8/14/2019 Biobrief Nov 08

1/8

Biobrief

November 2008

Rododendron (Rhododendron, uit het Oud-Grieks: rhodos, roos; dendron, boom).

In ons park staan een aantal prachtige Rododendronstruiken. Vanwege haar ornamentalevoorkomen,

omdat de struiken prachtige bloemen dragen en omdat de meeste soorten groenblijvend

zijn.Ook laten zij zich gemakkelijk snoeien tot heggen en hagen. Insekten doen zich tegoed

aan de nectar.

Met dit laatste is enige voorzichtigheid geboden. Delen van Rododendrons kunnen het

giftigegrayanotoxine bevatten. Dit gif kan ook in de nectar en meeldraden en hierdoor inde honing vanbijen voorkomen, die zich met de nectar van Rododendrons hebben

gevoed. Deze honing kan hallucinerend en/of laxerend werken. In de oudheid verteldeXenophonreeds over het gedrag van soldaten, die zich met zulke honing hadden gevoed.Als een paard van een giftige soort eet, is de kans groot dat hij sterft.

Er zijn zo'n 25.000 verschillende Rododendrons, waaronder vele hybriden. Hun groottevarieert van een kleine tien centimeter tot wel 30 meter. In Nepal en China voelt de plant

zich goed thuis.

Ook in Nederland groeit de plant in de vrije natuur. Dit zijn dan verwilderde exemplaren.

http://wiki/Oud-Griekshttp://w/index.php%3Ftitle=Grayanotoxine&action=edit&redlink=1http://w/index.php%3Ftitle=Grayanotoxine&action=edit&redlink=1http://wiki/Bijhttp://wiki/Xenophonhttp://w/index.php%3Ftitle=Grayanotoxine&action=edit&redlink=1http://wiki/Bijhttp://wiki/Xenophonhttp://wiki/Oud-Grieks

8/14/2019 Biobrief Nov 08

2/8

In Nederland komen Rododendrons als nationale plantencollectie voor bij vier tuinen:

Arboretum Trompenburg, Botanische Tuinen Wageningen, Botanische Tuinen Utrecht en

Pinetum Blijdenstein.Ook hetVon Gimborn Arboretum in Doorn heeft een grote collectie.

In de tuin geven Rododendrons in het algemeen de voorkeur aan iets zure, luchtige grond.

---De cynische uitdrukking "iets achter de Rododendrons gooien"komt oorspronkelijk van

de Koninginnedagviering onder Juliana, die dan vele goedbedoelde prullaria van het volk

kreeg aangeboden op Soestdijk. Deze volksnijverheid zou, na hartelijke ontvangst doorde hofhouding, achter de Rododendrons zijn gedumpt. DeBond tegen het vloekenstelde

het woordRododendron voor als alternatieve vloek, omdat het woord niet

aanstootgevend is. Het voorstel werd niet serieus ontvangen.(Rhododendron en Rododendron zijn juist, Rhodondendron en Rodondendron zijn foutief

geschreven).

Giftige honing

Er komen in de natuur honingsoorten voor, die voor de mens giftige bestanddelenbevatten.

Een bekend voorbeeld is Xenophon, die de vergiftiging beschrijft van Grieksehuursoldaten (400 v.Chr.).

Algemeen wordt aangenomen dat deze honing afkomstig was van deRhododendronPonticum.

Opmerkelijk is nog dat in het Alpengebied Rododendronhoning wordt gewonnen van deRhododendron Ferrugineum (Roestbladig Alpenroosje) enRhododendron Hisutum

(Harig Alpenroosje).Honing van deKalmia (Lepelboom) in de VS en deAndromeda (Rotsbes) in Japan zijn

eveneens giftig.

Beide soorten behoren, evenals de Rododendron, tot de familie van deEricacea

(Heidekruid familie)

en het is dan ook niet verwonderlijk dat de stoffen, die de vergiftigingsverschijnselen

veroorzaken,tot de groep chemische verbindingen behoren van de Grayanotoxinen

(Andromedotoxinen).

De vergiftigingsverschijnselen die optreden na het gebruik van Rododendron- Kalia- enAndromeda-honing zijn o.m. tintelingen in de vingers en tenen, hoofdpijn, misselijkheid,

het afnemen van de hartslag tot 50 of zelfs 30 en bewusteloosheid, een paar minuten tot

twee uur na het gebruik van de honing.Niet alleen in de plantenfamilie van deEricaceae komen giftige honingsoorten voor.

Bekend is dat eenEuphorbia soort in Zuid Afrika een honing oplevert die een zeer

pijnlijk gevoel in de keel veroorzaakt. Een ander voorbeeld is de zeer giftige honing vande Coriara Arborea (Tutuboom)

in Nieuw Zeeland, waarvan een theelepeltje zelfs al bewusteloosheid kan veroorzaken.

Bepaalde gebieden in Nieuw Zeeland zijn dan ook gesloten voor de imkerij.

http://wiki/Nationale_plantencollectiehttp://wiki/Arboretum_Trompenburghttp://wiki/Botanische_Tuinen_Wageningenhttp://wiki/Botanische_Tuinen_Utrechthttp://wiki/Pinetum_Blijdensteinhttp://wiki/Von_Gimborn_Arboretumhttp://wiki/Von_Gimborn_Arboretumhttp://wiki/Doornhttp://wiki/Bond_tegen_het_vloekenhttp://wiki/Nationale_plantencollectiehttp://wiki/Arboretum_Trompenburghttp://wiki/Botanische_Tuinen_Wageningenhttp://wiki/Botanische_Tuinen_Utrechthttp://wiki/Pinetum_Blijdensteinhttp://wiki/Von_Gimborn_Arboretumhttp://wiki/Doornhttp://wiki/Bond_tegen_het_vloeken

8/14/2019 Biobrief Nov 08

3/8

Erica Tetralix (Gewone Dopheide)

Er zijn verschillende struik- en dopheides die Grayanotoxinen bevatten: Calluna Vulgaris

(Struikheide),Erica Herbacea (Vleeskleurige Dopheide),Erica Vagans (...),EricaTetralix (Gewone Dopheide)Erica Cinerea (Rode Dopheide) enErica Scoparia (Bezemdopheide).

Nu is het wel zo dat alleen hommels met een lange tong bij de nectar van de dopheidekunnen komen.

Hommels met een korte tong, bijten eerst een gaatje onderin de bloemkroon.Bijen hebben een korte tong. Dus in principe is de heidehoning veilig voor consumptie.

Tenzij de bijen het gaatje vinden dat de hommels met korte tong hebben gemaakt .......

8/14/2019 Biobrief Nov 08

4/8

Wat is nectar?

Nectar is een door planten afgescheiden waterige oplossing die verschillende suikers kanbevatten. Daarnaast bevat nectar ook nog andere stoffen. Dit zijn vooral aromatischeverbindingen,

organische zuren, mineralen, eiwitten, aminozuren en diverse vitamines.

Van de vitamines komt alleen vitamine C soms in redelijke hoeveelheden voor.Nectarin.

Nectar wordt geproduceerd door nectarklieren of nectarin. Nectarin kunnen zich op alle

bovengrondse delen van de plant bevinden, zowel bij varens als bij bloeiende planten.

De werking van de nectarin zorgt er voor dat bepaalde stoffen wel en andere niet wordenuitgescheiden.

Waarom scheiden planten nectar uit?

De oudste theorien hierover gaan er van uit dat het uitscheiden van nectar een manier isom de druk binnen de plant te reguleren. De nectarin zouden dan dienen als een soort

uitlaatklep voor plantensap.

Toen duidelijk werd dat er geen zuiver plantensap werd uitgescheiden, maar vooral eenaantal suikers,

werd verondersteld dat het met name ging om het reduceren van de osmotische druk

binnen de plant.

Het aantrekken van bestuivende insecten door het uitscheiden van nectar in de bloemenzou een secundair effect zijn. Tegenwoordig zijn er hele nieuwe ideen over de vraag

waarom planten nectar uitscheiden. Zodra een plant wordt aangevallen door

plantenetende insecten reageert de plant met het uitscheiden van nectar via de extraflorale

nectarin. Met de nectar worden biologische bestrijders aangelokt, die de plant van deplaaggeesten bevrijden. De uitscheiding van nectar behoort dus tot de strategien die de

plant ter beschikking staan om zich te weren tegen plaaginsecten.Inmiddels zijn veel onderzoekers er van overtuigd dat planten niet de weerloze

organismen zijn waarvoor we ze tot nu toe hielden, maar dat ze actief reageren op

aanvallen door plantenetende insecten.Giftige nectar.

Op warme dagen trad bijensterfte op bij bijenvolken in een grote cirkel rond een bedrijf

8/14/2019 Biobrief Nov 08

5/8

waar vaste planten werden geteeld. Door middel van stuifmeelvallen is geprobeerd na te

gaan op welke planten de bijen vlogen op het moment dat vergiftiging optrad. Omdat de

sterfte steeds samenviel met de bloei van het gebroken hartje (Dicentra) hebben we onsvervolgens op deze plant geconcentreerd.

Bijen verzamelen geen stuifmeel op deze bloemen, dus dat zou verklaren waarom onze

observaties door middel van stuifmeelvallen niets opleverden. Ook verzamelenhoningbijen niet altijd nectar bij deze planten. In het begin van de bloei is er weinig

nectar beschikbaar onder in de bloem, waar de bijen er net niet bij kunnen. Alleen als

hommels gaatjes in de bloemen gebeten hebben, kunnen de bijen nectar verzamelen.Later in het seizoen produceren de bloemen op warme dagen zoveel nectar,

dat deze uit de bloemen tevoorschijn komt, ook zonder dat de hommels gaatjes bijten.

Uit de literatuur is bekend dat deze plant giftige en hallucinogene stoffen bevat.(http://www.xs4all.nl/~jtemp/NectarHoning.html) A. de Ruijter, Hilvarenbeek. Verkort

overgenomen.

Deze gevelsteen is te vinden aan de voorzijde (Oostkant) van het huis de "Overplaats" op

Park Rodichem.

Een aantal maanden geleden maakte ik een fietstochtje met "Het Gilde" van Zeist.

De Gildes zijn terug te vinden in veel steden.Vrijwilligers, meest gepensioneerden, begeleiden wandelingen en fietstochtjes,

waarbij de nadruk ligt op het bezoeken van histories interessante plaatsen.

Het fietstochtje voerde ons o.a. langs landgoed Dijnselburg en Park Rodichem.

De gids maakte ons attent op de gevelsteen. De betekenis van de woorden wist hij echterniet.

Dus ben ik maar eens gaan speuren op het Internet.

De woorden Sjanti enKoenja hebben in verschillende talen een betekenis,

maar de combinatie van deze woorden leverde niets op.Deze maand heb ik de bewoners van de Overplaats een briefje gestuurd of zij meer

wisten.

8/14/2019 Biobrief Nov 08

6/8

Een der bewoners had zichzelf al eerder afgevraagd wat de vertaling van de woorden

was.

Hij vermoedde dat de woorden Hindi waren en sprak hierop een uit India afkomstige manaan.

Sjanti is in het Hindi vredig, vreedzaam. Koenja is plaats, huis of sfeer.

Sjanti Koenja zou dus Vredig Huis of Vredige Plaats kunnen betekenen.Aan de overkant van de Amersfoortse weg, staat het bejaardenhuis Vredenoord. Toeval?

De dag voor het telefoontje van de vriendelijke Overplaats-bewoner, had ik een helderidee.

Ik gaf "Google" de zoekopdracht naarShanti Kunja. En dat leverde wl resultaat op.

Shanti Kunja werd vanuit het Hindi in het Engels vertaald als Grove of peace.

Grove wordt meestal gebruikt in de combinatie Grove of trees. MaarGrove wordt ookzelfstandig gebruikt.Dat is een groepje bomen, een bosje of bomenrij, zonder ondergroei.

Op het Internet kwam ik nog het een en ander tegen. Annie Besant (1847-1933) geboren

in Ierland,verbleef een groot deel van haar leven in India. Op het terrein van een door haar

opgerichte Universiteit in Benares (Central Hindu College), bewoonde zij een huisje. Metde naam "Shanti Kunja".

Een van de grote inspirators van Besant was Helena Petrovna Blavatsky, beter bekend als

Madame Blavatsky (1831-1893), een van de grondleggers van de moderne theosofie.

Annie Besant heeft een groot deel van de opvoeding verzorgd van Jiddu Krishnamurti(1895-1986).

Het is niet duidelijk of de gevelsteen is aangebracht door de eerste bewoner, de Hr. J.C.Soeters.

Mogelijk kwam dit initiatief van de tweede bewoner, de Hr. Pelletier.

Ook is niet duidelijk waarom gekozen is voor een tekst in het Hindi.Maar duidelijk is wel, dat Park Rodichem een Vredig Oord is. Toch?

---Krak Plok

8/14/2019 Biobrief Nov 08

7/8

Op Zaterdagavond 15 November klonken er geluiden bij mijn voordeur.

Welliswaar worden er meestal 's avonds geen post, kranten of reclames bezorgd opzaterdag,

maar ijverige vrijwilligers van Park Rodichem willen nog wel eens een officiel schrijven

bezorgen.Er lag niets op de mat, maar een gekrabbel aan de deur was duidelijk hoorbaar.

Nieuwsgierig en enigszins gespannen (inbraak, vandalisme) opende ik de deur.

Krak Plok liep onmiddelijk langs mij heen, met een mandje in haar handen geklemd.Een zware geur van nat gras en rottend hout achterlatend.

Ik begon te vermoeden dat deze geur iets met Krak Plok zelf te maken had.

"Ik heb inktzwammen meegebracht, ze zijn al lekker rijp".

Dat had ik ook in de gaten. Zwart vocht lekte uit het mandje op mijn tot nu toe

vlekkeloos tapijt.

"Nou, dat is aardig van U, zet U het mandje maar op tafel", zo sprak ik terwijl ik zorgelijktoekeek.

"Ik wil U bedanken voor het werk aan de waterlift".

Daar kon ik mij niets van herinneren."Kijk maar naar Uw handen".

Ik keek naar mijn handen. Het was mij al een paar dagen opgevallen, dat mijn handen

eeltig waren geworden, met zwarte kloven die zich niet meer schoon lieten wassen. Ookvoelde ik mij de laatste tijd erg vermoeid, hoewel ik door de dagdiensten van de

8/14/2019 Biobrief Nov 08

8/8

afgelopen weken toch voldoende slaap kreeg.

"Nou, ik moet weer gaan. Er is familie op bezoek uit Groenland. Uw tuintje komt in orde

hoor.

Ik heb de mollen al gevraagd ergens anders te graven. Dat doen ze niet graag, want er

zitten veel vette engerlingen onder het gras. Dag Dr. Oetker". En ze verdween weer netzo snel als ze gekomen was.

De volgende ochtend vond ik een bezem naast mijn voordeur. Waarschijnlijk van de

buurvrouw.Of had Krak Plok die vergeten? Waarom zou zij mijn stoepje willen vegen? Of had Krak

Plok een andere bestemming voor de bezem? Nee, aan zulke hersenspinsels moest ik mij

niet wagen.

De inktzwammen heb ik niet opgegeten. Krak Plok zal dat wel begrijpen.Zou ze ooit nog langskomen? Ik moet haar eens vragen hoe ik de vlekken uit mijn

vloerbedekking krijg.