Handleiding voor leerlingen in HAVO-5 Trinitascollege locatie Han Fortmann September 2013

1

Inhoudsopgave Gebruik de links om snel door het document te gaan.

hoofdstuk 1 Inleiding blz. 3 hoofdstuk 2 Inleveren en beoordeling blz. 4

hoofdstuk 3 Het stappenplan blz. 5 hoofdstuk 4 Keuzeonderwerpen

aardrijkskunde blz. 6 biologie blz. 8 BSM blz. 9

Duits blz. 9 Engels blz. 10

economie blz. 11 Frans blz. 13 geschiedenis blz. 13

handvaardigheid blz. 14 Informatica blz. 15

Maatschappijwetenschappen blz. 16 M&O blz. 16 muziek blz. 17

natuurkunde blz. 18 Nederlands blz. 18

scheikunde blz. 19 tekenen blz. 20 wiskunde blz. 20

Bijlagen 1. beoordelingsformulier blz. 21 2. keuzeformulier blz. 23

3. planningsformulier blz. 25 4. vaardigheden blz. 27

Deze brochure, het keuzeformulier, het beoordelingsformulier, het

planningsformulier en het logboekformulier zijn ook te vinden op de ELO bij het vak ‘examenklassen - profielwerkstuk’

2

3

Hoofdstuk 1 Inleiding

Eén van de onderdelen van het examendossier is het profielwerkstuk (pws).

Het pws wordt ook wel aangeduid als de ‘meesterproef’. Je kunt het beschouwen als een grote praktische opdracht. Het doel van het pws is dat je aantoont over een

aantal vaardigheden te beschikken. Dit zijn:

informatievaardigheden

onderzoeksvaardigheden en/of ontwerpvaardigheden

communicatieve of presentatievaardigheden

Meer informatie over deze vaardigheden is te vinden in bijlage 5.

Aan het pws is een aantal wettelijke voorschriften verbonden. Enkele hiervan zijn:

Het pws heeft betrekking op minstens één van je vakken met een studielast van 320 uur of meer. Vakken met een studielast kleiner dan 320 uur zijn:

maatschappijleer, lo en ckv.

Het pws wordt beoordeeld met een cijfer dat meetelt in het combinatiecijfer

samen met maatschappijleer.

De titel van het pws en het cijfer komen op de eindlijst.

Er moet een logboek worden bijgehouden (zie bijlage 4).

Naast het eindproduct wordt ook het proces beoordeeld. Dat wil zeggen dat ook

je werkzaamheden die leiden tot het eindproduct, in de beoordeling worden meegewogen (zie bijlage 1: beoordelingsformulier).

In principe maak je het pws samen met een medeleerling. Wil je hiervan afwijken dan moet je toestemming vragen aan de heer Van Rooijen (RNT).

Daarnaast heeft de school bepaald dat het pws in het eerste halfjaar van het examenjaar gemaakt en afgerond moet zijn. Zie hoofdstuk 2 en 3 voor de inleverdata.

Het onderwerp van je pws mag je in overleg met een vakdocent zelf bedenken, maar je kunt ook een onderwerp kiezen uit de lijst met mogelijke onderwerpen die je in

hoofdstuk 4 van deze brochure aantreft. Overleg altijd eerst met een vakdocent voordat je je keuze invult op het keuzeformulier (bijlage 2). In de volgende hoofdstukken kun je o.a. lezen wanneer je je keuze kenbaar moet

maken. De pws-coördinator mevrouw Van der Putten (PTO) zal je daarna op korte termijn berichten of je keuze gehonoreerd kan worden.

Terug naar de inhoudsopgave.

4

Hoofdstuk 2 Inleveren en beoordeling Het profielwerkstuk dient in de eerste helft van het examenjaar gemaakt te worden. Het keuzeformulier dient binnen twee weken bij mevrouw Van der Putten

ingeleverd te worden. Leerlingen die hun keuzeformulier te laat inleveren kunnen mogelijk niet bij het vak van hun voorkeur worden ingedeeld. Je zult dan een ander

vak en onderwerp moeten kiezen. De inleverdatum voor de voorlopige versie is maandag 16 december 2013.

Je levert je voorlopige versie digitaal in, via een centraal inleverpunt op de elo. Sommige begeleiders willen daarnaast een papieren versie ontvangen.

De begeleider kijkt het voorlopige pws na en geeft aan welke verbeteringen er nodig zijn. Uiterlijk in de week van 20 januari krijg je het pws van je begeleider terug.

De uiterste inleverdatum voor de definitieve versie is woensdag 5 februari 2014.

Ook de definitieve versie van je profielwerkstuk lever je in via de elo. Daarnaast moet

je een papieren versie bij de pws-coördinator mevrouw Van der Putten inleveren. Na registratie geeft zij de werkstukken aan de begeleiders. Je begeleider kijkt het definitieve werkstuk na en geeft er een cijfer voor (zie bijlage 1 voor het

beoordelingsformulier). Het pws wordt ook door een tweede docent gelezen en beoordeeld.

Het cijfer voor het profielwerkstuk wordt afgerond op een geheel getal en telt, samen met maatschappijleer, mee in het combinatiecijfer.

Plagiaatcontrole:

De voorlopige versie van het profielwerkstuk wordt op plagiaat gecontroleerd. Je begeleider en jijzelf weten dan direct of je werk voldoende authentiek is. Er is dan ook nog voldoende tijd om het werkstuk te verbeteren als het plagiaatpercentage (te)

hoog is. De begeleider bepaalt welk percentage acceptabel is. Dit kan per vak en/of onderwerp verschillend zijn.

Het is toegestaan om uit bronnen te citeren mits de informatie die letterlijk uit bronnen wordt overgenomen als zodanig aangegeven wordt in het pws. Ook bijlagen die letterlijk uit bronnen afkomstig zijn, dienen voorzien te zijn van een

bronvermelding (zie ook de ‘richtlijnen voor de bronvermelding’ in bijlage 5). Te laat of niet inleveren van de definitieve versie:

Voor profielwerkstukken die op 5 februari 2014 zonder geldige reden niet zijn ingeleverd geldt de volgende procedure:

De begeleider geeft een cijfer voor de voorlopige versie

Indien geen voorlopige versie is ingeleverd, wordt het cijfer een 1,0

Dit cijfer wordt op vrijdag 21 februari 2014 definitief

Terug naar de inhoudsopgave.

5

Hoofdstuk 3 Het stappenplan Het maken van een pws is niet eenvoudig. Er moet niet alleen veel gedaan worden,

er moeten ook veel beslissingen genomen worden. Om alles overzichtelijk te houden werk je volgens het stappenplan. Bij elke stap hoort een datum waarop het betreffende onderdeel uiterlijk afgerond moet zijn. Je krijgt dan van je begeleider te

horen of het werk dat je tot dat moment gedaan hebt in orde is en of je verder kunt gaan met de volgende stap. Dit systeem moet er voor zorgen dat noch jij, noch je

begeleider aan het eind van het proces voor een grote verrassing komt te staan. Aan de hand van het stappenplan wordt ook de voortgang van je werk beoordeeld (zie bijlage 1: beoordelingsformulier onder het kopje ‘Het proces’).

Stap 1: Orientatie

Werkzaamheden: Kies een vak, een onderwerp en een partner. Formuleer je voorlopige onderzoeksvraag (overleg met vakdocenten, zoek informatie in mediatheek, enz.). Contactmomenten: Tijdens dit onderdeel is contact met een vakdocent noodzakelijk; hij moet het keuzeformulier ondertekenen. Lever het keuzeformulier in bij de pws-coördinator (PTO). Het keuzeformulier moet uiterlijk 18 september (dat is na twee weken) zijn ingeleverd. De indeling bij de begeleiders wordt z.s.m. bekend gemaakt op het bord bij de mediatheek en op de elo. Stap 2: Planning

Werkzaamheden: Formuleer je definitieve onderzoeksvraag en de deelvragen. Maak een onderzoeksplan en een tijdplan: bedenk hoe je je onderzoek wilt gaan uitvoeren en wanneer je de verschillende onderdelen gaat uitvoeren, gebruik het planningsformulier (bijlage 3). Contactmomenten: Tijdens stap 2 moet er minimaal één contactmoment met je pws-begeleider plaatsvinden. Het is verstandig om vaker contact met je begeleider te hebben. Stap 2 moet uiterlijk 25 september goedgekeurd zijn door je pws-begeleider. Stap 3: Uitvoering

Werkzaamheden: In deze periode komt het pws te stand. Je gaat: informatie verzamelen en beoordelen, literatuur bestuderen, experimenten uitvoeren, resultaten verzamelen en ordenen, een bronnenlijst maken, enz. Je spreekt met je pws-begeleider af wat je precies af moet hebben voor de contactmomenten. Contactmomenten: Omdat dit de belangrijkste stap is en veel werk omvat, moet je minimaal twee keer met je pws-begeleider overleggen. Meer contactmomenten is vaak noodzakelijk. Je werk moet bij deze stap tweemaal goedgekeurd worden door je begeleider; vóór 16 oktober en vóór 20 november. Stap 4: Afronding De voorlopige versie van je pws lever je uiterlijk maandag 16 december in bij je begeleider. Deze versie krijg je in de week van 20 januari 2014 terug met commentaar van je begeleider. De definitieve versie van je pws lever je uiterlijk 5 februari 2014 in (zie ook hoofdstuk 2).

Terug naar de inhoudsopgave.

6

Hoofdstuk 4 Keuzeonderwerpen

AARDRIJKSKUNDE Onderwerp

Andere vakken die met het onderwerp te maken hebben

Presentatievorm

Ruimtelijke ordening en ruimtegebruik:

uitbreidingen Hal-gebied

Altongebied

recreatie/natuurgeb.

uitbreiding Schiphol uitbreiding Europoort,

droogleggen Markerwaard

In overleg met de docent

Milieu, milieugebruiksruimte:

drinkwatervoorziening

gebruik energie (wind, zonne-energie) landbouw/ mest

bodemvervuiling door intensieve veeteelt

luchtvervuiling door intensieve veelteelt

ontbossing

bi, sk, na Idem

Natuurgebieden –inrichting/beheer bi Idem

Nederland als distributieland ec Idem

Nederland als landbouwland bi Idem Nederland als waterland:

transport

waterhuishouding

taken van waterschappen

toerisme

Idem

Bodemvorming bodemvormende processen

bi Idem

Mondiale tegenstellingen op economisch gebied ec Idem

Locale milieuproblemen:

oorzaken/gevolgen

bi / sk Idem

Ruilverkaveling en Landinrichting:

vroeger en nu

gs Idem

Maak een reisgids bij een leesboek ne Schriftelijk Sport:

verzorgingsgebieden in het betaalde voetbal

locatie van nieuwe stadions

bsm In overleg met de docent

Proeven: geologie: - simulatie plaattektoniek - grondsoorten eigen omgeving - erosie / sedimentatie

eigen idee

Informatie over deze opdrachten en de presentatievorm bij VSB.

Het is ook mogelijk om je aardrijkskunde PO te combineren met je pws. Het PO kan bijvoorbeeld een hoofdstuk zijn van je pws. Zie volgende blz.

7

Vervolg AARDRIJKSKUNDE Mogelijke onderwerpen voor een PO / pws:

Ak-boek PO onderwerp pws onderwerp Arm en rijk Arbeidsmigranten in de bollen /

tuinbouw Het Europese migratievraagstuk

Herkomst van kleding in Heerhugowaardse boetieken

Mondiale bedrijfsverplaatsing / internationale arbeidsverdeling

Migranten in Heerhugowaard De verdeling van migranten over Nederland / Europa

Vergelijk 2 wijken in Heerhugowaard, bezien vanuit verschillende dimensies

Vergelijk Heerhugowaard met andere steden in binnen- en buitenland

Het verhaal van een asielzoeker (interview)

Mondiale vluchtelingenstromen / Asielbeleid

Systeem aarde

Aardbevingen rond Alkmaar als gevolg van gas- oliewinning

Verschillende oorzaken van aard-bevingen, de gevolgen en maat-regelen om de schade te beperken

De (opbouw en afbraak van de) kust tussen Egmond en Petten

(Opbouw en afbraak langs de) hele Nederlandse kust / andere kusten

De duinen tussen IJmuiden + Schoorl + drinkwaterwinning

Drinkwaterwinning in Nederland en / of daarbuiten

(Mogelijke) natuurrampen in onze omgeving

Natuurrampen in Nederland en / of daarbuiten. (oorzaken, gevolgen, oplossingen)

Landbouw in Europa

De invloed van de EU op agrarische bedrijven in Heerhugowaard

Het EU landbouw beleid en ……..

Agrarische bedrijven rond Heerhugowaard

Een vergelijking met bedrijven in andere gebieden binnen en buiten Nederland

Een boerenbedrijf in een gebied met beperkingen. (Eilandspolder)

Een vergelijking tussen bedrijven in verschillende gebieden

De ruilverkaveling van het Geestmerambacht

Een vergelijking met ruilverkavelingen in andere delen van Nederland

Toeristische attracties rond Alkmaar / Heerhugowaard. Een reisgids

Een vergelijking met andere toeristische centra in Nederland

Wonen in Nederland

Oud-Overdie als achterstandswijk Oud-Overdie vergelijken met andere achterstandswijken in binnen- en buitenland

Overstromingsgevaar in de regio Alkmaar / Heerhugowaard

Overstromingsgevaar in Nederland

De waterhuishouding van de Heerhugowaard

De waterhuishouding van verschillende gebieden in Nederland

Ruimtelijke veranderingen in de wijken van Alkmaar / Heerhugowaard

Vergelijken met andere steden in Nederland

Hoe moet de regio Alkmaar-Heerhugowaard bestuurd worden?

een vergelijking met andere samenwerkende steden

Heerhugowaard als VINEX-lokatie Ruimtelijk beleid in Nederland Heerhugowaard / Alkmaar als

winkelstad Winkelsteden in Nederland. De theorie van Christaller

8

BIOLOGIE Bij alle profielwerkstukken voor biologie moet er een natuurwetenschappelijk experiment uitgevoerd worden. Dus geen literatuur onderzoek. Andere onderwerpen zijn ook mogelijk; overleg met je docent.

Mens of dier: fysiologie

invloed op diverse lichaamsfuncties van koffie, voedingsmiddelen, etc. (géén alcohol, drugs, sigaretten, etc.)

oog: afstanden schatten, ruimtelijk inzicht, kleurwaarneming, gezichtsbedrog, etc.

oor: bovenste gehoorgrens, gehoordrempel, gehoorschade mp3 speler, etc.

smaak: smaakdrempel, smaakverstoring door roken, ouderdom, etc. neus: geurherkenning van stoffen of mensen; reukdrempel, etc.

geheugen: korte- en/of lange termijn geheugen, visueel, auditief, etc.

concentratievermogen onder diverse omstandigheden

reactiesnelheid onder verschillende omstandigheden

Mens of dier: Gedrag

voorkeur gezichtsvorm, vorm kin/neus, lichaamsvormen, symmetrie

invloed kleur, geur, reclame

conditioneren van duiven (oud-jong)

integratie proces tussen kippen, konijnen, cavia’s, o.i.d. lichtinvloed op meelworm

agressiegedrag bij Siamese kempvis

Skinner box bouwen en geconditioneerde reflex meten

Ecologie / planten

biomassa in water m.b.v. objectglaasjes in relatie met diepte, vervuiling, stroming broeikaseffect nabootsen in het ß-lab m.b.v. Coach

ontwikkeling pekelkreeftjes bij verschillende zoutconcentraties

invloed waterkwaliteit op watervlooien: pH, fosfaten, etc.

invloed van milieu-invloeden (fosfaten, nitraten, wasmiddelen, etc.) op de ontwikkeling, groei en bouw bij planten (b.v. algen, begonia, bonenplanten, o.i.d.)

invloed van osmotische invloeden op de ontwikkeling, groei en bouw bij planten

invloed van of compostering op de ontwikkeling, groei en bouw bij planten invloed van groei remmende middelen en groeihormonen op de ontwikkeling, groei en

bouw bij planten

concurrentie tussen twee of meer plantenpopulaties

honingonderzoek of pollenonderzoek: microscopisch

diversiteit van plantengroei in relatie met abiotische factoren (eutroof, oligotroof)

Biogas uit poep van koe, varken, paard, etc. (bv. slimmere opstelling bouwen)

Biobrandstofkit van biorad: optimale condities meten/ onderzoeken voor het enzym cellobiase dat cellulose afbreekt tot bio-ethanol (diverse onderzoekjes mogelijk)

Cellen (bacteriën of gist – ook mogelijk met Coach) en moleculen

invloed van Yakult of Activia (probiotica)

werking van zeep, deodorant, tandpasta, schoonmaakmiddel, etc.

soortenrijkdom en milieu

voedingsbodems ontwikkelen

conserveringsmethodes: pasteuriseren of steriliseren van melk, in zuur bewaren, etc.

anaërobe gisting: kaas of wijn maken (optimaliseren productieproces) Eiwitonderzoek in voedsel m.b.v. de Bradfordmethode (kleurreactie en spectrofotometer)

9

BSM

Onderwerp Andere vakken die met het

onderwerp te maken hebben Presentatievorm

Samenhang sportrecords in relatie tot techniekontwikkeling.

Geschiedenis Aardrijkskunde

Verslag

Vandalisme en sport. Maatschappijleer

Verslag

Sport en doping. Waarom wel of niet verbieden?

Biologie Verslag

Sporten, gezond of ongezond? Biologie Natuurkunde

Verslag

Hebben sportdranken invloed op de sportprestatie?

Biologie

Verslag

De invloed van sport op de natuur en omgeving (survival / wintersport)

Aardrijkskunde Economie

Verslag

Het nut van sportpsychologie? Filosofie Maatschappijleer

Verslag

Sportblessures bij lichamelijke opvoeding op school.

Biologie Verslag

Bewegen kinderen (leerlingen op het HF) genoeg?

Biologie Verslag

Geweld rond het voetbalveld.

Filosofie Maatschappijleer

Verslag

De invloed van voeding op sportprestaties.

Biologie Verslag

DUITS

Onderwerp Andere vakken die met het

onderwerp te maken hebben Presentatievorm

Handel D-NL ec / gs schriftelijk / mondeling

Toerisme/ A – NL D – NL ec / ak Idem

Ungeliebte Nachbarn (vooroordelen) gs / levo / filosofie / maw Idem Euregio’s: nut? Gs / ec / ak Idem

WO II gs Idem Hereniging 1990 ec / gs Idem

Duitse wijnen/ bieren ak / ec Idem Schilderkunst ckv / levo Idem

Architectuur = Bauhaus ckv / wi Idem Literatuur = D – NL wisselwerkingen ne Idem

Geld = koppeling NL-D ec Idem Reclame D – NL ec / gs / ckv / levo Idem

Duitsland, Nederland en voetbal Bsm / gs / ec Idem Duitsland, Nederland en de Hanze Gs / ec Idem

10

ENGELS

Onderwerp Andere vakken die met het

onderwerp te maken hebben Presentatievorm

Charles Dickens gs / ckv Verslag

Tabloids ckv / maw Verslag

Henry VIII gs Verslag Espionage Verslag

Magic and mystery ckv / levo verslag, video, hoorspel

Witches gs / levo Verslag

William and Mary gs / ckv Verslag South-Africa gs / maw Verslag

Rugby bsm verslag, wedstrijd Peter Stuyvesant gs Verslag

Nederland en New York gs Verslag Invloed Nederlands op Engels gs verslag, spel

Invloed Frans op Engels gs verslag, spel Ebonics Verslag

Public schools gs Verslag Britain and India gs Verslag

11

ECONOMIE Stellingen waarbij voor- en tegenargumenten beschreven worden en een gefundeerd standpunt bepaald wordt. Voor- en tegenargumenten worden door literatuuronderzoek en eigen onderzoek middels enquêtes/interviews ed ondersteund. Zelfbedachte stellingen zijn mogelijk. Presentatievorm: schriftelijk verslag eventueel in combinatie met een video, powerpoint, poster of andere presentatievorm. Voorbeelden: Stellingen Verwante onderwerpen

Hebben traditionele reisbureaus nog bestaansrecht nu consumenten steeds vaker hun reis zelf boeken via internet?

Toerisme

Kredietcrisis: hebben banken nog wel een toekomst? Conjunctuur, Banken

Televisiereclame: een achterhaald marketinginstrument? Maatschappijleer, M&O Een vast arbeidscontract: niet meer van deze tijd? Arbeidsmarkt

Alcohol: kost het de samenleving echt meer dan het oplevert? Overheid, Kosten en opbrengsten

Roken: kost het de samenleving echt meer dan het oplevert? Overheid, Kosten en opbrengsten

Sportsponsoring: een goed marketinginstrument voor bedrijven? Maak een sponsoranalyse van een bedrijf dat sporters sponsort

BSM, M&O

Belasting betalen: “Leuker kunnen we het niet maken” (of toch wel?). Welk belastingsysteem vind jij eerlijk?

Overheid

Wie betaalt de babyboom: de babyboomers zelf, jouw ouders, jij of jouw kinderen en kleinkinderen?

Levensloop, overheid, sociale zekerheid

Milieuvriendelijk: voor de knikkers, de maatschappij of de natuur? MVO, biologie, maatschappijleer

Biologische producten: te duur en helemaal niet zo verantwoord? MVO, biologie, kosten en opbrengsten

Is studeren wel zo goed voor de Nederlandse economie? Kosten en opbrengsten, economische groei

Valt er te verdienen aan de Wadden? Kosten en opbrengsten, aardrijkskunde

Opkomende nieuwe industrielanden: kans of bedreiging voor de Westerse landen? (kies één van de BRIC-landen en vergelijk de economie van dit land met die van één of meerdere Westerse landen)

Economische groei

Terug naar de gulden? EMU, Europa

Laten wij ontwikkelingslanden de dupe worden van de kredietcrisis?

Banken, conjunctuur, onderontwikkeling

Globalisering en vrijhandel: vooruitgang of laten we de inrichting van de aarde daarmee over aan de vrije markt?

Globalisering,markten, internationale handel

Nog meer landen bij de EU? Europa, EU Is versoepeling van het ontslagrecht de oplossing voor het huidige arbeidsmarktprobleem?

Arbeidsmarkt

Files in Nederland: zijn vervoersproblemen op te lossen? Kosten en opbrengsten, vervoer

Wordt er in organisaties toneel gespeeld? M&O, CKV

Is afschaffing van de hypotheekrenteaftrek de oplossing voor het huidige woningmarktprobleem?

Woningmarkt, belastingen

Wordt China echt de belangrijkste economische grootmacht van de wereld?

Economische groei, globalisering

Verzekeringen: geldklopperij of noodzaak? Verzekeringen, asymmetrische informatie

12

Vervolg ECONOMIE Stellingen Verwante onderwerpen

Het verlenen van microkredieten: dé manier om ontwikkelingslanden te helpen?

Onderontwikkeling, globalisering, banken,

Verhoging van de AOW-leeftijd: liever vandaag dan morgen! Vergrijzing, sociale zekerheid, ruilen over tijd

Mijn pensioen: ik spaar zelf wel! Ruilen over tijd, vergrijzing, verzekeringen

Bezuinigingen op de kunstsector: logisch in tijden van crisis? Banken, economische groei, tekenen/ handvaardigheid

De dalende dollar: goed voor de Nederlandse economie of niet? Wisselkoersen, internationale handel

Minimumlonen: afschaffen of verhogen? Arbeidsmarkt, sociale zekerheid

Zijn Schiphol/de Rotterdamse Haven nog wel zo belangrijk voor de Nederlandse economie?

Vervoer, kosten en opbrengsten, internationale handel, toerisme

Wat zijn de gevolgen van HIV/Aids voor de Afrikaanse economieën?

Gezondheidszorg, onderontwikkeling

Is een monopolie echt slecht voor de economie? Marktvormen, M&O

Economische beslissingen: ratio of emotie? (wordt economisch gedrag gestuurd door psychologische processen of door een rationele afweging van voor- en nadelen)

Psychologie, economische theorieën

Vrouwen aan de top: een must! Emancipatie, maatschappijleer

Worden arme landen armer en rijke landen rijker? Onderontwikkeling, economische groei

Overheidsingrijpen of marktmechanisme? Overheid, markten

Zal de kwaliteit van het (hoger) onderwijs verbeteren als het geprivatiseerd wordt?

Overheid

Andere mogelijke onderwerpen (voorbeelden): Presentatievorm

Bedenk je eigen product, voer een marktonderzoek uit en schrijf het bijbehorende marketingplan

Marketingplan + prototype product

Bedenk je eigen product, voer een marktonderzoek uit en maak een reclamefilmpje

Marketingplan + reclamefilmpje

De rekenkamer: wat kost een ………… (doe onderzoek naar de kosten van een product/dienst, zoals in het televisieprogramma De Rekenkamer)

Film/schriftelijk verslag

Stel je eigen (fictieve) aandelenpakket samen, volg de koersen en analyseer de invloed van je beslissingen op je winst of verlies

Schriftelijk verslag

Klaslokaalexperimenten economie: doe onderzoek naar de effecten van klaslokaalexperimenten

Experiment + onderzoeksverslag

Klaslokaalexperimenten economie: bedenk zelf een nieuw experiment en voer ‘m uit

Experiment + onderzoeksverslag

13

FRANS Onderwerp

Andere vakken die met het onderwerp te maken hebben

Presentatievorm

Le système scolaire en, ne in overleg met de docent

Politiek gs Idem Het Franse chanson mu, ckv Idem

Het stripverhaal te, ckv Idem Handelsbetrekkingen ec Idem

Drugs(gebruik) bi, levo Idem

De mode te, ckv een modeshow De roddelpers levo in overleg met de docent

Franse wijnen bi, sk, ak Idem De Franse keuken Idem

Elle/Marie-Claire Idem Frankrijk en Europa gs Idem

Cultuurverschillen tussen NL en F ne, levo Idem Eetgewoontes in NL en F bi, sk Idem

Het impressionisme te, ckv Idem Monumenten in Parijs ak, gs Idem

Tourisme NL-F, F-NL ak Idem Franse rap (Argot, Verlan) mu, ckv Idem

GESCHIEDENIS Het onderwerp voor het profielwerkstuk moet gaan over een deel van de examenstof, namelijk De Verenigde Staten 1865-1965. Het is de bedoeling dat je daar een beperkte periode uit kiest bijvoorbeeld:

- De Amerikaanse burgeroorlog 1861-1865 - De USA in de Eerste Wereldoorlog - De Roaring twenties - De crisis van de jaren ’30 - De jaren ’50.

Ook kun je een biografie van een president of een ander belangwekkend persoon uit de Amerikaanse geschiedenis nemen zoals bijvoorbeeld Martin Luther King. Je moet dan wel in een inleidend hoofdstuk goed een beeld van de tijd schetsen waarin deze persoon leefde. Door je te beperken tot één persoon of een beperkte periode, willen we bereiken dat jullie het onderwerp echt goed uitdiepen. Je profielwerkstuk bevat minimaal 20 A4-tjes tekst (dus zonder titelpagina, bronnenlijst etc.). Je moet minstens één, door je docent goedgekeurd, boek over deze periode bestuderen. Daarnaast moet je ook artikelen en/of internetgegevens gebruiken, waarbij je in de bronnenlijst heel duidelijk aangeeft welke je geraadpleegd hebt.

14

HANDVAARDIGHEID

Onderwerp Andere vakken die met het

onderwerp te maken hebben Presentatievorm

Bauhaus wi / gs Multimedia presentatie

Realisme gs Schriftelijk verslag

Romantiek gs / talen / ne Idem De Stijl gs / wi Idem

Brons gieten na / sk Video, foto’s Industriële vormgeving te / sk Schriftelijk verslag

M.C. Escher wi / te Video De zintuigen bi Schriftelijk verslag

“Heilige” kunst gs / te / levo Idem (De invloed van) kleuren bi Proefjes + resultaten

(Kunst en) speelgoed gs Schriftelijk verslag

Elk onderwerp dat raakvlakken heeft met één of meer van de volgende factoren, is geschikt voor een profielwerkstuk bij handvaardigheid:

- ruimtelijke vormgeving - ruimtelijke kunst - ruimtelijke industriële vormgeving - ruimtelijke ambacht (techniek)

15

INFORMATICA

Onderwerp Andere vakken die met het onderwerp te maken hebben

Presentatievorm

Privacy en computers - gevaren/ beveiliging/ rol overheid/ datamining ? wat weet Facebook van jou? / gezichtsherkenning

maatschappijleer Verslag plus poster of PPP

Grenzen van het Internet - Internet raakt vol - SPAM - IPv6 en andere oplossingen

In overleg met de docent

Fractals - theorie - zelf een toepassing schrijven - wat heb je eraan?

wiskunde/ geografie/

natuurkunde/ biologie

Verslag plus werkende software

Optimaal bezorgen - kortste route bepalen om kranten te bezorgen - uitbreiden naar meer klanten

wiskunde In overleg met de docent

Programmeren voor kinderen - schrijf een kleine cursus voor kinderen van groep 7 of 8 van de basisschool - probeer de cursus uit en doe verslag - scratch, alice, easylogo, greenfoot of ……

Verslag plus werkende software

Bouw je eigen applicatie voor je smartphone - Geef eerst een overzicht van programma’s die

hiervoor gebruikt kunnen worden - Maak een gefundeerde keuze

Een verslag plus een werkende app

Toepassingen “in de wolken” - Kritische blik: wat werkt goed, wat niet? - Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen? - Onderzoek de mogelijkheden van Google Charts - Onderzoek de mogelijkheden van Prezi - Besturingssysteem in de cloud

Een presentatie in Prezi plus een verslag

(Als je al een eigen website hebt:) -.Welke mogelijkheden zijn er om met webstatistieken het bezoek aan je site in kaart te brengen? -.Behandel deze mogelijkheden en kies er dan één waarmee je je eigen site gaat analyseren.

Een verslag plus een presentatie.

Arduino - Bedenk en ontwikkel een toepassing met deze microcontroller. Een toepassing waarbij de arduino reageert op z’n omgeving. - Schrijf er een lesbrief bij die bij informatica gebruikt zou kunnen worden.

Een demonstratie van de toepassing plus een verslag en een lesbrief

16

Maatschappijwetenschappen Het onderwerp is vrij maar moet wel aansluiten bij een van de onderwerpen van maw: politieke besluitvorming, criminaliteit, massamedia, multiculturele samenleving, ontwikkelingssamenwerking, werk. Naast literatuuronderzoek willen we dat je ook een andere onderzoekstechniek zoals een interview of een enquête gebruikt. Voorbeelden van onderwerpen: opkomst van populistische partijen, oorzaken van criminaliteit, gevolgen sociale media, Europese eenwording, het nut van ontwikkelingshulp, asielbeleid, aanpak jeugdwerkloosheid, medialogica, poldermodel, grenzen aan de vrijheid van meningsuiting, de publieke omroep, internationale politieke verhoudingen, maatschappelijke ongelijkheid, integratie, emancipatie.

M&O Onderwerp Presentatievorm

Eigen onderneming Schriftelijk verslag Sportmanagement Schriftelijk verslag

Huizenmarkt Nederland Schriftelijk verslag Hypotheekvormen vergelijken Schriftelijk verslag

17

MUZIEK Muzikale stromingen (bijv: middeleeuwen, gregoriaans, renaissance, barok, Weense

klassieken, romantiek, impressionisme, expressionisme, docafonie, serialisme, neo-classicisme, minimal music, musique concrete, Elektronische Musik, aleatoriek, blues, new orleansjazz, chicagojazz, kansas cityjazz, swing, cooljazz, freejazz, jazzimprovisatie, rock ‘n’ roll, rhythm & blues, soul, funk, merseybeat, hardrock, symfonische rock, jazzrock, heavy metal, techno, eighties pop, glitterrock, dance, trance, bass ’n drums, hip hop, nederpop, Nederlandstalige pop, Franstalige pop, wereldmuziek, etc.) Componisten/dirigenten (bijv: Beethoven, Mozart, Lennon & McCartney, Andrew Lloyd

Webber, Jaques Brel, Bernard Haitink, Jaap van Zweden, etc.) Bands/artiesten (bijv. The Beatles, Anouk, Madonna, musicalverenigingen, bejaardenkoren,

popkoren, religieuze koren, etc.) Instrumenten/instrumentengroepen (bijv: ontwikkeling van viool, gitaar, orkest,

synthesizer, symfonieorkest, fanfare, niet-westerse instrumenten, muzikale hulpmiddelen als microfoon, versterker, PA-systemen, de computer als muziekproductiemiddel, etc.) Muziek i.r.t. andere kunstvormen (bijv: impressionisme in schilderkunst en in de muziek,

popart in kunst en muziek, muziek in videokunst, functie van muziek bij klassieke beschavingen, functie van muziek in commercials, filmmuziek, etc.) Ontwikkeling van muzikale fenomenen (bijv: het volkslied, de symfonie, de musical, de

opera, de opera’s van Wagner, filmmuziek, muziek en internet, muziek en ballet, muziek en dans, cabaret, popfestivals, muzak (achtergrondmuziek in bijv. supermarkten), muziek uit andere werelddelen, wereldmuziek, invloeden van wereldmuziek op de westerse muziek, TMF/MTV, muziek in videoclips, muziek in reclame, muziek bij hoorspelen, de muziekstudio, het muziekopnameproces, I-tunes, Spotify, etc.) Theoretisch aspecten (bijv: harmonieleer, ritmiek, melodievoering, het oor, de stem, de

toongenerator, digitale muzikale formaten (mp3, wma, wav, aiff) akoestiek, geluid, serialisme, dodecafonie, resonantie, geluidsversterking, de lp, de cd, de geluidsband, muzieksoftware, etc.) Filosofische/sociale aspecten (bijv: Bach en getallensymboliek, relatie tekst en muziek bij

Schubert, protestliederen, muziek en identiteit, muziekvakopleidingen, muziekwetenschap, de muziekindustrie, invloed van muziekclips op You Tube, muziek en oorlog/revolutie, muziektherapie, muziekpsychologie, muziek en religie, muziekonderwijs op de basisschool/middelbare school, muzikale voorkeuren van leerlingen op Han Fortmann/ docenten op Han Fortmann, etc.) Praktische activiteit: logboek en (video)verslaggeving van een praktische muzikale

workshop (koor, band, musical, (kamer)orkest).

18

NATUURKUNDE Bij alle profielwerkstukken voor natuurkunde moet er een natuurwetenschappelijk experiment uitgevoerd worden. Dus geen literatuur onderzoek.

Onderwerp Presentatievorm

De fiets Verslag De LED Verslag

Geluidshinder Verslag Materiaaleigenschappen Verslag

Wrijving Verslag Muziekinstrumenten Verslag

De dynamo Verslag Rendement kooktoestellen Verslag

Botsingen Verslag Valversnelling Verslag

Leeglopende flessen Verslag

Bewegingsonderzoek met videometen. Verslag

NEDERLANDS Overleg voor een onderwerp voor je profielwerkstuk met een docent Nederlands.

19

SCHEIKUNDE Bij alle profielwerkstukken voor scheikunde moet een natuurwetenschappelijk experiment uitgevoerd worden. Dus geen literatuur onderzoek. Andere onderwerpen kunnen ook onderzocht worden, overleg goed met je docent.

Onderwerp Andere vakken die met het

onderwerp te maken hebben Presentatievorm

Drinkwater ak / bi in overleg met de docent

Oppervlaktewater ak / bi Idem Grondwater ak / bi Idem

Zeewater ak / bi Idem

Bodemonderzoek ak / bi Idem Frisdrank Idem

Tanderosie bi Idem Melk bi Idem

Bier bi Idem Vitamine C bi Idem

Wijn bi Idem Azijn bi Idem

Aspirine bi Idem Maagtabletten bi Idem

Wasmiddelen Idem Schelpen bi Idem

Diffusie na Idem

ENERGIE CENTRUM NEDERLAND Voor bijzonder goede leerlingen is het mogelijk een profielwerkstuk te maken in samenwerking met de onderzoekers van ECN. De volgende onderwerpen zijn mogelijk, ook andere onderwerpen rond duurzaamheid en groene energie kunnen onderzocht worden. Overleg goed met mw. Nijdeken over de mogelijkheden!

Onderwerp Andere vakken die met het

onderwerp te maken hebben Presentatievorm

een duurzame school bi, sk, ec, m&o in overleg met de docent

energie uit biomassa bi, sk, ec, m&o in overleg met de docent

zonnepanelen na, sk in overleg met de docent

de stad van de zon ak, ec, bi, sk in overleg met de docent

waterstof als brandstof na, ak, ec, sk in overleg met de docent

TataSteel RC cup, modelauto

race, zie:

www.technochallenge.nl

na in overleg met de docent

20

TEKENEN Het Profielwerkstuk tekenen bestaat uit een beeldend onderzoek (het maken van beeldend werk). De opdrachten die je voor dit onderzoek moet maken, zijn ontleend aan toelatingsopdrachten voor de verschillende beeldende opleidingen. Het idee achter deze opzet is, dat je als beginnend ontwerper / kunstenaar goed voorbereid wordt op een eventueel toekomstig toelatingsexamen van een beeldende opleiding. Mocht je niet van plan zijn een dergelijke opleiding te gaan volgen, maar het gewoon leuk vindt om te fotograferen, te filmen of te tekenen, dan ben je natuurlijk ook welkom. De richtingen waar je uit kan kiezen zijn: - dans mevr. Hendriks - mode mevr. Hendriks - grafische vormgeving (reclame) mevr. Wessels, mnr. Bosker, mevr. Wolters of mnr. Van der Linden - industriële vormgeving (design) mevr. Wessels, mnr. Bosker, mevr. Hendriks, mevr. Wolters of mnr. Van der Linden - autonome kunst mevr. Wessels, mnr. Bosker, mevr. Wolters of mnr. Van der Linden - film (animatie) mnr. Oudejans of mevr. Wolters Als je geïnteresseerd bent, kom dan langs bij één van de begeleiders. Met de begeleider kun je ook overleggen welke opdracht voor jou het meest geschikt is.

WISKUNDE Onderwerp

Bij:

Andere vakken die met het onderwerp te maken hebben

Presentatievorm

Kegelsneden/ planeetbanen Wb na in overleg met de docent

Getaltheorie-verzamelingen ‘complexe getallen’

Wb Schriftelijk verslag

De geschiedenis van de Wiskunde Wa, Wb, Wd

Schriftelijk verslag

Terug naar de inhoudsopgave.

21

Bijlage 1 Beoordelingsformulier Profielwerkstuk

Titel: ………………………………………………………………………

………………………………………………………………………

Leerlingen: …………………………………………………… Klas: …………

…………………………………………………… Klas: ………… Docent: …………………………… Vak: …..……………………………

HET PROCES: beoordeling van de voortgang van het werk (een planning

(10p) maken, je er aan houden, op tijd inleveren, etc.)

max. score

score Toelichting / opmerkingen / afspraken

Stap 1 Oriëntatie Opstellen van onderzoeksvraag en deelvragen

1

Stap 2 Planning Maken van een plan van aanpak, tijdsplan en taakverdeling

1

Stap 3 Uitvoering Minimaal 2x overleg met de begeleider over de voortgang van het pws Bijhouden en laten aftekenen logboek

4

Stap 4 Afronding Op tijd inleveren van voorlopige en definitieve versie

4

22

DE INHOUD: beoordeling van de inhoud van het werk (niveau, originaliteit, (90p) afbakening van het onderwerp, logische opbouw, etc.)

onderdeel max. score

score Toelichting

INHOUD: Onderzoeksvraag, theorie, resultaten, conclusie, discussie, enz.

50

NIVEAU / INZICHT: Originaliteit, omvang, diepgang, creativiteit, kwaliteit van de bronnen

30

VORMGEVING: Titelpagina, lay-out, taal, spelling, verzorging, enz.

10

TOTAAL: (proces + inhoud)

100

Beoordeling:

Puntentotaal:

Eindbeoordeling:

NB: Het cijfer voor het pws telt mee in het combinatiecijfer. Hiertoe wordt het eindcijfer voor het pws afgerond op een heel cijfer.

Datum: …………………………

Naam begeleider: ………………………… Handtekening: .............................

Naam tweede lezer: ………………………… Handtekening: .............................

Terug naar de inhoudsopgave.

23

Bijlage 2 keuzeformulier profielwerkstuk

Namen leerlingen: klas:

1

2

Onderwerp profielwerkstuk (korte werktitel):

NB: Indien de vakdocent al vóór de akkoordverklaring een gedetailleerde onderzoeksvraag (eventueel met deelvragen) wenst, noteer deze dan op een apart blad en bewaar dit zelf.

Vak(ken):

Eigen vakdocent(en):

Voorkeur voor begeleider*:

* Bij geen voorkeur: niets invullen. Je voorkeur zal niet altijd gehonoreerd kunnen w orden.

Onderwerp goedgekeurd door:

Naam vakdocent: Paraaf:

Terug naar de inhoudsopgave.

Bijlage 3 PLANNINGSFORMULIER PWS Week / datum

activiteit contactmomenten / goedkeuring

36 4 sept

Opstarten pws

37 11 sept

LUSTRUMACTIVITEITEN

38 18 sept

Stap 1 moet afgerond zijn (dwz: keuzeformulier ingeleverd bij PTO).

39 25 sept

Stap 2 moet goedgekeurd zijn door je pws-begeleider.

40 2 okt

41 9 okt

42 16 okt

Stap 3: voortgang van je pws. Spreek met je begeleider af wat je precies af moet hebben.

43 23 okt

HERFSTVAKANTIE

44 30 okt

SE I

45 6 nov

46 13 nov

47 20 nov

Stap 3: voortgang van je pws. Spreek met je begeleider af wat je precies af moet hebben.

48 27 nov

49 4 dec

50 11 dec

51 maandag 16 dec

Het voorlopig pws is ingeleverd bij PTO (stap 4). Je krijgt deze versie in week 4 terug van je begeleider met commentaar.

Week 52 + 1

KERSTVAKANTIE

week 2 + 3

SE II

week 4 22 jan

week 5 29 jan

Week 6 5 feb

De definitieve versie van het pws is ingeleverd bij PTO (stap 4).

Terug naar de inhoudsopgave.

Bijlage 5 VAARDIGHEDEN

Bij het maken van het pws moet je over een aantal vaardigheden beschikken.

Dit zijn:

informatievaardigheden

onderzoeksvaardigheden en/of ontwerpvaardigheden

communicatieve of presentatievaardigheden

Meer informatie over deze vaardigheden is te vinden op de elo: Ga naar ‘vakken’ en klik op ‘1 vaardigheden HF’

Klik op ‘inhoudsopgave’ Scroll naar ‘onderzoeksvaardigheden’ en kies een onderdeel

Richtlijnen voor de bronvermelding

Je mag teksten en ideeën van anderen niet letterlijk overnemen, samenvatten of wijzigen en het presenteren als je eigen werk. Dat noemen we plagiaat.

Als je voor een werkstuk tóch gebruik wilt maken van bepaalde bronnen, maak je door middel van een bronvermelding duidelijk welke delen van je werkstuk ontleend zijn aan het werk van een ander. Hiermee kan je docent (of een andere lezer)

nagaan:

welke bronnen je hebt gebruikt (betrouwbaarheid)

of je een variatie aan bronnen hebt gebruikt

of de bron correct is gebruikt, en

of belangrijke bronnen ontbreken. Dit gebruik maken van delen van andermans werk kan op twee manieren: door te

parafraseren (in je eigen woorden weergeven) of door te citeren (een stukje van de tekst letterlijk overnemen). Een citaat plaats je altijd tussen aanhalingstekens.

Achterin je werkstuk neem je een lijst op van alle bronnen die je hebt geraadpleegd: de bronnenlijst. De publicaties in de bronnenlijst staan in alfabetische volgorde van (eerstgenoemde) auteur. Er zijn verschillende soorten bronnen, die je als volgt

beschrijft:

Verwijzen naar internetbronnen Achternaam auteur, voornaam of voorletter(s), Titel van het document of de website. Publicatiejaar of update. Geraadpleegd op dag maand jaar, websitepagina.

Voorbeelden:

Meijden, B. van der, Schiphol als thema voor een geschiedenis-, internet- en/of profielwerkstuk. 1998. Geraadpleegd op 7 juli 2005, http://www.histopia.nl/schiphol.htm

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, WAO: informatie voor

werknemers over de kabinetsplannen. Z.d. Geraadpleegd op 3 augustus 2004, http://home.szw.nl/navigatie/rubriek/dsp_rubriek.cfm?rubriek_id=991&subrubriek_id=995&link_id=30945

Verwijzen naar boeken

Achternaam auteur, voornaam of voorletter(s), Titel. Eventuele subtitel. Plaats uitgever, uitgever, jaar van eerste uitgave. (Eventueel de geraadpleegde druk).

Voorbeelden: Dijk, P. van en F. Jansen, Wereldgids. Reisgids door de literatuur. Amsterdam,

Prometheus, 2003.

Beijnum, Kees van, De oesters van Nam Kee. Amsterdam, Nijgh en Van Ditmar, 2000. (11e druk, 2002).

Verwijzen naar kranten- en tijdschriftartikelen Achternaam auteur, voornaam of voorletter(s), Titel artikel. Eventuele subtitel. In:

naam van tijdschrift of krant nummer, publicatiedatum, paginanummer(s). Voorbeeld:

Ouwerkerk, D. van en J. van der Grinten, De kracht van zacht. Wat mannen over vrouwelijke vergaderstijlen kunnen leren. In: Interne Communicatie 4, 2004, p. 11-13.

Voorbeeld: Dongen, Menno van, Bestuur hoofdstad is niet effectief. In: de Volkskrant, 7 juli 2005.

Opmerkingen over de bronnenlijst

Staat er bij een bron geen publicatiedatum vermeld? Noteer dan z.d. (zonder datum, zie internetbronnen voorbeeld 2).

Is de auteur van een bron niet bekend? Vermeld dan de verantwoordelijke organisatie, zie internetbronnen voorbeeld 2. Is die ook niet bekend? Zet dan de titel vooraan en het publicatiejaar erachter, gevolgd door de rest van de

bronvermelding (zie internetbronnen voorbeeld 3). In de bronnenlijst vermeld je deze bron dan bij de eerste letter van de titel.

Het adres van een website begint altijd met http:// en is geheel onderstreept.

Soms is een publicatie geschreven door meerdere auteurs. Vermeld er hooguit

drie. Zijn het er meer, dan vermeld je alleen de eerste drie, met de toevoeging et al of e.a. (= en anderen).

Verwijzingen in de tekst van je werkstuk. Als je in de tekst van je werkstuk een bron letterlijk citeert of in je eigen woorden

weergeeft, kun je ook op die plaats de bron vermelden. Die bron staat al uitgebreid beschreven in je bronnenlijst, daarom kun je hier volstaan met een verwijzing tussen haakjes, direct achter het citaat of de parafrase.

Die verwijzing ziet er als volgt uit: (auteur jaartal: paginanummer) Voorbeeld: Er vielen veel slachtoffers onder de mariniers in Vietnam. Drie procent

van de mariniers in Vietnam sneuvelde, en zo’n 17 procent raakte gewond. (Pietersen 2006: p. 97)

Terug naar de inhoudsopgave.