- 1 -

BIJ HET EINDE VAN DE 40E JAARGANG In september 1977 verscheen het eerste nummer van de Mededelingen van LiNiAal. LiNiAal volgde de CVN op, de Culturele Vereniging van Nieuwerkerken, die eind 1976 “ter ziele ging”. Fredy De Schryver, Ann Schilders, Willy Van Impe, Christiane Roelandt (+), Luc Robijns, Johan De Rijck en Karel Meganck, maakten deel uit van het bestuur van de nieuwe feitelijke vereniging. Er werd voor een feitelijke vereniging gekozen om de administratieve rompslomp te vermijden die een vzw met zich brengt. Het opdoeken van die erfenis van de CVN zou trouwens pas jaren later een feit worden. Vandaag, december 2017, heeft u het laatste nummer van onze Mededelingen in handen. Veertig jaar, vier maal per jaar, hebben velen onder u uitgekeken naar “het Liniaaltje”. Als het wat op het laatste nippertje verscheen ontvingen we ongeruste telefoontjes: waar blijft “ons boeksken”? Doorheen die veertig jaar bleven de meeste van onze leden ons trouw. We zijn hen daar erkentelijk voor en danken hen en al onze lezers voor hun steun, interesse en aanmoediging. Het hoeft niet gezegd dat onze publicaties veel inspanning gevergd hebben. Toen we van start gingen waren we dertigers, vol enthousiasme. We werden gesteund door een aantal gedreven medewerkers en supporters die er vandaag helaas niet meer zijn. We vernoemen er dankbaar slechts enkele. In de eerste plaats Prosper De Sutter (+), die ons gedurende lange tijd overvloedig van interessante kopie voorzag. Hij heeft op een bepaald moment ook vorm gegeven aan ons tijdschrift. Er was Freddy Caudron (+) met zijn Families te Nieuwerkerken en zijn vele prachtige artikels. Robert De Smet (+) en zijn echtgenote Paula Deblaere (+) waren inwijkelingen die zich engageerden en van harte meededen. Ulric Van der Biest (+) schreef voor ons een aantal interessante bijdragen, evenals de studie over de Nieuwerkerkse soldaat van Napoleon, Bonaventura Ghijsels. Charles De Saedeleer (+) publiceerde zijn oorlogsgedichten. Sabine Van Mieghem (+), Willy De Loose (+), Paul De Neve, Annie Tas en Marcel Redant verdienen als oud-bestuursleden ook een bijzondere vermelding, evenals alle andere medewerkers van LiNiAal, van wie de namen sinds begin 2017 op de kaft van onze mededelingen vermeld staan. Zij delen allen in onze waardering en dankbaarheid.

- 2 -

Ja, “waar is de tijd, die ons steeds zo heeft verblijd”? We zouden ons haast laten verleiden om te eindigen in nostalgie. “Naar ’t verre land” zijn sommige van onze vrienden reeds gegaan. Maar we laten het niet gebeuren dat het “stil wordt om ons heen”. We beslissen om mee te stappen in het e-tijdperk. Na veertig jaar stoppen we met onze gedrukte mededelingen en schakelen we over op digitale nieuwsbrieven. Voortaan laten we van ons horen via het internet. Liniaal blijft bestaan, maar digitaal. Voor een aantal van onze oudere leden en lezers komt dat zeer ongelegen; we betreuren het dat we hen enigszins in de steek moeten laten. Maar we hebben weinig keus. Met de jaren wordt de stress om vier maal per jaar op een vast tijdstip de mededelingen klaar te krijgen groot. Publicatie via het net zal vrijblijvender zijn en los van druk. Ons ledenbestand veroudert. Er dienen zich geen jonge opvolgers aan. Mochten er toch nog opduiken, ze zijn welkom om met eigen inzicht en aanpak voort te doen. Liniaal blijft in elk geval bestaan en blijft een platform bieden aan elkeen die iets over Nieuwerkerken kwijt wil of iets wil organiseren. De webmaster en zijn medewerkers zullen vanaf nu een hoofdrol spelen. Ook hier kunnen we versterking gebruiken. IT-freaks zijn wellicht gemakkelijker te engageren? Liniaal digitaal zoekt dringend medewerkers om het digitaal archief van Liniaal verder uit te bouwen. Ook ervaren facebookers kunnen in de toekomst een belangrijke rol vervullen en een meerwaarde hebben. Een van de grote doelstellingen van onze vereniging was het schrijven van een “bijdrage tot de geschiedenis van Nieuwerkerken”. Het was geenszins onze bedoeling om ons daarbij te beperken tot het kopiëren van wat reeds eerder geschreven werd. Een originele, wetenschappelijk verantwoorde bijdrage is echter een niet te onderschatten opgave, die moeilijk combineerbaar blijkt met het verzorgen van een kwaliteitsvol tijdschrift. Die bijdrage is er tot nu toe niet gekomen. De talrijke artikels die in de loop van de voorbije 40 jaar in ons tijdschrift verschenen, kunnen daar echter een aanzet toe zijn. We blijven hoopvol dat er mettertijd - en als de tijd ons gegund wordt – toch nog iets uit de bus komt… Twee andere projecten zitten ook in de wachtkamer: de uitgave van het Memoriaal Van Landuyt en de toponymie van Nieuwerkerken. Wat de plannen van onze web-master zijn met Liniaal digitaal, verneemt u verder in dit nummer.

- 3 -

LiNiAal digitaal (www.liniaaldigitaal.blog) Digitale abonnementen vanaf 2018 Vanaf 2018 zullen we al onze leden voor de ‘kleine’ bijdrage van minimum 2,50 euro onbeperkte toegang verlenen tot het digitaal archief van LiNiAal. Ook alle nieuwe digitale uitgiftes zullen voor de leden beschikbaar zijn. Alle leden hebben bij deze ‘laatste’ gedrukte mededelingen een gepersonaliseerd overschrijvingsformulier ontvangen. Ook het lidnummer en het gekende e-mailadres is in dit formulier opgenomen. Als uw e-mailadres ondertussen is veranderd kun je het nieuwe adres noteren in de mededeling van het overschrijvingsformulier (naast het lidnummer dat reeds is ingevuld). Indien we uw e-mailadres nog niet kennen staat dit eveneens op deze brief vermeld en kun je het noteren in de mededeling van het overschrijvingsformulier. Dit geeft ons ook de mogelijkheid om de vele leden die niet beschikken over internet of geen e-mailadres hebben, toch nog of toch ook, te laten kennis maken met het archief van ’40 jaar LiNiAal’. Als deze leden hun bijdrage betalen en een e-mailadres van hun kinderen of kleinkinderen vermelden in de mededeling naast het reeds bestaande lidnummer, kunnen zij via de mobiele toestellen van hun jonge kroost LiNiAal digitaal verder blijven volgen en hoeven ze niets te missen. Een perfect nieuwjaarsgeschenk: kinderen en/of kleinkinderen kunnen bij hun ouders/grootouders een éénvoudige tablet onder de kerstboom leggen… met reeds 24 jaargangen van LiNiAal die bereikbaar zijn… en opgeslagen zijn via de ‘wifi’ van de kinderen… Vanaf heden zijn er ook voor nieuwe leden enkel nog digitale abonnementen te verkrijgen. Als zij minimum 2,50 euro overschrijven op bankrekeningnummer: BE96 2930 1279 9005 met als mededeling hun e-mailadres zullen we hen toegang verlenen tot het digitaal archief van LiNiAal op de nieuwe blog.

Het bestuur

- 4 -

LiNiAal digitaal - in vogelvlucht… De welkom pagina (als je klikt op dit overzicht kom je in het archief)

- 5 -

Op de welkom pagina kan je ook alle berichten van LiNiAal terugvinden over: Aanvraag toegangscode (1) - Activiteiten LiNiAal (3)

Nieuwerkerken (2) - Updates en info (7) - Veel gestelde vragen (1)

In de rode ‘footer’ onderaan de pagina staan steeds een kleine beeldbank, de meest recente berichten en een overzicht van de beschikbare pagina’s. Meest recente berichten: Nieuwerkerks nieuws 2017 - Foto’s en kermisprogramma 2017 - Aperitiefconcert kermis 2017 - Tentoonstelling kermis 2017 - Update ‘LiNiAal digitaal’, juni 2017 - Wandeling & bbq zondag 2 juli 2017

Overzicht van beschikbare pagina’s: Alfabetische auteursindex - Aanvraag toegangscode

Activiteiten 1977-2017 - Jaargang “01” 1977-1978

Jaargang “30” 2007 - Jaargang “35” 2012

Publicaties LiNiAal - Systematisch register LiNiAal ‘1977-2002’

Voorbeeldpagina - Welkom

Openbare pagina’s De welkom pagina - ‘Activiteiten 1977-2017’ (met historiek van LiNiAal) - Publicaties van LiNiAal - Het register ‘1977-2002’ en de ‘Alfabetische auteursindex’ zijn openbare pagina’s waar de toevallige bezoeker enkel een overzicht krijgt van de inhoud van de blog en waar slechts een beperkt aantal artikels bereikbaar zijn. Toegang archief – ‘Digitaal archief van 40 jaar LiNiAal’ Dit onderdeel is beveiligd met een paswoord. Wanneer je hier op klikt of via de nieuwsbrieven zult doorverbonden worden met deze pagina moet je het paswoord inbrengen dat je begin februari 2018 zult ontvangen. Op dat moment zullen de meeste leden betaald hebben en kunnen we de huidige paswoorden vervangen.

Raymond De Geyndt

- 6 -

LiNiAal digitaal - februari 2018 - in voorbereiding

!!! 44 pagina’s boeiende lectuur over de bewoners van de oude herbergen op de wijk Maal te Nieuwerkerken !!! De huidige bewoners van Maal werken mee en bezorgen ons momenteel al foto’s uit hun persoonlijke archieven !!! Dank bij voorbaat !!!

- 7 -

LiNiAal digitaal - 2018 - info Andere onderwerpen in voorbereiding:

- De Sint-Annakapel van Maal (Prosper De Sutter)

- Herinneringen aan Maal rond 1960 (Ulric Van der Biest)

- Mobiele versie van “De bewoners van de wijk Maal volgens de kaart van P.C. Popp” (Eddy De Nijs)

- Inleiding - Families te Nieuwerkerken (Freddy Caudron)

- Ons Nieuwerkerks Dialect (Fredy De Schryver)

- Nieuwerkerks nieuws (2003-2017)

- In Memoriam (2003-2017)

- Het reeds bestaande personenregister in het ledenarchief zal uitgebreid en vervolledigd worden met de foto’s die we momenteel reeds van onze leden hebben ontvangen.

Met dank aan enkele bewoners van Maal die ons reeds diverse info en foto’s hebben bezorgd.

Beeldbanken in voorbereiding:

- De bomen van Maal (1) Blauwenbergstraat (Fam. Roels)

- De bomen van Maal (2) Achtermaal (Marcel De Sloover)

Als de leden van LiNiAal, (uit alle wijken en straten), ons nuttige info of foto’s kunnen bezorgen over alle personen die reeds vermeld zijn in het personenregister mogen ze ons via e-mail (naar liniaal@live.be) steeds contacteren. Op de volgende 2 pagina’s krijg je een overzicht van alle personen over wie een artikel is verschenen in de periode 1977-2002. Alle foto’s zijn welkom.

Alle ‘nieuwe’ artikels zijn nog steeds welkom en zullen ook via het archief te bereiken zijn voor de betalende leden. Leden die hun paswoord zijn vergeten: vraag het opnieuw aan via e-mail of via het contactformulier op de blog met enkel de vermelding: 'paswoord'

Het bestuur

- 8 -

PERSONENREGISTER 1977-2002 Annaert, Frans 224 Baeten (familie) 164 Berlengee, Bernardus 36, 129 Braeckman, Petrus Jacobus 104 Burgelman, Edward 252 Callebaut, Leon 125 Callebaut, Louis 77 Callebaut,Maurice 225 Cassiaan (pater) 50 Caudron, Charles-Victor 220 Caudron, Ernest 84 Cecile (Zuster) 189 Coppens, Bavo 72 Cordemans, Marcel 58, 265 Crouckaert, Hector 133 D'Haese, Jan 27 D'Hondt, Maria Francisca 288 Daem, Norbert 234 De Bisschop, Oscar 28, 37 De Bodt, Georges Etienne 219 De Boom, Camille 247 De Brouwer, Jozef 38 De Bruyn, Joannes Oscar 261 De Clercq, Lucien 264 De Gyter, Maria 267 De Kegel, Emilienne 254 De Lathouwer, Maria 268 De Lessien, Jan 70 De Man, Frans 256 De Munter, Julien 262 De Pauw, Frans 235 De Pauw, Julia 243 De Raedemaeker (familie) 227 De Raedemaeker, Joanne Carolina Theresia 227 De Rijck, Gerard 236 De Rijck, Oscar 241 De Sadeleer, Oscar 277

De Saedeleer, Charles 87, 248 De Schutter, Celesta 92 De Schutter, Herman 258 De Sloover, Alexis 228 De Sloover, Alma 231 De Smedt (familie) 45 De Smet, Hélène 238 De Sutter, Prosper 85 De Winter, Paul 251 Destaebele, Honoré 134, 259 Dhaes, Dominicus 82 Dumont, Petrus 222 Forceville, Jan Babtist 193 Ghijsels, Bonaventura 297 Gozwin de Niwankerca 206 Hautman, Jacobus 53 Herremans, Frans 257 Huybrecht, Maria 269 Huylebroeck, Augustinus (Stien) 119 Huylebrouck, Alfons 92 Iliano, Marie-Louise 273 Langendries, Gerard 237 Lia (zuster) 243 Librecht, Maria Theresia (Trees) 119 Lievens, Jacques 40 Lievens, Richard 50 Matthijs, Roger 92 Mertens, Petrus 280 Mertens, Remi 230 Metsijs, Quinten 188 Meuleman, Martinus Theo 274 Ottoy, Camille 229 Pacifiek (pater) 279 Peerlinck, Albert 245 Peerlinck, Desiré 250 Peerlinck, Pierre 281 Polydoor (Broeder) 44 Provost, Albert 288

- 9 -

Provost-Cooman (familie) 288 Provost, Juliana 54 Raes, Marcel 240 Redant, Jan Baptiste 121 Redant, Theophiel 43 Renneboge, Petronella 121 Renneboog, Oscar 278 Ringoot, Maurits 226 Roelandt, Christiane 249 Roelant (familie) 285 Roelant, Judocus 285 Roels, Maurits 276 Roulandt, Jan 179 Schandeveyl, Marie Louise 272 Schinckaert, Maria Simone 271 Schockaert-Boterbergh, Maria 270 Schotte, Lucia 263 Seconde, Anthonius Josephus 66 Slagmulder, Margaretha 266 Stanislas (H.) 24 Sterck, Polydoor 44 Theodoor (Broeder) 49 Torrekens, Maurice 275 Uyttersprot, Alicia 246 Van Assche, Andries 179 Van Cauter, Rosa 53, 179 Van Cauwenberg, Emile 253 Van Delsen, Sidonie 118, 120 Van den Brouck, Judoca 285 Van den Berghe, Clement 221 Van den Bremt, Dominicus 49 Van den Bremt, Edgard 118, 120 Van den Brulle, Pieter 68 Van den Hende, Joos 179 Van Herreweghen, Jozef 279 Van der Eeckt, Joannes Baptist 69 Van der Straeten, Esther 255 Van Gestel, Cornelius 291

Van Goethem, Michel 29 Van Herreweghe, Rosalia 282 Van Impe, André 223 Van Impe, Joanna 53, 179 Van Impe, Laurentius 35 Van Impe, Petrus 32 Van Impe, Robert 39 Van Laethem, Petrus 244 Van Landuyt (familie) 286 Van Landuyt, Arsène 74 Van Landuyt, Franciscus 71, 130, 296, 299,300 Van Landuyt, Hubert 260 Van Landuyt, Joanna 68 Van Landuyt, Joannes 130, 296, 299, 300 Van Landuyt, Niclaes 284 Van Liedekerke (familie) 288, 289 Van Meerlo, Ghijselbrecht 187 Van Mieghem, Judith Rachel 239 Van Sande (familie) 155 Van Sande, Cyriel 125 Van Vaerenbergh, Benoit 232 Van Vaerenbergh, Mathilde 283 Van Wilderode, Anton 217 Verhulst, Sylvère 86 Verlé, Camiel 233 Verleysen, Willy 242 Vijverman, Maria Theresia 53, 179 Over al deze personen zijn er in de periode 1977-2002, één of meerdere artikels verschenen in de mededelingen van LiNiAal, dit is de originele lijst en geeft je de mogelijkheid om het artikel terug te vinden in het register (via het volgnummer voor alle artikels).

- 10 -

WAT VOORBIJ IS: Kermis Nieuwerkerken 2017 De koepelvereniging Nieuwerkerken leeft! zorgde dit jaar opnieuw voor een uitgebreid en rijkelijk gevarieerd kermisprogramma. Zonder dit initiatief zou het Nieuwerkerkse kermisgebeuren maar magertjes uitvallen. Liniaal nam twee activiteiten voor haar rekening: de traditionele kermistentoonstelling en het aperitiefconcert.

* Voor de tentoonstelling tekenden de Haaltenaars Robert Van Impe en Rudy De Pelsmaeker. De lokalen van de pastorie werden door de exposanten, tot ons aller aangename verrassing en grote geruststelling, creatief en vakkundig toonbaar gemaakt. De vraag rees daarbij: zal het volgend jaar nog kunnen? Zo niet, dan maar weer naar de 17. De tentoonstelling kende een matig succes, vooral dan op het gebied van verkoop. Er lijkt een nieuwe trend te waaien onder het jonge volk, een gewijzigde smaak die bevredigd wordt door kale witte muren. En ouderen verzekerden ons geen muurtje meer vrij te hebben waar nog een werk kan worden aan opgehangen. Het mercantiel aspect van onze tentoonstelling is echter van ondergeschikt belang. Hoofddoel blijft lokale kunstenaars de kans bieden om met hun werk naar buiten te komen. En dat doel werd nog maar eens bereikt.

* Op zondag 17 september had in de O.-L.-Vrouw-Hemelvaartkerk voor het derde jaar op rij een aperitiefconcert plaats. We mogen spreken van een groot succes! Een honderdtal aanwezigen genoten van het optreden van onze dorpsgenoot Jonas De Geyndt, die samen met de ‘Milanese’ pianiste Silvia Cattaneo een zeer gesmaakt programma ten gehore bracht. De spontane staande ovatie na hun optreden zegt genoeg … Tijdens de pauze kondigde de sympathieke Silvia, in het Nederlands (waar ze naar eigen zeggen harder had moeten voor oefenen dan voor haar muziek), jong Nieuwerkerks talent aan: Eline , Sarah en Ruben Vanderpijpen, die met hun optreden de kerk wisten te ontroeren. De toegang tot het concert was gratis. We houden het zo, zolang de kas van Liniaal de kost kan dragen.

F. De Schryver

- 11 -

Nieuwerkerks Nieuws Gouden jubileum Op 5 juli 2017 vierden onze trouwe leden Herman Van Bever en Helena (Leen) Schutyser hun gouden huwelijksjubileum. Herman is afkomstig van Appelterre en Leen van Eichem. Herman was godsdienstleraar aan het VTI in Aalst, Leen was verpleegster in het ASZ. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat ze in de Nieuwenbroekstraat kwamen wonen, dicht bij hun werk. Ze traden in 1967 te Appelterre-Eichem voor burgemeester Leon Dauw in het huwelijk. Ze kregen drie kinderen: Johan, Lieven en Hilde. Ze hebben ook vier kleinkinderen: Minne en Briek, Lore en Lander. Herman is fel geïnteresseerd in de geschiedenis van de Vlaamse Beweging, waarvoor hij ook een actief militant is. Wij wensen onze jubilarissen een dikke proficiat en nog veel gelukkige jaren samen!

Rechtzetting feestcomités, straatfeesten, … Ons medelid Maurits Daelman, tevens drijvende kracht van Nieuwerkerken leeft!, mailde ons het volgende. In Aalst worden wij (nvdr = Nieuwerkerken leeft!) erkend als dorpsraad. Wil dan ook een rechtzetting doen voor het artikel Feestcomités, straatfeesten e.a. in Liniaal nummer 3 van september 2017. “Nieuwerkerken Leeft !” bestaat van eind 2010 (misschien reeds iets vroeger, maar vanaf november 2010 heb ik verslagen teruggevonden). Het Feestcomité is enkele jaren later ontstaan (een beetje uit onvrede, omdat hun programma niet goed vermeld stond in onze flyer). Zij zijn wel, de laatste tijd, het meest actief en trekken wel veel volk. Zoals je kunt zien en horen, Liniaal wordt wel degelijk gelezen. De koepelvereniging Nieuwerkerken leeft! is dus ouder dan het Feestcomité Nieuwerkerken, wat hierbij is rechtgezet. In memoriam Jean Dooreman Op 13 oktober 2017 overleed te Erpe op 86-jarige leeftijd ons trouw medelid Jean Charles Antoine Dooreman, roepnaam Jan. Hij werd geboren te Burst op 3 mei 1931. Hij was gehuwd met Jeanne Meuleman. Hij had 2 kinderen, Karel en Kristine en 3 kleinkinderen, Maarten, Rebecca en Laura. Jan woonde in de Bredeweg. Hij was ere-ambtenaar van de gemeente Nieuwerkerken en de stad Aalst. Hij was tevens ere-secretaris van de kerkfabriek O.-L.-V.-

- 12 -

Hemelvaartkerk te Nieuwerkerken. Langs deze weg bieden wij de familie nogmaals onze oprechte deelneming aan. De pastorie Wij hebben er geen weet van of er zich kandidaten hebben aangeboden n.a.v. de oproep van de stad voor potentiële concessiehouders van de pastorie. Hierbij de pancarte waarop de oproep werd gelanceerd. (foto F. De Schryver)

- 13 -

Retrotheek Nieuwerkerken

Dirk Van Den Berghe, spilfiguur van het Feestcomité Nieuwerkerken, verzamelt sinds zijn jeugd alles uit de periode 1930-1970. Zijn uitgebreide collectie bevat onder meer oldtimer-auto's en -brommers, kinderwagens, tv-toestellen en allerlei rariteiten. Zijn 'Retrotheek' is gevestigd in de Bremtstraat 57 en is elke tweede zondag van de maand van 10u. tot 14u. geopend voor het publiek. De Retrotheek was ook te zien in het vrt1-programma “Iedereen beroemd”. Dit merkwaardig museum is een bezoek meer dan waard!

Meer rode eekhoorns gespot

In onze vorige mededelingen meldden we dat er een rode eekhoorn gezien werd in de Terbekenstraat en dat dat – voor zover we weet hadden – de eerste keer was dat er in Nieuwerkerken een dergelijk beestje gezien werd. Dat was buiten Maal gerekend! Bestuursleden Raymond De Geyndt en Marcel De Sloover, beiden woonachtig in de wijk Maal, deelden ons mee dat het bij hen “vergeven zit” van de eekhoorns. Marcel maakte het deze zomer mee dat de eekhoorns lustig van de “meirbeloeën” aan het smullen waren, in dezelfde boom als die waarin hij aan het plukken was. Ook steenmarters schijnen het daar naar hun zin te hebben. De eigenaars van buitenstaande auto’s zijn gewaarschuwd. Ze hebben alvast één slachtoffer gemaakt. Maal is en blijft een bijzondere biotoop!

Eddy De Nijs en Fredy De Schryver Ledenbestand 40e werkjaar LiNiAal Steunende leden buiten Nieuwerkerken Geeraard Bosteels Denderbelle Johan en Ann Cosijns-Schilders Mere Dirk en Lutgarde De Boeck-Bavay Mere Rudy De Boeck Mechelen Richard De Grom Welle

- 14 -

Oscar De Ridder Middelkerke Alfons Doolaege Aalst Martine Eeckhout Aalst Raymond Iliano Zele Marcel Kindermans Herdersem Remi Laureys Venlo-Blerick (NL) Christiane Lauwerys Haaltert André & Marina Provost – Roelandt Terjoden Luc Robijns Meldert Omer en Romana Roelandt-De Smet Aalst Celina Schinckaert Aalst Etienne Souffreau Aalst Neron en Dora Strubbe-Hellinckx Ninove Eric Van Assche Erpe L.&C. Van der Helst-Van Hende Erembodegem Raoul Van Landuyt Wetteren Raymond Van Landuyt Denderbelle Albert Van Vaerenbergh-De Man Erembodegem André Vermassen Aalter Leona Vonck Aalst Gewone leden buiten Nieuwerkerken Leo Bombeeck Helmond (Nederland) Marnix Cherretté Aalst François Claessens Moorsel John & Viviane Coffo-Van Lierde Haaltert Johny & D. De Backer-Coppens Mere Lea De Clercq Haaltert Hugo De Clippeleer Aalst Walter De Coensel Haaltert N.&N. De Graeve-Leemans Ninove Irene De Schrijver Gent Georges De Smet Lede Roger De Troyer Heldergem Julien De Vuyst Mere Robert De Wint-Lauwereys Gijzegem Jan & Arlette Dierickx-Van den Branden Gijzegem H.K. Erpe-Mere Erpe-Mere

- 15 -

Rita Huylebroeck Aalst Rosa Huylebrouck Aalst Paul & Rita Jouret-De Pelsmaeker Aalst Louisette Kiekens Zemst Norbert Matthys-Van Praet Moorsel Rita Matthys Aalst Jean Minner Mere Jozef & Maria Redant-Dierickx Haaltert Christianne Roelandt Aalst Dirk Roelandt Drongen Leon Roels Aalst Marcel & Annie Rijdant-Van de Velde Haaltert Guido Saey Haaltert René & Arlette Schelfhout-De Brucker Erembodegem Christiane Van den Brulle Aalst George Souffreau Woubrechtegem Noël Souffreau-De Waegeneer Herdersem Stedelijk Museum ’t Gasthuys Aalst Leon Tanckeré Erembodegem Willy Temmerman Aalst Nelly Van den Abeele Lede Siegfried Van Landuyt-Lansu Gijzegem Rafaël Van Steenberge Haaltert Albert Van Vaerenbergh Aalst Omer Ivo Van Vaerenbergh Erpe Rudy & Godelieve Verbeke-Droessaert Erembodegem-Terjoden Virginie Verbestel Gijzegem Wilfried & Magda Vernaeve-Siau Aalst Steunende leden binnen Nieuwerkerken Patrick & Ingrid Adam – Van den Neuker Alfons Blondeel Julien & Juliana Boelaert – Callebaut Norbert & Diana Burgelman – Van Den Bremt Willy & Nicole Callebaut – Goubert Georges & Monica Camphyn – Grimm Dr. Peter Cassiman Firmin & Marianne Cherretté – Thijs

- 16 -

Eddy & Linda Coessens – De Meyer Paul & Annie Cordemans – De Bondt Maurice & Frieda Daelman – Tas Karel & Lena De Brabander – Van Landuyt Emiel & Godelieve De Brouwer – Van Steendam Michaël & Sara De Cock – Claessens André De Cooman Raymond De Geyndt Yves & Griet De Graeve – Leye Odilon & Myriam De Groote – De Sadeleer Freddy & Jenny De Man – Polet Paul De Man Paul & Leen De Neve – De Brouwer Eddy & Ingrid De Nijs – Parmentier Bernard & Ann De Potter – Beirens Fredy & Marie Elise De Schryver – Breynaert Paul De Schutter Marcel De Sloover Dr. Pascal De Smet Clement & Jacqueline De Vriendt – Verbestel Gabrielle De Vuyst Renaat & Simonne De Vuyst – Van Cauter Floris & Maria De Winter – Van Vaerenbergh Jan (+) & Leona Dooreman – Meuleman Antoine Eeman Wim & Eline Ermens – Van der Biest Etienne & Christianne Fleurinck – Van Biesbroeck Arlette Geubels (+) Roger Holderbeke François & Viviane Huygens – De Bruyn Frans & Mimi Leroy – Ringoot Hans & Anne Lievens – Debruyne Thierry & Veerle Meert – Standaert Paul & Maria Meganck – Iliano Willy & Julienne Meganck – De Schryver Maria Mertens Gabrielle Moens Hedwig & Godelieve Ottoy – Wijtinck Claus Schilders – Weymeersch Gaston & Godelieve Schutyser – Van den Broeck

- 17 -

Piet & Mieke Soin – Vermeulen Philemon & Lea Uvin – Laureys Rudi & Adrienne Uyttersprot – Raes Herman & Leen Van Bever – Schutyser Eddie & Lutgarde Van Caeter – Vercammen Willy & Denise Van Damme – Ottoy Liliane Van den Broeck Olivia Van den Broeck Louis & Frieda Van der Paal – Van Cauter Bernard & Lieve Van Landuyt – Michiels Maria Van Vaerenbergh Erik & Annie Vandenholen – Tas Alfons Wauters - Meersman Gewone leden binnen Nieuwerkerken Daniël & Rita Aelbrecht – Van der Jeught Herman & Marleen Annaert – Van den Bremt Wim Annaert – De Ridder Marleen Beurms Herman Boeykens Jeannine Bogaert Joseph & Marie-Jeanne Braem – Dumont Leon & Maria Braem – Matthys Petrus Braem Roland & Marie Madeleine Brisard – Raes Marcel & Gerda Brondeel – Van den Berghe Lea Cannoot Marc & Rita Ceulemans – De Nijs U. & M. Cherretté – De Brouwer Marie-Ange D’Haseleer Remi D’Haseleer Jean-Pierre & Rita Dandoi – De Schryver Elona De Backer Gilbert De Blander René De Blander Gustaaf De Boeck Roger & Maria De Brouwer – Raes Albert & Marleen De Brucker – Van Goethem Maria De Coensel

- 18 -

Victorina De Coninck Danny & Hilde De Groot – Ghysels Wim & An De Gijnst – Stinders Lea De Man Willy & Julia De Naeyer – Van de Wiele Gaston & Nicole De Neve – Hoffelinck Marc & Leona De Rouck – Van Hecke Hilda De Ryck Maria De Ryck Frans & Arlette De Saedeleer – Schollaert Leona De Schutter Maria De Schutter Armand & Linda De Vlieger -Haeck André De Vuyst Marie-Louise De Vuyst Germaine De Winter Noël & Magda Depuydt – Raes Paul Dierickx Nelly Eeckhout Roger & Emilienne Erauw – Perreman Magda Goossens Roger Goossens Yvette Goossens William & Peggy Herremans – Goossens Paul & Annie Hinninck – Podevyn Frans Hoffelinck Camilla Huylebroeck Marcel Huylebroeck Rita Lanckman Patrick Langendries Victor & Justine Langendries – De Brucker Godelieve Lauwereys Richard & Josepha Lauwerys – Meuleman Godelieve Lievens Jozef & Maria Luppens – Mertens Annie Maesschalck Monique Mattheus Etienne & Lydie Matthys – De Smet Jeanine Mertens Philemon Mertens

- 19 -

Roland & Nicole Meuleman – De Pauw Joanna Moock Lucien & Zoë Noet – De Pauw Annie Ottoy Herman Ottoy Lena Ottoy Patrick & Annemie Pattyn – Van Droogenbroeck Delphine Piron Dirk & Marie-Madeleine Piron – De Winter Paul & Lutgarde Provost – Coppens André & Viviane Raes – Roelandt Marcel Raes Willy & Ingrid Raes – Wauters Annita Roelandt Marie-Louise Roelandt René & Jeanine Roelandt – De Schutter Marc & Christine Roels – Van Boven Gilbert Schockaert André & Myriam Schollaert – Dumoulin Freddy Steenhaut Willy Steenhout Greta Sterck Paul & Gisela Troch – Muylaert Marie-Madeleine Van Biesbroeck Michel & Elienne Van Damme – Langendries Michel & Olivia Van de Wiele – De Vos Paul Van den Bremt Hilda Van den Broeck Herman & Annie Van der Maelen – Verhoeven Irene Van der Stockt Johny & Nicole Van der Stockt – Cornand André & Godelieve Van den Bremt – Van Impe Rosa Van Impe Simonne Van Impe Michel Van Laethem Maria Van Nuffel Giselle Van Wassenhove Patrick Vandevelde Dr. Jozef Vander Mynsbrugge

- 20 -

Nog over de bezittingen van de Kartuizers te NK (2e vervolg) In een vorig nummer van onze Mededelingen hadden we het over de bezittingen van de kartuizers van Herne te Nieuwerkerken1. In het landboek van ±1750 worden vijf eigendommen vermeld die door de kartuizers van Herne in cijns werden gegeven of verpacht werden. Diezelfde vijf percelen worden ook in het Metingboek van 1633 vermeld. We proberen de oorsprong van deze bezittingen van het kartuizerklooster van Herne te Nieuwerkerken op te sporen. Dateren ze reeds van bij de stichting van het klooster en werden ze misschien door de bisschop van Kamerijk geschonken? Een antwoord hierop kan enkel te vinden zijn in de oudste archieven van de kloosterorde, die zich voornamelijk in het Rijksarchief van Leuven bevinden. Het klooster van Herne dateert van 1314 en werd opgericht met de goedkeuring van de bisschop van Kamerijk die toentertijd ook onze bisschop was. Hij kende aan de nieuwe stichting verscheidene privileges toe. De oorspronkelijke dotatie bestond uit de kapel en de gebouwen, met daarnaast 15 bunder gronden, 20 “livres blanches” (“witte ponden”, zilveren munten) en 100 gewone ponden, evenals de vijver met molen van Schibbeke2. Of die oorspronkelijke dotatie geheel of gedeeltelijk van de bisschop van Kamerijk kwam is niet duidelijk. Het oudste rente- en pachtboek dateert van 13573: “Rent ende Pachtboeckske”. Het is inderdaad een klein boekje, waarvan de eerste bladzijde sterk beschadigd is. Enige rechtstreekse verwijzing naar Nieuwerkerken heb ik er niet in gevonden, wat er kan op wijzen dat het klooster van Herne in Nieuwerkerken geen rente-

1 F. De Schryver, Bezittingen van de kartuizers te Nieuwerkerken, Liniaal XL, nr. 2, pp. 8-16. 2 Plaatsnaam in Tollembeek (grens met Herne), ook Scheebeek. Zie: Peremans, Thollembeek, Brussel 1925, p. 33 3 RALeuven, Kerkarchief Vlaams-Brabant, Herne Couvent des Chartreux, Biens, revenus et charges, nr. 1420/7, Rentier et censier, sur parchemin, 1357.

- 21 -

inkomsten ontving. Wel moest het klooster renten betalen, die op zijn eigendommen in Nieuwerkerken gevestigd waren. Op fol. 22v° gaat het over twee percelen in Nieuwerkerken, wat niet zo wordt gezegd (“gheleghen by Aelst” en “tAelst”), maar wat duidelijk is door de genoemde oppervlakten en bedragen, die overeenstemmen met vermeldingen in het XVe-eeuws pacht- en renteboek (zie verder). Het ene betreft de Bogaarden van Brussel, het andere de graaf van Vlaanderen.

De broederen vander derder ordinen die men het de Begarde te Bruesele van ii buenren lants gheleghen by Aelst vi lib.par. of x s.gr. alsecs ghelts alse min heere de grave van Vlaenderen elcs siaers sal doen ontfaen van sinre erffeleken renten te Paesschen

De Bogaarden werden ook de broeders van de derde orde genoemd. De leden waren niet gewijd, maar leefden volgens een bepaalde kloosterregel. Zes pond parisis (Parijs pond) komt overeen met 10 schellingen groten Brabants geld dat de graaf van Vlaanderen jaarlijks met Pasen “doet ontvangen” (door zijn rentmeester). Cheins tAelst te kerss. den grave

eerstwerven van iiii buenren lants i dagwant ende lvi roeden daer elc buenre af gheeft viii d. par. dit comt op xxxiiii d. ouder parisise

- 22 -

In deze fragmenten uit 1357 wordt de naam Nieuwerkerken dus niet genoemd. In een tweede archiefstuk uit het fonds van de kartuizers van Herne komt Nieuwerkerken wel een aantal keren voor, nl. op de bladzijden 24 recto en verso van het nr. 1420/8, Manuel de baux et de rentes, sur parchemin. XVe s. (Pacht- en renteboek, op perkament, 15e eeuw) Het is een smal, langwerpig boek, vrij lijvig, waarvan de eerste drie bladzijden onleesbaar zijn wegens waterbeschadiging. fol. 24 Dit syn de erfelike renten die de Chartroise

van Onser Vrouwen cappellen by Herne jaerlicx sculdich zyn binnen den Lande van Vlaenderen ende in Brabant den persoenen die hier na volghen

Dit zijn de erfelijke renten die de Kartuizers van de O.-L.-Vrouwkapel bij Herne, schuldig zijn binnen Vlaanderen en Brabant aan de hiernavolgende personen. Van de percelen hieronder vermeld zijn de kartuizers eigenaar. Op hun eigendom ligt een rente ten voordele, resp. van de graaf, de armentafel en de pastoor van Nieuwerkerken (op hetzelfde dagwand) en de Bogaarden van Brussel. Daar de kartuizers eigenaar zijn van deze percelen kunnen ze die ook verpachten (tegen een vaste prijs, meestal voor een termijn van 9 jaar). Het is dan ook logisch dat ze in het Metingboek (1633) en het landboek (±1750) terug te vinden zijn.

- 23 -

- 24 -

Inden eersten

Den grave van Vlaenderen te kerss. xviiii4 d.

paresise op iiii bundere ende een dachwant lants gheleghen inde prochie vander Nuwer- kerken

Den Heilighen Gheest vander Nuwerkerken te kerss. eenen penninc paresise op een dachwant lants gheleghen in de prochie vander Nieuwer- kerken

Den prochiaen vander Nieuwerkerken te

kerss. vii d. paresise opt dachwant vors.

fol 24v° De Begarde te Brusele te kerss. vi lib. paresise op twee bundere lants in dOverste Brokervelt inde prochie vander Nieuwer- kerken 4 Niet goed leesbaar. Kan ook xxiiii zijn, wat dan x minder zou zijn dan in de lijst op p. 21. Tegen viii d per bunder is xxxiiii een correcte berekening.

- 25 -

De rente dient in de vier gevallen met Kerstmis (kerss.) te worden betaald. Slechts in het laatste artikel wordt ook de plaatsnaam van het perceel land vermeld: “ twee bundere lants in dOverste5 Brokervelt “, andere benaming voor “lant opt vorste broeker velt6”, het verste Broekveld? Dit perceel zou het vijfde7 uit het Metingboek en het Landboek kunnen zijn, waar het respectievelijk gesitueerd wordt op “het middenste broucken velt” (2 bunder 2 dagwand 44 roeden of 1044 roeden ) en op “het groodt broeckeveldt” (904 roeden = 2 bunder 1 dagwand 4 roeden). De percelen beschreven in het Metingboek en het landboek zijn echter enigszins groter dan de 2 bunder (800 roeden) in het XVe-eeuwse document. Er is een opvallend verschil in de noteringen van Nieuwerkerkse percelen in het rente- en pachtboek van 1357 en het XVe-eeuws pacht- en renteboek. De naam Nieuwerkerken wordt in 1357 niet vermeld, wel gheleghen by Aelst” en “tAelst”. Misschien nog belangrijker is de vaststelling dat twee elementaire aspecten van de parochie niet vermeld worden: de pastoor en de armentafel. We vermoeden dat de naam van de nieuwe parochie in 1357 nog niet overal was doorgedrongen. Hiermee, en met de oudste ons bekende attestatie van de dorpsnaam (1310) rekening houdend, zou de stichting van Nieuwerkerken als parochie kunnen gedateerd worden rond 1300. Verder onderzoek zal wellicht een preciezere datum aan het licht brengen. Een woordje uitleg over renten8 Parochies zijn zeer oude instellingen en zij dragen veel geschiedenis mee. Ooit werden ze gesticht en werd voor een kerkgebouw gezorgd. Van bij die stichting werden inkomsten voor

5 Het opperste, bovenste. Ook het hoogste, het grootste (Middelnederlandsch Woordenboek) 6 SAA, Rentenboek van de H. Geest Aalst, 1380, f64 v° 7 Zie Liniaal jg. XL, nr. 2, 2017, pp. 14 en 15 8 Uit het artikel van Gerrit Liessens in de Mededelingen van de heemkundige kring van Erpe-Mere, Het heerlijk renteboek van de kerk van Vlekkem 1726, oktober 2017, jg. 57, nr. 4, pp. 87-92. Deze tekst is gebaseerd op een register van heerlijke rechten van de parochiekerk van Vlekkem, maar de gegevens kunnen ook van toepassing zijn op andere (religieuze) instellingen. De voorbeelden zijn genomen uit de dorpen van het huidige Erpe-Mere.

- 26 -

de kerk, voor de pastoor en voor de armen van de gemeenschap geregeld. In de loop van de eeuwen verwierven kerk, pastoor en armen nog gronden, waarvan de verpachting vaak een belangrijk deel van de inkomsten betekende. Maar behalve uit zulke “erfgronden” hadden de meeste parochies ook andere grondgebonden inkomsten. Zo waren de meeste kerken uit de buurt in het bezit van een kleine tiendgebied9. En verder bezaten ze renten: eigenaars van bepaalde gronden waren verplicht jaarlijks een kleine som, of soms een hoeveelheid graan, olie, wijn, peperkoek etc. aan de kerk te geven. Ook het klooster van Herne was eigenaar van percelen te Nieuwerkerken waarop een rentelast lag: aan de graaf van Vlaanderen, aan de Heilige-Geesttafel van Nieuwerkerken, aan de pastoor van Nieuwerkerken, aan de bogaarden van Brussel, aan de heer van Erpe enz. Recente renten kwamen uit leningen (lenen was verboden, lees dus: renteverkoop). Iemand had geld nodig en verkocht een rente aan de kerk, in casu het klooster van Herne. Hij kreeg geld uit de kas van de kerk/het klooster en verplichtte zich jaarlijks een interest te betalen. Hij bezette die rente op een stuk grond; in geval van wanbetaling kon de kerk/het klooster de grond opeisen. Sommige renten waren aflosbaar: ze liepen tot de verkoper van de rente de som terugbetaalde. Andere renten waren eeuwig (“en erfelijk durend”); door de devaluatie in de loop van de eeuwen was de te betalen rente soms wel onbeduidend.

9 Geldt in elk geval voor Aaigem, Burst-Bambrugge, Mere, Vlekkem en Ressegem, maar of het kan veralgemeend worden is onzeker. Het afstaan van een tiende van de inkomsten is een Bijbels voorschrift dat sinds de Karolingische tijd ook wetgeving geworden was. De tiendopbrengst werd in drie delen verdeeld : 1/3 voor de kerk, 1/3 voor de armen, 1/3 voor de pastoor. Soms was er een verdeling in vier en had ook het bisdom zijn aandeel. Al in de tijd van de “Noormannen” werden de meeste tienden door leken geüsurpeerd, waarbij alleen de pastoor doorgaans zijn deel kon behouden (“de geestelijke tiend”). In de eeuwen die volgden schonken sommige lekenbezitters hun tiendrecht terug aan de kerk: zo verkreeg de abdij van Vorst 3/4 van 2/3 van de tienden van Vlekkem. (En het klooster van Groot-Bijgaarden, later de Kartuizers van Gent de tiend van Mere; het klooster van Drongen de tiend van Erpe …; in Aaigem bleven de grote tienden in handen van leken tot het eind van het ancien régime.)

- 27 -

Sommige mensen belastten hun grond met een eeuwige rente en schonken die aan de kerk; of ze bezaten bestaande rente-inkomsten op een grond en gaven die door10. Andere renten hadden een nog oudere geschiedenis. De kerk11 was echt bezitter van de berente gronden: zij bezat het “dominium directum”. Zij gaf - in de volle middeleeuwen - die gronden, die misschien zelfs bij de oorspronkelijke kerkdotatie hoorden, eeuwig en erfelijk uit (ze werden een “tenure”) aan een gebruiker die het “dominium utile” verwierf. De bezitter met het dominium utile “hield” de grond van de kerk. Hij kon alles met de grond doen: hem bewerken zoals het hem beliefde, hem verkopen, hem smaldelen12; bij zijn dood werd hij samen met al zijn bezit vererfd volgens de gebruikelijke erfwetten. Het enige wat de grond nog met zijn oorspronkelijke bezitter (met het dominium directum) bond, was een eeuwige cijns en bij verkoping (“wandelkoop”) een percentage van de koopsom - de 20e penning (5%) - gebruikelijk13. Op vele plaatsen was er ook dubbele rente bij overlijden (“sterfkoop”). De eigenaar met het dominium directum had dus heerlijke rechten op die gronden; die rechten werden neergeschreven in een heerlijk renteboek: een opsomming van alle gronden met hun ligging, hun

10 Voorbeelden van beide in G. LIESSENS, Bezittingen van religieuze instellingen in Erpe-Mere. Het klooster van Groot-Bijgaarden, in: Mededelingen van de Heemkundige Kring van Erpe-Mere, 1996, jg. 36, pp. 30-31. 11 Of hier de graaf. Zie ook verder in het artikel over Vlaedeken: “ten Ouden Broecke” was gehouden van de graaf van Vlaanderen, wat inhoudt dat er een rente ten voordele van de graaf op ligt. In het geval van de Bogaarden is dat minder waarschijnlijk; ook het hoger bedrag wijst misschien eerder op een “schenking”. 12 In delen splitsen. Een voorbeeld daarvan vinden we in de beschrijving van een rente van de kartuizers van Gent die verdeeld werd onder vier personen, maar waarvoor de kartuizers slechts één kwitantie afleveren, want de rente is bij hen niet “ghespleten”. (Zie vorig nummer van de Mededelingen, pp. 26-27) 13 De abdij van Vorst vroeg de twintigste penning (5 %) op haar rentegronden in Aaigem-Vlekkem, de zestiende penning (6,25 %) op haar gronden in Burst-Bambrugge

- 28 -

“Medieval dole table” voor de kerk van Penshurst (Engeland). Een “dole” was een kleine hoeveelheid voedsel, kledij of geld die op de tafel gelegd werd voor de armen bij speciale gelegenheden, zoals elk jaar met Sint-Thomasdag (21 december). Deze armentafel is een van de weinige die bewaard gebleven zijn op de Engelse kerkhoven. (Vertaling bordje en foto: F. De Schryver)

- 29 -

eigenaars, de grootte van de rente. In de marge konden notities gemaakt worden over de betalingen; tussen de regels en zo nodig in de marge was er plaats voor vermeldingen van veranderingen van eigenaar. Was het boek door jarenlang gebruik en overvloed aan aanvullingen onbruikbaar geworden, dan werd het “vernieuwd”. De Franse revolutionaire wetgeving maakte een eind aan het dominium directum. Ook de renten die daarbij hoorden, vervielen. Renten op leningen, zowel de aflosbare als de niet-aflosbare, bleven doorlopen.

F. De Schryver met de medewerking van G. Liessens en W. Vernaeve

Addendum Gerrit Liessens bezorgde ons nog volgende informatie: een klein (mogelijk!!) verband tussen de kartuize van Herne en het Aalsterse.

Een Margaretha van Coudendale (uit Aalst?) en haar broer Franciscus (een Vrancke van Coudendale was meier in het Land van Rotselaar, wellicht van Denderhoutem) werden in de Kartuize van Herne gememoreerd als (bijzondere) weldoeners. Zij schonk het klooster een nieuwe cel. Zij overleed de 5de maart 1328 (of 1329). De 16de augustus was de gedenkdag van de dood van haar broer “domni Francisci, fratris domicellae de Coudendale, militis.”

Hun moeder was Machtildis, met haar gedenkdag op 20 juni. (Naar VAN DEN GHEYN, Note sur quelques manuscrits de la chartreuse d’Hérinnes, in: Annales du cercle archéologique d’Enghien, jg. 6, p. 27-42.)

De infirmerie van het begijnhof van Aalst was een schenking van Margaretha van Coudendale uit 1327. (F. DE POTTER en J. BROECKAERT, Geschiedenis der stad Aalst, voorgegaan door eene historische schets van ’t voormalige Land van Aalst, Derde deel, Gent 1875 p. 396-397).

Ook in de abdij van Ninove werd zij op 5 maart als weldoenster herdacht (D. VAN DE PERRE, Het necrologium van de Sint-Cornelius- en Cyprianusabdij van Ninove, in: Analecta praemonstratensia, jg 84, 2008 p. 67).

- 30 -

Ook een Machtelt van Coudendale (de moeder? Weduwe van ridder Vrancke Rathier, meier van Rotselaar of Denderhoutem??) staat als weldoenster bekend: in 1303 begiftigde ze de abdij van Zwijveke bij Dendermonde door een rente van 20 schellingen op een huis in de Zoutstraat in Aalst te schenken; na haar dood moest de abdij voor die rente een jaargetijde voor Machtelt doen. In het obituarium van de abdij vinden we Machtelt van Coudendale op 22 juni (A. L. DE VLAMINCK, Cartulaire de l’ abbaye de Zwyveke-lez-Termonde, deel 1, Gent 1869, p. 85).

Zonder echt bewijs misschien niet bruikbaar, maar misschien een piste...

Jan Vladeken, de Molkenmarct en de Zuyvelmerckt In bovenstaand artikel werd het “Rent ende Pachtboeckske” uit 1357, uit het archief van de kartuizers van Herne besproken. We vonden er geen vermelding van de plaatsnaam Nieuwerkerken. In een van de rubrieken op f° 12 merkte ik wel een bekende naam op: Jan Vladeken. Wij troffen deze naam reeds eerder aan, nl. in een oorkonde van 4 januari 13901: Jan Vlaedekene, zoon van Jan en van jonkvrouw Margareta van Lielaer verkoopt aan Reinier de Kempe 2 bunders 1 dagwand grond, genaamd “ten Ouden Broucke”, gehouden van de graaf van Vlaanderen2. Renier de Kempe (of Kempen) kocht het hof voor zijn dochter Elisabeth, de latere echtgenote van Steven I van Liedekerke3. De zelfde Renier, echtgenoot van jonkvrouw Celia van Vaernewyc, was in 1377 reeds in het bezit gekomen van een leen met een oppervlakte van 5 bunders, wellicht het hof Ten Nieuwen Broek, gelegen vóór de Kriek en in de nabijheid van het hof “ten Ouden Broucke”. Hij kocht het van Walter Van Lede.

1 RAKortrijk, Fonds d’Ennetières, oorkonde 74 2 Zie: F. De Schryver, Maatweg. Een nieuwe straatnaam in Nieuwerkerken, Liniaal jg. XX, nr. 4, 1977, pp. 10-24. 3 Zie: F. De Schryver, Pachtbrief van Ten Ouden Broeke, Liniaal jg. XXVII, nr. 2, pp. 12-16

- 31 -

Curatus de angia Jan Vladeken op de hofstad by den ghewade ende opt ghelaghe daer Colard De Backere op woende ieghen de Molkenmarct XXV s. die vallen ter festen te Moustroel s. ccn Nati- vitatem Beate Marie ende te S. Jans Messe oec also vele Jan Vladeken betaalt 25 schellingen rente aan de kartuizers van Herne, op een eigendom dat hij heeft bij het “geweet en het geleeg” waar Colard De Backere woonde, tegen de Molkenmarct. De betaling heeft plaats op het feest te Moustroel rond Maria-Geboorte (8 september) en hij betaalt nog eens hetzelfde bedrag op Sint-Jansmis. Met Moustroel wordt misschien de kartuize Notre-Dame des Prés van Neuville-sous-Montreuil bedoeld, gelegen in het departement Pas-de-Calais (Noord-Frankrijk). Montreuil is in het Nederlands Monsterole. Spellingen als Monstroel en Mosteroel vinden we terug bij De Flou4. De eerste kartuizermonniken van Herne kwamen ook uit het noorden van Frankrijk: Valenciennes, Noyon en Sint-Omaars. Het gaat hier om een rente, die blijkbaar twee maal wordt betaald. Halfjaarlijkse betalingen gebeuren normaal met Sint-Jansmis (24 juni) en met Kerstmis (25 dec.). Hier zou dat twee maal kort na

4 Woordenboek der toponymie van Westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek: deel 10: de graafschappen Guines en Boulogne en een gedeelte van het graafschap Ponthieu.

- 32 -

mekaar zijn, nl. rond 8 september, het feest van Maria-Geboorte, en op Sint-Jansmis. Het eigendom waar Collard De Backere op woonde werd blijkbaar in drie gesplitst, want buiten Jan Vladeken dienden ook ene Mahieu Beckehoens en Claus Pirets rente te betalen op hetzelfde “geweet en geleeg”. De namen van de volgende eigenaars worden interlineair toegevoegd. De opvolger van Jan Vladeken is de curatus de angia, de pastoor van Edingen. De Molkenmarct is een plaatsnaam in Edingen5. Ik vroeg me af of de Jan Vlaedekene uit de oorkonde van 1390, die het eigendom “ten Ouden Broucke” te Nieuwerkerken verkocht aan Jan Renier, dezelfde was als de Jan Vladeken die (een deel van) de hofstede bezat waar Colard De Backer placht op te wonen. Het kan, maar het is helemaal niet zeker. Ik dacht ook aan de mogelijkheid dat de voormalige eigenaar (Jan Vladeken) van “ten Ouden Broucke” (de burcht van Nieuwerkerken), zijn verblijfplaats in het Aalsterse had, maar ook dat is helemaal niet zeker. Het kan ook Edingen geweest zijn. Indien de hofstede van Colard De Backer in Aalst lag, dan moet er daar een Molkenmarct (Melkmarkt) geweest zijn. Dit toponiem treffen we echter in Aalst niet aan, wel een synoniem ervan: de Zuyvelmerct. Dat de opvolger van Jan Vladeken de pastoor van Edingen is en dat in Edingen het toponiem Molkenmairt genoteerd werd, laat haast met zekerheid vermoeden dat het hier om een eigendom in Edingen gaat.

Het Aalsterse toponiem Zuyvelmerct is interessant genoeg om er een kleine “ex cursus” aan te wijden. Wilfried Vernaeve trof dit toponiem herhaaldelijk aan in de Wettelijke Passeringen van de stad Aalst.6 In het Reg. 1288, f° 35-36v°, d.d. 15-12-1602 wordt die “Zuyvermerct” gesitueerd achter het stadhuis:

5 Zie R. Billiet in Eigen Schoon en de Brabander van 1971, Toponymie van Edingen: neven de molkenmairt. (Meegedeeld door Luc Van Durme) 6 Reg. 1285 f° 74v°: 08-05-1600

- 33 -

… Joos Wuytens fs Pieters heeft vercocht aen Merten Raes fs Mertens eene … losrente van 12 sch. 6 gr. tsrs. … voor … 10 pond gr. eens … deselfste rente besettende / op zyn huys … op dAude Zuyvermerct achter het Stadthuys deser stede …

Het ‘Stadthuys’ was het ‘Schepenenhuys’ of het huidige Belfort. De 'Zuyvelmerckt' besloeg dan ook maar een kleine oppervlakte: ze werd gehouden achter dit Schepenenhuis, hetzij helemaal in het begin aan de ingang van de Kattestraat (dus bijna op de hoek van Kattestraat en Grote markt), hetzij aan de achtergevel van het Belfort (dus de doorgang van de Kattestraat naar de Grote Markt). Om de precieze plaats te weten te komen waar de herberg den Bonten Osse stond, moet ik nog heel wat zoekwerk verrichten, aldus Wilfried Vernaeve. Ook de zoektocht naar de bezittingen van de kartuizers te Nieuwerkerken en de identiteit van Jan Vladeken is verre van voltooid.

Fredy De Schryver met de medewerking van Gerrit Liessens en Wilfried Vernaeve

Comparerende … Gysbrecht Uutersproct kennende … vercocht thebbene aen Olivier Vanden Hauwe … een huys … binnen deser stede op de Zuyvelmerct, aen deen zyde thuys van Adriaen Bettens ende aen dander zyde thuys van Joos Wuytens Reg. 1286 f° 27 31-09-1600 Comparerende … Joos Wuytens …, de welke kende … schuldich zynde … aen Glaude De Bois eene … losrente van 10 sch. gr. tsrs … voor … 8 pond gr. eens .. besedt opeen syn huys … op de Suyvermerct deser stede, aen deen zyde thuys vanden cooper ende dander zyde thuys van Olivier Vanden Hauwe… Reg. 1288 f° 35-36v° 15-12-1602 … Joos Wuytens fs Pieters heeft vercocht aen Merten Raes fs Mertens eene … losrente van 12 sch. 6 gr. tsrs. … voor … 10 pond gr. eens … deselfste rente besettende / op zyn huys … op dAude Zuyvermerct achter het Stadthuys deser stede … Reg. 1298 f° 28v°-30 12-09-1613 Comparerende … Olevier Van den Houwe fs Joos kennende … vercocht hebbende ende Adriaen Schockaert fs Jans … ghecocht thebbene … een desselfs eersten comparanten huys … op de Zuyvelmerct van oudts geheeten den Bonten Osse, aen deen zyde thuys … van Adriaen Bettens, aen dander zyde thuys van Pieter De Waghener, carreman …

- 34 -

De bewoners van de wijk Edixvelde volgens de kaart van P.C. Popp (± 1860) (vervolg)

Bewoners Kwalenhoekstraat - vervolg vorige Mededelingen

Vervolg vorige mededelingen: nummer 71

71. Jacobus Van Rossem Staat bij Popp genoteerd onder artikelnummer 601 als Vanrossem, Jacobus, landb., Nieuwerkerken, met in sectie C de nrs. 501a (tuin 2,20a) en 502a (huis 2,10a). Totaal: 4,30a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Jaques Van Rossem, °Mere, weduwnaar van - Jeanne Haegeman, +Edixvelde 1841 - Benjamin De Schutter, °1836, landbouwer, gehuwd met - Angelina Ottoy (°NK 1836, +Edixvelde 1897. Hun kinderen: - Celestina De Schutter, °Edixvelde 1863 - Leonia De Schutter, °Edixvelde 1865 - Celina De Schutter, °Edixvelde 1868 - Josina De Schutter, °Edixvelde 1870 - Desiderius De Schutter, °Edixvelde 1872 - Angelica De Schutter, °Edixvelde 1873

- 35 -

- Emelie De Schutter, °Edixvelde 1877 - Raimondus De Schutter, °Edixvelde 1879

Bewoners nummers 72 tot en met 77

72. Adrianus Matthys Staat bij Popp genoteerd onder artikelnummer 1194 als Matthys, Adrianus, landbouwer, Nieuwerkerken, met in sectie C de nummers 1017 (land 19,80a) en 1018 (huis 0,60). Totaal: 20,40a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Joannes Matthys, °Haaltert, 53 jaar, weduwnaar van - Veronica De Buysscher, +Edixvelde 1834. Hun kinderen: - Maria Matthys, 24 jaar - Adrianus Matthys, 22 jaar, landbouwer - Theresia Matthys, 17 jaar Andere bewoners: - Joannes Verhelst, °Appels, dagtekening van aankomst 1853

- 36 -

- Theresia Matthys, °NK, 22 jaar, dagtekening van aankomst 1861

- Catharina Leonia Van Nedervelde, °NK Edixvelde 1851 73. Benjamin en Hieronimus Van Landuyt Staan bij Popp genoteerd onder artikelnummer 1072 als Vanlanduyt, Hieronimus en Benjamin, wagenmakers, Nieuwerkerken, met in sectie C de nummers 1013 (tuin 12,50a), 1014 (boomgaard 73a), 1015 (huis 7,50a) en 1016 (boomgaard 18,90a). De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Benjamin Van Landuyt, °NK, 56 jaar, landbouwer, ongehuwd - Hieronimus Van Landuyt, °NK, 52 jaar, wagenmaker,

ongehuwd Zij waren de kinderen van Gerardus Van Landuyt (+1825) en Petronella De Vuyst (+1846) Andere bewoners: - Dominicus Van Der Gucht, °NK, dienstbode - Jean Bapt. Van Den Brempt, °Erpe, 19 jaar, dienstbode - ? Slagmulder, °NK, 30 jaar, dienstbode - Nathalia Matthys, °NK, 22 jaar, dienstmeid - ? De Buysscher, °NK, 60 jaar, wever - Jean Bapt. ?, °Bambrugge, 31 jaar, dienstbode De latere bewoners: - Josina Van Landuyt (°NK 1811, +1896), dochter van Gerardus

Van Landuyt en Petronella De Vuyst, weduwe van - Petrus Bueckens (°Aalst 1782). Hun kinderen: - Angelus Bueckens, °Aalst 1844 - Joannes Bapt. Bueckens, °Aalst 1849 - Charles Bueckens, °Aalst 1853, gehuwd met - Maria Van Den Bremt, °NK 1862. Hun kinderen: - Maria Justin Bueckens, °NK 1897 - Franciscus Bueckens, °NK 1901 Woonden hier ook: - Valery Bueckens, °Aalst 1876 - Maria Bueckens, °Aalst 1878 - Adolf Bueckens, °Aalst 1880

- 37 -

- Benjamin Van Landuyt (°NK 1799, +Edixvelde1882) 74. Franciscus Van Sande Staat bij Popp vermeld als Vansande, Franciscus, landbouwer, Nieuwerkerken, onder artikelnummer 1280 met in sectie C de nummers 1009c (boomgaard 4,40a) en 1010a (huis 1,60a). Totaal: 6a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Franciscus Van Sande, °Mere, 44 jaar, landbouwer, gehuwd met

- Joannina Slagmulder, °NK, 38 jaar. Hun kinderen: - Dominicus Van Sande, 15 jaar - Joannes Bapt. Van Sande, 12 jaar - Josephus Van Sande, °1847 - Donatus Van Sande, °1852. Zijn zoon Gustaaf was

oorlogsslachtoffer 1e wereldoorlog (zie prentje hieronder). Voor Gustaaf Van Sande, zie Liniaal XXXIX, nr. 3, 2016, pp. 29-30. (Bewoners Bremt)

- Maria Theresia Van Sande, °1857 - Camillus Van Sande, °1861 - Leontine Van Sande, °1863 Andere bewoners: - Joanna Catharina Van Den Bremt, 69 jaar, weduwe - Maria Van Den Bremt, 59 jaar, weduwe

75. Jean De Buysscher Staat bij Popp genoteerd als Debuysscher, Jean, ouvrier., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 763, met in sectie C de nummers 993 (huis 0,50a), 1009b (huis 0,40a) en 1009d (boomgaard 5,30a). Totaal: 6,20a. De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881

- Joannes De Buysscher, °NK 1818, wever, gehuwd met - Joanna Catharina Slagmulder, °NK 1822. Hun kinderen: - Camillus De Buysscher, °Edixvelde 1859 - Antonia De Buysscher, °Edixvelde 1861, gehuwd met

- 38 -

- Franciscus Heyman, °1864 - Maria Leontina De Buysscher, °Edixvelde 1864 - Maria Cesarina De Buysscher, °Edixvelde 1867 De opvolgers: - Rosalia Van Landuyt, °1853, gehuwd met - Camillus De Buysscher. Hun kinderen: - Maria Leonia De Buysscher, °Edixvelde 1882 - Joannes Bapt. De Buysscher, °Edixvelde 1884 - Theodor De Buysscher, °Edixvelde 1890

Doodsprentje Gustaaf Van Sande, zoon van Donatus, gesneuveld in WO I (Verzameling F. De Schryver)

76. Jean Baptist Van Den Bremt Staat bij Popp vermeld als Vandenbrempt, Joannes-Baptiste, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 513 met in sectie C de nummers 1005 (huis en plaats2,40a), 1006 (tuin 6,90a), 1003a (land) en 1004a (huis 0,80a). Totaal: 13,10a.

- 39 -

De bewoners volgens het bevolkingsregister 1847-1881 - Jean Baptist Van Den Bremt, (°NK 1827, +Edixvelde 1896),

herbergier, gehuwd met - Juliana D’Haezeleer (°Vlekkem 1821 of 1831, +1895). Hun

kinderen: - Laurentius Van Den Bremt, °Edixvelde 1860 - Victorina Van Den Bremt, °Edixvelde 1862 - Franciscus Van Den Bremt, °Edixvelde 1866 - Joannes Van Den Bremt, °Edixvelde 1867 - Prosper Van Den Bremt, °Edixvelde 1868 - Rene Van Den Bremt, °Edixvelde 1870 Woonden hier ook: - Maria Victorina Van Den Bremt, °1897, dochter van Rene Van

Den Bremt en Maria Hortentia Slagmulder - ? Van Den Bremt

77. Franciscus Coppens Staat bij Popp vermeld als Coppens, Franciscus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 804 met in sectie C het nummer 998 (huis). Dit nummer staat ook genoteerd bij het artikelnummer 1 (Aelst, den armen) als ‘huisgrond’ met een oppervlakte van 0,80a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Augustinus Coppens, °Haaltert of Mere, 34 jaar, landbouwer, gehuwd met

- Maria Joanna Lievens, °NK, 34 jaar. Hun kinderen: - Leonia Coppens, °Edixvelde 1850 - Charles-Louis Coppens, °Edixvelde 1851 - Berlindes Coppens, °Edixvelde 1853 - Seraphien Coppens, °Edixvelde 1856 - Paulina Coppens, °Edixvelde 1858 - Gustaphus Coppens, °Edixvelde 1862 - Hortentia Coppens, °Edixvelde 1864 Andere bewoners: - Maria Coppens, °1881 - Adelinda Coppens, °1885, dochter van Berlindes Coppens

- 40 -

78. Carolus De Kegel Hoek Edixvelde – Bosveldstraat (nu Vlierbesstraat)

Bewoners nummers 78 tot en met 85

Staat bij Popp vermeld als Dekegel, Carolus, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 1338 met in sectie C de nummers 1033c (boomgaerd 5,30a) en 1034b (huis 2,30a). Totaal: 7,60a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Carolus De Kegel, °Balegem, 53 jaar, bode, +1865, gehuwd met

- Amelia Mertens, °NK, 47 jaar, spinster. Hun kinderen: - Dominicus De Kegel, 21 jaar, zonder beroep

- 41 -

Doodsprentje Joannes De Kegel gesneuveld WO I (Verzameling F. De Schryver)

- Joannes Bapt. De Kegel, 20 jaar, zonder beroep - Francisca De Kegel, 16 jaar, zonder beroep - Petrus Joannes De Kegel, 13 jaar - Angelus De Kegel, °1850 - Octavia De Kegel, °1854 De latere bewoners: - Amelia Mertens (°1811, +Edixvelde 1888 - Joannes Bapt., °1838 - Angelus De Kegel (°1850, +1913), werkman, gehuwd met - Francisca Matthys (°1854, +1913). Hun kinderen: - Joannes De Kegel (°1883, +Veurne 1918), soldaat 1e WO - Celestina De Kegel, °Edixvele 1885 - Maria Leonia De Kegel, °Edixvelde 1887 - Franciscus De Kegel, °Edixvelde 1889 - Petrus Josephus De Kegel, °Edixvelde 1892 - Prosper De Kegel, °Edixvelde 1896

- 42 -

79. Joannes De Moor Staat bij Popp vermeld als Demoor, Joannes, landbouwer, Nieuwerkerken onder artikelnummer 1054 met in sectie C de nummers 1026 (boomgard 25,30a), 1028 (tuin 11,70a), 1029 (land 20,10a) en 1027a (huis 6a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joannes De Moor, °Aalst of Erpe 1815, gehuwd met - Clemence De Rijck, °Mere 1840. Ze hadden 1 kind: - Maria De Moor, °1883 De andere bewoners: - Odilla Heyman, °Edixvelde 1862 - Frans Heyman, °Edixvelde 1864 - Leontine Heyman, °Edixvelde 1866 - Victoria Heyman, °Edixvelde 1867 - Maria Heyman, °Edixvelde 1868 - Benedictus De Rijck, °Mere 1846 - Petrus Van Lierde °Mere 1864, gehuwd met - Leontine Heyman. Hun kinderen: - Maria Clementine Van Lierde, °1887 - Joannes Van Lierde, °1888 - Camillus Van Lierde, °1890 - Frans Van Lierde, °1891 - Clementia Van Lierde, °1894 - Prosper Van Lierde, °1897 De latere bewoners: - Alfons Lievens, °Mere1879, bakker, gehuwd met - Maria De Moor

80. Petrus Roelandt Staat bij Popp vermeld als Roelandt, Petrus, werkman, Nieuwerkerken onder artikelnummer 1199 met in sectie C de nummers 1035c (huis 2,40a) en 1037d (land 8,90a). Totaal: 11,30a. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Petrus Roelandt, °Denderhoutem, 39 jaar, +Edixvelde 1871, gehuwd met

- Scholastica Boelaert, °NK, +1871. Hun kinderen:

- 43 -

- Maria-Theresia Roelandt, 11 jaar - Franciscus Roelandt, 9 jaar - Amandus Roelandt, °1845 - Constantinus Roelandt, °1849 De latere bewoners: - Frans Roelandt, °NK 1840, herbergier–werkman, gehuwd met - Hortentcia De Sutter (°Erpe 1842, +Edixvelde 1886) Hun

kinderen: - Emma Roelandt, °Aalst 1868 - Hyacinthe Roelandt, °Erpe 1870 - Melania Roelandt, °Edixvelde 1872 - Dominicus Roelandt, °Edixvelde 1874 - Maria-Anna Roelandt, °Edixvelde 1877 - Prosper Roelandt, °Edixvelde 1878 - Joannes Bapt. Roelandt, °Edixvelde 1879 - Delphine Roelandt, °Edixvelde 1882 - Karel Lodewijk Roelandt, °Edixvelde 1884 - Josephus Roelandt, °Edixvelde 1884 Karel Lodewijk en Josephus Roelandt waren tweelingen. Opvolgers: - Remigius Callebaut, °Mere 1867, gehuwd met - Emma Roelandt

81. Joannes Boelaert Staan bij Popp vermeld onder artikelnummer 1179 als Boelaert, Joannes, werkman, Nieuwerkerken, met in sectie C de nummers 1035d (huis 2,30a) en 1037c (land 9,80a). Totaal: 12,10a De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Jean Franciscus Boelaert, °NK 1801 - Dominicus Boelaert, °NK 1842 - Josephine Boelaert, °NK 1856 - Eduard Boelaert, °NK 1860 - Leonie Boelaert, °NK1848 - Damianus Boelaert, °NK 1861

- 44 -

82. Joseph Cooman Staat bij Popp vermeld als Cooman, Joseph, landb., Nieuwerkerken onder artikelnummer 1335 met in sectie C het nummer 1040a (huis 0,70a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Joannes Bapt. Cooman, °Mere 1828, dagloner, gehuwd met - Sophia Creteur, °Schorisse 1841. Hun kinderen: - Maria Cooman, °Aalst 1869 - Camillus Cooman, °Edixvelde 1872 - Melania Cooman, °Edixvelde 1875 - Desire Cooman, °Edixvelde 1878 - Delphine Cooman, °Edixvelde 1880 - Maria Leonia Cooman, °Edixvelde 1885

83. Petrus Joannes Heyman Staat bij Popp vermeld onder artikelnummer 1123, samen met Bellens, Alexander, kleermaker, (grond) en Heyman, Petrus-Joannes, wever, Nieuwerkerken (gebouw), met in sectie C het nummer 1041b (huis 1a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Franciscus Heyman, °Welle, +1843, gehuwd met - Isabella Braem, +Edixvelde 1844. Hun kinderen: - Theresia Heyman, °NK - Dominicus Heyman, °NK - Petrus Joannes Heyman, °NK - Livina Heyman, °NK - Joanna Heyman, °NK - Blondine Heyman, °NK Opvolgers: - Petrus Joannes Heyman, °NK, +1855, gehuwd met - Maria Theresia De Pauw (°Haaltert, 1799, +1864)

84. Alexander Bellens Staat bij Popp vermeld als Bellens, Alexander, kleermaker., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 962 met in sectie C het nummer 1041a (huis 2,80a).

- 45 -

De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Alexander Bellens (°Burst of Bambrugge 1812, +1866), kleermaker, gehuwd met

- Blondina Heyman, °1813. Hun kinderen: - Maria Theresia Bellens, °Edixvelde 1845 - Alphonsus Bellens, °Edixvelde 1848 - Leonia Bellens, °Edixvelde 1851 - Milania Bellens, °Edixvelde 1856 - Pelagie Bellens, °Edixvelde 1859 De latere bewoners: - Blondina Heyman (°1813, +Edixvelde 1892 - Alfons Bellens, °1848 - Pelagie Bellens, °1859

85. Franciscus Lievens, zoon Joannes Staat bij Popp vermeld als Lievens, Franciscus, zoon Joannes, landb., Nieuwerkerken, onder artikelnummer 311 met in sectie C het nummer 1043 (huis en plaats 5,50a). De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Franciscus Lievens, °NK 1837, schoenmaker, gehuwd met - Hortentia Van Den Eeckhout, °Mere 1853. Hun kinderen: - Maria-Theresia Lievens, °1887 - Justine Lievens, °1888 - Petrus-Josephus Lievens, °1840 Woonde hier ook: - Maria-Anna Haegeman, °Aalst 1808

Volgende families woonden ook in de Bosveldstraat maar worden bij Popp niet vermeld. De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Donatus Raes, °NK, 52 jaar, arbeider, +1868, gehuwd met - Coleta Bouquet, °Lede, 50 jaar, +1883. Hun kinderen: - Joannes Bapt. Raes, 27 jaar - Maria Josepha Raes, 25 jaar - Maria Theresia Raes, 18 jaar - Victorius Raes, 15 jaar

- 46 -

- Francisca Raes, 12 jaar - Sabina Raes, 2 maand - Maria Theresia Raes, °1849 - Donatus Raes, °1850 - Virginia Raes, °1852

De bewoners volgens het bevolkingsregister van 1847-1881

- Bonaventure Ghysels, °Denderhoutem, 73 jaar, strodekker, soldaat van Napoleon (zie: Ulric Van der Biest, Bonaventura Ghysels, soldaat van Napoleon in het 7e linieregiment, 1988), +Edixvelde 1872, gehuwd met

- Monica Bouquet, °Lede, 60 jaar, spinster, +Edixvelde 1881. Hun dochter:

- Francisca Ghysels, °NK, 30 jaar, ongehuwd, kantwerkster - Theresia Ghysels, dochter van Francisca, °1854. Na het

huwelijk van haar moeder erkend als Theresia Matthys Opvolgers: - Joannes Matthys, °Lede 1831, fabriekswever, +1889, huwde

met - Francisca Ghysels. Hun kinderen: - Constantia Matthys, °NK 1859 - Carolus Matthys, °NK 1861 - Maria Leonie Matthys, °NK 1864 - Franciscus Matthys, °NK 1866 - Maria Stephanie Matthys, °NK 1871

Geraadpleegde werken

- S.A.A., Bevolkingsregisters van NK 1847-1881 (microfilm nr. 69 en nr. 71)

- Kadastrale leggers van de kaart van Popp, ±1860 NK - Freddy Caudron, Families te Nieuwerkerken, deel I en II - Foto’s: archief Liniaal (1976) - Doodsprentjes: verzameling Fredy De Schryver - Info: Rudi Uyttersprot en Adrienne Raes

Eddy De Nijs

- 47 -

Handelaars en zelfstandigen in Edixvelde Richard De Waegeneer x Angele Van De Sype Beenhouwerij Louis Heyman Beenhouwerij Herman Heyman x Denise Renneboogh Beenhouwerij Julien Callebaut x Simonne De Kegel Beenhouwerij Marc Callebaut x Magda De Nayer Beenhouwerij René Van Vaerenbergh Beenhouwerij Omer Vonck x Emma Callebaut Bakker Achiel Raes Bakker Gilbert en Frans Van Vaerenbergh Bakker Alfons Lievens x Maria De Moor Bakker Roland Amant x Betty Van Vaerenbergh Tafelhouder Gustaaf De Troyer x Godelieve De Saedeleer Zuivelhandel René Van Den Abeele Groenten en fruit Jacqueline Van Den Abeele Groenten en fruit Prosper De Saedeleer x Irene De Waegeneer Kruidenierswaren René Braem Wasserij Jules De Pauw Wasserij “Zonneklaar” Eduard De Clercq x Irene De Gendt Vishandel Gilbert Lievens x Emelie Van Impe Verf en behangsel Willy Preyers Leurder huishoudartikelen Joseph Smekens x Maria Cooman Uurwerken Prosper De Saedeleer kapper Mireille Mallefroy kapster Pierre Schellaert Kapper Agnes Braem Huishoudartikelen Marcel De Man x Maria Roelandt Huishoudartikelen Jaak Smits Plakwerken Schollaert x De Groot Schrijnwerkerij Alfons Raes Schrijnwerkerij Van Lierde gebroeders Plakwerken Willy Van Den Steen Elektrische huishoudapparaten Dominique Mattheus Elektrische huishoudapparaten Jonny Van Bocstael Bouwondernemer Victor Cautaert Bouwondernemer Herman Van Boxstael x D’Herde Christiane Sportartikelen Camilla De Schutter Kruidenierswaren Hendrik Thienpont Dakwerken Marcel Wellekens Marktkramer Chris De Baerdemaeker Garagist Felicien Raes x Estelle Tas Herbergier “café Atlas” Freddy De Graeve x Loraine Ottoy Herbergier “café Buxy” Leon x Alfonsine Herbergier “café Apollo” Paul Piron Herbergier “café Edixvelde” Clara Steenbeke x Albert De Brucker Herbergierster “café Clara” Cecile Herbergierster “café Telstar” Celina Herbergierster

- 48 -

Clemence Herbergierster Prosper Van Vaerenbergh x Christina Roels Landbouwers Frans Van Vaerenbergh x Maria De Boeck Landbouwers Jan Van Den Bremt Landbouwer Kamiel De Pauw x Maria Van Brempt landbouwers

Eddy De Nijs De bijnamen van Edixvelde Gorrens Kiet Jan Trientjes Pitjes Konijntjen Monica Den Dol De Fijnen De Koster Schoentjen Den Belsj Den Bokser Mazjoor Biekes Kilo Boerkes Benot Notekes Schitters De Misteluinen Peet Vandotjen Sjerifken Struwe Jef Strie Kristus

Eddy De Nijs

Strekstraat (richting Rijdent) in 1976 (foto archief Liniaal)

- 49 -

Kwalenhoekstraat in 1976

(foto archief Liniaal)

Veldstraat (Luc Schampstraat) in 1976

(foto archief Liniaal)

- 50 -

Strekstraat in 1976 (foto archief Liniaal)

Teerlingveldstraat in 1976 (foto archief Liniaal)

- 51 -

19e-eeuwse gebeurtenis uit de dorpsgeschiedenis van NK: 'eene onfortuinlijke boomsnoeier'

Op de vroege maandagmorgen van 1 augustus 1898, nu bijna 120 jaar geleden, was de destijds 35-jarige Nieuwerkerkenaar Dominicus De Swaef, zoon van Franciscus De Swaef en Rosalia Van Vaerenbergh, begonnen zijn beroep van snoeier uit te oefenen toen hem een noodlottig ongeval trof. Het 'Volksweekblad van Vlaanderen - De Volksstem', van zaterdag 6 augustus 1898, verwoorde het persoonlijk drama als volgt: 'Nieuwerkerken – Maandag morgend was de genaamde De Swaef Dominicus, boomsnoeier, wonende te Nieuwerkerke, bezig met eenen boom te kanteelen, toen opeens in het beneden komen, hij zich mistrapte en bij ongeluk den duim zijner rechterhand afsneed. De Swaef die op eene hoogte was van ongeveer acht meters had, niettegenstaande de smart en het hevig bloedverlies, nog de kracht om beneden te komen, doch nauwelijks was hij beneden of hij viel van de ene flauwte in de andere. De eerste zorgen werden hem toegediend door M. Baetens, doktoor en burgemeester van Nieuwerkerken.' (sic). De ongelukkige boomsnoeier, die te Nieuwerkerken in de wijk Maal woonde, was ondanks het gemis van zijn duim zijn stiel trouw gebleven, want hij huwde als snoeier zijnde in januari 1905 op 42-jarige leeftijd met de 16 jaar jongere kantwerkster Maria Matthys, die de weduwe was van werkman Petrus De Geyter († Nieuwerkerken 08.12.1903, 30 jaar oud). Hun vier trouwgetuigen, die allen in het dorp Nieuwerkerken woonden, waren de 43-jarige winkelier Arsène Van den Brulle, de 50-jarige landbouwer Prosper Van Landuyt, de 35-jarige landbouwer Camille Van Bever en de 35-jarige vleesschouwer Cyrille Schokaert. Zijn eerste hulpverlener was de van Nieuwerkerken geboortige Carolus Josephus Baeten, geneesheer en burgemeester van Nieuwerkerken, die op 9 september 1911 om 10 uur voormiddags, 85 jaar oud, in de wijk Kleinderbeek te Nieuwerkerken zou overlijden…

Leo Bombeeck Bronnen: Stadsarchief Aalst - Made in Aalst, digitaal krantenarchief, Weekblad De Volksstem d.d. 06.08.1898, pagina 2. Huwelijksregister Nieuwerkerken 11.01.1905, akte 2. Overlijdensregister Nieuwerkerken 09.09. 1911, akte 50.

- 52 -

Uit de “afroepboeken” van de O.-L.-V.-Hemelvaart-kerk van Nieuwerkerken De liturgische diensten in 1887

12e aflevering (vorige aflevering in LiNiAal, jg. XXXX, nr.2, juni 2017, pp. 52-56) De diensten in de 39e week van het jaar 1887 11 Septembris 1887 Dominica 15a. Post Pentec. (Octav. SS.

Angel) 2a Sept. 12 “ Morgen ten 9 ur. de uitvaart voor Franciscus Van

Den Storm 13 Dijnsdag ten 6 ur. mis voor Francisca ’t Kint(59). Daarna de

dertigste voor Fr.V.D.Storm 14 Woensdag is het de feestdag van de kruisverheffing. Ten 6 ur.

mis voor Prudencia Van Landuyt. Daarna mis voor Jean Van Den Hende.

15 Donderdag ten 6 ur. de venerabelmis (pro defa Prud.tia Van der Gucht). Daarna voor Celine Van Der Poorten (8ste ex 10)

16 Vrijdag ten 6 ur. mis ter eere van het h. Hert. Daarna voor Jean Bapt. De Smet en overledene familie

17 Zaterdag ten 6 ur. mis voor Petrus Van Den Bremt, overledene huisvr. en kinderen. Daarna voor Amelie De Smals (12ste)

Zondag toekomende is het de feestdag van Onze Lieve Vrouw van VII Ween. Volle aflaat voor degene die deel maken van den scapulier van O.L.V. van VII Ween. Deze week moet de kerk geschuurd worden. De parochianen worden verzocht er hunne partikuliere stoelen uit te doen. Er wordt verzocht een gebed voor Joannes Van De Velde, overleden te Aalst en Mr den doktor Muyshondt, overleden te Evergem.

H. Nikolaas van Tollentijn Zondag 11 september 1887 is het de 15e zondag na Pinksteren en de tweede zondag van september. Het is tevens de laatste dag van het octaaf van de engelbewaarders.

- 53 -

Woensdag 14 september is het de feestdag van de Kruisverheffing. De Heilige Kruisverheffing is een feest in de liturgie van de Rooms-Katholieke Kerk. Het Heilig Kruis werd - naar overgeleverde verhalen - gevonden door Sint-Helena, de moeder van Constantijn de Grote. De oorsprong van het jaarlijks feest van de Kruisverheffing gaat terug tot de kerkwijding van de basiliek van het Heilig Graf in Jeruzalem op 13 september 335. Deze kerk werd gebouwd in opdracht van Helena, op de plaats waar - volgens de overlevering - het lichaam van Christus tussen kruisdood en verrijzenis was te rusten gelegd .Tijdens het jaarlijkse kerkwijdingsfeest werd het kruis - waaraan volgens de traditie Jezus geleden had - aan het volk getoond. Rechtstreeks aansluitend op het feest van de Kruisverheffing is de gedachtenis van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten, gewijd aan het verdriet en lijden van Maria. Deze gedachtenis is steeds op 15 september. (bron: Wikipedia) In Nieuwerkerken werd het feest van Onze-Lieve-Vrouw van Smarten (of Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën) op 18 september gevierd (zie week 40). Blijkbaar bestond er bij ons ook een godvruchtige vereniging die “den scapulier van O.L.V. van VII Ween” werd genoemd. De pastoor kondigt aan dat de kerk wordt “geschuurd” in de loop van de komende week. Daarom moeten de “partikuliere stoelen” uit de kerk verwijderd worden. Tot half vorige eeuw hadden sommige families een eigen stoel in hun parochiekerk. Daarvoor dienden ze jaarlijks een bepaalde som aan stoelgeld te betalen. Er wordt vandaag (11 sept. 1887) gezegend met de relikwie van de heilige Nicolaas van Tolentijn, wiens feestdag op 10 september valt. Niet te verwarren met Nicolaas van Myra, die gevierd wordt op 6 december. De diensten in de 40 week van het jaar 1887 18 Sept. 1887 Dominica 16 Post Pentec. 3a Sept. (Fest. com. VII

Dol. BMV) 19 “ Morgen ten half 7 ur. de begravingsmis voor

Franciscus Cardon. Ten half 9 ur. den sol. dienst voor de afgestorvene parochianen, naer denwelken wij ons processiegewijs zullen begeven naar den calvarienberg om er te bidden tot lavenis der geloovige zielen.

- 54 -

20 “ Dijnsdag ten 6 ur. mis voor [gescharpt: Francisca ’t Kint (60)] Michel Degels. Ten 8 ur. de begravingsmis voor Melanie De Geyter.

21 “ Woensdag. Is het de feestdag van den Apostel Mattheus. Ten 6 ur. mis voor de parochianen.

22 “ Donderdag ten 6 ur. de Venerabelmis voor de afgestorvene parochianen.

23 “ Vrijdag ten 6 ur. mis ter eere van het h. Hert voor de afgestorvene parochianen.

24 “ Zaterdag is het de feestdag van Onze Lieve Vrouw van het rantsoen. Ten 6 ur. mis ter eere van Onze Lieve Vrouw voor de afgestorvene parochianen. Daarna voor Theodoor de Gendt.

Woensdag, vrijdag en zaterdag van deze week zijn het de quatertemperdagen geboden te vasten. Vandaag ten half 3 ur. de vespers, waarna kruisweg tot uitboeting der zonden. Er wordt verzocht een gebed voor Franciscus Cardon de verledene week alhier begraven en voor Melanie De Geyter alhier overleden. [bijgeschreven: voor Poldinus De Ras overleden tot Ottergem] Vandaag feestdag van O.L.V. van VII Ween zullen wij zegenen met de reliq. van O.L.V. Zondag 18 september 1887 is het de 16e zondag na Pinksteren, de derde van september en feestdag van O.L.Vrouw van Zeven Weeën, ook O.L.Vrouw van Smarten genoemd [Fest(us) com(memorationis) VII Dol(oribus) B(eatae) M(ariae) V(irginis). Heel de week staat in het teken van de overleden parochianen. Maandag 19 september heeft de “begravingsmis” plaats voor Franciscus Cardon. De pastoor verzoekt om een gebed voor hem, “de verledene week alhier begraven”. De begrafenis had dus blijkbaar eerst plaats (met een woorddienst?) en later volgde de begravingsmis (een eucharistieviering). Na de mis van half negen, ter intentie van de overleden parochianen, wordt er “processiegewijs” naar de “calvarienberg” gegaan om er te bidden “tot lavenis der geloovige zielen”. De calvarie bevond zich aan de westelijke buitenkant van het koor. Hij verdween in de tweede helft van de vorige eeuw. Zaterdag 24 september is het de feestdag van “Onze Lieve Vrouw van het rantsoen”. 24 september was de feestdag van O.L.V. van

- 55 -

Barmhartigheid (in Engeland O.L.V. van Walsingham). Wat hier met “rantsoen” bedoeld wordt is niet duidelijk. Misschien refereert het aan de vastendag van quatertemper? Woensdag, vrijdag en zaterdag zijn het de quatertemperdagen, vasten en onthoudingsdagen in het begin van elk jaargetijde, hier in de herfst, na het feest van kruisverheffing.

De calvarie aan de kerk van Nieuwerkerken (foto KIK 1944) (wordt digitaal vervolgd) Fredy De Schryver

- 56 -

Destijds … Nieuwerkerken in 1968

(Strooibriefje bezorgd door Dirk & Lut De Boeck – Bavay)