Bioloog in een mensenwereld

innovatief in wonen, zorg en welzijn

Bioloog in een mensenwereld

Wonderlijk leven

13-04-23 www.quintis.nl

Frans de Jong

• Na een inspirerende studie biologie en een vormende periode in magazijnen en het Nederlandse leger studeerde ik Bedrijfskunde in Delft. Daarna, sedert 1980, stafmedewerker, manager, directeur van respectievelijk een landbouwcoöperatie, een faculteit en een grote beheersdirectie bij het Rijk.

• Na een kort avontuur in gemeenteland in 1998 de overstap gemaakt naar het adviesvak en sedert zomer 2005 senior consultant bij Quintis. Me daar geprofileerd als een van de smaakmakers in het werkveld van de volkshuisvesting – aldus mijn carrière in vogelvlucht.

• Rode draad: bioloog in een mensenwereld – snappen dat ook menselijke constructies, van organisatie tot flatgebouw, fasen zijn in een evolutieproces. ‘Een fruitteler begrijpt meer van een organisatie dan een ingenieur’.

• Van persoonlijk belang zijn mijn jeugd in het dorp Lexmond, mijn vrouw en twee kinderen en mijn werk voor de kerk, natuur, milieu en welzijn.


Inhoud

• De oude vraag: “Hoe orden je de grote verscheidenheid van het leven?”

- Vormen

- Afstamming

- Juffrouw Laps is een chordaat

• Bouwplannen

• Evolutionair denken

- In de biologie

- In de bedrijfskunde

- De evolutie van artefacten


Wonderlijk levenordeningsprincipes


Afstamming versus overeenkomst


Verwantschappen in beeld

• Een aantal Italiaanse wilde katten, Felis silvestris silvestris, is gesorteerd op overeenkomst in een stukje van hun mitochondriaal DNA. Voor vier katten zag een stukje DNA met 50 basen er zo uit:

•

De vier katten worden ingedeeld in twee groepen,

• Fsi67 bij Fsi78 en Fsi71 bij Fsi90.

• Verder verschilt kat Fsi67 van kat Fsi 78 in een base, A/G, op positie 39 van deze 50 basen.

• Kat Fsi67 heeft daar base A, net als de katten Fsi71 en kat Fsi90 uit de andere groep.

• Katten Fsi71 en kat Fsi90 verschillen ook in 1 base: A/G, maar op positie 17. Kat Fsi90 heeft base G, terwijl de andere drie katten base A hebben.

FSI67 AGTATTATATACCCGTATACATAAGACATACTATGTATATCGTGCATTAAFSI78 AGTATTATATACCCGTATACATAAGACATACTATGTATGTCGTGCATTAAFSI71 GGTATTATACACCCATATACATAAGACATACTATGTATATCGTGCATTAAFSI90 GGTATTATACACCCATGTACATAAGACATACTATGTATATCGTGCATTAA


Beginnen met wat we kennen…

• MensIUCN-status: Veilig

• Fossiel voorkomen: Midden Pleistoceen tot heden

• Taxonomische indeling• Rijk: Animalia (Dieren) • Stam: Chordata (Chordadieren) • Klasse: Mammalia (Zoogdieren) • Orde: Primates (Primaten) • Onderorde: Haplorrhini (Apen en

spookdiertjes) • Infraorde: Catarrhini (Smalneusapen) • Superfamilie: Hominoidea • Familie: Hominidae (Grote mensapen

en mensachtigen) • Geslachtengroep: Hominini • Geslacht: Homo


Beginnen met wat we kennen…

• Bonobo• IUCN-status: Bedreigd

• Taxonomische indeling• Rijk: Animalia (Dieren) • Stam: Chordata (Chordadieren) • Klasse: Mammalia (Zoogdieren) • Orde: Primates (Primaten) • Onderorde: Haplorrhini (Apen en

spookdiertjes) • Infraorde: Catarrhini (Smalneusapen) • Superfamilie: Hominoidea • Familie: Hominidae (Grote mensapen

en mensachtigen) • Geslachtengroep: Hominini • Geslacht: Pan (Chimpansees)


Multatuli • Juffrouw Laps, zei Stoffel plechtig - en er was een gewichtig ogenblik aangebroken in 't avondje van juffrouw Pieterse - juffrouw Laps, je bent een zoogdier.

• ...• Juffrouw Pieterse, je

bent 'n keronje! Je mag zelf 'n zoogdier wezen, jij en je zoon, dat zeg ik je! Ik ben zo fatsoenlijk als jij durft te denken, want m'n vader was in de granen, en nooit heeft iemand zoveel op me te zeggen gehad!

• Multatuli (1820-1887).• in: "De geschiedenis

van Woutertje Pieterse".


Jufrouw Laps is een chordaat


De evolutie van bouwplannen


Het bouwplan: voor en achter, binnen en buiten… de HOX-genen (1984)

• Beesten (dwz insecten, vertebraten en de meeste andere) kun je voorstellen als zo’n kartonnen cylinder waar je opgerolde platen in vervoert.

• De mond zit direct na de voorafsluiting. De anus zit direct voor de achterafsluiting (bv insecten) of er komt nog wat cylinder tussen de anus en de achterafsluiting.

• Van voor naar achter wordt de positie over het lijf aangeven door zogenaamde Hox-genen.

• Bij hoofdgroep 1 (insecten en nogal wat) zijn dat 10 Hox genen,

• bij hoofdgroep 2 (vertebraten en nog wat) zijn het er 13. • Hox 1 betekent voorkant, Hox10 achterkant bij insecten

en zo. Anus ligt bij Hox 10. Vertebraten hebben Hox11-13 voor het stuk achter de anus: de staart.

• Bij de aanleg van poten, voor- en achterpoten, zijn Hox11-13 nodig: Alsof de betekenis van Hox11-13 is: *uitsteeksel*.

• De placentale zoogdieren hebben twee nieuwe structuren die ontbreken bij de andere vertebraten: uterus / vagina (v) of penis (m). Wat wordt gebruikt bij de aanleg? Hox13.

Cobb & D. Duboule (2005) hebben een mooi plaatje van gen-expressie van Hox 13d in een muizenembryo: vijf gekleurde uitsteekseltjes, vier poten en genital bud. Nieuw uitsteeksel, gebruik het recept *uitsteeksel*. Het idee zal zijn: “Nieuw uitsteeksel gevraagd, zoek uitsteeksel-maken op in het genenboek”.


Lenen van de biologische evolutie…

• Survival of the fittest?- Niet een universeel maar

een locaal criterium- De mens is niet de top –

maar een top- Een palp is ook een top

• Survival: van binnen uit en van buiten af…- Van binnen uit: - Bouwplan (HOX-genen)- Homeostase- Genetische Variëteit

• Van buiten af- Ecologische ruimte

verandert

Geneti

sche r

uim

te

Eco

logis

che r

uim

te

Fenoty

pis

che r

uim

te1

2

3

Past in niche

Verandering in nicheleidt tot andere selectie van genen

En veroorzaakt ‘spanning’

Kansrijke mutatie ‘Schept’ nieuwe niche


Voor de evolutie van organisaties…

• Voorbeeld analyse SLSwonen- 3 ontwikkelingsfasen:

Fase 1: vijandbeelden (wij professionals – zij passanten)

Actie: relaties saneren en constructief maken.

Risico: handelen vanuit oude interactiepatronen en oude organisatie

– leidt tot: Fase 2: coöperatief model (wij

dienstverleners – zij klanten)Actie: intelligente organisatie

inrichten / info-systeem aanpassen.

Risico: vanuit dienstverleningsorganisatie treedt betutteling op van studenten.

– moet leiden tot: Fase 3: antagonistische

samenwerking als bron van vernieuwing (wij slim – zij ook slim…)

Organisatie en communicatie aanpassen aan de gesaneerde relatie

Vanuit interactiemodel relaties saneren en organisatie aanpassen

Informatievoorziening gebruiken om kracht van huurders te benutten

mensb

eeld

inte

ract

iepatr

oon

org

anis

ati

e

confrontatiemodel

1

2

3


Ordening van waarden rond BSC-velden:

● Innovatie

● Organisatie

● Klant en markt

● Financieel

De HOX-genen van de organisatie

cultuur

focusWaarde voor cliënt en

samenleving

Interne processen

Leren en groeien

Goed financieel management

Maatschappelijke onderneming

rand-voorwaarde

focus

cultuur

Commerciële organisatie

Winst / financieel

Tevreden klanten

Interne processen

Leren en groeien

rand-voorwaarde

cultuur

De samenleving organiseren

Tevreden burgers/kiezers

Goed financieel

beheer

Leren en groeien

Overheidsorganisatie

rand-voorwaarde

focus


Evolutie van organisatiesde voorkeur voor bouwplannen in een veranderend politiek klimaat

• Onderhoud- Systemen verfijnen

- Problemen oplossen• Efficiency bevorderen• Pragmatische bestuursstijl,

Hoofdstructuur buiten beeld

• Civil Society - Terugtreden en

optreden

- Kaderstellen

- Horizontaliseren• Aansprekend bestuur• Herstel hoofdstructuur?

• Herstel

Balkenende IV 2007 - …Balkenende III 2003 - 2006

Balkenende I 2002 - 2003Kok II 1998 - 2002Kok I 1994 - 1998

Lubbers III 1989 - 1994Lubbers II 1986 - 1989Lubbers I 1982 - 1986

Van Agt III 1982 - 1982Van Agt II 1981 - 1982Van Agt I 1977 - 1981Den Uyl 1973 - 1977

Biesheuvel 1971 - 1973De Jong 1967 - 1971

Zijlstra 1966 - 1967Cals 1965 - 1966

Marijnen 1963 - 1965De Quay 1959 - 1963

Beel II 1958 - 1959Drees III 1956 - 1958Drees II 1952 - 1956Drees I 1951 - 1952

Drees / Van Schaik 1948 - 1951Beel I 1946 - 1948

Schermerhorn / Drees 1945 - 1946

De opkomst van de calculerende

burger

De droom van de civil society – en de

participerende burger

1982

2002

1962 • Opbouw- Systeem van sociale

zekerheid

- Systeem van zorg• Technocratische bestuursstijl• Grote debatten over hoofdstructuur

(Vonhoff)

focus

cultuur

Commerciële organisatie

Winst / financieel

Tevreden klanten

Interne processen

Leren en groeien

rand-voorwaarde

cultuur

Rechten en plichten

effectueren

Tevredenklanten

Goed financieel

beheer

Leren en groeien

Overheidsorganisatie

rand-voorwaarde

focus

cultuur

focusWaarde

voor cliënt en

samenleving

Interne processen

Leren en groeien

Goed financieel

management

Maatschappelijke onderneming

rand-voorwaarde


Evolutie van het toetsenbord

de superioriteit van QWERTY• In 1867 waren er meer dan 50 gepatenteerde pogingen om een commerciële typemachine te maken en één daarvan

was van Sholes en Densmire. In hun ontwerp bevond het aanslagpunt zich onder de papierdrager, en was dus onzichtbaar voor de typist die niet zag of de type-armen waren vastgelopen.

• Het was lastig en tijdrovend om de type-armen uit elkaar te halen. Sholes herschikte de toetsen telkens op een andere manier om de frequentie van hun vastlopen te reduceren. Op een pragmatische manier zocht hij naar een evenwicht tussen snelheid en vastlopen: Qwerty ontstond dus om de maximale snelheid van typen te vertragen en het vastlopen van type-armen te voorkomen.

• Letters die veel worden gebruikt werden toegewezen aan zwakke vingers of verspreid naar posities die op grote afstand staan van de thuisrij (2e rij). De QWERTY-configuratie vind dus haar oorsprong in de behoefte om het vastlopen van mechanische typemachines te voorkomen.

• In 1873 werden de fabricage-rechten aan Remington verkocht. De mechanici van Remmington concludeerden - by chance - dat de beste figuratie gebaseerd was op QWERTY. De verkoop van deze typemachines liep echter zo slecht dat Remington bijna failliet ging. In 1888 vond een belangrijke gebeurtenis plaats die het Qwerty ontwerp een voorsprong gaf op haar concurenten.

• Ms. Longley, oprichter van het Shorthand and Typewriter Institute in Cincinnati, werd uitgedaagd om de superioriteit van haar 8-vingers methode te bewijzen.

• Zij werd uitgedaagd door Louis Taub, een andere type-leraar uit Cincinnati, die met vier vingers werkt op een rivaliserend niet-Qwerty machine met zes rijen, geen shift en dus aparte toetsen voor gewone en hoofdletter.

• Longley zette als haar kampioen Frank E. Gurrin in, een ervaren Qwerty-typist. Hij beschikte over een bijzonder voordeel: hij had het Qwerty-bord uit zijn hoofd geleerd en kon dus 'blind typen'. Hij won en Qwerty leek zijn superioriteit bewezen te hebben.

• In werkelijkheid was er helemaal geen sprake van een overwinning van Qwerty: het was de overwinning van het blind typen (touch-typing) op het zoeken en aanslaan (hunt-and-peck), van acht vingers op vier vingers, van een toetsenbord met drie rijen en een shift toetst versus een toetsenbord met zes rijen met aparte toetsen voor elke letter.

"If Sholes had not gained his tie to Remington, if the first typist who decided to memorize a keyboard had use a non-QWERTY design, if McGurrin had a bellyache or drank too mich the night before, if Longley had not been so zealous, if a hundred other perfectly possible things had happened, then I might be typing this essay with more speed and much greater economy of finger motion. But why fret over lost optimality. History always works this way. If Montcalm had won a battle on the Plains of Abraham, perhaps I would be typing en français. If a portion of the African jungles had not dried to savannas, I might still be an ape up a tree" [Gould 1991: 71].

Bioloog in een mensenwereld

Documents

Transcript of Bioloog in een mensenwereld