Explore, Experience and Exploit

2008: artikel van Satoshi Nakamoto

(pseudoniem) over peer-to-peer

betalingen

De aanleiding Min of meer bij toeval kwam onlangs in verschillende gesprekken de

Blockchain-technologie ter sprake. Wat die gesprekken gemeen hadden

was dat iedereen geweldig nieuwsgierig bleek te zijn naar deze nieuwe

technologie en er meer over wilde weten. Er heerste een onbestemd

gevoel tegen een zogenaamde “gamechanger” te zijn aangelopen. Gaat

die nieuwe technologie de financiële sector en ook andere sectoren op z’n

kop zetten?

Aanleiding genoeg om met een paar mensen het initiatief te nemen om

een brainstorm over de nieuwe Blockchain technologie te organiseren.

Op maandag 23 november 2015 troffen we elkaar bij PwC, die bereid

was om als gastheer op te treden.

Voor de opzet van de brainstorm hebben we voor de Triple-EEE formule

gekozen. Explore, Experience en Exploit. Samen op ontdekkingsreis

gaan, ervaringen delen en mogelijkheden onderzoeken.

Er is een verslag van de Roundtable, maar zou het daarnaast niet boeiend

zijn om de bevindingen op te tekenen in de vorm van een

gedachtenexperiment? Daarbij kijken we vanuit 2040 terug op wat de

Blockchain zoal teweeg heeft gebracht.

Maar eerst wat uitleg

Het begon met een artikel dat in 2008 onder het pseudoniem Satoshi

Nakamoto verscheen. Dat artikel ging over peer-to-peer betalingen

zonder tussenkomst van een intermediair zoals een bank. Het opende de

weg om digitale transacties van de ene naar de andere partij te verzenden,

waarbij beide partijen kunnen rekenen op de integriteit van die

transacties. In eerste aanleg werd er bij die transacties gedacht aan

virtueel geld, maar het zou ook kunnen gaan over andere soorten van

Blockchain Brainstorm Triple-eee Roundtable, 23 november 2015

Transacties decentraal geverifieerd met

cryptografie. Transacties volgen op elkaar.

Als ketens. Het grootboek, waar transacties

in worden bijgeschreven, staat decentraal bij

alle nodes in het netwerk.

Transacties zijn onweerlegbaar.

Transparant: vertrouwen zonder 3rd party.

Single source of truth.

Open source software: Bitcoin als

onderliggend netwerk, protocol voor

betalingen én de digitale valuta Bitcoin.

informatie. Die transacties worden decentraal in chronologische

volgorde in een internet netwerk opgeslagen en met cryptografie

geverifieerd. Alle transacties worden gedupliceerd over alle knooppunten

van het netwerk . De transacties zijn niet omkeerbaar en niet te

manipuleren doordat elk knooppunt een kopie van alle transactiegegevens

bevat. De kracht zit hem erin dat er geen tussenpartij meer nodig is. De

transacties worden één op één tussen partijen afgehandeld. Dit is het

basisprincipe dat later onder de naam blockchain technologie

naamsbekendheid kreeg. Zie de blockchain maar als een gedeeld digitaal grootboek, waarin iedere

transactie vanaf het allereerste begin staat geregistreerd en waar blokken

met transacties aansluitend worden toegevoegd. Iedere gebruiker heeft

een persoonlijke kopie van het hele blockchain grootboek. Iedere keer dat

een eenheid zoals een digitale munt van eigenaar verwisselt, wordt de

transactie geregistreerd in de blockchain, waarmee dus iedere kopie

bloksgewijs een beetje langer wordt. Elk van deze veranderingen wordt

geverifieerd met cryptografie door zogenaamde miners.

De Bitcoin is tot nu toe de meest bekende toepassing, maar het aantal

toepassing neemt snel toe. Niet alleen in de vorm van digitale munten,

maar ook in andere domeinen.

Het is inmiddels 2040 Wat heeft Blockchain technologie ons gebracht?

De blockchain technologie die indertijd achter

het eerste globale digitale betaalmiddel de

Bitcoin schuil ging, bleek de potentie te

hebben om de hele financiële wereld te

veranderen en het monetaire systeem te laten

instorten. Met die technologie kunnen

personen en instellingen nu direct transacties

uitvoeren zonder tussenkomst van

intermediairs, zoals banken, verzekeraars,

broker, globale trusts, notarissen etc.

Wereldwijd kunnen alle transacties nagenoeg

realtime afgesloten en opgeslagen worden in

transparante en fraudebestendige databases.

Ingewikkelde en dure governance maatregelen

om financiële instellingen te controleren zijn

overbodig geworden. En daarnaast is er in de

afgelopen 25 jaar een enorme toename geweest

van blockchain toepassingen in allerlei

domeinen. Je kunt het zo gek nog niet

bedenken. Laten we eerst eens kijken hoe het

financieel-monetaire landschap er nu anno

2040 uit ziet, om vervolgens te kijken naar de

wereld van de toezichthouders en tenslotte een

greep te doen uit het scala aan nieuwe

blockchain toepassingen.

Financiële dienstverlening

De blockchain technologie heeft het monopolie

dat de grote financiële instellingen hadden

geëlimineerd. Gedurende meer dan 20 jaar

hebben de financiële instellingen geprobeerd

ook het monopolie over de blockchain

technologie te krijgen en te behouden. Dat

lukte gedeeltelijk. Voor de financiële wereld

was de blockchain technology vijfentwintig

jaar geleden een speerpunt in hun innovaties.

De vraag was niet of die techniek zou worden

toegepast, maar wanneer. Banken zochten

elkaar op in interbancaire pilots en ze slaagden

erin om de blockchain te gebruiken voor het

optimaliseren en stroomlijnen van hun

bancaire processen en konden daarmee een

enorme kostenreductie realiseren. Ook

leverden zij belangrijke bijdragen aan het

totstandkomen van standaard protocollen voor

de technologie. Dankzij hun macht en hun

politieke lobby konden zij hun leidende rol

lang vasthouden. Sinds een paar jaar lukt dat

echter niet meer. Digitale valuta zijn

inmiddels universeel beschikbaar geworden en

de onderliggende blockchain-technologie heeft

aangetoond volledig transparant en

betrouwbaar te zijn. De nieuwe generatie

klanten ziet het nut niet meer in om via de

gevestigde instituties te bankieren. Het is

goedkoper, sneller en net zo betrouwbaar om

via een van de vele digitale munteenheden

betalingen te verrichten.

Er zit ook nog een belangrijk macro-

economisch aspect aan deze grote verandering.

Met de nieuwe digitale ruilmiddelen is de

noodzaak van renteheffing weggevallen. De

business modellen van al die nieuwe digitale

betaalmiddelen zijn niet op rente en uitstaande

schulden gebaseerd, maar louter op fees die al

dan niet in de vorm van de betreffende

munteenheid door de facilitator werden

ingehouden. Daarmee komt ook macro-

economisch de definitie van schuld in ander

perspectief te staan. Groei als noodzaak voor

instandhouding van het financieel-

economische stelsel is eveneens minder

relevant geworden.

Met het verdwijnen van de tussenpersoon zijn

ook nieuwe kansen ontstaan. Sommigen spelen

in op de nieuwe rol van “keurmeesters”. Voor

hen is een rol weggelegd om de verbinding te

leggen tussen de virtuele en de fysieke wereld.

In veel gevallen zal het namelijk noodzakelijk

blijven om onafhankelijk vast te stellen dat een

dienst of product ook daadwerkelijk is

geleverd door middel van een fysieke controle

op de authenticiteit ervan.

Compliance, security en juridische aspecten

In de beginjaren zo'n 25 jaar geleden werd de

blockchain technologie ook wel gekscherend

de “Trust Machine” genoemd. Daarmee werd

bedoeld dat de juistheid, tijdigheid en

volledigheid van handelingen impliciet door de

technologie werd gegarandeerd. Daarmee zou

dus elke vorm van controle overbodig zijn

geworden. Dat is uiteraard niet het geval, maar

wel hebben er in die jaren door de technologie

grote veranderingen en verschuivingen plaats

gevonden in het hele domein van het toezicht.

Het volume van de dienstverlening door

accountants en auditors is sterk gedaald. Dat

geldt wat minder voor de toegevoegde waarde

van hun diensten. “Smart trust” is belangrijk

geworden.

Controles zijn zich veel meer gaan richten op

de systeem-technische inrichting van processen

en technieken. Het afvinken van individuele

posten behoort nu definitief tot het verleden.

Het vakgebied is nog veel dominanter dan

vroeger, een hightech beroep geworden.

Zonder kennis van algoritmen,

computernetwerken en cybercrime, ben je als

accountant nergens meer.

Een bijzonder fenomeen is daarbij de rat-race

tussen encryptie en fraude. Cryptografie wordt

all maar slimmer en ingewikkelder, maar dat

geldt ook voor de rekenkracht van computers

in het netwerk. Zeker nu quantum computing

een serieuze speler op het gebied van

rekenkracht lijkt te worden.

Ook voor de juristen is er in de afgelopen jaren

enorm veel veranderd. Een beetje vergelijkbaar

met het werkgebied van de accountant is ook

dat van de jurist verschoven van het

ambachtelijke, naar het faciliteren van door

technologie gedreven dienstverlening. Hierbij

En zo wordt het gemakkelijk om, zonder tussenkomst van een

bank, digitaal geld aan iemand anders over te maken.

Toepassingen zijn mogelijk in allerlei sectoren:

energiesector, zorg, industrie, financiële sector,

verzekeringssector, overheid, etc.

valt te denken aan het gebruik van de

blockchain voor vastlegging van octrooirecht,

merkenrecht, auteursrecht, enzovoorts. Met de

nieuwe technieken is het veel makkelijker en

minder arbeids intensief geworden, om

juridische verhoudingen vast te leggen. Denk

maar aan Smart Contracts, simpelere manieren

om eigendom en schulden te valideren en ga

zo maar door.

Nieuwe domeinen

En ja, dan tenslotte een greep uit het scala aan

blockchain toepassingen die we inmiddels

allemaal al wel kennen. Sommige stammen al

uit de 20-er jaren en andere zijn van recenter

datum.

In de energiesector vindt verrekening van

gebruik tussen consument en leverancier al

lang rechtstreeks plaats. Er komt geen

banktransactie meer aan te pas. Dat is al zo

sinds energie opwekking in de dertiger jaren

veel meer decentraal ging plaatsvinden. Dat

ging gelijk op met de opkomst van de

zogenaamde “Smart energy grids”. In dezelfde

sector werd de blockchain technologie ook

toegepast voor bewijsvoering over inzet van

duurzaam opgewekte energie. Er kon veel

strakker dan voorheen onderscheid gemaakt

worden tussen grijze en groene energie.

Misschien wel het gebied met de meeste

toepassingen is “the internet of things”.

Daarbij zijn het voorwerpen, apparaten of

producten die blockchain transacties triggeren.

De schappen in het magazijn bestellen zelf en

op het juiste moment nieuwe voorraden. De

koelkast zorgt er zelf voor dat hij gevuld blijft

met de gewenste levensmiddelen. En zo zijn er

nog wel honderd voorbeelden te noemen

waarbij de vereffening rechtstreeks plaatsvindt.

In situaties waarbij het van belang is om de

herkomst van het productieproces te kennen,

waren er al snel toepassingen. De logistiek en

voedselketens zijn hiervan de belangrijkste

voorbeelden.

Een voorbeeld in het openbaar vervoer is de

OV chipkaart, die al jaren geleden aan

blockchain technologie is gekoppeld.

Ook op gebieden waar sprake is van

certificering van echtheid zijn legio

voorbeelden te noemen. Vroege voorbeelden

waren in de diamanten handel, in de kunst en

bij dure design artikelen.

Eigendom kan je op de blockchain breder definiëren; niet

alleen in termen van eigendom van (digitaal) geld

Daar waar het

gaat om het

vastleggen van

eigendommen, dan komen we dus dichtbij het

werkterrein van notarissen, zijn ook vele

voorbeelden te noemen. Denk maar aan

intellectueel eigendom, formats voor media

programma’s, auteursrechten, etc.

Ook binnen de overheden werden al vrij snel

heel veel toepassingen ingevoerd. Denk maar

aan de zogenaamde PGB’s in de zorg, waarbij

“Smart Contracts” automatisch overgaan tot

uitkering als voldaan is aan de condities van

het contract.

En ook toepassingen bij de overheid waar

vroeger veel administratief werk bij kwam

kijken, zijn vervangen. Toepassingen waarbij

afhandeling via peer-to-peer transacties lopen,

zijn ervoor in de plaats gekomen. Denk aan

vergunningen, paspoorten, kadaster, subsidies

en kamer van koophandel. Die laatste is

trouwens momenteel onderwerp van discussie,

omdat de dienst eigenlijk helemaal overbodig

is geworden.

De Digid, die eind van de vorige eeuw werd

ingevoerd, bleek een handige tussenstap te zijn

naar verdere decentralisatie en digitalisering

van overheidsdiensten. De toepassing voor

registratie en identificatie van vluchtelingen is

een voorbeeld.

Voor transfer van geld van migranten naar hun

families in ontwikkelingslanden is de nieuwe

technologie ook een uitkomst gebleken. De

woekeraars die er als tussenhandel veel geld

aan verdienden zijn uitgesloten. Corruptie is

daarmee ingeperkt omdat de gelden

rechtstreeks bij betrokkenen terecht komen en

niet bij allerlei onduidelijke instanties.

Ook op het gebied van goede doelen zijn

nieuwe toepassing mogelijkheden ingevoerd.

Het efficiënter en daarmee goedkoper maken

van micro-financiering en micro-verzekeren

zijn daar mooie voorbeelden van.

Tot slot

Terugkijkend op die eerste 25 jaar van de

blockchain technologie kunnen we zeggen dat

de ontwikkeling ervan het zelfde patroon heeft

vertoond als zovele vergelijkbare “game-

changers”. Eerst de grote hype voor het

nieuwe, daarna ontdekking en invoering van

toepassingen en pas daarna de brede impact

voor de hele maatschappij. We staan nu een

beetje aan het begin van die derde fase lijkt

mij.

1. De eerste golf - Crypto-currencies.

Daarbij ging het om de opkomst van digitale

betaalmiddelen zoals de Bitcoin, om online bestellen

en om crowdfunding.

2. De tweede golf - Smart contracts en properties.

Daarbij ging het om het vastleggen van onderlinge

contracten van eigendommen en van patenten.

3. De derde golf - DAO decentrale autonome

organisaties.

Gekenmerkt door decentralisatie van diensten, zowel

bij de overheid als in de private sector en door

flexibilisering van de werkrelatie.