BESEDA

БECEДA

Nummer 28Oktober 2005

Uitgave van de Vereniging Nederland-Bulgarije

2

BBBBeeeesssseeeeddddaaaa

Tijdschrift van de Vereniging Nederland- Bulgarije

Nummer 28 uitgave oktober 2005

Bestuur: Harry Meijer, Harry Witteveen, Ivelina Powell, Julia Quak-Stoilova, Larisa Filipova, Kenneth Powell

Secretariaat: Amaryllislaan 8-10 2121 TG Bennebroek tel. 023-5841417 secretariaat@beseda.nl

Internet: www.beseda.nl

Lidmaatschap: € 20,- per jaar voor particulieren (gezinslidmaatschap) € 56,- per jaar voor bedrijven

© beseda

Ondersteuning ZaroweIn eerdere nieuwsberichten hebben wij u geïnformeerd over het afscheid vande kinderdansgroep Zarowe uit Nijmegen. In juli had de groep haar laatstetournee in Bulgarije en werden er een aantal instanties gevraagd om eenbijdrage in de reiskosten. Uiteraard heeft het bestuur van de Vereniginggehoor gegeven aan dit verzoek en de gevraagde donatie à € 50 overgemaaktaan Zarowe. Nogmaals wil het bestuur Zarowe bedanken voor het jarenlangeplezier.

Mededelingen van het bestuurOverstromingenDeze zomer werd Bulgarije meerdere malen getroffen door een aantal groteoverstromingen. Vele Bulgaren verloren huis en haard en de wegen enbruggen liepen grote schade op. U kunt de Bulgaren helpen!

Het Bulgaarse Rode Kruis heeft voor de slachtoffers eenbankrekening opengesteld waar u uw bijdrage in euro kuntdoneren:

Bulbank ADAfdeling KaloyanBankrekeningnummer: 140 003 02 28Bankcode: 621 763 07Swiftcode: BFTBBGSF

Meer informatie over het Bulgaarse Rode Kruis kunt u vinden op internet: www.redcross.bg Recent nieuws over de overstromingen vindt u op bgflood.bnt.bg

Midden- en Oost Europa beursDe Vereniging Nederland-Bulgarije zal zich wederom presenteren op debeurs in Deventer. De beurs wordt gehouden op zaterdag 4 februari 2006. Opdeze beurs zullen er een aantal stands zijn waar bedrijven en instellingenBulgarije zullen promoten. We zullen u ruim van te voren verder informerenover deze beurs en hopen u in Deventer te mogen begroeten.

Herftsfair Vreeland, 25 september 2005De nieuwe Stichting Kindertehuizen Bulgarije "geloof, hoop &liefde" had in het dorpshuis te Vreeland op zondag 25september een herfstfair georganiseerd. De Stichting steunt inBulgarije een groot aantal kindertehuizen. Er waren meerderestandhouders met diverse koopwaar en kinderen verkochteneigengemaakte kunst om zo het goede doel te ondersteunen. DeBulgaarse zangeres Galina Durmushliyska bracht met haarprachtige liederen een extra sfeer in het dorpshuis. Het bestuurwenst de Stichting succes in het bereiken van haar doelen.

3

In elke Beseda wordt een persoon die veel voor de vereniging en/of Bulgarije betekent nader belicht. Dit zal eenvaste rubriek worden met de naam: Aan het woord. Om de rubriek te starten heeft de heer Henk Spelt eeninterview gehouden met de erevoorzitter van onze vereniging.

Een interview met erevoorzitter de heer Cees van Lentdoor Henk Spelt

Aan het woord

Om te beginnen zullen we eerst eens een aantalbelangrijke data in je rijke leven doornemen. Dhr. van Lent vertelt:Van 1961 tot 1972 werkte ik na mijn Frankrijk-tijd,als directielid bij de firma Voskamp. Wij bouwdenmet ontwikkelingsgeld kassen in Roemenië. Opverzoek van Bulgarije en wat gelobby bij deoverheid is er in 1972 een coöperation agreementafgesloten met Bulgarije. In een aantal jaren tijdhebben wij daar 500 hectare kassen gebouwd,waarvan er o.a. rond Septemvri nog een groot aantalin bedrijf zijn.

Van 1969 tot 1997 was ik bij het NCH(Nederlands Centrum voorHandelsvorming) voorzitter van dehandelskamer voor Bulgarije. Laterwas ik ook vice-voorzitter van dekamers van o.a. Roemenië enRusland. Ook naar deze landen heb ikveel gereisd en valt er veel teverhalen.

In 1980, na nog een korte periode inFrankrijk, heb ik met mijn vrouw defirma van Lent Consultancy &Tradingopgericht, met vele opdrachten vanhet Nederlandse bedrijfsleven en deoverheid. Hiermee ben ik in 1997 nahet overlijden van mijn vrouw gestopt.

In 1981 hebben we op verzoek van de Ambassadeurvan Bulgarije het aanbevelingscomité Nederland-Bulgarije opgericht, om steun te geven aan defestiviteiten rondom het 1300 jarig bestaan vanBulgarije.

Ik was hier vice-voorzitter onder hetvoorzitterschap van het kleurrijke kamerlid enverzetsheld Maarten Schakel. In die tijd eengouden greep, comités en vriendschaps-verenigingen lagen onder vuur van de publiekeopinie wegens geruchten over financieringen doorcommunistische regeringen. Met Schakel aan hetroer was dit bij ons absoluut uitgesloten. Na hetaftreden van Maarten werd ik door medebestuursleden waaronder jij (Henk Spelt), Riet(Bibo) en William (prof. Veder) dringendverzocht het hamertje over te nemen. Dit heb ik in1994 overgedragen aan Prof. Veder.

Cees, over het roemruchtebegin van het‘verenigingsleven’, wantvolgens de statuten heb jijdie vereniging opgericht.Was dat net zo’n clubje alsnu?Niet echt, in die tijd wasBulgarije volledig onbekenden lees de statuten er maarop na, het comité is na deviering van dit 1300 jarigbestaan door deAmbassadeur gevraagd omdoor te gaan op een meer

permanente basis. Overigens een paar namen vandit comité: Prof. William Veder, slavist; Mevr.Nina Smeets, jarenlang onze hoofdredactrice;Harry Peijnenburg, slavist; drs. Ben Slot,conservator Boymans van Beuningen; Riet Bibo;Jaap Leegwater, folklore; en de kort geledenoverleden Harry de Groot, dirigent.

4

Wat waren de beste herinneringen ofontmoetingen tijdens jouw voorzitterschap?Ook dat vult weer een bladzijde van de Besedawant het waren er velen. Onze vereniging is in deogen van beide ambassades altijd een belangrijkegesprekspartner geweest, en dat is ze nog. Zijzien ons niet als clubje maar als adviseurs,peilpunten van de samenleving, uitdragers vancultuur etc. Klinkt wollig, maar jij weet beter danwie ook dat het waar is. Als voorzitter ben je hiernauw bij betrokken.Elke Ambassadeur die afscheid neemt mag tweegasten vragen deel te nemen aan deafscheidslunch bij Hare Majesteit. Die eer is mijte beurt gevallen bij jouw vriend HristoMiladinov als ook bij Kamen Velichkov. Ooktijdens het diner dat president Peter Stoyanov hadbij de Koningin was ik gast.

Vertel, vertel, hoe was dat?Bij een borrel, maar niet voor publicatie. Er zijngeen geheimen maar toch is dat "not done" als jebegrijpt wat ik bedoel. Wel een leuke anekdote isdat de toenmalige minister van Buitenlandsezaken Victor Valkov, (nu ambassadeur in Kroatië)eens een ontvangst hield in een enorme zaal.Toen ik binnenkwam introduceerde hij mij met,daar is de man die onze tuinbouw op de kaartheeft gezet.

Over geheimen gesproken, ook tijdens jouwvoorzitterschap heb je vele handelsmissies naarBulgarije gemaakt. Vertel daar eens iets meerover.Geheimen zijn maar betrekkelijk, jij weet heelgoed dat een borrel op het juiste terras heel veelinformatie brengt. Het juiste moment in de gatenhebben dat er belangstelling bestaat voorintensievere contacten die kunnen leiden tot eenhandelsmissie of het delen van informatie, zomoesten wij jaren geleden aan de agenda vooronze Beseda komen.

En die handelsmissies dan, ik heb er zelf een stuk ofvier met je gedaan. Wat gebeurde er eigenlijk?De contacten met het oude Bulgarije liepenuiteraard via ministeries en staatsagentschappen.Elke minister, maar ook de burgermeester hadpubliciteit nodig. Daarnaast hadden wij klantennodig. Dus werden er wederzijdse handelsmissiesgeorganiseerd. Dit was meestal het werk van dekamer voor Bulgarije i.s.m. het ministerie vanEconomische Zaken, beter gezegd de EVD. Iederorganiseerde zijn eigen deel. Denk maar aan demissie die jij logistiek hebt begeleid,Staatssecretaris van handel mevrouw Yvonne vanRooy werd uitgenodigd voor een bezoek aanBulgarije en wij, de kamer organiseerde dehandelsbijeenkomsten in Sofia. Dat was een heleoperatie. Voor ieder bedrijf dat zich aanmeldde,moest ook een counterpartner worden gevonden.Ook was er altijd een middag dat alle deelnemendebedrijven een tafel hadden in de grote zaal van hethotel Sheraton of Vitosha. Daar kon in principeiedereen die niet was uitgenodigd metgeïnteresseerde bedrijven spreken, waaronder Daf,Philips, Meijn, de Rotterdamse haven, etc. Ook devoorzitter van onze zustervereniging Poptodorov,helaas te vroeg overleden, gaf ik altijd een tafel. Hijstelde het erg op prijs om daar aan Nederlandsemaar ook aan Bulgaarse bedrijven kenbaar temaken dat er een Bulgaars-NederlandseVriendschapsvereniging bestond. De missie van mevrouw van Rooy was verdeeldover twee steden. Ook Varna was er in opgenomen. We hadden toen de eer om het Koninklijk landgoedEvksinograd te bezoeken en de nieuwe hotelschoolMaastricht in Albena te openen.

Voor zover ik weet heb je ook een koninklijkeonderscheiding gekregen?In Bulgarije heb ik in 1980 de "Madarski Konnik"gekregen en net als het hele bestuur een diploma nade hulpactie voor de moeders met baby’s in 1990.In 1982 kreeg ik de medaille "1300 jaar Bulgarije"en in 1991 werd ik officier in de orde van OranjeNassau.

5

Cees, we kunnen nog weken samen bomen overalle belevenissen, over alle vrienden die opbuitenlandse posten terecht zijn gekomen en overalle voorzitterschappen die je hebt vervuld. Watzijn je meest recente contacten met Bulgarije?Als Rotarylid heb ik met Velichkov eenInterlandcomité Nederland-Bulgarije opgericht.Met de Rotary Den Haag hebben we eendagopleiding van invalide kinderen in Banskovoorzien van nieuwe ramen en een nieuweverwarminginstallatie. Rotaryclubs in Apeldoorn,Rotterdam, Delft en de club Wateringen waarvanik voorzitter was, tonen grote belangstelling inBulgarije, dat inmiddels zelf veel clubs telt dieallen hun steentje bijdragen.Ook ga ik jaarlijks lekker een weekje kuren inBulgarije, gecombineerd met wat vriendenbezoek.

Heb je tenslotte nog een goede raad aan devereniging? Deze vraag moest ik je stellen vanonze vice-voorzitter.Niet echt, er zit een leuke ploeg mensen in hetbestuur, onervaren maar enthousiast, alserevoorzitter kruipt het bloed waar het niet gaankan en ik laat mij wekelijks over de clubinformeren. Jullie vernieuwen en dat is goed.Zorg wel dat je de contacten met je achterban enje informatiekanalen houdt. Het is niet eenvoudigom deze vereniging voort te zetten, wij haddenbijna 25 jaar geleden het voordeel van deonbekendheid. Dat hebben jullie niet meer. Ikhoop dat het aantal Bulgaarse leden blijft groeien.Maar ook Nederlanders die om ongeacht wat voorredenen regelmatig in Bulgarije komen, moetende weg naar onze vereniging weten te vinden.Onderhoud goede contacten met de Bulgaarseambassade, zodat de vriendschapsbanden tussenbeide landen bevorderd zullen worden.

Ik wens de vereniging groei, alle leden "hetBulgaarse gevoel" en het bestuur wijsheid,energie en ik zie u allen graag op het 25 jarigbestaan!

Een Bulgaarse feestdag met hernieuwdetraditiesdoor Dimitar Kostadinov, schrijver en universitaire docentVertaling I. Powell

"Deniat na narodnite Buditeli" is een Bulgaarsefeestdag die elk jaar op 1 november wordt gevierd.Buditel noemt men een onderwijzend activist in detijd van de Renaissance in Bulgarije. Een ietsruimere uitleg is: activist van het tijdperk van deBulgaarse renaissance, die heeft gewerkt voor deVerlichting en het nationale zelfbewustzijn van hetBulgaarse volk.

Vele eminente Bulgaarse Buditeli – onderwijs-activisten, schrijvers en revolutionairen, ten tijdevan de Bulgaarse renaissance, hebben kennis,rechtvaardige propaganda, of hun leven, gewijd enopgeofferd aan de bevrijding van Bulgarije vanOttomaanse bezetting en Griekse kerkelijkeonderdrukking, ten einde de wedergeboorte vanBulgarije - dat in 681 na Chr. is ontstaan - als eenvrije en onafhankelijke staat te bereiken. Daaromworden op deze dag de Bulgaarseonderwijsactivisten en revolutionairen herdacht.

De eerste van hen is PaisiiHilendarski met het doorhem in 1762 geschrevenboek "Istoria Slaviano-Bolgarska" (Slavisch-Bulgaarse Geschiedenis).Door middel van grotehoeveelheden historischmateriaal, goed geselecteerd en uitgelegd, wildePaisii de rechteloze Bulgaren kennis over hungeschiedenis geven om hun nationalezelfbewustzijn op te wekken en te ontvlammen, ende plaats en de rol van het Bulgaarse volk in hetpolitieke en culturele leven van andere volkeren terwereld op te verduidelijken.

Een onmiddellijke opvolger van Paisii was SofroniVrachanski (zijn eigenlijke naam is StoykoVladislavov) - vooral zijn boeken “Nedelnik”

6

(Zondag) en "Zhitie i stradanie greshnagoSofronia" (Het leven en het lijden van de zondigeSofroni), maar ook met zijn onophoudelijke strijdvoor vestiging van een onafhankelijke Bulgaarsekerk en het opdragen van missen in de kerk in eenzuiver Bulgaarse volkstaal. Nog enkele van devele Buditeli die hier genoemd dienen te worden

zijn Neofit Rilski, dr. Peter Beron, de gebroedersDimiter en Konstantin Miladinovi, Ivan Bogorov,Naiden Gerov, Dobri Chintulov, LubenKaravelov, Petko R. Slaveikov, Hristo Botev ennog vele, vele anderen.

Voor de eerste keer is de dag van de Buditeligevierd in Plovdiv in 1909 en als een nationalefeestdag van 1921 tot 1945. Na een langeonderbreking werd met de Wet ter aanvulling vande Codex van de arbeid, die op 28 november 1992door het parlement was aangenomen, de traditievan deze grote nationale Bulgaarse feestdaghervat.

Sindsdien is 1 november opnieuw officieeluitgeroepen tot de Dag van de volksleiders van deBulgaarse renaissance - Den na narodnite Buditeli- en tot een vrije dag voor alle onderwijs-instellingen in het land.

Het idee om deze dag te herstellen komt van debekende hedendaagse Bulgaarse schrijver enpublicist, Dr. Peter Konstantinov, geboren op

1 augustus 1928 te Kazanluk en schrijver vanmeer dan twintig boeken. Tegenwoordig is hij devoorzitter van de nationale Bulgaarse verenigingmet de renaissance naam "Mati Bolgaria"(Moeder Bulgarije).

Behalve als Den na narodnite Buditeli wordt inBulgarije inmiddels ook op 1 november elk jaarals de dag van de Bulgaarse wetenschappersgevierd.

Reden hiervoor is de oprichting van de Bulgaarseletterenvereniging op 1 oktober 1869, waarvan denaam in 1911 veranderd werd in "BulgaarseAcademie van de Wetenschappen" (BulgarskaAkademia na Naukite - BAN). De eerstevoorzitter was professor Marin Drinov, met alsmedestrijders Vasil D. Stoyanov en Vasil Drumev.Als Wetenschappers-Buditeli en Schrijvers-Verlichters met een academische rang voor en nade bevrijding van Bulgarije van de Ottomaanseonderdrukking traden zich tientallen Bulgaarsehumanisten als Kuzman Shapkarev, Peter Peshev,Aleksander-Teodorov Balan, AleksanderBalabanov, Nikolai Rajnov, Georgi Tsanev envele, vele anderen naar voren.

De Dag van de volksleiders van de Bulgaarserenaissance – 1 November! Een eerbetuiging aande bekende en onbekende Bulgaarse Buditeli!

FEESTAVOND

Op vrijdag 4 november 2005, ter gelegenheidvan het 25 jarig jubileum van Terra Bulgaria,organiseert Terra Bulgaria in samenwerkingmet de vereninging Nederland-Bulgarije eenfeestavond in Nunspeet. Het bestuur feliciteertTerra Bulgaria met haar jubileum en wensthaar nog vele succesvolle jaren!

7

Op 25 juli 2005 was het 100 jaar geleden dat deNobelprijswinner voor Literatuur van 1981 - EliasCanetti - in Bulgarije werd geboren. Tergelegenheid van dit jubileum werden er in diverseEuropese landen, waaronder Bulgarije, Duitslanden Oostenrijk verschillende bijeenkomsten enlezingen gehouden ter ere van zijn gehele werk.Ook in zijn geboortestad Ruse vinden er het helejaar door vele activiteiten plaats zoalstoneelvoorstellingen, exposities,concoursen en lezingen.

Elias Canetti werd op 25 juli 1905geboren in Ruse (toen nog Rushtuk) alsde oudste zoon van een Spaans–Joodsekoopmansfamilie. Toen hij zes jaar oudwas, verhuisde de familie naarEngeland. Kort daarna stierf zijn vaderonverwachts en het gezin verliet heteiland. In de volgende tien jaar woondede familie in verschillende Duitstalige landenzoals Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland. Vanaf1924 vestigde Canetti zich in Wenen totdat in1936 de inval van Duitsland hem dwong met zijnvrouw naar Engeland te emigreren waar hij ook nade Tweede Wereldoorlog bleef wonen. In de jaren70 verhuisde hij naar Zwitserland. Canettioverleed op 14 augustus 1994 en werd begraven inzijn geliefde woonplaats Zurich.

Door zijn achtergrond en vooral door de veleverhuizingen sprak de schrijver vier talen vloeiend- Bulgaars, Spaans, Engels en Duits. Zijnmoedertaal was het Ladino, de omgangstaal vande Spaanse joden op de Balkan voor 1940. Hetgrootste gedeelte van zijn leven woonde hij inEngeland, maar toch verkoos hij het Duits als debasistaal voor zijn schrijfwerk.

Elias Canetti heeft dereputatie van een‘moeilijke schrijver’.Zijn boeken werden alsmoeilijk en surrealistisch ervaren en het heeft langgeduurd voordat hij erkenning kreeg. Pas na dejaren 60 en vooral nadat hij in 1981 de Nobelprijsvoor literatuur ontving, begon zijn werk aandacht

te trekken van de critici en kreeg hijeindelijk de waardering die hijverdiende.

Elias Canetti is vooral bekend door zijneerste en enige roman Het martyrium(Die Blendung), de filosofische studieMassa en macht en zijn driedelige auto-biografie De behouden tong, De fakkelin het oor en Het ogenspel. Daarnaastschreef hij een aantal toneelstukken,verschillende essays, aantekeningen en

aforismen. Voor iedereen die kennis wil maken metdeze bijzondere schrijver en prozaïst is zijn romanHet martyrium een goed begin. Helaas worden zijnwerken tegenwoordig niet meer uitgegeven ennieuwsgierige lezers zullen hun geluk moetenbeproeven in de antiquariaten. Ook in de groterebibliotheken zijn er wat oudere uitgaven van zijnroman en zijn filosofische studie Massa en machtnog te vinden. Degenen die deze zoektochtaandurven, zullen aangenaam verrast worden doorde bijzondere stijl van de schrijver, zijn helderekijk op de wereld en zijn fascinerende filosofieover de tegenstrijdigheid van de menselijkegedachten.Elias Canetti is zonder twijfel een wereldschrijvermet voor zijn tijd een bijzonder progressief enrevolutionaire denkwijze, waarop de Bulgarenoprecht trots kunnen zijn!

Wie is?In deze terugkerende rubriek zal een bekende Bulgaar of een bekende persoon van Bulgaarseafkomst aan u worden gepresenteerd.

Het honderdste geboortejaar van ELIAS CANETTIWinnaar van de Nobelprijs voor Literatuur in 1981door Larisa Lindeboom-Filipova

8

Boudewijn van Vlaanderen is bekend bij elkeBulgaarse scholier: hij was de aanvoerder van derkruisvaarders die Constantinopel veroverden inplaats van naar het Heilige Land te gaan. In deoorlog die de kruisvaarders daarop met Grieken enBulgaren moesten voeren, werd hij gevangengenomen door de Bulgaarse koning Kalojan. Laterwas hij op de een of andere manierkomen te overlijden, daar verdieptende leraren geschiedenis zich verderniet in.

De zogenaamde Boudewijntoren,waar hij zou hebben gewoond, staattot op de dag van vandaag in depaleiswijk in Tirnovo, de oudeBulgaarse hoofdstad. Diezelfdeleraren geschiedenis onderstreeptenook altijd trots, dat delichtbewapende Bulgaren en hunbondgenoten erin waren geslaagd, dekruisridders te verslaan - diereusachtige geharnaste ridders op hunenorme geharnaste paarden, bijna te vergelijkenmet de tanks tijdens WO II. "De bloem van hetLatijnse ridderdom sneuvelde toen in de slag bijAdrianopolis (nu Edirne in Turkije)", plachten deleraren pathetisch uit te roepen. Maar het was deeigen schuld van die ridders. Wat hadden ze bijons te zoeken, zoveel duizend kilometers van huneigen land? Bovendien hadden ze tot twee keer toeKalojans vredesvoorstellen arrogant afgewezen -Bulgarije was ooit een deel van Byzantium en nuwaren zij de heren van Byzantium, dus Kalojanmoest, als zijn leven hem lief was, zijn land aanhen overdragen. Ze kregen dan ook een koekje vaneigen deeg, concludeerden de leraren.

Dit jaar is het precies 800 jaar na de slag bijAdrianopel. Verleden jaar werd het 800stejubileum van de verovering van Constantinopel

door de Latijnen (zo werden de verenigde legersvan de West-Europese kruisvaarders en hunbondgenoten, de Venetianen, genoemd) en naaraanleiding hiervan is er nogal veel gesproken engeschreven over de gebeurtenissen van dezeturbulente tijd.

Maar aan de ongelukkige Boudewijnvan Vlaanderen zijn niet veel woordenvuil gemaakt, terwijl zijn lot zeerongewoon is. Het lijkt enigszins op datvan Napoleon, we worden zelfsherinnerd aan Alexander de Grote. Deste meer daar opkomst en ondergangvan Boudewijn zich zo spectaculairbinnen één jaar - bijna tot op de dag! -hebben afgespeeld. Het rad van fortuin,waarnaar de Middeleeuwers zo graagverwijzen - vandaag ben je boven,morgen beneden - had zich, zelfs vooreen grillig rad van fortuin, in zijn gevalwel érg snel gedraaid.

Boudewijn werd geboren in 1172 in Valenciennes.Tijdens zijn geboorte zou er een enorme brandzijn uitgebroken en een groot deel van de stadhebben vernield. Bijgelovigen vinden zoietsveelzeggend voor het verdere lot van de borelingen de rol die hij in de geschiedenis zou spelen. Hij is de zoon van graaf Boudewijn V vanHenegouwen en Margareta van Elzas, zuster vanPhilips van Elzas, graaf van Vlaanderen. In 1186 werd de jongen, toen 14, uitgehuwelijktaan gravin Marie de Champagne, toen 12, nichtvan de Franse koning en zuster van graaf Thibautde Champagne.

Na de dood van zijn ouders in 1194 en 1195 werdBoudewijn graaf van Vlaanderen en moest hijalgauw tegen de koning van Frankrijk vechten omzijn land te behouden.

Boudewijn van VlaanderenVlaamse keizer dood in Bulgarijedoor Julia Quak-Stoilova

9

Hij bleek - weer net als Napoleon en Alexander -een getalenteerd veldheer te zijn. Tijdens decampagne van 1197 versloeg hij de Franse koningen nam hem bijna gevangen.

De ambitieuze paus Innocentius III plande allangeen nieuwe kruistocht om Jeruzalem te heroverenop de Saracenen, en vorsten als Boudewijn enThibaut, zijn zwager, moesten daarbij eenbelangrijke rol spelen. In 1200 nam Boudewijn hetkruis, samen met zijn vrouw en andere belangrijkevorsten en ridders van Frankrijk, Vlaanderen,Noord-Italië en Duitsland. Pas in de lente van1202 kon de kruistocht beginnen. Door een aaneenschakeling van omstandigheden -of zoals de boze tongen weten te vertellen, door deintriges van de Venetiaanse bondgenoten - ging devierde kruistocht niet naar Egypte, zoals gepland,maar naar Constantinopel, dat twee jaar later ookwerd belegerd en veroverd. De laatste Byzantijnsekeizer werd terechtgesteld en de veroveraarsstichtten het Latijnse Keizerrijk vanConstantinopel, dat ruim 60 jaar heeft bestaan. Nuwas de volgende vraag voor de Latijnen wie erkeizer zou zijn. Na een bijna moderneverkiezingscampagne werd Boudewijn gekozen.Op 24 mei 1204 werd hij gekroond in de HagiaSophia. Het protocol was afgekeken van deByzantijnen, en daarvandaan kwamen ook dekeizerlijke kleren, die dermate bezet waren metpuur goud en edelstenen, dat hij nauwelijks konlopen. Het was Boudewijn niet gegund lang van zijnnieuwe hoge positie te genieten. Bonifatius vanMontferrat, Boudewijn's rivaal voor hetkeizerschap, en andere hoge edelen konkelden,mopperden en eisten (nog meer) land en titels. Dezogenaamd overwonnen Grieken bleken zich tehebben hersteld; ze rebelleerden en zochten hulpbij de Bulgaarse koning Kalojan om de Latijnen teverdrijven. Boudewijn moest voortdurendbemiddelen, ruzies sussen, rondtrekken envechten, terwijl zijn manschappen door ziektes,dood en deserties werden uitgedund. De oorlog ging door, Kalojan had de nomadische

Koemanen, toen de beste ruiters ter wereld, uit desteppen ten noordoosten van de Donau-delta alsbondgenoten gewonnen. Boudewijn en zijnbaronnen belegerden de rebellerende Grieken inAdrianopel, toen Kalojans Koemaansebondgenoten arriveerden.De Koemanen daagden voortdurend de Latijnenuit, maar weigerden echt slag te leveren - zodra deLatijnen wilden aanvallen, draaiden de nomadenhun kleine snelle paardjes om en verdwenen. Hetwas duidelijk dat Kalojan een uitputtingsslagwilde. Na verscheidene vergeefse en gevaarlijkeachtervolgingen vergaderden de Latijnse baronnenen besloten, zich niet meer beet te laten nemen.Aan iedereen werd verboden, de provocaties vande Koemanen te beantwoorden. Als die aanvielen,diende het Latijnse leger zich in slagorde op testellen en rustig af te wachten. Dat was de enigeverstandige houding. Het liep echter anders. Het recht van iedere graafen baron om zijn manschappen te leiden zoals hethem goed dunkte en het gebrek aan discipline, datzowat alle kruistochten zuur had opgebroken,leidden ook dit keer tot een catastrofe. Op deochtend na de vergadering zaten de kruisvaardersnet aan het ontbijt achter de palissades van hunkamp, toen de Koemanen aankwamen stormen ophun kleine harige paardjes. Ze krijsten wild enlieten wolken van pijlen op de hongerigekruisvaarders neerdalen. Een van de belangrijkstebaronnen hield het niet uit. Graaf Louis de Blois,een neef van de Franse koning, verloor zijngeduld. Hij was enige tijd ziek geweest endaardoor extra prikkelbaar. "Verdomd, diebarbaren laten ons niet eens rustig ontbijten!" Hijriep zijn officieren en stormde de Koemanentegemoet, die natuurlijk de wijk namen. In eenoogopslag zag Boudewijn het enorme gevaar: DeBlois zou omsingeld en neergemaaid worden. Deridderlijke eer gebood Boudewijn zijn makker tehulp te schieten en dat deed hij tegen beter wetenin. Na een urenlange achtervolging, waarbij deLatijnen steeds verder verwijderd raakten van hetlegerkamp, kwamen ze met hun zware uitrustingin een moeras terecht.

10

De Blois was zwaar gewond en probeerdeBoudewijn te bewegen, terug te keren zonder hem,maar de riddereer verbood Boudewijn zijnkameraad in de steek te laten. De Blois werdgedood, Boudewijn werd gevangengenomen en inzware kettingen naar de hoofdstad Tirnovogevoerd. Bijna op de dag van zijn verkiezing eenjaar geleden had Boudewijn alles verloren. Over zijn verder lot is veel getwist en geschreven.De een zegt dat hij door Kalojan is geëxecuteerdom een einde te maken aan het gekonkel van deLatijnse partij. Volgens een ander verhaal is hijoverleden. Een derde variant vertelt dat KalojansKoemaanse koningin verliefd werd op de blondereus en hem voorstelde, zijn vlucht te organiseren,mits hij haar tot zijn keizerin zou maken. Nadathij, kuis als altijd, het voorstel afgewezen had,maakte de woedende vrouw Kalojan wijs dat hetvoorstel van Boudewijn was uitgegaan. Dejaloerse koning liet daarop Boudewijn executeren. Er zijn ook enkele ontsnappingsverhalen, volgenswelke Boudewijn alsnog naar het Heilige Landkon ontkomen en tegen de Saracenen vocht. Vaneen dergelijk verhaal maakte zo'n 20 jaar later eenheremiet in de Lage Landen gebruik. Hij gaf zichuit voor Boudewijn, verdeelde gul land en titels enbeloofde het leven van het volk te verbeteren dateerder onder de chaotische regering van devoogden van Boudewijns minderjarige dochtershad geleden. Nu ook nog de oudste dochter zichtegen de jongste had gekeerd, leek de situatie nietveel beter. Het duurde jaren, tot Jeanne, de oudste,haar zogenaamde vader ontmoette en hem eententamen liet afleggen over dingen die de echteBoudewijn zou moeten weten. De pretendent zaktemet vlag en wimpel (omdat hij het niet wist ofomdat hij het beneden zijn waardigheid achtte omte antwoorden?). Jeannes dienaren kenden hun joben kregen hem te pakken. Tevergeefs zond deFranse koning, Jeannes souverein, een boodschapde man niet te doden. Jeanne liet hem tochmartelen en terechtstellen. De beschuldiging, eenvadermoordenares te zijn, heeft haar daarna tothaar dood achtervolgd.

ČubricaEen Nederlands koor geeft Bulgarije haar uitgestorventraditie terug.door K. Powell

Čubrica betekent in het Bulgaars bonenkruid. Metdeze benaming, gekozen omdat het zo’n typischBulgaars woordje is en het zo mooi Balkansklinkt, gingen Jaap van Beelen en GalinaDurmushliyska van start met hun nieuweuitdaging. Na het succes van female@stage, waareen Nederlands vrouwenkoor de voorstelling“Sresta - de ontmoeting” met succes voor hetNederlandse publiek ten gehore bracht, wildenJaap en Galina met de opgedane ervaringen eennieuw project starten waar ook mannen deel vanzouden uitmaken. De gedachte hierachter was datde Nederlandse vrouwenstemmen vaak de basisen kracht missen die de Bulgaarsefolklorezangeressen van nature hebben en dat eencombinatiekoor met mannenstemmen dit zoukunnen compenseren. Dit was een moeilijkeopgave omdat er vrijwel geen koorliteratuurbestaat voor gemengde koren en omdat het zingenvanuit de folklore in Bulgarije vrijwel alleen doorvrouwenkoren wordt gebracht.

Doordat Jaap en Galina medewerking kregen vanenkele Bulgaarse componisten, waaronder de uitVidin afkomstige componist Gencho Genchev, diespeciaal voor Čubrica nieuw werk wildenschrijven en omdat Ivo Boswijk werd betrokkenom dit project mede op te zetten was er een basisgecreëerd zodat dit project zou kunnen gaanslagen.

11

Ivo’s interesse in de Bulgaarse muziek ontstondeind jaren tachtig nadat hij het fameuze koor "LesMystere des voix Bulgares" in Amsterdam hadhoren zingen. Toch pas na vele jaren ging hij zichbezig houden met de Bulgaarse muziek en ging hijzingen als tenor in het Amsterdamse koor Slavuj.Uiteindelijk werd hij dirigent van het koor Slavujen was de “Sresta - de ontmoeting” met deBulgaarse folkzangeres Galina voor hem vandoorslaggevende betekenis. Nadien volgden erverschillende concerten van het koor Slavuj samenmet Galina. De zangeres uit Dobrudza werd zijngrote inspiratrice voor de Bulgaarse muziek. "Inmijn map van Slavuj zit dan ook een grotefoto van haar", zei Ivo.

In plaats van enkel concerten te geven meteen koor was het de bedoeling om nu eenseen ensemble op de bühne te brengen dateen voorstelling kon geven. Men koosdaarom bewust voor een leidend thema met"hoogtepunten uit de jaarkalender van deBulgaarse tradities" onder de naam"Godini, Godini". Door een afwisselingvan traditionele liederen en koorstukken,door mise en scène, een volwaardigetheaterbelichting en het gebruik vanvideobeelden, was het idee om er eendynamisch, afwisselend en emotioneelzangtheaterstuk van te maken.

Met deze doelstelling begonnen devoorbereidingen. Dit was een inspirerende tijdwaar zowel Jaap, Galina en Ivo hun bijdragesamenvoegden en uiteindelijk het repertoireontstond van de voorstelling "Godini, Godini".Ten tijde van de voorbereidingen begon Ivo methet leren van de Bulgaarse taal om zo nog dieperde Bulgaarse taal en cultuur te begrijpen.

In totaal kwamen er 60 kandidaten uit heelNederland af op de audities. De auditie wasindividueel en bestond uit 3 gedeelten van elkongeveer 5 minuten. In het eerste deel werd eenstemtest (zuiverheid, timbre, kracht, ritmegevoel,

toonbereik, enz.) afgenomen.

In het tweede deel werd de kandidaat gevraagd detwee toegezonden Bulgaarse liedjes te zingenwaarna Galina daar vervolgens met de kandidaatop ging variëren om zo te testen hoe dekandidaten het Bulgaarse idioom oppakten en ofze het gevoel hadden voor ornamentatie, ritme enflexibiliteit. In het derde deel werd de kandidaatgevraagd een lied te zingen waarbij hij/zij zich hetbest mee kon presenteren, dit mocht ook heel ietsanders zijn dan (Bulgaarse) folklore. Er werden nade audities 32 kandidaten aangenomen.

Momenteel is de samenstelling goed verdeeldover de diverse stemsoorten. Het ensemble bestaatnu uit 17 zangeressen,10 zangers en 2 muzikanten.

Op 13 juni 2004 had Čubrica haar première op hetRainbowfestival in Dordrecht. Nog wat onwennigstond de groep toen voor het eerst gezamenlijk ophet podium voor ruim 6000 toeschouwers. Latervolgden er concerten bij het Amsterdamsedanshuis Zajednica, in de kloostertuin in Woerdenen verder in Bergen, Rotterdam en Bodegraven.

De officiële premièrevoorstelling van "Godini,Godini" was op 10 april 2005 in het Korzo-theaterin Den Haag en de recensies warenoverweldigend.

12

Een van de hoogtepunten van het ensemble was detournee naar Bulgarije afgelopen mei 2005. Erwerden verschillende concerten gegeven op locatie.Omdat volgens Galina het ensemble bestinteressant zou kunnen zijn voor het Bulgaarsepubliek ontstond het idee om de BulgaarseNationaleTelevisie uit tenodigen om eenreportage vandertig minuten temaken om zoeen blijvendeherinnering overte houden aanhet project. Vierdagen lang werdhet ensemblegevolgd door een equipe van zeven man. “Het oplokatie zingen, zoals bijvoorbeeld de Koledarski-liederen in de steegjes van Zeravna, was heelbijzonder”, zei Ivo Boswijk. "De TV-opname ophet plein in Kotel was een mooi moment. Galinazong de solo 'Ceresko, visnicko' een Rodopenlied.Ik stond te dirigeren met uitzicht op de bergen eneen grote kale boom (belangrijk symbool in ditlied), er zongen vogels om ons heen en er was eenintense sfeer. Toen kon ik mijn tranen nietbedwingen". Inmiddels is de reportage al drie keeruitgezonden op TV in Bulgarije en de reactieswaren zeer enthousiast, met name over het niveauen de hartstochtelijke vertolking van het repertoirevan Čubrica.

Na thuiskomst bleken er koorleden te zijn die hunleven veranderd voelden na het bezoek aanBulgarije. "Ik zie andere kleuren, hoor andereklanken, alles is zo intenser", zeiden zij. "Mooi omte zien ook dat de mannen van zangers tot kerelszijn gegroeid, dat geeft de voorstelling een zekerezinnelijkheid die zo goed bij het repertoire past",aldus Jaap van Beelen.

Het ensemble gaf op 16 september 2005 eenvoorstelling in het universiteitstheater in

Amsterdam en het was dan ook niet verwonderlijkdat de voorstelling totaal uitverkocht was. Jaapvan Beelen zei meteen dat er nog een tweedeconcert in Amsterdam volgt omdat er zo velenteleurgesteld moesten worden en dat er op kortetermijn ook concerten buiten de Randstad volgen.

Op 16 december 2005 wordt het "project"feestelijk afgesloten en gaat het ensembleverder als vereniging. Helaas zonder deintensieve begeleiding van Galina enJaap, die zich iets meer gaan“terugtrekken” naar het mooie Bulgarije.Ivo Boswijk zal de groep verderbegeleiden en heeft al weer nieuweideeën: "Van Čubrica wil ik een vastegroep maken, die om de paar jaar met eenprachtig programma een stuk Bulgaarse

cultuur weet te vertegenwoordigen en mensenwijst op de ongelooflijke schatkamer die de(muziek) cultuur van Bulgarije is. Dit is mijnideaal voor de toekomst".

Op de Bulgaarse ambassade op 21 mei 2005, naeen mini-concert van Čubrica, sprak de Bulgaarsejournaliste mevrouw Natalia Sadinska, Jaapenthousiast aan met de woorden "Jullie moetennaar Blagoevgrad". Jaap was erg overdonderd."Voor de tweede keer binnen één jaar op tourneenaar Bulgarije...", dacht hij. Binnen no-timeontving hij een uitnodiging van de gemeenteBlagoevgrad voor de periode 22 t/m 30 oktober2005 met daarbij een prachtig programma en heteervolle aanbod om samen te kunnen gaan werkenmet het wereldberoemde Pirin ensemble onderleiding van Prof. Kiril Stefanov.

Tot eind jaren 30 bestond er een traditie vangemengde koren in Bulgarije, daarna verdweenhet uit het folklorerepertoire. Čubrica bracht deverloren traditie terug naar Bulgarije en werddaarvoor bedankt door een oude apotheker uitKotel die na het zien van de voorstelling zei:"Jullie hebben mij een stukje van mijn jeugdteruggegeven, bedankt hiervoor".

13

Al 15 jaar wordt er bij elk festival mij toe-gefluisterd: "Dit is met zekerheid het laatstefestival". Dan fluister ik terug: "In deze opzet wel,da". Toch is na al die jaren de basis van dit festivalonaangetast gebleven. Er worden nog steedsregionale voorronden gehouden enverhaalvertellers, zangers, muzikanten en dansersuitgenodigd die voor de betreffende regioauthentiek zijn. Ik accepteer, dat hiermee wel eensde hand wordt gelicht, het is allemaal niet meer zosimpel als vroeger. Toen was het een eeruitgezonden te worden. Alles werd voor je betaald,je kreeg er vrij voor en/of anderen werkten in jouwplaats. Nu moet je alles zelf betalen. Boeren zittenin het midden van de oogsttijd, arbeiders moetenvrij vragen en iedereen moet zijn vervoer maarzien te regelen. Gelukkig zijn er nog gemeentendie trots zijn op hun cultuur en een bus terbeschikking stellen of een plaatsje in hettentenkamp sponsoren.

Dat de commercie genadeloos heeft toegeslagen,zal duidelijk zijn. Toch is dat niet bij voorbaatslecht. Zag je jaren geleden uitsluitend rotzooi, nuzijn er veelsouvenirs te koopdie direct met deBulgaarse folklorete maken hebben.Ook de actievevolksdansers vanbuitenlandsegroepen kunnen hunhart ophalen aan devele rijk bewerktekostuums uit alleregio’s. De kwaliteitwas over hetalgemeen zeer goed, dat gold ook voor de gespen,riemen en andere accessoires.

Het was voor mij een zeerbijzonder festival. Sliepen wijin het begin nog met 25 mensen in een klaslokaal,met twee Franse hurktoiletten op de gang en eenwasbakje in het lokaal dat als douche dienst moestdoen, ook na erge buikloop. Nu waren alle gastenverdeeld over een groot aantal particuliere huizenen was de douche toilet verhouding 1,3:1.Daarnaast hadden we een heel restaurantafgehuurd, waarbij we dan ook zelf het menukonden bepalen, met wisselend succes overigens,maar na het "eerste Skandaltche" ging het elkeavond een stuk beter.

Er waren nog steeds zeven podia op de westelijkehellingen, er was nog steeds een tentenkamp waar’s avonds de grote verbroederingsfeestenplaatsvonden. De muzikanten vertoonden nogsteeds hun beste instrumentale kunstjes om debuitenlandse toeristen te imponeren.

Voor de tweede maal was er nu ook een podium inhet centrum van Koprivshtitsa. Hier konden ookde buitenlanders hun kunsten vertonen.

Dat het op donderdagmiddagbegon te regenen was nietprettig, dat het nooit meerophield was een kleine ramp,zeker voor onze gasten dieniet gewend zijn na het dinermet rakia en wijn in hun lijfde gladde stenen naar hunappartement te trotseren.Zeker voor de Bulgaren die inhun kostuums die extra zwaarwaren door het vele vocht,hun vochtige tenten ploegend

door de modder moesten zien te bereiken, was diteen regelrechte ramp.

Koprivshtitsa 2005 Het 9de Nationale Festival van Bulgaarse folklore, van 4 tot 7 augustus 2005door Henk Spelt

14

Zaterdag werd het festival op de hellingen geheelafgelast. Het verplaatste zich deels naar het kleinecentrum van het stadje. Een verkort programmamet de nog aanwezigen dansers. Velen warenvertrokken of konden Koprivshtitsa niet meerbereiken. Toen werd het een feest zoals we dat kenden vanhet allereerste begin. Muzikanten die elkaar hierna jaren weer ontmoetten, elkaar kenden vanvorige festivals of de beroemde brigades. Er werdoveral gedanst en muziek gemaakt. Bomen enparasols boden enige bescherming, de stomendemassa en de rakia hield de stad op temperatuur. Jehoorde ook niemand klagen. We hadden meermedelijden met de mensen in hun prachtigehandgemaakte wollen maar kletsnatte kostuumsdan met eigen verkoudheid, natte kleding enonderkleding. Daarvoor werkte de sfeer en derakia voldoende genezend.Wat was ik trots op de ca. 300 Nederlanders inKoprivshtitsa. Niemand heeft zich beklaagd, wateen heerlijke mensen en wat hebben we genoten.Het meeste nog van de sfeer van muziek, dans envriendschap. Dit houdt mij op de been als ik weereens strandgangers hoor klagen over zandvlooienop het strand, of te harde muziek en lauw bier.

Dank aan al mijn gasten en vrienden, dank aan aldie eenvoudige volksmuziek makende Bulgarendie ons weer een lesje hebben geleerd inacceptatie, vriendschap en nederigheid.Hulde !!

Een geslaagd Festivaldoor Adri Kwekel, Den Haag

In 1988 nam ik deel aan een groepsreis van devermaarde Bulgarije kenner Jos Blom.Ik was meteen gefascineerd door dewonderschone natuur, de schilderachtige dorpjes,de vriendelijke inwoners en de boeiendegeschiedenis.In 1995 maakte ik mijn tweede reis waarin ook hetfolklore festival in Koprivshtitsa was gepland.Dit werd een fantastische ervaring met al diemuziek, zang en dansvoorstellingen in de meestprachtige en verschillende klederdrachten. Echteen lust voor oog en oor.Helaas kon ik in 2000 niet naar het vijfjaarlijksefestival, maar dit jaar lukte het me gelukkig weerom met een culturele reis van Terra Bulgaria hetfestival te bezoeken. Pessimisten hadden me noggewaarschuwd dat het misschien tegen zou vallenen te commercieel zou zijn geworden. Niets wasminder waar. Het was gedurende de vier dagen diehet festival duurde weer één groot feest!

Vanaf de eerste dag was ik weer meteen gepaktdoor het mooie stadje, de gezellige markt, deleuke sfeer en al de culturele bedrijvigheid metdansende, musicerende en zingende mensen.De eerste twee dagen zwierf ik door de bergenlangs de acht podia om met mijnprogrammaboekje in de hand te genieten van aldie puur Bulgaarse folklore. Soms lekker alleenmet een drankje in het gras liggend, of somsgezellig keuvelend met een groepsgenoot of eenBulgaar.

De tweede avond werd het vuur opgestookt om dekooltjes van de traditionele vuurdans op tewarmen, maar o wee, donkere wolken pakten zichsamen en binnen een mum van tijd barstte hetonweer los en stortte de regen met bakken naarbeneden. Gelukkig bleef het vuur branden en konde vuurdans op een droog moment toch doorgaan.Het regende en onweerde de hele nacht door enhet festivalterrein in de bergen was één grote

15

modderpoel geworden. Ook het anders zo vredigkabbelende riviertje was een bruine kolkenderivier geworden en verschillende dorpen inBulgarije waren overstroomd.

De derde dag werden daarom alle optredens in demooie oude theatertjes en culturele centra in destad gehouden. Hoewel dit eerst een tegenvallerleek was dit toch ook weer een aparte en knussebelevenis en een mooie gelegenheid om allehistorische gebouwen van binnen te bewonderen.Gelukkig knapte het weer in de loop van de dag

markeren maar ook die van vele Bulgaarseschrijvers en kunstenaars.

Zodra u Koprivshtitsa binnenkomt, vallen deprachtig beschilderde huizen u direct op. De rivierde Topolka stroomt dwars door het stadje heen enverdeelt het in tweeën. Op het centrale pleinbevinden zich een paar souvenirwinkeltjes, hetbureau voor toeristische informatie en een aantalrestaurantjes. Om het stadje goed te zien kunt ubij het bureau voor toerisme of in de winkeltjesvoor een paar Leva een toeristische kaart kopenmet de wandelroute langs de mooistemonumenten van Koprivshtitsa. De wandelingduurt ongeveer twee uur.

De route komtonder anderelangs hetmuseumhuis enhet monumentvan GeorgiBenkovski (zijneigenlijke naamwas GavrailHlutev).

Het stadje Koprivshtitsa ligt in de vallei van deTopolka rivier en is omgeven door de hoogstebergtoppen van het Sredna Gora gebergte. Hetstadje werd gesticht door vluchtende Bulgaren,Macedoniërs en Albaniërs die uit de handen vande Turken wilde blijven toen de OttomanenBulgarije binnen drongen. Al snel werd het stadjeeen centrum van handel en handarbeid. Devooruitgang in rijkdom en de kunde in hethandwerk werden o.a. getoond in de architectuuren de versieringen van de huizen.

In 1876 was Koprivshtitsa de bakermat van deAprilopstand tegen de vijfhonderdjarige Turkseonderdrukking van de Bulgaren. Bekende namenuit de Bulgaarse geschiedeniskwamen uit Koprivshtitsa.

In 1952 werd Koprivshtitsa eenmuseumstadje, in 1971 eenhistorisch erfgoed en in 1978 eennationaal architectonisch erfgoed.Momenteel kent het zo’n 388architectonische en historischemonumenten die de historie vande Bulgaarse revolutionairen

Fascinerend Bulgarije In deze rubriek wordt telkens een deel van Bulgarije beschreven dat de moeite waard is om eens tebezoeken. Om in de lijn van het voorgaande te blijven starten we deze rubriek met:

Koprivshtitsadoor K. Powell

wat op en kon er tussen de buien door af en toeook weer buiten gedanst worden.

De vierde en laatste dag was het festivalterreingelukkig weer redelijk begaanbaar, zodat deafsluitingsceremonie toch op het hoofdpodium konplaatsvinden. Hierbij traden alle winnendegroepen van het festival op, zodat we op onzelaatste dag konden genieten van een grandiozeshow met alle facetten van de Bulgaarse folklore.

Over vijf jaar hoop ik weer van de partij te zijn!

16

Georgi Benkovski was een van de bekendsteBulgaarse revolutionaire strijders die tegen deonderdrukking van de Turken vochten.Koprivshtitsa was zijn geboorteplaats en hij wasde grote organisator achter de Aprilopstand in1876. Het goed onderhouden huis werd in 1831gebouwd en binnenin is er een museum ingerichtover zijn leven en zijn revolutionaire daden. (tip:U kunt o.a. hier meteen een kaartje kopen metkorting voor alle zes musea van Koprivshtitsa).

Een anderinteressantelocatie is hetLiutovamuseumhuis.Dit huis geeftu een uniekeweergave vande Bulgaarserenaissance architectuur. Het werd in 1854gebouwd door specialisten uit Plovdiv. HetLiutova museumhuis heeft dezelfde stijl als hetetnografische museum dat in het oude centrum vanPlovdiv ligt. Binnen in het huis bevindt zich eenexpositie over textiel entapijten. Vervolgens brengt deroute u langs de brug waar deopstand tegen de Turkenbegon. De Kalachev brugwerd gebouwd in 1813 en hetwas hier dat Georgi Tihanekop 20 april 1876 het eersteschot loste van deAprilopstand. Devolksbenaming van deze brugis nu “De eerste schot-brug”.

Vlakbij de brug bevindt zich het museumhuis vaneen andere revolutionaire leider, TodorKableshkov. Het prachtige huis werd in 1845gebouwd door een plaatselijke bouwmeester. Hethuis is erg weelderig ingericht en toont derijkdommen die de bewoners van Koprivshtitsaooit bezaten. In het huis is nu een expositie

ingericht over de revolutionaire activiteiten vanTodor Kableshkov.

Het volgende huis op de route is het Oslekovamuseumhuis, een van de prachtigste monumentenvan de Bulgaarse renaissance architectuur. Hetwerd gebouwd in 1856 voor de rijke handelaarNencho Oslekov. Oslekov was een belangrijkemedestrijder in de Aprilopstand. Hij werd gedooddoor de Turken nadat zij de opstand haddenneergeslagen. Het huis is met name bekendvanwege de mooie muurschilderingen.

Het huis van de Dimcho Debelianov, eenbelangrijk Bulgaarse dichter, is pas sinds kort eenmuseum. Het huis is grondig gerestaureerd enherbergt nu een expositie over het leven van deschrijver en zijn creatief dichterwerk.

Het laatste museum op de route is het complexwaar de Bulgaarse schrijver Liuben Karavelovheeft gewoond. Het complex bestaat uit 3 huizenen een kleine binnenplaats. In totaal nam de bouwvan het complex zo’n vijfentwintig jaar in beslag.Het eerste huis, uit 1810, is gebouwd als

‘winterhuis’, het tweede,uit 1820, werd gebruiktvoor dehandelsdoeleinden vande familie en het laatste,uit 1835, werd gebruiktals ‘zomerhuis’. Hetcomplex bevat eenexpositie van het werken het leven van debeide broers Liuben enPetko Karavelov.

Indien u per trein reist dient u rekening te houdendat het treinstation van Koprivshtitsa ver buitenhet stadje ligt. In Koprivshtitsa zijn voldoendehotels in verschillende prijsklassen aanwezig. Opmaandag en dinsdag is een aantal musea gesloten.

Koprivshtitsa, is zeker de moeite waard om tebezoeken!

17

Van Sozopol naar de ShipkapasOp 6 september rijd ik naar het klooster van deLevenbrengende Bron van de Heilige Maagd(Sveti Zhivopriemen Iztochnik), bij GolyamoBukovo. Er staan goede richtingborden naar hetklooster vanaf de weg Elhovo-Sredets, maar delaatste vier kilometers zijn steil en ongeasfalteerd.7 september. De weg loopt door het Strandzha-natuurgebied, waar jeminder dan één persoonper kilometer tegenkomt,naar Primorsko, tenzuiden van Bourgas aande Zwarte Zee. Al op tienkilometer van de zeewordt de wind frisser. Deheuvels worden lager aanweerszijden. Op tweekilometer verschijnt deeerste toerist met rugzak en mobiele telefoon. Opeen kilometer van het strand barsten opeens desouvenirwinkels, restaurants, hotels en bars los.Morgen naar Sozopol. In Sozopol is van 1 tot 10september altijd het Apollonia-festival. Apolloniais de oude naam voor het stadje, dat quatoeristische attracties een beetje kan wedijverenmet het bekendere Nesebar (zegt men). Er zijntheateruitvoeringen,poppenspel opstraat, klassieke enandere concerten. Ikmaak de staart ervanmee.

Op 11 septembervertrek ik richtingBalkan. De kustwegvan Sozopol naarBourgas isonaangenaam druken soms ook voorfietsers verboden.

Er is wel (aan de zeekant) een rustige parallelweg,je moet er soms even naar zoeken maar die brengtje tot 15 km van Bourgas. Ten zuiden van Burgasging het naar links, landinwaarts, over GornoEzerovo en Troyanovo naar Karnobat. Alleen inhet begin moet je de weg vragen, daarna wijst hetzich, zoals meestal, vanzelf.

12 september. De Balkan is zodicht bij de kust nog niet hoog.De Riiski pas is maar 408meter. Alleen, omdat eenriviervalleitje overgestokenmoet worden, moet je tweekeer van 200 naar 400 meterklimmen. In Ivanski, eeneindje ten zuiden van Shumen,vind ik onderdak.

13 september. Een extra dag om Shumen tebezichtigen met zijn Ottomaanse ruines en degrote moskee.

14 september. 26 graden, enkele wolkjes en eendagtocht van 52 km zonder veel heuvels. Hetlandschap bestaat uit bos, afgewisseld door maïs-en zonnebloemvelden. De avondgeuren in

Targovishte doendenken aan Oldemarkt,Overijssel in 1950:geuren van verbrandhoorn van dehoefsmid.

15 september. Ik wilvandaag in Popovoaankomen. Ten zuidenvan de Balkan werktedie als windscherm,maar nu blaast een

In Beseda 27 schreef de heer PeterDas over zijn fietservaringen in Bulgarije in 2000, nu volgt deel 2 (met inkortingen).

Door Bulgarije op de fiets, deel 2

18

noordwestenwind in mijn gezicht. Je fietst doorgolvende heuvels, en als je de hogere heuvels inde verte wegdenkt, waan je je in Vlaanderen. Erzijn hier nog steeds veel trekdieren (paarden, ezelsen muildieren) maar er zijn ook tractoren engrotere landbouwmachines. Mensen trekken kleinekinderwagenachtige voertuigjes en een enkele keerberijdt men een ezel. De drukke spoorweg Sofia-Varna (passagiers en goederen) loopt hier vlaklangs.

16 september gaat de reis naar Veliko Tarnovo.Het autoverkeer is half zo druk als doordeweeks:50-100 auto's per uur. De stad is heel eigenaardiggelegen in een aantal bochten van de rivier deJantra, die haast weer in zichzelf terug meanderen.De Moezel is er niets bij. Onder de stad door loopteen tunnel voor de trein en voor het verkeer.

17 september. Mijn vanuit Sofia geboekte kamerligt in de oude stad, waar alles zo steil is dat dehuizen haast boven elkaar zijn gebouwd. Het huisligt aan een hobbelig straatje in een wirwar vansteile steegjes en trappen achter het museum, waarweinigen de weg weten. Het uitzicht is grandioos.In de diepe kloof loopt de Jantra, daaroverheenkijk je op een beboste helling. Arbanassi, een dorpop 4 km afstand (maar ook 260 meter hoger, zodatde inspanning om er te komen gelijk staat aan 20km vlak) heeft musea, kloosters en kerken. Eenvan de mooiste is de Rozhdestvo Hristovo ofChristus' geboortekerk. Een lage kerk, vrijwelzonder ramen, half ondergronds gebouwd enzonder toren. Er staat een muur omheen,daarachteris hij onzichtbaar.

De Turken eisten dat kerken laag bleven. Debinnenkant is geheel bedekt metmuurschilderingen uit de zestiende tot achttiendeeeuw. Een bezoek waard. In de directe omgevingvan Veliko Tarnovo liggen trouwens veel kloostersen de stad is een goede basis voor langer verblijf.

19 september. Ik volg de Jantra naar het noorden.Eerst een bezoek aan het Preobazhenski-klooster,erg mooi gelegen hoog op de westelijke hellingvan de Jantravallei. Het ligt gevaarlijk onder eenklif. Bij de laatste aardbeving zijn daarvan tweerotsblokken van elk toch wel tientallen tonnenlosgeraakt die de klokkentoren en kerk op eenpaar meter na gemist hebben. Ze liggen nu nog terweerszijden van de toren."Een wonder" heeft degebouwen gespaard. Dat wonder is ook eenwaarschuwing. Wie de kerk nog wil zien, moet datdoen vóór de volgende aardbeving. Aan deoverkant van de Jantra ligt, even hoog en ookonder een klif, een ander klooster. De Romeinseruines van Nikjup, iets verder, zijn al geslotenvoor bezichtiging. De Jantra stroomt verder naarde Donau in het noorden, mijn rit voert naar hetwesten, naar Vishovgrad, een klein plaatsje onderPavlikeni.

21 september. Vandaag verder naar het zuiden,recht op de Balkan af. Ik overnacht in hotelCorona in Etara, een voorstadje iets ten zuidenvan Gabrovo.

Laatste deel volgt in Beseda 29(Van de Shipkapas naar Sofia)

19

Recepten uit Nederland en Bulgarije

Appeltaart uit Barneveld

Ingrediënten:Het deeg: 300 gram bloem, snufje zout, 1 pakjevanillesuiker, 100 gram witte basterdsuiker, 1 ei,200 gram boter, bakpoeder (facultatief). De vulling: 750-1000 gram fris zure appelen,eetlepel cognac of rum, eetlepel suiker, halvetheelepel kaneel, 50 gram rozijnen of krenten, 150gram poedersuiker, 2 theelepels kirsch metcitroensap. Gereedschap: deegrol en springvormvan ca. 26 cm doorsnee met bodem en messen.

Doe de bloem in een kom met zout, vanillesuikeren basterdsuiker. De harde boter erin en met 2messen verdelen totdat de klontjes de groottehebben van een doperwt. Het ei toevoegen en alleskneden met een koele droge hand tot eensamenhangende bal. Soms wordt er nog watbakpoeder door het deeg gemengd. De deegbalnog even in de koelkast leggen voor hij uitgeroldwordt. Uitrollen (met deegrol) op een met bloembestoven tafel of aanrecht tot een ronde lap. 2/3devan het deeg langs de randen van de springvormen over de bodem verspreiden en aandrukken. 1/3de deel bewaren voor bovenop de taart.

Appels schillen, in vieren snijden en deklokhuizen verwijderen. Daarna appels in kleineplakjes snijden en vermengen met de cognac ofrum, suiker kaneel, rozijnen of krenten. Ditmengsel over de deeglaag verdelen en met devlakke hand iets aandrukken. De rest van het deeguitrollen tot de grootte van de bodem en bovenophet mengsel leggen. De randjes stevig aandrukken.Het deeg bovenop met een vork inprikken zodatdoor de ontstane gaatjes stoom kan ontsnappen.

Taart in de vorm op het rooster (onderste stand)van de (voorverwarmde) oven zetten. Op 200graden Celsius in 55 minuten laten bruinbakken.De hele taart met glazuur van poedersuiker, kirschen citroensap bestrijken.

Luie Banitsa uit Tishevitsa (Vratsa regio)

Ingrediënten:500 gram feta (sirene), 800 gram witte suiker, 6 eieren,1300 ml water, ongeveer 150 mlzonnebloemolie, 50 gram gist, ongeveer 1000 grambloem. Gereedschap: deegrol en ronde bakvorm.

Het deeg: Los het gist op in 100 ml warm (lauw)water. Verdeel de bloem in tweeën. Giet het watermet de gist op een gedeelte van de bloem en voegdaarop de 6 (van tevoren geklopte) eieren. Voeggeleidelijk kleine hoeveelheden van het restant vande bloem tijdens het kneden toe totdat je eengemiddeld harde deeg krijgt. Het kan zo zijn dat jeniet alle bloem hoeft te gebruiken, dit is afhankelijkvan de grootte van de eieren.Verdeel het deeg in 4 gelijke porties met de vormvan een bal. Smeer de vier deegballen in met olie enlaat ze 10 minuten rijzen. Rol een deegbal plat meteen deegroller en zet deze aan de kant. Doehetzelfde met een tweede bal. Smeer de eerste plattelaag met olie en leg de tweede daar bovenop. Smeerook deze met olie in. Rasp 250 gram feta boven opde tweede laag. Rol vervolgens de beide lagengelijktijdig op (zoals je pannenkoek oprolt). Druk(knijp) de rol met vettige vingers stevig aan zodatdie niet uit elkaar rolt. Maak van de lange rol eeningerolde rol in de vorm van een spiraal. Plaats dezein het midden van een met zonnebloemolieingevette (bodem en wanden) ronde bakvorm. Doede andere 2 ballen als de eerste 2 maar rol de langerol om de al in het midden gelegde delen heen. Deoven stelt u van te voren in op 250 graden (boven enonder bakken). Bak het door totdat het een mooieroodbruine kleur krijgt. Laat het afkoelen.

De siroop: Neem 1200 ml water en 800 gram suikeren breng ze aan de kook. Verdeel vervolgens desiroop gelijkmatig over de al afgekoelde banitsa.Dekt de banitsa af met een doek en laat het zoverder afkoelen. Dober apetit !