52 • c o a c h l i n k m a g a z i n e

Verbinding

in woord

via technieklouise arnold bik en anne ribbers

Binnenwerk CLM3 52Binnenwerk CLM3 52 24-04-15 13:0724-04-15 13:07

c o a c h l i n k m a g a z i n e • 53

Logisch dat in ons gezamenlijke verhaal veel aan-dacht naar verbinding via geschreven tekst zou gaan. Immers, dit is wat ons in verbinding heeft gebracht: e-coaching en dan vooral asynchrone schriftelijke

coaching. Wij beiden zijn verbonden aan eCoachPro, een orga-nisatie gespecialiseerd in e-coaching. De totstandkoming van dit artikel past binnen de aard van onze verbintenis: het is schriftelijk aangevlogen. We hebben ieder voor zich schriftelijk onderzocht wat we onder verbinding verstaan en wat het voor onze coaching betekent. In de stijl van een online dialoog dach-ten we al schrijvend na over de veelzijdigheid van het feno-meen verbinding. We deden dat aan de hand van een aantal vragen die we samen formuleerden: verbinding in relatie tot ons e-coachvak. Een waardevolle exercitie die heeft geleid tot een mooie samenvatting waarom en hoe online begeleiding zo persoonlijk is.

Welke verbinding is nodig om te kunnen (e-)coachen?Louise: Dat roept de vraag op: waar verbind ik me mee als coach? De term ‘verbinding’ roept bij mij allereerst ervaringen op van mijn diepe verbinding van mens tot mens, het sociale en ook het spirituele (van persoonlijke essentie tot het grote geheel). Maar deze verbindingen geven weinig handen en voe-ten voor de pure coachrelatie. Als coach sta ik in eerste instan-tie neutraal ten opzichte van mijn coachee. Bij coachees blijf ik zelfs neutraal bij gedrag en opvattingen waar ik in mijn privéleven met een boog omheen loop. Daarbij blijf ik optimaal gemotiveerd om er een succesvol coachtraject van te maken. Ik verbind me dus in eerste instantie met de intentie en motivatie van iemand om zich te ontwikkelen; met het coachtraject zelf. De coachee en ik gaan een samenwerking aan om dat traject

vruchtbaar te laten verlopen. Daarin hebben we beiden onze eigen rol. Verder verbind ik me met de settings waarin de coa-chee zich beweegt; werk, leefsituatie … alle settings die langs-komen in de coaching, al dan niet naar aanleiding van mijn vragen. Wanneer de coaching een opdracht van een werkgever is, dan is de ontwikkeling van de coachee zowel verantwoorde-lijkheid van als belang voor de werkgever. Dan verbind ik me ook met het reilen en zeilen van die organisatie. De verbinding zit ’m in een gemeenschappelijke opgave: een vruchtbaar coachtraject in het licht van de ontwikkelpunten van de coachee. In zekere zin is dat zowel voor coachee als coach een diepe verbinding met de ontwikkelingsmogelijk-heden van die coachee waarin zijn kwetsbaarheid en kracht aan de orde komt. Dat kan alleen als de coachee vertrouwen, saamhorigheid en oorspronkelijke betrokkenheid ervaart. Voor de coachee zelf is het coachtraject een uiterst persoonlijke ver-binding.

Anne: Dit is een vraag die ik vanuit verschillende perspectieven kan beantwoorden. Allereerst begint binnen e-coaching elke coachrelatie met een online verbinding ;-). Je hebt minimaal een computer of iPad nodig met een internetverbinding. De technische verbinding is cruciaal in e-coaching en onmisbaar voor een succesvol traject. Vervolgens heb je de verbinding met het woord. In de eCoachPro-aanpak van e-coaching zijn we grotendeels verbonden met het geschreven woord. Ik ervaar zelf een klik met het geschreven woord. Van de coaches die wij opleiden hoor ik ook veel terug dat het je moet liggen en ple-zieren om met het geschreven woord te werken. Lezen komt nauwer en schrijven wordt strategischer in de e-coaching. De verbinding manifesteert zich op papier in de inhoud en vorm van de tekst. Elk bericht dat ik schrijf aan mijn coachee ken-merkt zich door een waarderende en positieve manier van benadering waarmee ik aansluit op zijn vorige bericht. Ik start daarom elk bericht met een erkenning of compliment. Mijn coachees voelen zich gezien in hun ontwikkelproces. Door de

Nog steeds leeft de overtuiging dat voor de coachverbinding oogcontact nodig is en online begeleiding onpersoonlijk, kil en zakelijk is. Een vreemde opvatting in deze tijd waar intieme verbintenissen ontstaan op afstand, onder meer via social media. Het is dus de hoogste tijd om te laten zien dat

e-coaching superpersoonlijk is. Mits je weet hoe verbinding te creëren en faciliteren.

Lezen komt nauwer en schrijven wordt strategischer in de e-coaching.

Binnenwerk CLM3 53Binnenwerk CLM3 53 24-04-15 13:0724-04-15 13:07

54 • c o a c h l i n k m a g a z i n e

hoge contactfrequentie in de e-coaching krijgt de waarderende benadering een continu karakter en draagt bij aan de manifes-tatie van de verbinding. Een andere manier waarin de verbin-ding zich manifesteert, is in het woordgebruik. Je zult in een e-coachingstraject weinig het woord ‘ik’ vinden in de teksten van de coach, maar vaker het woord ‘we’. Door het gebruik van het woord ‘we’ veronderstel je een gezamenlijkheid die vanuit de beleefdheidstheorie een toenadering impliceert. Als e-coach bouw je online en in het geschreven woord een relatie op met je coachee. In online coachtrajecten is de perceptie van de mate van verbondenheid vaak groot. Ik ervaar een mate van intimiteit die ik face-to-face minder snel ervaar. Je wordt als het ware, in de stilte, een gesprekspartner van je coachee die jou meeneemt in de diepte van zijn belevingswereld. Als coach ben je daarbij volledig gericht op de coachee en diens ontwik-kelproces. Aansluiting vinden bij de coachee is cruciaal. Het gaat om zijn verhaal, zijn proces. Hij praat, de coach luistert en, in ons geval, leest. Het gezicht van de coach wordt vager en onzichtbaarder. Wat van de coach overblijft is zijn stem: zijn vragen, refl ecties en feedback.

Hoe geef je online via tekst de veelzijdige coachverbinding vorm?Louise: Dat geschreven woorden raken, is toch werkelijk niets nieuws. Wanneer woorden raken, volgt direct een subjectieve verbindingservaring. Iedereen kent wel een songtekst, dicht-regel of vraag die op een bepaald moment precies geeft wat je nodig hebt: erkenning, wake-upcall, saamhorigheid of een lumineus idee. Wat een toegevoegde waarde heeft dat! Tekst geeft verbinding als het iets oproept brengt bij de lezer. Dat kan zowel cognitief als emotioneel zijn. Vragen kunnen de inte-resse prikkelen en uitdagen. Het is de kwaliteit van de coach om op het juiste moment met die vragen of bevestigingen te komen die ondersteunend zijn voor de coachee, denk aan: bevestigen prikkelen, ordenen en uitdagen.

Anne: Door aansluiting te vinden bij je cliënt; elke cliënt is anders, ook op papier. Je vergroot de kans op verbinding door het kiezen van de juiste woorden en formuleringen en door de juiste vragen te stellen. Een andere factor die bijdraagt aan

verbinding in e-coaching is de hoge mate van contactfrequen-tie. In de meeste gevallen heb ik twee tot drie keer per week contact met mijn coachee. Hierdoor ontstaat er een soort con-tinue dialoog tussen mij en mijn coachee. We werken altijd binnen een bepaalde afgesproken periode. De online relatie die ontstaat, is bijna hyperpersoonlijk te noemen. De online dia-loog heeft namelijk een aantal communicatieve voordelen voor beide partijen: je hebt strategische controle over wat je wel en niet wilt communiceren, hoe je jouw boodschap wilt com-municeren, hoe je wilt overkomen bij de ander (selectieve zelf-representatie). Ook ervaren de beide partijen vaak een grotere mate van intimiteit en sympathie dan binnen een vergelijkbare relatie waarbij de interactie face-to-face plaatsvindt. Deze the-orie is een interpersoonlijke communicatietheorie die ook wel het Hyperpersonal Model wordt genoemd (uitgebreider toege-licht in ons boek over e-coaching (Ribbers & Waringa, 2012).

Louise: Het contact verloopt inderdaad vloeiender en natuur-lijker als we zeer regelmatig bondig contact hebben. Zeker bij een spannende periode van de coachee – privé en in werksi-tuatie – is dagelijks contact alsof je als coach haast naast de coachee staat in de betreff ende situatie. De coachee kan heet van de naald ervaringen delen en op heel korte termijn onder-steuning krijgen via bijvoorbeeld complimenten, meelevende opmerkingen, bevestiging, feedback en tips. Toch coach ik op deze manier ook mensen die eens per week reageren, vaak wel met hele epistels. Voor mij is dat lastiger, want er is dan veel tegelijk te lezen, met meervoudige onderwerpen. De kern daar-uit destilleren is een hele klus. Overigens laat ik dat de coachee bij voorkeur zelf doen door hem te vragen alles zelf nog eens te lezen om leerpunten en inzichten te ontdekken. Sommige coachees kun je ook vragen dit te systematiseren in een over-zicht met tabellen, eventueel met scores. De voldoening voor beiden is groot als een brij opeens overzichtelijk wordt en het duidelijk wordt wat de eerstvolgende stappen zijn – om nader te refl ecteren of om te gaan doen. Wat heerlijk dat dat alle-maal niet van het tijdstip afh angt en al dat materiaal geduldig beschikbaar blijft.

Had je al een voorliefde voor schrijven of een asynchrone vorm van communiceren? Anne: Ik voel zelf een sterke verbondenheid in het uiten van gedachten en gevoelens via het geschreven woord. Als kind koos ik er vaak voor belangrijke onderwerpen te bespreken op papier met de mensen om me heen. De sociale anonimiteit die

Wat van de coach overblijft is zijn stem: zijn vragen, refl ecties en feedback.

Binnenwerk CLM3 54Binnenwerk CLM3 54 24-04-15 13:0724-04-15 13:07

c o a c h l i n k m a g a z i n e • 55

je ervaart terwijl je schrijft, in alle rust en alleen, maakt dat je verbondenheid voelt met je eigen verhaal. Je inhibitie neemt af, het verhaal begint te stromen, je innerlijke stem manifesteert zich op papier. Je bent verbonden met jezelf via het woord. Een volgende stap kan zijn dat je wat je geschreven hebt, wilt delen met een persoon in je omgeving. Op het moment dat de ander jouw verhaal leest, vindt de overdracht van de commu-nicatie asynchroon plaats. De ontvangende partij leest dat wat geschreven is op een ander moment. Dat maakt dat de refl ec-tietijd toeneemt op de communicatie die ontvangen wordt. Het niet direct hoeven te reageren creëert ruimte. En in dat delen van jouw innerlijke stem met een andere persoon dan jezelf, nodig je uit tot verbinding. De verbinding zit hem voorname-lijk in het delen.

Louise: Zodra ik leerde schrijven, schreef ik sprookjes. Als ik ze nog eens teruglees, herken ik door de jaren heen dezelfde levensthema’s die erin zijn verstopt. Professioneel schreef ik later onder meer over maatschappelijke thema’s, methodiek-ontwikkeling en specifi eke organisatievraagstukken. Altijd weer ontvouwde zich tijdens het schrijven de kern van het verhaal. Adequate woorden leggen de verbinding tussen de boodschap en de lezers. Dat betekent dat elk woord het verschil kan maken. In het schrijfproces wisselt mijn aandacht voort-durend tussen de inhoud van de tekst en diegene die de bood-schap ontvangt. Als ik, vroeger of later, de woorden vind die ik als kloppend ervaar, geeft dat voldoening. Vervolgens moet ik ze vertalen naar de woorden die kansrijk zijn om daadwerke-lijk bij de lezer aan te komen. Wanneer uit reacties blijkt dat ze die functie hebben gehad, geeft dat het uiteindelijke plezier. Jaren geleden ontdekte ik dat via functioneel mailcontact ook een gevoelsverbindingsgevoel kan ontstaan, toen iemand mij tot muze verklaarde na wat e-mailverkeer. Veel vaker leggen onbekenden via e-mail hun situatie en vraagstelling voor. Ik reageer dan met bevestiging en vaak met een vraag. Niet zelden

krijg ik een bericht met nieuwe inzichten en een vriendelijk bedankje. Natuurlijk is dat fi jn, maar het brengt zo geen brood op de plank. Toen iemand mij over e-coaching vertelde, was ik als de kippen bij de eerste masteropleiding om nu ook bewust bekwaam aan de slag te gaan.

Hoe manifesteert de coach verbinding zich in die schriftelijke uitwisseling?Anne: Coachen via het geschreven woord is echt een totale andere vorm van coachen. Het enige wat je nog hebt is tekst. Alle non-verbale communicatie lijkt weg te vallen en zonder voelt een coach zich in beginsel vaak onthand. Het vraagt om nieuwe vaardigheden of, beter gezegd, om jong aangeleerde vaardigheden te versterken, aan te scherpen, te structureren en bewust te krijgen. Die nieuwe vaardigheden leren je ook de non-verbaliteit van teksten te herkennen. Het gaat om objec-tief lezen en vervolgens strategisch en bewust schrijven: Wat staat er in een tekst? Wat wil de cliënt overbrengen? Waar zal ik op reageren? Wat staat er niet? Welke behoefte heeft de cliënt? Dit zijn zomaar een aantal vragen die opkomen bij e-coachen via het geschreven woord.

Louise: Op basis van een aantal bekende theorieën uit de taal-kunde heeft eCoachPro een methode ontwikkeld voor geschre-ven e-coaching. De taalhandelingen van Searle vormen de basis voor het leren analyseren van teksten. De beleefdheidstheorie van Brown en Levinson is een theorie die we gebruiken als basis voor het strategisch schrijven. Deze theorie geeft weer hoe wij in en met taal vorm, inhoud en betekenis geven aan onze interpersoonlijke relaties. Een centraal thema in deze the-orie is de sociale afstand. Is de sociale afstand groot tussen twee personen (zoals in het begin van een nieuwe coachrelatie), dan gebruikt men meer solidariserende middelen in de com-municatie. De communicatie wordt als het ware meer aan-gekleed met woorden die beleefdheid en saamhorigheid in de communicatie uitdrukken. Naarmate de sociale afstand kleiner wordt in een relatie, ontstaat er ruimte voor meer directe taal. Door het bewuste gebruik van deze theorieën in de taal kun je de sociale afstand tot de ontvanger verkleinen en de verbinding vergroten. Deze theorie ligt als het ware ten grondslag aan ver-binding maken met je cliënt via het geschreven woord.

Altijd weer ontvouwde zich tijdens het schrijven de kern van het verhaal.

Binnenwerk CLM3 55Binnenwerk CLM3 55 24-04-15 13:0724-04-15 13:07