BIJLAGE 2A- Modellering van een Duurzaam Informatiestelsel in … · Versiebeheer Kaders voor een...

BIJLAGE 2A- Modellering van een Duurzaam Informatiestelsel in de Zorg (DIZ)

KADERS VOOR EEN DUURZAAM INFORMATIESTELSEL IN DE ZORG

Werkgroep kaders Architectuurcommunity Zorg

Colofon

Kaders voor een duurzaam informatiestelsel 2

Opdrachtgever Informatieberaad ZorgUitvoering Architectuurcommunity Zorg - Werkgroep KadersVersienummer V1Status Concept open consultatie

Contactpersoon René Hietkamp (Werkgroep Kaders)

Versiebeheer


Versie Datum Status en toelichtingV1 07-01-2019 Concept werkgroep: werkdocument van de werkgroep. Deze

versie is als concept eveneens naar de architectuurboard verzonden om een inkijk te geven in de werkzaamheden van de werkgroep.

V1 04-03-2019 Concept open consultatie: documentversie aangeboden voor open consultatie, aan kerngroep en architectuurboard.

V1 Kandidaat vaststelling: aangepast op basis van de vragen, opmerkingen en aanvullingen verkregen uit de open consultatie, kerngroep en architectuurboard.

V1 Vastgesteld: document is vastgesteld door het informatieberaad.

Inhoudsopgave

1. Inleiding 52. Een duurzaam informatiestelsel in de zorg (DIZ) 73. De gewenste bekwaamheden (capabilities) van een vertrouwd netwerk

voor gegevensuitwisseling22

4. Wederzijds vertrouwen realiseren tussen dienstverleners 305. Beschermen en verantwoorden rechtmatigheid van

gegevensuitwisseling36

6. Melden van een gebeurtenis aan een andere dienstverlener 427. Inzicht verkrijgen in de gezondheidstoestand van een persoon 61


Inleiding

• Dit document modelleert een duurzaam informatiestelsel in de zorg, afgekort DIZ. Het model is onderdeel van een referentiearchitectuur (DIZRA) voor het informatiestelsel en de afsprakenstelsels waaruit het informatiestelsel is samengesteld.

• Het model definieert begrippen voor de specificeren van richtlijnen en kan gebruikt worden als referentie bij het specificeren van een afsprakenstelsel.

• Een duurzaam informatiestelsel gaat over informatievoorziening en -technologie (DIZ is IT).

• Dit document verwijst naar de principes van het informatiestelsel voor de zorg. Deze verwijzingen zijn opgenomen door middel van de afkorting BP voor een basisprincipe en AP voor een afgeleid principe.


DIZ standaarden voor het weergeven van modellen

• We hanteren The Open Group Architecture Framework (TOGAF).• In dit document wordt gebruik gemaakt van de ArchiMate tekentaal.

Voor de betekenis van de elementen verwijzen we u naar de ArchiMate specificatie: http://pubs.opengroup.org/architecture/archimate3-doc/.ArchiMate zelf is kleur-agnostisch. De kleuren die gebruikt worden zijn overeenkomstig het boek “Mastering ArchiMate Edition III: A serious introduction to the ArchiMate® enterprise architecturemodeling language” (pagina 60) van Gerben Wierda.

• Naast ArchiMate kan voor het modelleren gebruik worden gemaakt van de volgende tekentalen:• Business Process Model and Notation (BPMN) voor procesmodellen;• Unified Modeling Language (UML) voor o.a. klassendiagrammen, use-case-diagrammen en use-

case realisaties;


http://pubs.opengroup.org/architecture/archimate3-doc/

Een duurzaam informatiestelsel in de zorg (DIZ)


DIZ is IT

Een duurzaam informatiestelsel voor de zorg (DIZ), wat is dat?DIZ bestaat een verzameling vertrouwde netwerken voor elektronische gegevensuitwisseling. Ieder netwerk is een implementatie van een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Een vertrouwd netwerk verbindt dienstverleners die deelnemen aan een afsprakenstelsel. De afspraken kunnen met dienstverleners worden overeengekomen in een deelnemersovereenkomst.


Een vertrouwd netwerk is geen fysiek netwerk, maar een netwerk van dienstverlenersHet vertrouwde netwerk is een netwerk van deelnemende dienstverleners aan een afsprakenstelsel die elkaar vertrouwen op basis van de afspraken in het afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Een afsprakenstelsel is een verzameling juridische, bedrijfsmatige, informatiekundige en technische afspraken voor het realiseren van vertrouwen in een domein, het werkingsgebied van de afspraken.


Vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling

Dienstverlener Dienstverlener

DIZ beschrijft kaders, zijnde een referentiearchitectuur (DIZRA).Een referentiearchitectuur voor de afsprakenstelsels voor gegevensuitwisseling.Door middel van een referentiearchitectuur (DIZRA) wordt structuur gegeven aan DIZ en wordt een normenkader geformuleerd voor afsprakenstelsels voor gegevensuitwisseling. Als werkgroep kaders werken we aan DIZRA.DIZRA wordt geclassificeerd als een Common Systems Architecture voor gegevensuitwisseling in de zorg (zie ook: http://pubs.opengroup.org/architecture/togaf9-doc/arch/).


http://pubs.opengroup.org/architecture/togaf9-doc/arch/

Positionering van DIZRA ten opzichte van andere referentiearchitecturen en architecturen.DIZ gaat over gegevensuitwisseling in de zorg, DIZRA heeft daarom een beperkte scope en is aanvullend op bijvoorbeeld een ZiRA voor de invulling van transmurale informatievoorziening.


Architectuurtype Internationaal Europees Nederlands

Foundation Architecture(Basisarchitectuur) EIRA NORA

Common Systems Architectures(Gebruikelijke architecturen voor systemen)

FAIR / Personal Health Train (PHT) DIZRA (van werkgroep kaders)

Industry Architectures(Sectorarchitectuur) GEMMA, PURA, LIDA, ZiRA

Organization-Specific Architectures(Organisatiespecifieke architectuur) AORTA

DIZRA verbindt met andere referentiearchitecturenHieronder wordt een voorbeeld gegeven van de verbintenis tussen de ZiRA en DIZRA.


ZiRA Relatie met DIZRA

Bedrijfsfunctiemodel: (Keten) Samenwerking Realisatie door een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling op basis van DIZRA.

Proces: Beschikbaar stellen patiëntinformatie Wordt gerealiseerd met applicatiefunctie: Publicatie van gegevens

Applicatiefunctie: Dossier inzage Applicatie: een gegevensafnemer kan gebruik maken van de service voor het ophalen van gegevens.

DIZRA bevat geen functionele afspraken voor elektronische gegevensuitwisseling.De use cases voor elektronische gegevensuitwisseling zijn niet opgenomen in DIZ, maar worden afgesproken in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. DIZRA is een referentiearchitectuur voor het realiseren van een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling en geeft de kaders aan wat afgesproken moet worden.


Kaders voor een duurzaam informatiestelsel in de zorg

(DIZRA)

Afspraken opgenomen in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling

AliceUse case

1..*

stelt richtlijnen op voor

Een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling wordt afgesproken op alle lagen van interoperabiliteit.


Technische interoperabiliteit

Semantische interoperabiliteit

Organisatorische interoperabiliteit

Juridische interoperabiliteit

ORGANISATIEBELEID

PROCES

INFORMATIE

APPLICATIE

IT-INFRASTRUCTUUR

BEVE

ILIG

ING

WET- EN REGELGEVING

ISA Europees Interoperabiliteitsraamwerk (EIF)

Het omvat alle afspraken om de elektronische gegevensuitwisseling voor een transmurale samenwerking te realiseren en continuïteit van zorg te borgen.

Het Europese interoperabiliteitsraamwerk (EIF) wordt als raamwerk gehanteerd om de verschillende lagen te identificeren. Dit vanuit het principe van open internationale standaarden (AP21).


DIZ wordt geïmplementeerd met ieder vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisselingEen vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling ontstaat doordat de afspraken worden geïmplementeerd.

AFSPREKEN

IMPLEMENTEREN

Afspraken realiseren in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling

Afspraken implementeren in een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling

Bibliotheek van oplossingsbouwstenen

ToelatingHergebruik

BEHEREN

Start: initiatief tot afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling

Afspraken beheren en doorontwikkelen

Wat is de omvang van een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling?Een uitgangspunt is dat informatievoorziening vanuit een perspectief wordt georganiseerd, vanuit de gebruiksdoelen van een een persoon of organisatie in een rol. Zo kan een perspectief worden gedefinieerd voor een persoon, maar ook voor een zorgprofessional. Deze perspectieven zijn per definitie anders en zorgen ervoor dat de informatiebehoefte anders is.

Zo worden afsprakenstelsels momenteel gedefinieerd vanuit het perspectief:- Van een persoon (MedMij)- Van een zorgprofessional (Medicatievestrekking, Huisartswaarneming etc.)- Van een administratieve keten (iWlz)- Van een gemeente (iWmo, iJw)- Van een zorgverzekeraar (Declaratiestandaarden)- Van kwaliteitsbewaking (KIK-V)

De opdrachtgever c.q. de initiatiefnemer(s) van een afsprakenstelsel bepaalt de omvang.


Voorbeeld van de huidige situatieEen zorgaanbieder moet deelnemen aan de vertrouwde netwerken die nodig zijn om een persoon goede zorg en ondersteuning te bieden. Dit overeenkomstig organisatie rondom de mens (BP2) en een persoonlijk netwerk voor gezondheid (AP16).


Een dienstverlener neemt per definitie deel aan meerdere vertrouwde netwerken voor gegevensuitwisseling.

Vertrouwd netwerk voor delangdurige zorg

Vertrouwd netwerk voor persoonlijke gezondheidsomgevingen

Zorgaanbieder langdurige zorg

Vertrouwd netwerk voor medicatieveiligheid

Vertrouwd netwerk voor kwaliteitsinformatie

iWlz

Keteninformatie Kwaliteit Verpleeghuiszorg

MedMij

Standaard voor Medicatieveiligheid

Overwegingen met betrekking tot beheersbaarheid en veranderbaarheid van een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisselingNaast het inhoudelijke perspectief op de informatievoorziening is er ook een perspectief van beheersbaarheid en veranderbaarheid. Verandering is de enige constante.• Informatievoorziening organiseren rondom een persoon of organisatie in een rol is complex. Een

afsprakenstelsel laat zich verkavelen, maar informatie niet. Informatie is overal. • Informatie heeft verbindingen met andere sectoren (zoals inkomen, wonen, onderzoek). • Informatievoorziening, overeenkomstig data bij de bron, zal tussen afsprakenstelsels zowel

aanvullend als overlappend zijn.• Het vermogen tot veranderen is er bij gebaat dat er weinig afhankelijkheden zijn om te kunnen

veranderen. Een afsprakenstelsel moet haar eigen prioriteiten kunnen stellen om te veranderen, een eigen roadmap kunnen realiseren.

• Een afhankelijkheid door gemeenschappelijke definities verlaagt het vermogen tot veranderen.Dit betekent dat zowel gegevens als de gegevensdefinitie (het vocabulaire) zich moet gedragen als een netwerk met onderlinge relaties voor hergebruik, zonder dat er afhankelijkheden ontstaan. Dit noemen we een web van gegevens (web of data).


Hoe borgen we hergebruik en de realisatie van een basisinfrastructuur?Door te kiezen voor open (internationale) standaarden, de bouwstenen waarmee gegevens vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar worden. DIZ is een stelsel waarbij er meerdere leveranciers zijn van voorzieningen die dezelfde standaarden hanteren.


DIZRA Capabilities Standaarden voor o.a.

Inzicht verkrijgen in de gezondheidstoestand van een persoon

Publicatie van gegevens en metadata zoals vocabulaire, terminologie, transport en versleuteling van gegevens.

Melden van een gebeurtenis aan een andere dienstverlener

Adressering, routering, aflevering en ontvangst en berichten voor gebeurtenissen.

Wederzijds vertrouwen realiseren tussen dienstverleners

Registratie van deelnemers aan een netwerk, deelnemersovereenkomst, aansluitvoorwaarden.

Beschermen en verantwoorden rechtmatigheid van gegevensuitwisseling

Elektronisch identificatiemiddel, authenticatie, toestemming van betrokkene, registratie van grondslagen.

Een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling is opgebouwd uit meerdere bouwstenen. Deze bouwstenen zijn standaarden die hergebruikt kunnen worden.


Uitgangspunten:• Het bouwwerk, het afsprakenstelsel voor

gegevensuitwisseling, moet voldoen aan de principes van het informatiestelsel.

• In DIZRA is iedere bouwsteen een architectuurbouwsteen, omdat het gelezen moet worden als een classificatie van bouwstenen.

• Dit in tegenstelling tot de bouwstenen die in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling worden gebruikt, de oplossingsbouwstenen.

afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling

Voor meer informatie over de verschillende typen bouwstenen, zie: https://pubs.opengroup.org/architecture/togaf9-doc/arch/chap33.html#tag_33_02

https://pubs.opengroup.org/architecture/togaf9-doc/arch/chap33.html

DIZ moet een bibliotheek bieden van oplossingsbouwstenen.De standaarden die in een afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling gebruikt worden, kunnen hergebruikt worden. Een catalogus van standaarden in de bibliotheek moet hergebruik stimuleren.


Bibliotheek van oplossingsbouwstenen(Standaarden)

OPEN (INTERNATIONALE) STANDAARD

VOORZIENING

Worden gebruikt in Worden geïmplementeerd in

INFORMATIE

APPLICATIE

IT-INFRASTRUCTUUR

BEVEILIGIN

G

PROCES

ORGANISATIEBELEID

AFSPRAKENSTELSEL VOOR GEGEVENS-

UITWISSELING

De gewenste bekwaamheden (capabilities) van een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling


DIZ is IT

Identificatie van de bouwstenen begint met het onderkennen wat een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling moet kunnen (een bekwaamheid of capability).De bekwaamheden om de outcome-doelen te kunnen realiseren.

Bekwaamheid Medicatieveiligheid Patiënt centraal Gegevensuitwisseling en -overdracht

Eenmalig vastleggen, meervoudig gebruik


Wederzijds vertrouwen tussen dienstverleners is de basis voor veilige elektronische gegevensuitwisseling. Een dienstverlener moet zekerheid hebben met wie zij gegevens uitwisselt en dat deze dienstverlener zich aan de

afspraken houdt.


Medicatievoorschrift elektronisch melden

Regie op gezondheidsgegevens

Doorverwijzing elektronisch melden

Inzicht verkrijgen in de gezondheidstoestand van een persoon.

Inzicht in verstrekte medicatie.

Inzicht in jouw gezondheidsgegevens.

Inzicht in de gezondheidsgegevens die voor goede zorg en behandeling nodig zijn.

Hergebruik van gezondheidsgegevens.

Beschermen en verantwoorden rechtmatigheid van gegevensuitwisseling.

Gegevens mogen alleen verstrekt worden op basis van een geldige grondslag.

Een betrokken persoon moet inzicht kunnen verkrijgen aan wie gegevens zijn verstrekt en op basis van welke grondslag.


Wie of wat is verantwoordelijk voor het ontwikkelen van de bekwaamheden (capability).Dienstverleners participeren met diensten in het informatiestelsel. Dienstverleners nemen als rechtspersoon deel aan het netwerk. De netwerkautoriteit is een organisatie, een rechtspersoon, die wettelijk is aangesteld dan wel is aangesteld door de dienstverleners die deelnemen in een netwerk.


Voorbeelden van netwerkautoriteiten

Stichting MedMij

VECOZO

VZVZ

IZIT, Rijnmondnet, Stichting Gerrit of een van de andere regionale samenwerkingsorganisaties

DIZ is continue in ontwikkelingDoor nieuwe afsprakenstelsels voor gegevensuitwisseling te ontwikkelen en bestaande verder te ontwikkelen.De bekwaamheden voor het melden van een gebeurtenis en het verkrijgen van inzicht vertegenwoordigen vormen van gegevensuitwisseling die vanuit de outcome-doelen nodig zijn. In de (nabije) toekomst zullen ook andere vormen nodig zijn. DIZRA zal daarom ook verder moeten worden ontwikkeld.


Nu Straks Later

DIZ Roadmap

Realisatie van bekwaamhedenDoor de diensten te realiseren binnen een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling kunnen de bekwaamheden worden ontwikkeld.


De netwerkdiensten voor een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling.Door middel van netwerkdiensten wordt een (besloten) netwerk gerealiseerd waarin gegevens vindbaar en toegankelijk zijn.


De gegevensdiensten voor een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling.Door middel van gegevensdiensten kunnen gegevens en gebeurtenissen worden uitgewisseld.


Overzicht van de applicatiecomponenten en hun functies voor een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling.




DIZ is IT

Een gemodereerd ecosysteem: We voldoen aan de gemeenschappelijke afspraken om mee te doen aan het informatiestelsel (AP3). Een dienstverlener moet zekerheid hebben dat zij met een betrouwbare andere dienstverlener gegevens uitwisselt en dat deze dienstverlener zich aan de afspraken houdt.Een deelnemersovereenkomst met de netwerkautoriteit is een manier om naleving van de afspraken te borgen.


Een dienstverlener moet zich kunnen authenticeren als deelnemer aan het netwerk.De identiteitsleverancier identificeert de dienstverlener en verstrekt een elektronisch identificatiemiddelmiddel voor authenticatie van de dienstverlener.


De netwerkautoriteit in haar rol van aansluitbeheerder draagt zorg voor de aansluiting. De netwerkautoriteit kan de rol van aansluitbeheerder zelf vervullen of uitbesteden aan een andere organisatie. De aansluitbeheerder onderhoudt een register van deelnemers en sluit een deelnemersovereenkomst af met de deelnemer.


Beleidsafspraken zijn nodig met betrekking tot de netwerkautoriteit. De netwerkautoriteit kan gecentraliseerd, gedecentraliseerd of gedistribueerd worden uitgevoerd. Ook is het mogelijk de rollen van de netwerkautoriteit te delegeren.


Gecentraliseerd Gedecentraliseerd Gedistribueerd

De netwerkautoriteit kan gecentraliseerd, gedecentraliseerd of gedistribueerd worden uitgevoerd.

1. Centraal betekent dat er sprake is van 1 netwerkautoriteit voor alle vertrouwde netwerken voor gegevensuitwisseling.

2. Decentraal betekent dat er een netwerkautoriteit is per vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling. Ieder vertrouwd netwerk kiest haar eigen netwerkautoriteit. In de huidige situatie is sprake van een decentraal model waarin bijvoorbeeld VZVZ optreed als netwerkautoriteit voor het vertrouwde netwerk voor medicatieverstrekkingen en VECOZO voor het declaratienetwerk. Ook de regionale samenwerkingsorganisaties vormen ieder voor hun eigen vertrouwde netwerk de netwerkautoriteit.

3. Gedistribueerd betekent dat de deelnemers aan een netwerk gezamenlijk de netwerkautoriteit zijn. Dit kan bijvoorbeeld met behulp van een blockchain gerealiseerd worden. Deze keuze kan per vertrouwd netwerk worden gemaakt.


Beschermen en verantwoorden rechtmatigheid van gegevensuitwisseling


DIZ is IT

Een bronhouder publiceert een gegevensbron. De bronhouder heeft een grondslag voor de registratie van persoonsgegevens. Een bronhouderhoeft niet de gegevensproducent te zijn. Een gegevensafnemer leest de gegevensbron.De bronhouder moet de gegevensbron beschermen en de rechtmatigheid van gegevensuitwisseling bewaken en verantwoorden.


Een bronhouder is wettelijk verantwoordelijk voor de bescherming van persoonsgegevens. Op basis van een geldige grondslag stelt de bronhouder persoonsgegevens beschikbaar aan een gegevensafnemer. De bronhouder moet daarom weten op basis van welke grondslag een gegevensuitwisseling wordt uitgevoerd.


Een deelnemer kan een wettelijke taak hebben.Op basis van een wettelijke taak kan een deelnemer claimen geautoriseerd te zijn voor elektronische toegang tot gegevensattributen. De bronhouder moet kunnen verifiëren dat deze claim door een betrouwbare autoriteit is uitgegeven.


Een betrokken persoon moet een bronhouder toestemming kunnen geven.Als een betrokken persoon toestemming geeft om gegevensattributen te delen met een gegevensafnemer, dan is de gegevensafnemer daarmee geautoriseerd voor toegang tot deze attributen.


Een bronhouder moet een gegevensuitwisseling kunnen verantwoorden. Om een gegevensuitwisseling van persoonsgegevens te kunnen verantwoorden moet een bronhouder een logboek onderhouden van alle gegevensuitwisselingen.




DIZ is IT

Een gebeurtenis is een trigger of een resultaat van een proces. Het melden van een gebeurtenis heeft als doel om een proces bij een andere deelnemer te starten.


• AP1 stelt dat bouwstenen zijn ontwikkeld vanuit de eindgebruikers van het informatiestelsel en zijn of haar gebruiksdoelen.

• Processen worden daarom gedefinieerd vanuit het gebruiksdoel van de eindgebruiker, bijvoorbeeld de huisarts die een patiënt wil doorverwijzen naar een medisch specialist.

• De gebruiksdoelen vinden plaats binnen de context van een patiëntreis, of generiek een klantreis genoemd.

De reis tussen de dienstverleners (klantreis). In tijd een aantal opeenvolgende stappen, echter zonder een vooraf bepaalde volgorde.

Model van gebruiksdoelen(per dienstverlener)

Beschrijving van de stappen richting gebruiksdoel

ProcesstapGebeurtenis als trigger

Actor

Gebruiksdoel

Gebruiksdoel

Elektronische gegevensuitwisseling

Resultaat (gebruiksdoel behaald)

Een deelnemer moet een gebeurtenismelding kunnen verzenden en een dienst realiseren voor de ontvangst van gebeurtenismeldingen.Gebeurtenismeldingen worden verzonden als trigger voor processen, bijvoorbeeld een doorverwijzing. Een gebeurtenis is dan ook een gebeurtenis uit de proceslaag. Een gebeurtenis kan niet ongedaan worden gemaakt, het is gebeurd en de tijd kan niet teruggedraaid worden. Een gebeurtenis kan alleen opgevolgd worden door een nieuwe gebeurtenis.Als een gebeurtenis wordt verzonden tussen zorgaanbieders, dan hebben zij een behandelrelatie met de betrokkene, dan wel wordt een behandelrelatie beoogd. Het is met andere woorden push-verkeer.


Architectuurbouwstenen voor het melden van een gebeurtenis aan een andere deelnemer.


BP6: Vindbaar en toegankelijk: vindbaarheid van deelnemers in een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling.Ontvangers van gebeurtenissen publiceren metadata met informatie over het netwerkadres en de gebeurtenissen die zij kunnen ontvangen. Deze metadata kan geïndexeerd worden of geregistreerd worden. Beide functies kunnen door de adresboekleverancier worden ondersteund. AP15 (Machineleesbaar als fundament) is ook van toepassing op metadata.Een verzender van een gebeurtenis kan de ontvanger vinden via de adresboekleverancier


Applicatiepatronen voor uitwisseling van gebeurtenissenHet patroon aan de linkerkant is een goed gebruik, het tweede patroon is een keuze.


Alice en Bob zijn fictieve dienstverleners die deelnemen in het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling.

AP17 Zo weinig mogelijk, zo veel als nodig. Het is een goed gebruik om onderstaand patroon te hanteren waarbij persoonsgegevens niet worden verzonden in een gebeurtenismelding, maar altijd worden opgehaald. Een melding van een gebeurtenis bevat niet meer gegevens dan nodig om een proces te triggeren. De details van de gebeurtenis, nodig om het proces te doorlopen, worden in een separate stap opgehaald bij de bronhouder en is alleen toegankelijk voor de ontvanger van de gebeurtenismelding. Dit is een goed gebruik vanuit gegevensbescherming door ontwerp en vanuit het oogpunt van belasting van de IT-infrastructuur.


Een berichtenloket is een keuze van een aantal deelnemers.Een berichtenloket kan worden ingericht omdat een aantal deelnemers een zelfde functie vervullen binnen het netwerk en zij de verantwoordelijkheid voor het ontvangen van berichten gezamenlijk willen delegeren. Een voorbeeld van een berichtenloket is VECOZO, dat voor zorgverzekeraars en zorgkantoren het loket is voor de ontvangst van gebeurtenissen.


Patronen in netwerkpaden voor uitwisseling van gebeurtenissenEen netwerkpad op de laag voor IT-infrasructuur bepaalt de route die een gebeurtenismelding volgt. We onderkennen een maasnetwerk en een sternetwerk. In een maasnetwerk wordt een gebeurtenismelding rechtstreeks afgeleverd, in een sternetwerk verloopt de aflevering via een knooppunt.


Alice en Bob zijn dienstverleners die deelnemen in het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling.

Het transport van een gebeurtenis kan georganiseerd worden in een maasnetwerk of in een sternetwerk.


Een netwerktopologie beschrijft de fysieke verbindingen tussen netwerknodes onderling. We onderkennen een maasnetwerk en een sternetwerk. Het maasnetwerk kenmerkt zich door rechtstreekse verbindingen tussen de nodes. In een sternetwerk wordt verbinding gemaakt via een knooppunt. Een sternetwerk kan centraal of decentraal worden uitgevoerd. Decentraal betekent dat er meerdere knooppunten zijn en dat iedere dienstverlener zich aansluit bij een van de knooppunten. Centraal betekent dat er één knooppunt is voor alle dienstverleners.

Sternetwerk of maasnetwerk?Het gegevenstransport kan via een sternetwerk of via een maasnetwerk worden uitgevoerd. De aanwezigheid van een knooppunt maakt dat een sternetwerk lager wordt gewaardeerd ten aanzien van gegevensbescherming door ontwerp dan een maasnetwerk.


Sternetwerk Maasnetwerk

Knooppunt

Aanvullende risico’s en kosten voor een knooppunt in een sternetwerk.Onderstaande eisen en risico’s bestaan ook voor de eindpunten (in onderstaand figuur weergegeven als Alice en Bob), zowel in een maasnetwerk als in een sternetwerk. Afhankelijk van de eisen aan de snelheid van aflevering kunnen de risico’s acceptabel zijn of niet. Realtime monitoring van een patiënt zal andere eisen stellen dan declaratieverkeer. Ieder afsprakenstelsel zal de voor- en nadelen moeten wegen aan de hand van haar eisen en tot een oordeel moeten komen.


Alice Bob

Eisen ten aanzien van snelheid van aflevering –kosten voor snelle verwerkingstijd

Eisen ten aanzien van doorvoer –kosten voor hoge doorvoercapaciteit

Risico op wachttijden en time-outs

Knooppunt

Een centraal knooppunt voor ieder vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling of decentrale knooppunten per vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling?Een centraal knooppunt wordt laag gewaardeerd vanuit het principe van gegevensbescherming door ontwerp. Voor een duurzaam informatiestelsel voor de zorg wordt dit dan ook afgeraden als er geen duidelijke noodzaak is voor een knooppunt. Decentrale knooppunten worden vooral gebruikt in een hub-and-spoke model, waarin een dienstverlener zich slechts bij één knooppunt hoeft aan te sluiten. In het informatiestelsel voor de zorg is dit niet het geval.


Gecentraliseerd Gedecentraliseerd

Knooppunt

Knooppunt Knooppunt

Knooppunt

Knooppunt

Knooppunt

Hub-and-spokeEen gedecentraliseerd hub-and-spoke model heeft waarde als dienstverleners elkaar niet hoeven te vinden. Dit model wordt in de Europese Unie gehanteerd voor het transport van berichten tussen landen. De dienstverleners worden in dit model gevonden door het knooppunt, het knooppunt van ieder land in het geval van de Europese Unie.


De gebeurtenis wordt verzonden via de knooppunten.

Knooppunt

Knooppunt

Knooppunt

Knooppunt

Knooppunt

Adresboek

Adresboek

Adresboek

Adresboek

Adresboek

Verzending van een gebeurtenis in een hub-and-spoke model met decentrale sternetwerken.


Een dienstverlener neemt deel aan een netwerk om zorg rondom de patiënt te organiseren In het informatiestelsel voor de zorg moet een dienstverlener kunnen deelnemen aan de vertrouwde netwerken die nodig zijn om de zorg rondom de patiënt te organiseren (BP2).Een dienstverlener moet andere dienstverleners in een vertrouwd netwerk kunnen vinden (BP6).


Vertrouwd netwerk voor delangdurige zorg en ondersteuning

Vertrouwd netwerk voor kwaliteitsinformatie Vertrouwd netwerk voor persoonlijke

gezondheidsomgevingen


Adresboek

Adresboek

Adresboek

Adresboek

Dienstverlener

Dienstverlener

Dienstverlener

Dienstverlener

Dienstverlener

Dienstverlener

Dienstverlener

Dienstverlener

Een maasnetwerk past beter bij het organiseren van zorg rondom de patiënt omdat hiermee een web van gegevens kan worden gerealiseerd. In een sternetwerk moet dat via de knooppunten worden gerealiseerd. De IT-infrastructuur moet in ieder geval ondersteuning bieden aan het deelnemen in meerdere vertrouwde netwerken voor gegevensuitwisseling.


Het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling wordt gevormd bovenop de fysieke verbindingen. Een maasnetwerk geeft maximale flexibiliteit voor het aansluiten op nieuwe vertrouwde netwerken.

Vertrouwd netwerk voor delangdurige zorg en ondersteuning

Vertrouwd netwerk voor persoonlijke

gezondheidsomgevingen

Zorgaanbieder langdurige zorg


Vertrouwd netwerk voor kwaliteitsinformatie

iWlz

Keteninformatie Kwaliteit Verpleeghuiszorg

MedMij

Standaard voor Medicatieveiligheid

Adresboek

Adresboek

Adresboek

Adresboek

Verzending van gebeurtenissen, georganiseerd in een maasnetwerk


Hergebruik van standaarden en afspraken.Zowel voor een maasnetwerk als voor een sternetwerk is van toepassing dat hergebruik gewenst is. Daarbij denken we vooral aan hergebruik van standaarden en afspraken op alle lagen van interoperabiliteit.• In een bibliotheek van oplossingsbouwstenen ligt de basis voor hergebruik. Doordat we voorzien

dat er meerdere afsprakenstelsels zullen zijn, is het noodzakelijk dat de afsprakenstelsels hergebruik maken van standaarden. Maar niet alleen standaarden, ook afspraken kunnen hergebruikt worden, bijvoorbeeld procesafspraken omtrent het aansluiten van dienstverleners.

• Afsprakenstelsel moeten weten welke standaarden en afspraken hergebruikt kunnen worden. De bibliotheek van oplossingsbouwstenen dient daarvoor.

• Door hergebruik van standaarden en afspraken kan voor de implementatie van een afsprakenstelsel mogelijk ook hergebruik worden gemaakt van voorzieningen.


Inzicht verkrijgen in de gezondheidstoestand van een persoon


DIZ is IT

Een deelnemer publiceert gegevensBP6: Vindbaar en toegankelijk: een deelnemer in de rol van bronhouder publiceert gegevens en maakt deze toegankelijk voor gegevensafnemers of direct aan eindgebruikers.


Applicatiepatronen voor uitwisseling via vraag en antwoordEen uitwisseling door middel van vraag en antwoord kan via een gegevensloket plaatsvinden of rechtstreeks. Aggregatie van gegevens kan in beide gevallen worden gerealiseerd.


Alice en Bob zijn dienstverleners die deelnemen in het vertrouwde netwerk voor gegevensuitwisseling.

Architectuurbouwstenen voor toegang tot gegevens


Een gids naar gezondheidsgegevens is een specialistische rol van een bronhouder. Het bevat gezondheidsgegevens over een persoon in de vorm van verwijzingen naar gegevensbronnen waarin een persoon geregistreerd is (ook bekend als verwijsindex).


• Een gids naar gezondheidsgegevens dient voor het vinden van gezondheidsgegevens op basis van persoonskenmerken, zoals het Burgerservicenummer. De gids is onderdeel van het uitwisselingssysteem dat gevormd wordt met een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling.

• In een standaard voor gegevensuitwisseling moet helder gemotiveerd zijn waarom een gids naar gezondheidsgegevens noodzakelijk is.

• Het verdient de voorkeur dat een persoon zelf het beheer voert over het delen van gegevensbronnen vanuit zijn of haar persoonlijke gezondheidsomgeving. Regie op gegevens door een persoon betekent dat de persoon de gidsrol vervult.

Een gegevensloket kan ingesteld worden namens een aantal bronhouders.Uitwisseling via een loket wordt lager gewaardeerd vanuit het principe van gegevensbescherming door ontwerp, omdat een derde partij betrokken is bij de uitwisseling. Wanneer gegevens via een loket worden bevraagd, leidt dit vaak tot opslag bij het loket. Het principe van decentrale gegevensdiensten (AP10) is hierop van toepassing.


BP6: Vindbaar en toegankelijk: vindbaarheid van gegevensbronnen in een vertrouwd netwerk voor gegevensuitwisseling.Bronhouders publiceren metadata met informatie over het netwerkadres en de gegevenssoorten die zij publiceren. Deze metadata kan geïndexeerd worden of geregistreerd worden. Beide functies kunnen door de adresboekleverancier worden ondersteund.Een gegevensafnemer kan de bronhouder vinden via de adresboekleverancier.


Gecentraliseerd, gedecentraliseerd of gedistribueerdDe rol van adresboekleverancier kan gecentraliseerd, gedecentraliseerd of gedistribueerd worden uitgevoerd. Een registratie van een adresboek voor alle vertrouwde netwerken, voor ieder vertrouwd netwerk of een gedistribueerde registratie bij alle deelnemers.


Gecentraliseerd Gedecentraliseerd Gedistribueerd

AP14 Een gemeenschappelijk vocabulaire. In een standaard voor gegevensuitwisseling wordt een vocabulaire afgesproken in het gegevensuitwisselingsmodel. Door gebruik te maken van kernmodellen en domeinmodellen kan hergebruik worden gestimuleerd.


• Kernmodel: een model dat context-neutraal is en waarin een aantal fundamentele karakteristieken van een object zijn opgenomen. Voorbeeld is de definitie van een zorginformatiebouwsteen voor bloedgroep, of de ISA definitie van een persoon.

• Domeinmodel: een conceptueel overzicht van een domein waarin de onderwerpen, predicaten en objecten zijn geïdentificeerd die in het domein van belang zijn. Een voorbeeld voor een domeinmodel is een model van een cliënt in de langdurige zorg of een patiënt in de curatieve zorg.

• Gegevensuitwisselingsmodel: een model dat de structuur en de inhoud beschrijft voor een specifiek afsprakenstelsel voor gegevensuitwisseling. Voorbeeld is het berichtenmodel voor de iWlz. Dit in overeenstemming met de ISA Core Vocabularies,

https://ec.europa.eu/isa2/solutions/core-vocabularies_en

https://ec.europa.eu/isa2/solutions/core-vocabularies_en

Gegevens en de relaties tussen gegevens laten zich niet beperken tot een afsprakenstelsel. De gegevens en de relaties tussen deze gegevens vormen op het niveau van het informatiestelsel een web van gegevens. Het informatiestelsel is een web van gegevens. Vanuit een afsprakenstelsel moet dan ook verwezen kunnen worden naar gegevensbronnen en vocabulaire uit andere afsprakenstelsels.


Afsprakenstelsel X

Afsprakenstelsel Y

AP20 Taal los van transportBinnen de zorg worden taal en transport veelal met elkaar verbonden in een standaard (bijvoorbeeld FHIR) en wordt alleen de standaard gedefinieerd. Het is echter een goed gebruik, gebaseerd op goede ervaringen, om taal en transport los van elkaar te definiëren en te specificeren. Een standaard voor gegevensuitwisseling moet daarom, net als in onderstaand voorbeeld, specifiek voor iedere laag van interoperabiliteit aangeven welke (onderdelen van) standaarden worden gehanteerd.


INFORMATIE

APPLICATIE

IT-INFRASTRUCTUUR

Snomed CT, LOINC

Specificatie applicatieproces (system use case) met eisen aan

informatiesystemen

Te hanteren uitwisselingsstandaarden

Eisen aan elektronisch uitwisselingssysteem

Te hanteren standaarden voor infrastructuur

Basisgegevensset Zorg

FHIR Resource specification, HL7 CDA

IHE XDS, SOAP, ebMS3/AS4, RESTful

Definitie van model voor gegevensuitwisseling(op basis van gebruiksdoelen)

Te hanteren kernvocabulaire en domeinvocabulaire

Specificatie model voor gegevensuitwisseling

Te hanteren terminologie

BIJLAGE 2A- Modellering van een Duurzaam Informatiestelsel in … · Versiebeheer Kaders voor een...

Documents

Transcript of BIJLAGE 2A- Modellering van een Duurzaam Informatiestelsel in … · Versiebeheer Kaders voor een...