7/30/2019 Bilderdijk ~ De Missie van een Genie (recensie)

1/2

- 1 -

De Missie van een genie(prijs !21,50)

Ondertitel : De spirituele wereld van orangist Willem Bilderdijk (1756-1831)

Schrijver : Bert Engelfriet

Uitgeverij : 2010 Buijten & SchipperheijnMotief Amsterdam

Twee jaar geleden verscheen van de grote Bilderdijk-kenner Bert Engelfriet De Missie

van een Genie, dat over diens bijzondere spiritualiteit handelt. Reden om aan deze publi-

catie nu aandacht te schenken is het artikel De Donkere Nacht, elders in dit blad, waarin

lijnen zijn getrokken vanuit Bilderdijk naar Johannes van het Kruis.

In 1989 leverde Engelfriet een bijdrage aan een symposium over Bilderdijks persoonlijke

bibliotheek, dat in een bundel verscheen. In 1995 promoveerde hij op het onderwerp Bil-

derdijk en het Jodendom. En in 2006 publiceerde hij in Abraham zien over het perspec-

tief op Isral door schrijvers in het Westen. Daarenboven verschenen regelmatig artikelen

van zijn pen over Bilderdijk. In een artikel in Profetisch Perspectief, eind 2008, ontdek ik

heel wat zinnen die letterlijk staan weergegeven in De Missie van een Genie.

Eerst de titel. Met genie doelt Engelfriet op het denken dat de autonome geest over-

schreidt. De illusoire autonomie van de mens is een geliefd onderwerp voor Bilderdijk.

Onder invloed van het denken van de Franse filosoof Descartes (1596-1650) is het den-

kende ik verzelfstandigd; dit subject bestaat slechts bij de gratie van het denken. () Het

verstand oordeelt niet autonoom, maar is afhankelijk van de notie van het goede, dat wl

zelfstandig bestaat. (p. 59) Engelfriet wil niet zover gaan dat hij Bilderdijk in de

dienende rol van zijn verstand een profeet noemt, maar hij kan zich er wel in vinden dat

zijn leven vanuit God werd geleefd en genspireerd. In zijn tijd maakte dat van Bilderdijk

de onbegrepen en verguisde eenling. Hij probeerde zich te laten dirigeren door goddelijke

ingeving en liet zijn hart niet knechten door de geest des tijds, de geestdrijverij van de

7/30/2019 Bilderdijk ~ De Missie van een Genie (recensie)

2/2

- 2 -

demos. Nog steeds wordt zijn religieuze en lite-

raire erfenis miskend, laatst nog in 1998, bij de

publicatie van Hogere Sferen door Joris van

Eijnatten, die hem uitmaakte voor een onbe-

scheiden en luidruchtige individualist en een

lage dunk had totaal onterecht voor de ma-

nier waarop Bilderdijk de Christelijke traditie

had verwerkt.

De Missie van een Genie is een knap stuk werk

met een schat aan gegevens en overwegingen.

Het is niet vlot leesbaar, maar wie zich de

moeite getroost, wordt zeker beloond: de laat-

ste hoofdstukken vond ik het meest interessant.

Jammer is het ontbreken van een analytische

index, maar daar kan alsnog in worden voor-

zien door deze op SCRIBD te plaatsen (een

soort Youtube voor publicaties). Een bespre-king zou nuttig zijn geweest over het soort pu-

blicaties dat in het verleden over Bilderdijk het

licht heeft gezien met een uitleg waarom dit

boek in een hiaat voorziet. Het mooie aan dit boek is dat het probeert de innerlijke leef-

wereld van Bilderdijk te ontrafelen aan de hand van zijn uitspraken, handelen en werk.

Binnen zijn denken hebben het Christelijk geloof en de rol van Isral een centrale plek.

Zijn opvattingen waren in zijn tijd uniek, maar passen uitstekend bij de uitgangspunten

van Christenen voor Isral. Bilderdijk was een oorspronkelijk denker (voor de com-

ponenten daarvan zie p. 97 e.v.), waarbij wel onderscheid dient te worden gemaakt met de

term vernieuwend, want niet elke nieuwe gedachte is geworteld in het goddelijke. Alleen

de uiting van het goddelijke is oorspronkelijk, zo vond hij.

Als orangist en zo vlak na de Franse Revolutie had Bilderdijk veel te zeggen over de te

volgen staatsinrichting. Via zijn leraarsfunctie heeft hij veel invloed gehad op enkele grote

mannen uit zijn tijd. Groen van Prinsterer was zijn leerling alsook Isaac da Costa. Dat zegt

genoeg. De plaats van het huis van Oranje in de geschiedenis van Nederland was voor hem

een bijzondere. Van hem is dan ook het driespan God, Vaderland en Oranje.

Bilderdijk was een gedreven mens die zich niets aantrok van de communis opinio, wat niet

weerhield dat ook hij een kind van zijn tijd was. Niemand kan zich aan de stroom onttrek-

ken. Hij was veel belezen, een autodidact, en kende dus de gangbare filosofen en kan daar

aan gespiegeld worden, alhoewel hij altijd een eigenzinnige uitleg had (in de positieve zin

des woords). Hij was ook vertrouwd met de mystieke schriften van het Jodendom en dat

komt hier in dit boek goed tot uiting. Engelfriet zet de ideen van Bilderdijk af tegen dedenkers uit zijn tijd. Ter illustratie: Descartes, Goethe, Hegel, Kant, Leibnitz, Newton,

Nietzsche, Rousseau, Schopenhauer, Spinoza en Voltaire worden bij elkaar op 179 pagi-

nas genoemd, waarbij Kant de kroon spant met 36 paginas en Leibnitz een goede tweede

is met 31. Deze numerieke opsomming geeft aan dat die vergelijkingen het hele boek

doorlopen, en Engelfriet doet dat op vaardige wijze.

Voor liefhebbers van de vaderlandse geschiedenis en voor hen die voor Nederland nog een

religieuze toekomst zien weggelegd, een terugkeer tot God, ja voor hen is dit boek uiter-

mate geschikt.

Hubert Luns