dan2500 kermissen. Stuk voor stukdoen ze een dorp of stad helemaalopleven. Een fuif of koers, jaar-markt of rommelmarkt, processieof viering zet dat vaak nog eens ex-tra in de verf. Waar kermis is, is erdus feest! De kermis loopt dan ookals een rode draad door de feest-cultuur en is nauw verbonden mettal van andere vieringen en ritue-len die we koesteren.

Voor de buitenwereld is de kermiseen wondere wereld vol glans englitter waar telkens weer ietsnieuws wordt voorgesteld. Tech-nologische ontwikkelingen hebbenervoor gezorgd dat de attractiessteeds sneller, spannender, sensa-tioneler en flitsender zijn geworden.Het spel van gekleurd licht maaktalles nog mooier. Minder bekend isdat de kermis een rijke geschiede-nis kent, die helemaal terugvoert totde middeleeuwen. En maar weinigmensen weten dat uit de kermisallerlei zelfstandige attracties zijnvoortgekomen, zoals de bioscoop,het circus, de dierentuin en hettheater.

Aan de vele eeuwen kermisge-schiedenis is automatisch ook heelwat kermiserfgoed verbonden. Endat omvat meer dan je misschienzou vermoeden. Uiteraard vormende kermiskramen op zich tastbareherinneringen, maar evenzeer hou-den de vele kermisverhalen hetkermisverleden levend. Daarnaastkent ook het dagelijkse leven vande foorreizigers tal van specifieketradities en ambachtelijke vaar-digheden en houdt ook het publiekeigen kermisgewoonten en -ge-bruiken in stand. Zodra de lichtjesvan de kermis aangaan, komen aldie werelden telkens weer samen.Als we er met z’n allen in slagenom dat alles door te geven aan demensen na ons, bewijzen we de toe-komst een mooie dienst.

V raag het gelijk wie: wer-kelijk iedereen kanmeteen een geweldigeherinnering aan de ker-

mis opnoemen. Van samenkomenmet alle neefjes en nichtjes en ker-mislekkernijen eten tot bekendegezichten tegen het lijf lopen of je

Allez allez, roulez!

COLOFON De Foorkrant is een eenmalige uitgave in het kader van Erfgoeddag 2014. V.U. Laure Messiaen CONCEPT EN UITVOERING LECA | Landelijk Expertise-

centrum voor Cultuur van Alledag. LECA is een erfgoedorganisatie die rond feesten en rituelen werkt. CONTACT Sint-Amandstraat 72 9000 Gent, 09 223 97 00, www.lecavzw.be,

[email protected] VORM Mario Debaene COVERFOTO LECA vzw PARTNERS Kermiserfgoedcomité De Verdediging der Belgische Foorreizigers vzw - La Défense des Forains

Belges asbl | Erfgoedcel Kortrijk MET DE STEUN VAN de Vlaamse overheid

DE FOORKRANTOVER DE PAASFOOR VROEGER EN NU

Erfgoeddag in Kortrijk: ‘Grenzeloos’ plezier Blz. 8 > Programma Erfgoeddag

“De kermis is een dorp dat telkens ergens anders neerstrijkt.”Blz. 5 > Cecile Vanistendael

Carrousel © LECA vzw

Voor veel mensen is de kermis deaanleiding bij uitstek om met dehele familie samen te komen en tevieren.

De kermis is er dus voor iedereen,en dat is logisch. Kermis vierenversterkt een gemeenschap. Van-

voor het nodige vertier. Ook voorwie zelf niet zwaait en zwiert, is dekermis volop genieten. Alleen nogmaar over het kermisplein rond-lopen, laat je al in de feestvreugdedelen. En zelfs binnenkamers zorgtde komst van de foorreizigers enhun kramen voor een hoop plezier.

eerste liefje ontmoeten… het hoorter allemaal onlosmakelijk bij. Ker-mis vieren maakt iedereen vanzelfblij. De durvers staan natuurlijkmeteen te popelen om de nieuwsteattracties stuk voor stuk uit te pro-beren. Voor de kleintjes zorgen deeendjeskramen en draaimolens

foorkrant 03/04/14 13:39 Pagina 1

‘Binnen de Verdedigingder Belgische Foor-reizigers vzw hebbenwe in 2011 een ker-

miserfgoedcomité opgericht. Onsplan is iedereen duidelijk makenhoe belangrijk het is om de kermisdoor te geven aan de volgende ge-neraties,’ legt Steve uit. Zelf vin-

G renzeloos. Geen on-derwerp dat mooieraansluit bij het themavan Erfgoeddag 2014

dan kermis. Op de kermis zijn gren-zen in geen enkel opzicht van tel.Foorreizigers zijn voortdurend on-derweg en oefenen hun beroep inbinnen- en buitenland uit. Het ker-misnetwerk is over de hele wereldverspreid. Overal waar ze komen,kennen kermismensen iemand enonderling houden ze er warme con-tacten op na. Ook op hun attractieshebben landsgrenzen geen vat. Rus-sische schommels, roetsjbanen uitDuitsland, nougat uit Frankrijk of de

centraal en dat is dan ook wat wijwillen vrijwaren voor de toekomst,’aldus Franck. ‘Maar op steeds meerplekken staat de kermis onder druk.En wat zo jammer is: als ergens eenkermis verdwijnt, gaat ook een stuklokale cultuur verloren,’ vult Steveaan. ‘Om dat onder de aandacht tebrengen maken we werk van een

den Steve en Franck dat mensennog te weinig stilstaan bij de tra-ditie. Tegelijk is er een grote noodom daar verandering in te brengen.‘Overal waar wij komen, zien wehoe nauw de kermis verbonden ismet de lokale feestcultuur. Het is ge-woon de manier van de mensen omfeest te vieren! Dat staat voor ons

2 DE FOORKRANT

Kermis om te koesterenSteve Severeyns en Franck Delforge ademen kermis. Ze zijn er geboren en getogen en hebbenvan mensen vermaken hun beroep gemaakt. Als iemand weet hoezeer mensen van kermis houden,zijn zij het wel. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat net deze heren hun schouders ondereen ambitieus traject gezet hebben.

nieuwste Amerikaanse filmtech-nieken vonden en vinden vlot hunweg naar het reizend vermaak. Opwat foorreizigers voor hun vak overhebben, staat evenmin een grens.Forains wisselen constant experti-se uit en zijn verenigd in nationaleen internationale organisaties omgezamenlijk de toekomst van de ker-mis te verzekeren. En zelfs de tijdlijkt anders te tikken op de kermis.Je waant je er vanzelf weer in je kin-derjaren, maar tegelijk blikt de ker-mis altijd ver vooruit en is er tel-kens iets nieuws te vinden. Om je opde kermis te amuseren ben je danook nooit te oud. Je bent er sowie-

EDITORIAAL

erfgoedzorgplan. LECA en andereerfgoedorganisaties begeleiden onsdaarbij. In mei willen we een dos-sier indienen om de kermis op te ne-men in de Inventaris Vlaanderenvoor Immaterieel Cultureel Erf-goed. Zo willen we alle mensen diede kermis koesteren aansporen omsamen actie te ondernemen.’

IMMATERIEEL ERFGOEDGaat het over erfgoed, dan denkenveel mensen automatisch aan mo-numenten en landschappen ofvoorwerpen zoals schilderijen, boe-ken en zilverwerk. Tegelijk hebbenwe uit het verleden ook een heleboeldingen overgeërfd die niet tastbaarzijn. Denk bijvoorbeeld maar aanfeestelijke gebeurtenissen, tradi-ties, liedjes en dansen of ambach-ten. Al die gewoonten en gebrui-

ken zijn al net zo belangrijk en val-len onder de noemer immaterieelerfgoed. En de kermis? Ook!

VOOR ERFGOED ZORGENImmaterieel erfgoed staat wereld-wijd hoog op de agenda. Sinds 2003is er een UNESCO-Conventie overhoe je dit erfgoed kan vrijwaren.Vlaanderen is een van de vele lan-den die dit internationale verdragaangenomen heeft. Sindsdienmaakt onze overheid werk van eenbeleid om immaterieel erfgoed eentoekomst te geven. De spil daarvanis www.immaterieelerfgoed.be. Opdeze interactieve website met da-tabank geven traditiedragers na-melijk aan welke maatregelen zijnemen om hun erfgoedelementdoor te geven aan de volgende ge-neraties.

wieso onze volle aandacht. Toenhet Kermiserfgoedcomité van deVerdediging der Belgische Foor-reizigers aanklopte met de vraagof wij hen wilden adviseren en be-geleiden bij hun erfgoedplannen,gingen we samen meteen aan deslag. En toen er plannen gevormdwerden om op Erfgoeddag iets rondde Paasfoor te doen, was ook Erf-goedcel Kortrijk meteen voor eensamenwerking gewonnen. Voor foorreizigers ligt de grotekracht van de kermis in het feit datzij mensen bij elkaar brengt. Met de-ze krant en de bijhorende pop-up-tentoonstelling op de Grote Markt

willen LECA, het Kermiserfgoed-comité VBF-DFB en de Erfgoed-cel Kortrijk onderstrepen hoe be-langrijk de kermis daardoor is. Oponze beurt willen wij daarom deforains zelf in de bloemetjes zetten.We dragen deze krant dan ook aanhen op, omdat ze traditie en inno-vatie al decennialang moeiteloosweten te combineren, omdat ze zor-gen voor eindeloos plezier, maarvooral ook omdat ze met veel be-roepsliefde de kermis in stand hou-den voor toekomstige generaties.

LECA vzw

so welkom, wat je beroep, interes-se of achtergrond ook is. Redenen genoeg dus om naar aan-leiding van Erfgoeddag de kermisèn de foorkramers volop in de kij-ker te zetten. Met deze krant guntLECA je dan ook letterlijk een blikachter de schermen van de Paas-foor. We gingen op de koffie bij foor-reizigers, trokken de straat op voorervaringen van het publiek en do-ken de archieven en geschiedenis-boeken in. Dat deden we niet zo-maar. Bij LECA draait het iedere dagom feesten en rituelen, en hoe je diekan doorgeven aan de generatiesna ons. De kermis heeft dus so-

Suikerspinkraam © Stefan Tavernier

Franck Delforge en Steve Severeyns© VBF-DFB


te luisteren als zijn zoon. ‘Na hetwerk zitten we vaak met z’n allensamen om nog wat te kletsen. Diemomenten zijn ideaal om herin-neringen op te halen.’

WONEN OP WIELENIn de regel omspant het kermis-seizoen de periode van maart tot ok-tober, maar ook in de maandendaartussen zitten foorkramers al-lesbehalve stil. Sinds een paar jaarbaat Denis samen met zijn broerschaatsbanen uit op kerstmarkten.‘In de winter moeten we ook hetkomende seizoen plannen. Om on-ze standplaatsen te behouden, zijnwe ook dan veel onderweg’, aldusDenis. Honkvast is een foorreizigersowieso niet. Voor Denis is zijnwoonwagen zijn huis, waar die ookstaat. ‘Een paar jaar geleden heb-ben we in Luik zowel op de kermisals op de kerstmarkt gestaan. Wezijn daar graag geweest, maar heb-ben toen ook gemerkt dat dat echtons ding niet is, 13 weken aan eenstuk op dezelfde plek blijven.’

FEEST OP DE KERMISHebben foorkramers iets te vieren,dan liefst met de hele gemeenschaperbij. ‘In dat soort dingen zijn we ge-woon heel praktisch’, geeft Denisaan. ‘Een communie vieren wij tij-dens de week en een trouwfeestwordt gewoonlijk in de winter ge-organiseerd. We huren een zaal inde gemeente waar we dan staan.’Ook op momenten dat het moeilij-ker gaat vinden de foorreizigerssteun bij elkaar. Denis herinnertzich nog goed de begrafenis vanzijn grootmoeder Christine Semay.Meer dan 600 mensen kwamenhaar een laatste groet brengen.‘Zelfs foorreizigers uit Nederland,Duitsland en Frankrijk zijn toenafgereisd.’

FIERE FORAINVoor Denis betekent zijn familiealles. ‘In geen enkel ander beroepzie je om het uur een oom of nichtvoorbijkomen’, lacht hij. Enthou-siast vertelt hij dat zijn grootvaderArthur (Dotremont nvdr.) ‘de mandie zijn volk leerde zwieren enzwaaien’ werd genoemd en hoe zijnvader en ooms via bondswerk voorde toekomst van de kermis ijveren.Sinds kort treedt hij in hun voet-sporen en is hij woordvoerder vande European Showmen’s Union.En hij weet ook perfect waarom:‘Wij leven van onze hobby. Wij doenwerk dat we graag hebben. Kijk, al-les wat mode is, komt en gaat. Ende kermis past zich aan, maar blijftook altijd de kermis. We geven hetdoor en we blijven het doen. Datvind ik eigenlijk het allerschoonsteaan ons vak.’

LOCATIEGraanmarktNummer op kaart laatste pag. 1

‘D e naam van mijnkraam is Montéli-mar. Dat verwijstnog naar de stad

waar een oom in de jaren 1940 nou-gat heeft leren maken. Toen hijweer naar België kwam, gaf hij zijnkennis door aan de rest van de fa-milie. In mijn kraam hangt nog eenfoto van mijn grootouders die nou-gat verkopen. En sindsdien zijn wenooit gestopt. Ik heb zelfs klantendie mijn grootvader ook geserveerdheeft!’ Het grootste deel van zijnlekkernijen maakt Denis in zijnkraam zelf. De nootjes, appels enpopcorn worden voor je ogen be-reid. Daarnaast heeft hij ook eenatelier waar hij zijn eigen nougatvervaardigt. Nog steeds vertrekt

hij van het geheime recept dat in-dertijd uit Frankrijk werd meege-bracht. Opschrijven was nooit no-dig, al doende kreeg hij alles in devingers. De voorkeuren van de klan-ten blijken intussen wel veranderd.‘Bijna alle oude snoepen zijn hard,maar tegenwoordig vinden men-sen malse nougat lekkerder. En wemaken meer smaken dan vroeger:framboos, cappuccino en specu-laas zitten nu ook in ons assorti-ment.’

VAN JONGS AF AAN Wie Denis bezig ziet, merkt aan al-les dat de kermis sinds zijn kin-derjaren vertrouwd terrein voorhem is. Sommige mensen herken-nen hem zelfs nog als het jongetjevan de draaimolen waar zijn vaderFranck jaren geleden mee op dekermis stond. ‘Als je als kind de ker-mis als speelterrein hebt, leer jeconstant iets bij’, lacht Denis. ‘Ikzie het nu ook bij mijn eigen zoon.Hij is pas zeven en weet al hoe jenootjes en popcorn maakt. In hetkraam van zijn oom is hij zelfs alachter de microfoon te vinden. Voorhem is dat om te spelen, maar in-tussen pikt hij wel veel op.’ Met de-zelfde vanzelfsprekendheid wor-den ook verhalen over de kermisvan generatie op generatie door-gegeven. De school vormt daar eenbelangrijke schakel in. Via de rei-zende kleuterschool blijven klein-tjes de eerste jaren van hun school-carrière dicht in de buurt van mamaen papa, maar daarna is een inter-naat vaak de meest aangewezenkeuze. ‘Onze zoon zit nu in de klasbij een juf waar mijn vrouw en ik zelfles van kregen. Alle neefjes en nicht-jes zitten op dezelfde school, dus zehouden elkaar constant op de hoog-te. En van de opvoedster hoort hij’s avonds verhalen over mij en zijngrootvader en zo. Als hij op woens-dag en vrijdag thuiskomt, wil hijaltijd meteen weten hoe dat zat!’(lacht). Zelf blijkt Denis trouwensnet zo graag naar kermisverhalen

DE FOORKRANT 3

Denis Delforge © LECA vzw

De man van Montélimar

Langs het kraam van Denis Delforge (33) passeren zonder dat het water je in de mond loopt?Lukt niet! Denis brengt op de kermis ambachtelijke nougat, karamelnoten en suikerspinnen aande man. Eén blik op zijn familiegeschiedenis en je weet vanzelf dat Denis een foorkramer in harten nieren is. Via zijn moeder voert zijn stamboom terug naar de Semays, een van de oudste ker-misfamilies. Aan vaderskant werd aan levend spektakel gedaan, maar wordt ook al generatieslang nougat gemaakt. En al die familietradities kreeg Denis dus met de paplepel mee.

DIT IS DE KERMIS VOOR JULLIE

Hamburgerkraam © Stefan Tavernier

• Als puber met uw eerste liefkezitten prutsen op de rups

• Een lekker pak oliebollen ondereen dikke laag poedersuiker

• De kleinkindjes zien glunderenvan contentement

• Zot doen op de botsauto’s• Eigenlijk niet durven, maar dan

toch op de octopus kruipen entieren tot je keel er zeer vandoet

• Goed rekenen en tellen om metde 100 frank van oma op zoveel mogelijk attracties een ritjete kunnen maken

• ’s Avonds al die schone lichtjeszien branden

• Altijd ambiance• Een jaarlijkse uitstap• Eens goed uit de bol gaan met

vrienden• Een mooie traditie die niet ver-

loren mag gaan• Enkel gele eendjes vissen

• Plezier en leute• Iets om ieder jaar naar uit te

kijken• Met 10 prijzen naar huis gaan!• Een suikerspin delen• Een stuk van onze cultuur• De leukste gebeurtenis van het

jaar!• Mooie herinneringen• Zeer sociaal• Op de draaimolen de floche

proberen te pakken• Thuiskomen met een platte

portemonnee• Eerst met gans de familie

samenkomen om te eten, endaarna met alle kinderen op stap

• Een eeuwigheid staan twijfelenwelke prijs je wil, om dangewoon iets van de eerste rij tekiezen

petities24.com/signatures/ik_hou_van_kermis/

“Wijleven van onze

hobby.”


4 DE FOORKRANT

Forains in de kijker

FRANS DUPONT GOLDEN CASINO

‘Ik kan mij eigenlijk geen leven voorstellenzonder de kermis. Ik ben gewoon om tussenhet volk te zitten, muziek te horen, de ker-mis te voelen en proeven. Ik doe mijn werkdan ook heel graag. Dat wij een kinderlote-rij hebben, is niet toevallig. Mijn vrouw enik hebben dit spelkraam zes jaar geledenovergenomen van mijn ouders. In hun tijdwerden er microgolfovens, porseleinen beel-den en van die megastereo’s verloot. Hoegroter, hoe liever had men het toen. Vandaagkunnen we ons dat maar moeilijk voorstel-len, maar in perioden van schaarste kon jebij de loterij zelfs levensmiddelen winnen:een pak bloem, suiker of patatten. Nu zou-den we daar niet veel volk meer mee lokken!

tremonts, is één van de grootste kermisfa-milies in België en baat al vijf generatieslang attracties uit. Kermis zit echt in hunbloed. De Dotremonts spelen ook een be-langrijke rol op sociaal vlak, bijvoorbeeld viade Verdediging der Belgische Foorreizigers.En in zo’n familie ben ik dus opgenomen!Aan de kermis zelf ben ik dan voor de twee-de keer mijn hart verloren. Toen ik begon, wistik niks van opbouw of elektriciteit af. Maarik heb al doende veel opgepikt van mijnschoonvader en mijn twee schoonbroers.Mijn vrouw en ik hebben eerst 20 jaar sameneen viskraam uitgebaat, maar sinds vorigjaar reizen we rond met een kindervlieg-molen en een koordje-trek. We hebben spe-ciaal gekozen voor twee attracties die de-zelfde route volgen, zodat we altijd samenkunnen slapen. Ik hoop dat ik de rest vanmijn leven op de kermis kan staan. Ik geloofdaar echt in. Ik hoor al van in het begin dater geen toekomst meer zou zijn voor ker-mismensen. Maar kijk, we staan hier nog al-tijd! En volgens mij is het nog lang niet ge-daan.’

LOCATIESchouwburgplein

Nummer op kaart laatste pag. 3

NATACHA SEMAY GAMBLING ROOM

‘Op de kermis staan is vooral een heel soci-aal beroep. Overal waar wij komen, brengenwe mensen samen. Voor mij is de kermiseen volksfeest in het midden van de stad. Jekomt hier mensen tegen die je al lang nietmeer gezien hebt of je leert anderen ken-nen. En door de muziek en de ambiancewordt alles gezelliger en plezieriger. Als dietypische sfeer er niet meer zou zijn, dan isdat toch een gemis? Sommige klanten zie ikieder jaar in mijn lunapark terug. Ik heb zelfseen paar fans! Die leggen gewoon hetzelfdeparcours af als ik en komen iedere keer langs.Ook onder de foorreizigers zelf is de ver-bondenheid groot. Natuurlijk hebben we al-lemaal onze eigen zaak te runnen, maar wekijken ook altijd uit voor elkaar. En heefteen van ons hulp nodig, dan steken we met-een een handje toe. Dat is ook logisch, wantop de kermis leven we telkens een paar we-ken samen. We hebben dezelfde uren en ma-ken hetzelfde mee. We springen ’s morgensal gauw eens bij elkaar binnen om te babbe-len bij een kop koffie of gaan na sluitingsuurmet z’n allen iets eten. En na enkele wekentrekken we weer verder. Dat gevoel om daar-na weer op een nieuwe plek aan te komen,vind ik eigenlijk het allerleukste aan mijnwerk! Ik blijf het gewoon fantastisch vin-den dat alles dan weer opnieuw begint.‘

LOCATIEDolfijnkaai


Tegenwoordig verloten we vooral elektronica:iPods, MP3- spelers… Alles evolueert nuheel snel en we bieden natuurlijk altijd hetallernieuwste aan.’

LOCATIEDolfijnkaai


CHRISTOPHE BADJOU LAS CORDAS

‘Ik ben zelf niet afkomstig uit de kermiswe-reld. Mijn droom was eigenlijk voetballerworden. Tot ik mijn vrouw ontmoette. Ikken haar al 25 jaar, ze zat bij mij in de klas.Toen ik verliefd werd op haar, wist ik niet datzij een kermismeisje was. Haar familie, de Do-

RENE LAUWERS DAS RIESEN POLIEP

‘Er zijn maar vier Poliepen in België, of ‘oc-topussen’ zoals de mensen wel eens zeggen.Twee daarvan zijn in onze familie, één bij mijen één bij mijn broer. Eigenlijk is dat altijdtypisch geweest voor ons om met grote at-tracties te werken, al van in de tijd van mijngrootvader. En de grootvaders van mijn groot-vader stonden ook al op de kermis. Als kleinmanneke heb ik veel verhalen gehoord overhoe het toen was. De kermis was vroeger deplaats waar mensen nieuwe dingen leerdenkennen. De discotheken die zijn bijvoor-beeld bij ons ontstaan, en ook films werdenhier voor het eerst vertoond. En de frietjesnatuurlijk, die konden ook eerst op de ker-mis gegeten worden. Je moest dan kiezen ofer suiker of zout werd opgedaan. En tijdensde oorlog kon je niet met geld betalen, maarwel met patatten. Eén rondje op de zwier-molen was dan een patat. Ik ging vroeger el-ke dag blij naar school, maar als ik op vrij-dagavond thuiskwam, ging ik direct naar demolen om ticketjes te verkopen. Ik kende dediscipline van op tijd komen en vriendelijkzijn tegen de mensen dus al van jongs af. Datik zelf op de kermis sta, is dan ook een heelbewuste keuze. Ik heb ook altijd al gezegd: zo-lang ik er plezier in heb, blijf ik het doen. Entot nu toe is dat zo. Want de kermis, dat is ietswat je niet kunt loslaten.’

LOCATIECasinoplein


MARINE DOTREMONT WATERWORLD

‘2014 is voor ons een spannend jaar. Mijnvriend en ik staan voor het eerst samen op dekermis, met een eigen kraam. We zijn nogmaar een paar weken open. De eerste dag zijnveel foorreizigers ons succes komen wensen.Dat is zo’n beetje een traditie. Als er een nieu-we zaak opent, geven we elkaar bloemen ofchampagne voor veel geluk. Ik heb eigenlijknooit getwijfeld of ik wel op de kermis woustaan. Kermis dat is mijn ding, al kan ik moei-lijk uitleggen waarom. Ik kom uit een grote ker-misfamilie, de Dotremonts. Al mijn nonkelsen tantes, neven en nichten staan op de ker-

Frans Dupont © LECA vzw

Christophe Badjou © LECA vzw Natacha Semay © LECA vzw

Rene ́ Lauwers © Rene ́ Lauwers


DE FOORKRANT 5mis. Nochtans is onze familie klein begon-nen. Mijn grootouders hadden in feite niets.Mijn oma’s eerste stiel om geld te verdienenwas een spel met een muntstuk. Je moestde munt op een bepaalde manier op eenbord gooien. Als die op de ene kant viel, hadje gewonnen, anders niet. Stap voor staphebben ze zich een weg gebaand naar betereattracties. Zelf heb ik altijd tegen mijn ou-ders gezegd: later wil ik een viskraam. Ge-woon omdat ik daar zo’n goede herinne-ringen aan heb. Als kind was er niets dat ikliever deed. Ik weet nog hoe het voelde omeen cadeau te kiezen waar ik dan de rest vande dag gelukkig mee was. Ik denk dat dat vooralle kinderen zo is. Dat plezier, die spanning,daar doen we het voor.’

LOCATIEGrote Markt


CECILE VANISTENDAEL BISTRO CARROUSEL

‘Wat ik het leukst vind aan mijn werk? Zienhoe mensen zich amuseren, hoe iedereenplezier heeft. Daar word ik vanzelf ook blijvan. De kermis is eigenlijk een dorp dat tel-kens ergens anders neerstrijkt. Als foorrei-zigers pakken wij letterlijk een gemeentein. We komen in groep aan met onze woon-wagens en attracties. Daarna kunnen men-sen bij ons terecht voor plezier en amuse-ment. Maar tegenwoordig loopt demaatschappij een beetje tegen verzuringaan. De klemtoon ligt daardoor soms watte veel op onze muziek of op een parking dietijdelijk niet beschikbaar is. Maar onzekomst kan ook anders bekeken worden. Inde praktijk werkt het ook mooi in de ande-re richting: onze komst is ook goed voor delokale handelaars. Een paar weken langdoen wij hier onze boodschappen en gaanwe eten in de restaurants in de gemeente.En de mensen die naar de kermis komen,combineren dat vaak ook met een terrasjeof etentje. We zorgen dus zelf ook voor eeneconomische impuls voor de stad waar wemet onze attracties staan. De crisis gaatnatuurlijk niet aan de kermis voorbij, maartoch betekent dat niet dat er minder men-

gewild. Pluche blijft wel nog altijd populair.Kinderen zijn daar blij mee, en jonge gas-ten doen vaak veel moeite om een beer voorhun lief te winnen. Iets dat bij een teken-film of kinderprogramma hoort, doet het na-tuurlijk ook altijd goed. Maar een kind is ei-genlijk al blij met iets kleins. Wat ik ookmerk, is dat de kermis in dorpen toch an-ders is dan in de grote stad. In een dorpwordt er nog meer naar uitgekeken en heeftde traditie sterker voet aan de grond. Vol-gens mij zit de band met de lokale feestendaar voor iets tussen. De hele familie viertdan mee en een bezoek aan de kermis magdan gewoon niet ontbreken.’

LOCATIESchouwburgplein


RICHIE BODETPSYCHODELIC

‘Sinds vorig jaar heb ik een attractie die dePsychodelic heet. Dat is een doolhof die je te-rug naar de jaren ’70 katapulteert. Met eenspeciaal brilletje op zie je alles dubbel, als-of je een beetje high bent. De mensen ko-men hier dus altijd met een lach op hun ge-zicht buiten! Ik heb dit kraam gekozen opaanraden van mijn vader. Hij weet als geen

sen komen. Dat is voor mij het beste bewijsdat mensen hier nog altijd graag zijn!’

LOCATIEConservatoriumplein


GINO BODET SPORTLAND

‘Mijn lunapark is nog van mijn grootmoedergeweest. Mijn ouders hebben het van haarovergenomen en ik van hen. Mijn moeder iseen jaar of 10 geleden zelfs speciaal door bur-gemeester Stefaan De Clerck gehuldigd,omdat ze al 50 jaar de Paasfoor deed. Mijneigen zoon en dochter zijn nu rond de twin-tig en helpen intussen ook een handje meein de zaak. Als een van hen straks de at-tractie voortzet, dan is ze dus al vier gene-raties in onze familie. Uiteraard is er in deloop der jaren wel een en ander veranderd.De toestellen zijn bijvoorbeeld al een paarkeer vervangen. Ook wat de prijzen betreft,zie ik wel wat verschuivingen. Tegenwoor-dig zijn horloges bijvoorbeeld niet meer zo

ander wat werkt en wat niet. Hiervoor hebik al van alles gedaan: van zware attractiestot horecakramen. Ik had eerst een Chineeseetkraam en op kerstmarkten verkoop ikook oliebollen. Een eetkraam starten is nietsimpel. Ik had bijvoorbeeld een recept nodigvoor mijn oliebollen. Vaak zijn die geheim,want anders zou het natuurlijk erg gemak-kelijk zijn voor de concurrentie. Met veelzoeken en proberen heb ik dan mijn eigen re-cept gemaakt. Nu, iemand van de kermiskan in principe alles met zijn handen. Ikben hier geboren en getogen - alles wat ikweet, heb ik geleerd door mijn ouders iederweekend te helpen. Alle Bodets staan op dekermis. Mijn bompa, Jef Bodet, is zelfs eenecht fenomeen. Die stond ieder jaar meteen nieuwigheid op de foor. Met zijn kijk-tent dacht hij altijd twee stappen verderdan de rest. Waar wij bij wijze van sprekennu aan zouden denken, daar was hij al eenjaar geleden op gekomen. Optische illusies,een spinnenvrouw, de weerwolfman, ie-mand met twee hoofden en zelfs een strip-teasebar… Er is niks dat hij niet gedaanheeft! Zijn typische kermismentaliteit heb-ben wij ook: wij gaan altijd mee met de tijd.De kermis staat nooit stil!’

LOCATIEStationsplein


Marine Dotremont en James Florens © LECA vzw Amanda Vet, partner van Richie Bodet © LECA vzw

Cecile Vanistendendael © LECA vzw Gino Bodet © LECA vzw


MMM, LEKKER!Kermissen prikkelen de smaakpa-pillen. Kaneelstokken, nougat, pof-fertjes, spekken, suikerspinnen,wafels en noem maar op: op de ker-mis geniet je van lekkernijen die jeanders niet zo makkelijk kunt ko-pen. Veel kermissen hebben zelfseen specifieke kermisspecialiteit.Op de Kortrijkse Paasfoor is bij-voorbeeld overal gedroogde vis tevinden en in Antwerpenaren zijn zeverzot op Lackmans, een soortstroopwafel. Ook het publiek houdter vaak een eigen kermisgastrono-mie op na. In veel streken is het degewoonte om taart, vla of oliebol-len te bakken voor de verzameldefamilie. Wil je zelf aan de slag? Ech-te kermisrecepten zijn natuurlijk

de automatische fotoschiettent.Bij een schot in de roos werd eenfoto gemaakt van de schutter enzijn publiek. Tot in de jaren 1980waren deze kramen op de kermis tevinden.

ene naar de andere kant van hetkraam. In 1914 kwam de cinema-tografische schietstand op demarkt. Vanaf dan konden kermis-bezoekers op filmbeelden van wil-de dieren schieten. Het meest ico-nische schietkraam is uiteraard

NIET MIS Sinds het midden van de 19de eeuwkunnen mensen hun schietkun-sten testen op de kermis. Tussen1870 en 1930 werd geschoten opmechanische doelen: blikken die-ren en figuren bewogen snel van de

RONDJES DRAAIENDe draaimolen is een van de oud-ste kermisattracties, al blijft de oor-sprong ervan vaag. Zowel in hetOosten als in het Westen zijn ervoorlopers te vinden. Zo is er ineen Byzantijns reliëf van rond hetjaar 500 een mast te zien waaraanmensen in manden ronddraaien.Ook het oud-Arabische paarden-spel kurradsch heeft veel weg vaneen levende carrousel. Sommigemiddeleeuwse ruiteroefeningenkunnen zelfs gezien worden als eenvariant op de draaimolen. Hetwoord carrousel werd pas geïntro-duceerd toen de attractie in de 15deeeuw met veel pracht en praal aanhet hof van de Franse koning KarelVII werd voorgesteld. In 1662 ont-

6 DE FOORKRANT

KermiskennisK E R M I S G E Z E G D E N

• Van een koude kermis thuiskomen: tegen deverwachtingen in teleurgesteld worden

• Het is kermis in de hel of het is duiveltjes-kermis: het regent terwijl de zon schijnt

• Het kan niet iedere dag kermis zijn: somsmoet je iets doen dat minder leuk is

• Het is niet overal kermis waar het vaantjeuitsteekt: niet alles is zoals het op het eersteoog lijkt

• Een bonte kermis: een kleurrijke situatie,een dolle boel

• Een kermisgang is een bilslag waard: jemoet iets over hebben voor een pleziertje

• Zo blij als een kermisvogel: heel erg blijCarrousel © Stadsarchief Kortrijk

Arthur Semay met zijn kinderen Christine, Carmen en Walter © Franck Delforge

geheim, maar deze bereiding is ge-test en goedgekeurd:

500 gram bloem | 30 gram gist | 500ml water | een snuifje zout | tweeeieren | drie ruime eetlepels fijnesuiker | bloemsuiker

Meng alle ingrediënten goed toteen soepel deeg. Laat het deeg eenhalf uur rusten. Vorm met behulpvan een lepel deegballetjes. Ver-warm de frituurpan tot 180° en bakde oliebollen goudbruin. Bestrooide oliebollen met bloemsuiker eneet ze zo warm mogelijk.

Tip: Zelf geen held in de keuken? Delekkerste oliebollen vind je na-tuurlijk op de kermis zelf!

wierp Lodewijk XIV Le Grand Car-rousel en plaatste hem in hartjeParijs, tot groot plezier van dui-zenden belangstellenden. Langetijd bleven draaimolens op een vas-te plek. Pas in de 19de eeuw duikende eerste afbreekbare versies op dekermis op. Frederick Savage lieteen draaimolen door stoom aan-drijven en zorgde er zo voor dat decarrousel de eerste attractie is diegemechaniseerd werd. Kortrijkmaakte in 1898 voor de eerste maalkennis met de ‘carrousel-à-vapeur’.In de loop van de 20ste eeuw ont-stonden veel afgeleiden van de car-rousel, zoals de rupsbaan (1925),de octopus (1943), de Calypso(1958), de Poliep (1967) en de En-terprise (1983).

EEN KERMISLIEF Lange tijd was de kermis een vande weinige plaatsen waar meisjesen jongens vrij met elkaar kon-den omgaan. Toen de meeste scho-len nog uitsluitend voor meisjes ofjongens waren, bood de kermiseen zee van mogelijkheden om el-kaar beter te leren kennen. Som-mige durfallen sprongen in de rij-dende rups en waagden zodra hetdekzeil sloot hun kans in het don-ker. Anderen probeerden meisjeste imponeren via de Kop van Jutof door stoer te doen op de bots-auto’s. Meer romantische zielengingen voor de prijzen of kochtenhun meisje een zoete pommed’amour. In dat opzicht is vandaagnog niet zoveel veranderd. Nogsteeds zijn er tal van koppels dieelkaar leren kennen op de kermis.

KERMISDYNASTIEËNWie even de tijd neemt om kermis-kramen van dichterbij te bekijken,zal vaak de naam van de eigenaarspotten. Een aantal familienamenkeert zelfs opvallend vaak terug.Turf maar eens hoeveel Delforges,Dotremonts, Bodets, Severeyns enVlasselaerts je op de kermis aan-treft. België kent dan ook een aan-tal echte kermisdynastieën die stukvoor stuk hun stempel op de ker-miscultuur gedrukt hebben. Tel daarbovenop dat kinderen van foorkra-mers vaak het werk van hun oudersvoortzetten en het is meteen dui-

delijk hoe breed vertakt deze foor-reizigersfamilies intussen zijn. Bin-nen deze uitgebreide gemeenschapheeft een familie een speciale plek:de Semays. Volgens de overleveringis dat een van de oudste families dieop de kermis meedraait. Al genera-ties lang is elke telg van deze clan opde kermis aan de slag. Via huwelij-ken werden ook banden met de an-dere kermisfamilies gelegd. Van-daag dragen nog maar weinigfoorreizigers Semay als achternaam,maar de herinneringen aan de fa-milie en het respect ervoor levendaardoor niet minder sterk voort.


DE FOORKRANT 7

A anvankelijk was dePaasfoor vooral eenjaarmarkt waar han-delaars hun waren

trachtten te slijten. Tegelijkertijdtrok ze heel wat muzikanten, goo-chelaars, rederijkers, vuurspuwers,verkopers van wondermiddeltjesen zelfverklaarde ‘tandartsen’ aan.Daarnaast werden er tal van spelengeorganiseerd. Tot de 18de eeuwwas de foor vooral een groot volks-feest. Van echte attracties was noggeen sprake. De komst van de rei-zende menagerieën bracht daar ver-andering in. Eind 18de eeuw werdendeze voorlopers van de modernedierentuin ontzettend populair. Voorveel mensen was de kermis de eni-ge manier om in contact te komenmet ongekende diersoorten. Ook opde Paasfoor konden Kortrijkzanenzich vergapen aan exotische dieren.In 1868 bijvoorbeeld etaleerdeKreutsberg er hyena’s, beren, leeu-wen, apen en een olifant. Ook op andere gebieden opende dekermis de leefwereld van het pu-bliek. Iedere uitvinding, iedere nieu-we techniek werd op een of ande-re manier door de foorreizigers

indrukwekkende menagerieën, at-tracties met de nieuwste techno-logieën en chique wafelsalons lok-ten een ongeziene massa volk.Tijdens de Eerste Wereldoorlog gingde foor niet door, maar na de oorlogwerd de trend naar meer amuse-ment voortgezet. Tijdens het In-terbellum domineerden autoscoo-ters, achtbanen, het reuzenrad,spookhuizen, draaimolens, rupsen,loterijen en tal van gebak- en snoep-kramen. In 1928 maakte het pu-bliek voor het eerst kennis met defotoschiettent. Na de Tweede Wereldoorlog, waar-in de Kortrijkzanen opnieuw defoor hadden moeten missen, wer-den de attracties steeds groter enspectaculairder. De fenomenen na-men een steeds minder belangrij-ke plaats in. Toch verdwenen ze niethelemaal. Eind jaren vijftig ver-baasde Francis Sonnaert vriend envijand met zijn Oud Groot Muse-um van Ontleedkunde. Via wassenbeelden kreeg het publiek ge-slachtsziekten, huidziekten, foe-tussen en kinderen met twee li-chamen te zien. In 1969 werdenvijf dolfijnen getoond en een jaar la-ter was De Man’s Muizenstad eengroot succes. Tot in de jaren ze-ventig werd in de bokstent vanCharles Brijs zelfs gevochten meteen beer en een kangoeroe. In die-zelfde periode openden de eerstepretparken in België. Hoewel defoorreizigers even vreesden voorhun bestaan, bleef de foor over-eind. En hoe!

na schoten de cinemabarakken alspaddenstoelen uit de grond, onderluid protest van kerk en burgerij. Devertoonde films waren immersvooral gericht op sensatie en niet al-tijd geschikt voor ‘beïnvloedbareen brave zielen’. De Belle Epoque (1890-1914) wasde glorieperiode van de Paasfoor.Grote variététheaters, circussen,

Dioramashows illustreerden aard-rijkskunde en geschiedenis en zelfsde eerste cinema’s toonden voor-namelijk documentaire films. Derariteitenkabinetten spraken mis-schien wel het meest tot de ver-beelding. Buitengewone mensen endieren werden er voorgesteld als‘wonderen der natuur’. In Kortrijkkonden mensen zich verbazen overreuzen, dwergen, Siamese twee-lingen, een meisje met drie benen,een geit met twee koppen en ga zomaar door. Ook mensen met eenandere huidskleur werden regel-matig op de Paasfoor geëtaleerd.In 1899 bijvoorbeeld waren de le-den van de zingende zwarte fami-lie Togo echte publiekslievelingen.Eind 19de eeuw werden fotoba-rakken, schiettenten en draaimo-lens vaste waarden op de foor. In eenfotobarak namen mensen plaatsachter een houten paneel waaropeen auto of vliegtuig stond ge-schilderd. Meer en meer attractieswerden op stoom aangedreven, la-ter op elektriciteit. In diezelfde pe-riode stelden foorreizigers de fo-nograaf en cinematograaf voor aanhet brede publiek. Niet lang daar-

geadopteerd. Op het einde van de18de eeuw deden de ‘automaten’hun intrede. Deze mechanischepoppen konden schrijven, zingen,dansen, spreken of schaken. Zomaakte het publiek rechtstreekskennis met de mogelijkheden vande industriële revolutie. Tijdens de 19de eeuw ondergingde foor een ware transformatie.

Door de opkomst van de winkelswerd het minder interessant omtijdens de jaarmarkt gebruiks-voorwerpen te verkopen. De na-druk kwam steeds meer op spel enplezier te liggen. Toch had de ker-mis ook een educatief aspect. Was-senbeeldenmusea lieten de bezoe-kers kennismaken met vreemdevolkeren of de groten der aarde.

“De kermisopende de leef-wereld van het

publiek.”

Van vuurspuwerstot de Super 8

Wat hebben magische lantaarns, levende dolfijnen en röntgenstralen met elkaar gemeen? Zewaren ooit dé publiekstrekkers op de Kortrijkse Paasfoor. Deze kermis draagt intussen bijna achteeuwen geschiedenis met zich mee. Volgens de kronieken zou ze nog ouder zijn, maar schriftelijkebewijzen vinden we pas vanaf het midden van de 13de eeuw.

De slangenkuil © Stadsarchief Kortrijk

Paardjesmolen © Stadsarchief Kortrijk


8 DE FOORKRANT

P

P

STATION

ALLEZ ALLEZ! DOMPELT JE ONDER IN DEKERMISSFEER VAN VROE-GER EN NU

WandelingEen gids neemt je mee op wandelop de Paasfoor. Je wordt op de leuk-ste kermisanekdotes getrakteerden maakt kennis met de foorreizi-gers. Start om 10u op de GroteMarkt.

FoorkrantDe Foorkrant staat helemaal in hetteken van de Paasfoor vroeger en nu.Via het plan op deze pagina kan jede Kortrijkse kermis op eigen hout-je ontdekken.Extra exemplaren zijn gratis te ver-krijgen bij het Erfgoedhuis, de Uit-winkel en de deelnemende kramen.Je kan de Foorkrant ook downloa-den via www.geheugenvankort-rijk.be en www.lecavzw.be.

Pop-up tentoonstelling De pop-up tentoonstelling neemt jemee naar de kermis van toen. Detentoonstelling wordt opgesteldaan de westzijde van de GroteMarkt, ter hoogte van Hotel Da-mier en Brasserie Royale. (Van 17april tot 4 mei) q

Allez Allez! wordt georganiseerddoor LECA vzw, Kermiserfgoed-comité VBF-DFB vzw en de Erf-goedcel Kortrijk.

KOMT DAT ZIEN! KERMISERFGOEDIN DE KIJKER

Interviews: Van pap tot pint,drie generaties foorkramers aanhet woord – Grootvader Arthur,vader Jacky en kleindochter Ma-rine Dotremont over de foor vroe-ger en nu. De Magneet om 13u30.(org. CK) w

Film: Living Circus Treasures Vlaamse circussen zijn vaak fa-milieondernemingen met een rijkverleden. Vijf familieportretten,prachtig in beeld gebracht. DeMagneet om 14u30. (org. CK) w

Theater: Allez Allez, Roulez Het verhaal van vier generaties diemet kermisattracties de kost pro-beren te verdienen. Een voorstelling voor iedereen van-af 12 jaar. De Magneet om 17u30.(org. CK) w

Lanterna Magica Curiosa, filmpjes, foto’s en ar-chiefstukken over de Paasfoor an-no 1900 en later. Doorlopend in hetErfgoedhuis. e

GRENSVERLEGGENDVERHALEN LANGS ENOVER DE SCHREEFTentoonstelling: Beschadigd Bel-gië. De regio Kortrijk in puin Indrukwekkende documenten overde luchtaanvallen van 1944, uit de

dossiers van oorlogsschade Door-lopend in het Erfgoedhuis. (org.RAK) e

Multimedia-presentatie: Vanheinde en ver Studenten journalistiek zochtenverhalen bij stadsgenoten met di-verse culturele achtergronden.Doorlopend in het Erfgoedhuis.(i.s.m. Howest) e

Demonstratie: Morse als com-municatie Collectiestukken, filmpjes en de-monstraties tonen het nut van mor-se vroeger en nu. Doorlopend inhet Erfgoedhuis. (org. UBA) e

Rondleiding in de herschilder-de kerk Ontdek de oorspronkelijke kleu-renpracht en de universele sym-boliek. In de Onze-Lieve-Vrouwe-kerk van 14u30 tot 18u30. r

Rondje Roodbruin – BrouwerijBockor Bellegem e.a.Vier brouwerijen openen hun deu-ren en belichten het eeuwenoudeprocedé voor de productie van rood-bruine bieren – die je ook kan proe-ven. Brouwerij Bockor, Kwabrug-straat 5, Bellegem. Gratis busvervoer– route op het Fietsnetwerk Lei-estreek – www.rondjeroodbruin.be.

Fototentoonstelling Sylvie De-Leu Paasfoor 1973 De fotoreeks ‘Paasfoor 1973’ neemtje mee op een doordeweekse, uit-geregende dag op de kermis in Kort-rijk. De blik van de fotografe regi-streert de realiteit achter de wereldvan illusies die de paasfoor is. Hetpubliek kijkt beteuterd, gelaten ofvertwijfeld toe, voor de foorkra-mers is het business as usual. Me-lancholie alom, met hier en daareen streepje menselijke warmte.Sylvie DeLeu is geboren te Kortrijkin 1950. Ze studeerde fotografie(optie reportage) aan de Academievoor Beeldende Kunsten in Breda(NL). Sinds 1975 is ze freelancefotograaf en sinds 1985 werkt zevoor haar eigen stock- en reporta-ge agentschap Eureka Slide. Haarwerk was te zien in internationaletijdschriften en op diverse ten-toonstellingen.Etalages Onze-Lieve-Vrouwestraat,Leiestraat, Rijselsestraat. (Van 17april tot 4 mei) t

INFOErfgoedhuis | Onze-Lieve-Vrou-westraat 45 | Dienst Toerisme | Be-gijnhofpark056 27 74 24| [email protected] | www.geheugenvankort-rijk.be | www.erfgoeddag.be

1 Montélimar Graanmarkt

2 Golden Casino Dolfijnkaai

3 Las Cordas Schouwburgplein

4 Gambling Room Dolfijnkaai

5 Das Riesen Poliep Casinoplein

6 Waterworld Grote Markt

7 Bistro Carrousel Conservatoriumplein

8 Sportland Schouwburgplein

9 Psychodelic Stationsplein

q Pop-uptentoonstelling Grote Markt

w De Magneet Minister Liebaertlaan 24

e Erfgoedhuis Onze-Lieve-Vrouwestraat 45

r Onze-Lieve-Vrouwekerk Deken Zegerplein

t Fototentoonstelling Sylvie DeLeu Onze-Lieve-Vrouwestraat

Leiestraat

Rijselsestraat

onder voorbehoud van wijzigingen

1

2 4

5

6

7

83

9

qt

t

tr

e

L E G E N D E

Programma Erfgoeddag 2014Zondag 27 april

2014, van 10u tot 18u tenzij anders

vermeld.w


Blz. 8 Programma Erfgoeddag Blz. 5 Cecile Vanistendael DE ... · PDF fileraag het gelijk wie:...

Documents

Transcript of Blz. 8 Programma Erfgoeddag Blz. 5 Cecile Vanistendael DE ... · PDF fileraag het gelijk wie:...