1

Kinderrevalidatie Behandelvisie 2016-2020

2

Rotterdam, juli 2015

Management afdelingen Kinderrevalidatie

3

Behandelvisie

Inleiding

In dit document wordt de visie van Rijndam Kinderrevalidatie ten aanzien van het behandelen en

begeleiden van kinderen en hun systeem beschreven. Rijndam Kinderrevalidatie kent de volgende

kinderafdelingen: pijn- en kinderrevalidatie, kinderrevalidatie 0-4 jaar en kinder- en jeugdrevalidatie

4-18 jaar. Het thema van deze visie is ‘client-centered care’. Dit begrip wordt hieronder toegelicht.

Vanuit dit hoofdthema zijn koppelingen gemaakt naar andere aspecten die te maken hebben met dit

thema. Deze aspecten worden toegelicht in deze behandelvisie.

Maatschappelijke ontwikkelingen

De samenleving is de afgelopen decennia sterk geïndividualiseerd. In de gezondheidszorg vindt dat

onder meer zijn vertaling in een toegenomen cliëntgerichtheid. Er vindt momenteel een

paradigmaverschuiving plaats van een medisch gezondheidsmodel naar een breder perspectief. Dit

bredere perspectief focust zich op autonomie met daarbij een centrale rol voor het gezin en het

kind.

Tegenwoordig wordt ook wel over een cliënt gecentreerde benadering gesproken; een benadering

waarbij de mening van de cliënt bij de besluitvorming en behandeling meer en indien mogelijk het

meeste gewicht in de schaal legt. Door de individualisering krijgen persoonlijke voorkeuren meer

ruimte. Deze voorkeuren spelen ook een rol in de contacten tussen zorgverlener en gezin & kind

(cliënt). Mensen behouden de regie over hun eigen leven en stellen zich vanuit hun zorgbehoeften

kritisch op.

Via de moderne media kan de cliënt veel informatie vinden over wat er (technisch) in de

gezondheidszorg mogelijk is. Cliënten informeren zich voor het bezoeken van zorgprofessionals via

internet en hebben soms al een aantal mogelijke antwoorden paraat. Vaak heeft een cliënt

ideeën over de geëigende therapie. Desondanks betekent toegang tot relevante

gezondheidsinformatie op zich niet dat mensen daadwerkelijk op korte termijn kunnen veranderen:

obstakels op diverse terreinen (op sociaal of fysiek terrein en iemands impliciete opvattingen over

gezondheid en ziekte) vormen daartoe soms grote belemmeringen.

Naast haar taak op het gebied van goede voorzieningen ziet de overheid zich gesteld voor de taak

oplossingen te vinden voor de groeiende kosten van de zorg. Diverse beleidsmaatregelen zijn erop

gericht kosten te beheersen en efficiënte zorg te bieden. Kostenbeheersing leidt ertoe dat er minder

intramurale zorg geïndiceerd wordt, wat een verschuiving van intra- naar extramurale capaciteit met

zich meebrengt1. Er vinden veranderingen plaats in de wet- en regelgeving, zoals o.a. de jeugdwet,

wet op passend onderwijs en wet op maatschappelijke ondersteuning.

Al deze veranderingen in paradigma, maatschappelijke ontwikkelingen en zorgbekostiging vragen

van zorgverleners dat er een andere kijk komt met betrekking tot het behandelen van een kind en

zijn systeem.

Met deze maatschappelijke veranderingen in het achterhoofd is er bij de kinderrevalidatie een

omslag in denken over revalidatie gekomen. Het uiteindelijke doel wat we willen bereiken, is dat een

kind zo zelfstandig mogelijk met eigen regie en autonomie aan de maatschappij kan deelnemen.

1 KNGF Beroepsprofiel Fysiotherapeut

4

Revalidatie is niet het enige onderdeel wat bijdraagt aan eigen regie en autonomie, daarvoor zijn

meerdere factoren verantwoordelijk, zoals ook uit onderzoek blijkt.

De focus is verschoven van behandelen op functieniveau naar behandelen op participatieniveau,

waarbij kind en ouders steeds meer eigen regie nemen. Er wordt ontwikkelingsgericht en

toekomstgericht gewerkt. Daarnaast is er een verandering van aanbodgerichte zorg naar

hulpvraaggerichte zorg. Deze veranderingen hebben ertoe geleid dat er een nieuwe visie op

behandelen nodig is en geïmplementeerd moet worden in het behandelteam.

Client-centered care

Uitgangspunt bij het behandelen van kinderen en jongeren is de International Classification of

Functioning, Disability and Health for Children and Youth (ICF-CY).

Daarnaast is ook de visie van Rijndam leidend voor de behandelvisie van de kinderrevalidatie. Binnen

deze algemene visie van Rijndam wordt gesproken over eigen verantwoordelijkheid voor de cliënt,

partnership en het vergroten van de rol van de cliënt. De kinderrevalidatie in Rijndam behandelt

volgens het begrip ‘client-centered care’ waarbij de therapeut een coachende adviserende rol neemt

en ouders en hun kind eigen regie hebben.

Onderdeel van client-centered care is het gezinsgericht werken. Het gezinsgericht werken bestaat uit

een set van waarden, attitudes en benadering voor zorg voor het kind en gezin. Elk gezin is uniek en

het gezin kent de behoeften en mogelijkheden van het kind. De zorgverleners werken samen met

het gezin en gezamenlijk worden keuzes gemaakt over de ondersteuning die het kind en het gezin

ontvangen 2.

Begrippen die nu centraal staan binnen de revalidatiebehandeling zijn autonomie, participatie en

eigen regie. Wanneer we spreken over autonomie, dan wordt bedoeld dat een kind en/of zijn

systeem zelf bepaalt waarin het participeert en hoe dit gebeurt. Participatie verwijst dan naar het

deelnemen aan het dagelijkse en maatschappelijke leven3. Eigen regie verwijst naar het vermogen

om zelf sturing te geven aan je leven. De mate waarin een persoon eigen regie kan nemen, is

cultureel en context gebonden en dat is dus een aspect waarmee rekening gehouden wordt.

2 Canchild; https://www.canchild.ca/en/childrenfamilies/about_fcs.asp

3 Beroepsprofiel Ergotherapeut

5

Eigen regie is gerelateerd aan zelfmanagement. Zelfmanagement betekent dat cliënten zelf kiezen in

hoeverre men de regie over het leven in eigen hand houdt en mede richting geeft aan hoe

beschikbare zorg wordt ingezet, om een zo optimaal mogelijke kwaliteit van leven te bereiken of te

behouden. Zelfmanagement is effectief wanneer mensen in staat zijn zelf hun gezondheidstoestand

te monitoren en de cognitieve, gedragsmatige en emotionele reacties te vertonen die bijdragen aan

een bevredigende kwaliteit van leven4.

De competenties die een ouder en kind nodig hebben om tot autonomie, eigen regie en

zelfredzaamheid te komen zijn:

• kennis van de aandoening;

• mogelijkheden en oplossingsrichtingen;

• benutten van vaardigheden binnen de mogelijkheden;

• inzicht in eigen ontwikkelpotentieel.

Coaching

Zowel passend bij de visie van Rijndam om steeds meer coachend te behandelen en meer

servicegericht te gaan werken, is het coachen van het bredere systeem om het kind heen. Gedacht

kan worden aan ouders, leerkrachten en perifere therapeuten.

Coaching van ouders

Vanuit de ‘client-centered care’ hebben ouders een andere rol. Een rol waarbij zorgverleners ouders

meer zullen coachen om te komen tot een situatie waarin het kind en het gezin de eigen regie voert.

Door meer te coachen, wordt toegewerkt naar ‘minder pamperen’. Hierbij gaat het voor ouders,

therapeuten en artsen ook om ‘durven loslaten ’of eigenlijk ‘ anders vasthouden’. Dit vraagt van

zorgverleners een variëteit aan coaching technieken die moet aansluiten bij kind en gezin.

Dit vraagt zowel van zorgverleners als ouders een verandering. Voor ouders vindt er een verandering

plaats waarbij ze in het begin van het revalidatietraject wat meer aan de hand worden

meegenomen. Ze krijgen onder andere meer aandoeningsspecifieke informatie en handvatten om

hun kind thuis te begeleiden, terwijl al spoedig en in oplopende mate meer autonomie bij de ouders

ligt om zelf belangrijke beslissingen in het revalidatietraject te nemen.

Dit vraagt (deels)een mentaliteitsverandering ook van zorgverleners om ouders als deel van het

team en als deskundige te zien. Ouders moeten groeien in deze rol en hebben mogelijk

ondersteuning nodig bij het leren stellen van hulpvragen. Het erkennen van ouders als deskundigen

binnen het revalidatieproces en werkelijk een samenwerkingsrelatie met hen aangaan, is een

belangrijke factor succesfactor in het bieden van ‘empowerment’ aan de ouders en het komen tot

de beste zorg. Een samenwerkingsrelatie aangaan en daarin het coachen van ouders, is gebaseerd

op vertrouwen, open communicatie en overleg over de rol van een ieder in het team5. Het vraagt

van een zorgverlener ook dat zij ouders en kind een spiegel voorhouden in situaties waarin niet

realistische doelen worden gesteld door ouders en/of kind. Andersom vraagt het van ouders dat zij

zorgverleners een spiegel voorhouden in situaties waarin door zorgverleners (te) gemakkelijk

bereikbare doelen worden voorgesteld. Daarnaast moeten therapeuten oog hebben voor de

culturele context van een gezin, waarbij gekeken moet worden of de behandeling past bij de

mogelijkheden en wensen van een gezin.

4 http://www.zorgvoorbeter.nl/ouderenzorg/Zelfredzaamheid-zelfmanagement-ouderen.html

5 MacKean, G.L., Thurston, W.E., & Scott, C.M. (2005). Bridging the divide between families and health

professionals’ perspectives on family-centred care. Health Expect/ations, 8.

6

Tevens vraagt dit mogelijk ook een shift van probleemgericht denken/werken naar oplossings- en

competentiegericht denken/werken en ouders met dergelijke gesprekstechnieken te ondersteunen.

Hiervoor is het nodig dat zorgverleners voldoende vaardigheden hebben om ouders en het bredere

systeem te kunnen coachen.

Coaching van het kind

Aansluitend bij de visie vanuit de ‘client-centered care’ dat er meer focus op participatie en

autonomie ligt en ouder en kind zelf de regie krijgen, is het van belang ook het coachen van het kind

hierbij te betrekken. Als revalidatieteam dient men zich de volgende vraag te stellen:

• Hoe kunnen we zoveel mogelijk aansluiten bij de autonomiebehoefte van het kind en zijn

competentiebeleving?

• Wat hebben de kinderen naast functionele mogelijkheden nodig om dingen aan te pakken?

• Hoe vergroot je (indien nodig) hun zelfvertrouwen en durf om zelf dingen aan te pakken?

Een achterliggende visie binnen het aansluiten bij de autonomiebehoefte is het werken vanuit de

cirkel van veiligheid. Het vertrekpunt van deze cirkel is dat de vertrouwde therapeut (of ander

behandelend teamlid) (gehechtheidsfiguur in de gehechtheidtheorie) voor het kind een veilige basis

verschaft. Kinderen rekenen erop dat de therapeut actief het exploreren aanmoedigt en

ondersteunt. Voor het kind is het belangrijk dat de therapeut opmerkzaam, behulpzaam en

responsief is tijdens het exploreren. Kinderen kunnen zo leren wat er in de wereld is, wat zij in de

wereld kunnen doen. Wanneer er door exploratie frustratie optreedt, is dat ook een leerproces dat

de therapeut als veilige haven kan benoemen. Kinderen kunnen zo experimenteren met nieuw

gedrag en hun eigen competenties en autonomie ontdekken 6.

Coaching van zowel ouders als kinderen vanuit de ‘client-centered care’ is dat de sterke kanten van

families en kinderen worden herkend en dat hierop wordt voortgebouwd, ook in moeilijke of

uitdagende situaties en respecteren dat er verschillende vormen van coping per individu zijn.

Wanneer kinderen kun eigen sterke kanten ontdekken, is dit een voedingsbodem voor het

opbouwen van vertrouwen in zichzelf en zelf keuzes te leren maken over hun gezondheid,

revalidatieproces en verdere leven 7.

1e lijn, dagopvang en school

Rijndam is een partner in de keten van zorg rondom het kind en zijn systeem en is groot voorstander

van samenwerking binnen de ketenzorg. De eerstelijn vervult dichtbij huis ook een belangrijke rol in

deze ketenzorg. Vanuit ‘client-centered care’ is samenwerking met de eerstelijn onlosmakelijk

verbonden met het revalidatieproces van het kind en zijn systeem. Rijndam Kinderrevalidatie zoekt

de samenwerking met de eerstelijn. Voorop staat dat de eerstelijns therapeut het kind dichtbij huis

coacht. Wanneer specifieke kennis en zorg nodig is van een multidisciplinair team, levert Rijndam

Kinderrevalidatie dit. Zowel het kind, de ouders als de eerstelijns therapeut, die deel uitmaakt van

het systeem, worden door ons gecoacht. Het is niet de bedoeling dat Rijndam de behandeling van

het kind overneemt, maar juist dat het systeem adviezen en hulp ontvangt om dichtbij huis weer

verder te kunnen.

6 Marvin, R., Cooper, G., Hoffman, K., & Powell, B. (2002). The Circle of Security project: Attachment-

based intervention with caregiver-pre-school child dyads. Attachment and Human Development, 4, 107-124. 7 Malouin, R. A. (2013). Positioning the Family and Patient at the Center: A Guide to Family and

Patient Partnership in the Medical Home. American Academy of Pediatrics.

7

Dit werkt tevens zo voor het coachen van leerkrachten en de kinderdagopvang. Het bieden van

vaardigheden en kennis over o.a. ziektebeelden, aanpassingen, hulpmiddelen en prognoses, zodat zij

zelf weer voldoende handvatten krijgen om de coaching aan het kind aan te bieden, daarbij

aansluitend bij de competenties, wensen en regievoering van het kind.

Oudercommunicatie

Een goede oudercommunicatie is essentieel om te komen tot een goede samenwerking die

ondersteunend en coachend is. Hierbij is wederzijdse informatie-uitwisseling, afstemming van zorg

en een goede communicatie van belang.

Rijndam Kinderrevalidatie betrekt ouders actief bij het maken van keuzes rondom het

revalidatietraject, door ze te motiveren bij de revalidatie-overleggen aanwezig te zijn en een inbreng

en gelijkwaardige stem te hebben. Ook worden ze zoveel mogelijk ingezet en betrokken bij de

behandelingen door gebruik te maken van een digitaal ouderportaal en ze actief uit te nodigen om

behandelingen bij te wonen, zodat ze gecoacht kunnen worden en zelf thuis aan de slag kunnen

gaan.

Aan het begin van het revalidatietraject (rondom de vierde verjaardag) wordt het

capaciteitenprofiel (figuur 1) besproken, zodat ouders inzicht krijgen in het verwachte

toekomstperspectief van hun kind. Er wordt toekomstgericht gewerkt.

Capaciteitenprofiel (CAP): extra zorgbehoefte (0=passend bij de leeftijd – 5=volledig afhankelijk)

Fysieke belastbaarheid

Reden:

Motorische functies

Reden:

Zintuigelijke functies

Reden:

Mentale functies

Reden:

Stem- en spraakfuncties

Reden:

Figuur 1: CAP

Om de juiste afstemming te krijgen met ouders, is het van belang ook hun mening te weten. Dit

wordt gedaan middels landelijke onderzoeken zoals de CQ index. Echter geeft directe feedback van

ouders meer diepgang, waardoor de kwaliteit van zorg verbetert. RVE Kind & Jeugd 4-18 bereikt dit

door bijvoorbeeld spiegelgesprekken of focusgroepen te houden.