i

WAERBEKE

strategisch beleidsplan 2016-’20

WAERBEKEstilte | beweging

strategisch beleidsplan 2016-’20

[w]

waerbeke vertrekt vanuit stilte, niet vanuit de processen die naar stilte voeren. Stilte is de natuurlijke staat. Stilte is aan-wezigheid, aan-wezig-zijn. De natuurlijke staat is aanwezig-zijn, los van cultuur. Als natuurlijke staat kan stilte wel aanleiding zijn tot cultuur. Vertrekkende vanuit stilte initieert en begeleidt waerbeke processen die naar stilte voeren: waerbeke is een sociaal-culturele beweging. Zo is stilte onuitsprekelijk, immanent: de dragende kracht waardoor al het an-dere mogelijk is, zonder te oordelen of te veroordelen. Door catharsis maakt een mens verbinding met stilte als dragende kracht. Mensen kunnen hun leven wijden aan catharsis en uitnodigen tot collectie-ve catharsis. waerbeke nodigt uit tot catharsis, tot metanoia, tot transitie, tot ommekeer. Catharsis is ontdekken dat lijden, verdriet, conflict er altijd geweest zijn. Catharsis is in zichzelf ontdekken dat er twee wegen open lig-gen: bron van conflict zijn, bron van stilte zijn. Uit stilte als bron is waerbeke ontsprongen: als mogelijkheid voor ve-len om te herbronnen, als mogelijkheid voor velen om pijn te verzachten. waerbeke vertrekt vanuit het stiltegebied om een andere kijk, een bredere invalshoek – los van confessies, religies, levensbeschouwingen, meningen – mogelijk te maken. Vanuit het hart van dit stiltegebied weerklinkt de uit-nodiging om bron van stilte te zijn. Het aanreiken, kenbaar maken en integreren van die mogelijkheid is de sociaal-culturele opdracht van waer beke.

— Dirk Sturtewagenuit: dagopening waerbeke conferentie 2015, Museum M Leuven, dinsdag 20 oktober

(deze tekst kwam tot stand naar aanleiding van het visieweekendmet de planningsgroep in Waasmunster, 4-5 juli 2015)

inleiding 5

vooraf 7

1. organisatieprofiel 11

1.1 centrum waerbeke – een brok voorgeschiedenis 13

1.2 waerbeke | beweging – gisteren en vandaag 17

1.3 Overzicht sterkhouders 30

2. missie & visie 41

2.1 Missie 42

2.2 Visie 42

2.3 Doelgroepen 47

Glossarium 47

3. beleidsuitdagingen & -opties 49

3.1 Interne & omgevingsanalyse 50

3.2 SWOT-correlatiekader 56

3.3 Beleidsuitdagingen & -opties 58

4. strategische & operationele doelstellingen 59

Vooraf 62

4.1 Verder ontwikkelen en versterken van het professionele ervarings- en expertisecentrum rond stilte, rust en ruimte 62

4.2 Werken aan een praktijkgemeenschap die duurzame ontwikkeling, diversiteit en dialoog behartigt en realiseert vanuit het creatieve en verbindende vermogen van stilte, rust en ruimte 67

4.3 Aanbieden van vorming en ondersteuning aan stiltebemiddelaars 72

4.4 Inspireren, informeren en sensibiliseren van verschillende doelgroepen met het oog op maatschappelijke innovatie 75

4.5 Actie voeren met partners naar verschillende doelgroepen toe 78

5

inleiding

Voor u ligt het beleidsplan 2016-’20 van waerbeke, de beweging die stil-te, rust en ruimte als voorwaarde tot leefkwaliteit koestert en bevordert. Beweging is een belangrijk woord: waerbeke heeft de laatste jaren dis-creet maar vasthoudend veel mensen geïnspireerd, samengebracht en on-dersteund om vanuit allerlei perspectieven en achtergronden stilte, rust en ruimte gestalte te geven. Beweging was en is er in de organisatie zelf. Die is uitgegroeid tot een breed platform van geëngageerde medewerkers, vrijwilligers, stiltebemiddelaars en geïnteresseerden. Dit plan is dan ook voor iedereen die bij waerbeke betrokken is een leidraad. Het is tot stand gekomen dankzij een intensief traject, waar veel mensen aan hebben mee-gewerkt. Het is een gedragen plan, waarmee we de komende tijd nog meer mensen bij onze werking willen betrekken en hen daarmee stilte, rust en ruimte willen laten ervaren. Wat we willen bereiken en waarom beschrijven we in dit document uit-voerig. We geven aan hoe we onze missie gestalte willen geven, maar we weten ook dat de weg erheen niet altijd voorspelbaar en recht zal zijn. We vertrouwen erop dat de weloverwogen doelstellingen die we in dit docu-ment hebben neergelegd voldoende basis zullen bieden om in de praktijk van alledag de juiste keuzes te maken. We schetsen in dit plan de geschiedenis van waerbeke, de brede om-geving waarin en de vele sterkhouders met wie waerbeke werkt. We on-derbouwen onze doelstellingen en geven aan hoe we ze willen realiseren, inhoudelijk en financieel. We geven ook aan hoe dit plan tot stand is geko-men, dankzij een inspirerend cocreatief proces, dat waerbeke als organi-satie versterkt en verdiept heeft. In een jachtige, complexe en divergerende wereld willen we met stilte, rust en ruimte bijdragen aan dialoog, ont-spanning – individueel en maat-schappelijk – en zingeving. Er zijn de afgelopen jaren grote stappen gezet, we gaan er nog vele aan toevoegen. We werken rond een niet altijd even makkelijk uit te leggen thema, maar we zijn ervan overtuigd dat we als waerbeke het verschil kunnen (helpen) maken met onze bijdrage aan de transitie naar een leefbare, duurzame en verdraagzame samenleving.

Iris Steen Agnes Pauwels Dirk Sturtewagenvoorzitter secretaris coördinator

Stilte is geen koopwaar. Het is ook niet louter een middel ter bevordering van innerlijke rust en persoonlijke groei. Het is ook een ‘publieke kwestie’. Dat wil zeggen, een aangelegenheid die ons als samenleving aanbelangt, waarvoor we als gemeenschap moeten zorg dragen en die we in de publieke sfeer bespreekbaar moeten maken. In die zin situeert Waerbeke zich in de traditie van het sociaal-cultureel werk dat in het verleden maatschappelijke kwesties, zoals onderwijs, gezondheidszorg, duurzaamheid, armoede mee op het publieke forum heeft gebracht en uitgediept. Op die manier probeert Waerbeke ook in te gaan tegen de privatiseringstendens die ook in het volwassenenvormingswerk om zich heen grijpt. De last van het zich flexibel aanpassen aan de continue stroom van eisen, verwachtingen, veranderingen en uitdagingen, maar ook het vinden van antwoorden op bedreigingen van een risicovolle samenleving, wordt vandaag in toenemende mate op de schouders van individuen gelegd. Hij/zij wordt verantwoordelijk gemaakt voor de oplossing

van problemen die zijn/haar individuele draagkracht overstijgen, terwijl deze onderdeel zouden moeten zijn van collectieve, maatschappelijke verantwoordelijkheid. Daarom is het van belang dat sociaal-culturele organisaties deze gedeelde verantwoordelijkheid aan de orde blijven stellen en daarmee ingaan tegen de om zich heen grijpende privatiserings- en individualiseringstendensen. Ook voor stilte dragen we gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Het behoort tot het domein van de ‘commons’. Dit zijn hulpbronnen (zoals schone lucht, water, het publiek domein) die onder het gezamenlijk beheer van een groep of een samenleving vallen en waarop geen afgebakende (geprivatiseerde) rechten bestaan.

— Danny Wildemeersch, ‘Stilte – Een publieke kwestie’,in: Stilte, Essays over cultuur, macht en verandering,

ASP, Brussel, 2015

Stiltegebied Dender-Mark. Foto: Patrick De Spiegelaere

7

Vooraf

Na zeven jaar pionieren, is waerbeke vzw sinds 2011 werkzaam als gesub-sidieerde beweging binnen het sociaal-culturele volwassenenwerk. De organisatie bracht in deze omgeving een nieuw, maatschappelijk relevant verhaal binnen, waarin de kwaliteiten stilte, rust en ruimte centraal staan. Geen makkelijke opgave, vooral omdat de financiële middelen in feite on-toereikend waren om alle beoogde ambities en doelstellingen te volle te kunnen realiseren. Uiteindelijk gaan we met volle moed en enthousiasme een nieuwe fase in. Zoals het zich nu laat uitschijnen, zullen de subsidies voor de volgende beleidsperiode worden opgetrokken tot het wettelijke minimum. Hierdoor kunnen we op de ingeslagen weg doorgaan en verder groeien als sociaal- culturele beweging. Intussen is de dagelijkse werking van de organisa-tie een stuk professioneler geworden en zijn er – mede op advies en aanbe-veling van de visitatiecommissie [2014] en vele geëngageerde betrokkenen – heel wat stappen gezet om de werking van waerbeke te optimaliseren en naar de toekomst toe te vrijwaren. Dit nieuwe beleidsplan is de vrucht van een intensief, leerrijk proces. Stafmedewerkers en bestuurders konden hierbij rekenen op de inzet, er-varing, inzichten en expertise van vele vrijwilligers, ‘stiltebemiddelaars’ en sterkhouders. Het is dank zij hen dat waerbeke vandaag een groeiende, zeer actieve én unieke organisatie is. Graag willen we iedereen die ons hierbij hielp, vooraf even danken. Met de raad van bestuur en een ruime resonantiegroep vonden het afge-lopen jaar regelmatig overlegmomenten – zelfs een tweedaagse! – plaats. Met dit beleidsplanningsteam o.l.v. procesbegeleider Iris Steen werd eveneens een duidelijk tijdpad afgesproken. Er werd ook intens gecommu-niceerd en teruggekoppeld via digitale weg. Voorts was er regelmatig overleg in kleinere werkgroepen en waren er talrijke individuele contacten met sterkhouders, sleutelfiguren en exter-ne deskundigen. Veel tijd en aandacht gingen eveneens naar overleg en inhoudelijke toetsing met partners en actoren op het terrein. Ook werd meermaals een beroep gedaan op het netwerk van sleutelfiguren in bin-nen- en buitenland met het oog op uitwisseling en nauwere samenwerking in de toekomst. Uiteindelijk is dit beleidsplan evenzeer de vrucht van ruim tien jaar exploratie van het thema ‘stilte, rust en ruimte’, expertiseopbouw, praktijkervaring en (inter)nationale netwerking. Veel aandacht, tijd en energie gingen uit naar de evaluatie van de oor-

8

spronkelijke missie op basis van een goed onderbouwde visie en een kri-tische omgevingsanalyse. Voorliggend document is – net zoals voor de beleids periode 2011-’15 – in de eerste plaats als een intentienota op te vatten. Het werd volledig uitgewerkt in nauwe samenspraak met de leden van de raad van bestuur en de verruimde algemene vergadering van waer-beke vzw en vertegenwoordigers van de belangrijkste sterkhouders. Dit beleidsplan geeft inzage in de werking en de ambities van waerbeke, zoals gevraagd door de subsidiërende Vlaamse overheid. Het is evenwel in de eerste plaats opgevat als een belangrijk werkinstrument voor onszelf. In zekere zin bevat het de gps-software voor de komende vijf jaar. De routes en de verkenningen die we uiteindelijk zullen doen, blijven natuurlijk nog grotendeels ongewis. In vergelijking met vorig beleidsplan (2011-’15) is ernaar gestreefd een (meer) bevattelijk en leesbaar werkstuk af te leveren, wat hopelijk ook de gebruiksvriendelijkheid ervan bevordert. Op basis van de geactu-aliseerde missie en visie konden we de strategische en operationele doel-stellingen vastleggen. De acties en indicatoren zijn veeleer richtinggevend en zullen in de jaarplannen en voortgangsrapporten duidelijker worden bepaald. De hoofdstukken over de historiek en de evaluatie van de voorbije (en nog lopende) werking – inclusief de swot-analyse en het overzichtelijke correlatiekader – leveren belangrijke bouwstenen op voor het ambitieuze strategische plan voor de beleidsperiode 2016-’20. In wat volgt, wordt voortgebouwd op de krachtlijnen die waerbeke in de loop der jaren heeft uitgezet en op inzichten hoe ze zich als sociaal-culturele beweging het best maatschappelijk kan verankeren. Bij de uitwerking van het strategische beleidsplan 2016-’20 is zoveel mo-gelijk gedacht vanuit de basisnoties en het oogmerk van de huidige regel-geving voor sociaal-cultureel volwassenenwerk [decreet van 4 april 2003, inclusief alle latere wijzigingen en aanpassingen (tot 6 december 2013); uitvoeringsbesluit van 5 september 2008 en memorie van toelich-ting]. We kregen onderweg zowel van het steunpunt voor sociaal-cultureel volwassenenwerk socius als van FOV [Federatie van Organisaties voor Volksontwikkelingswerk] geregeld bijkomende begeleiding, advies en steun.

9

Overzicht beleidsplanningstraject

Dit beleidsplan is de vrucht van minstens één jaar intensieve samenwer-king tussen betrokken vrijwilligers, actieve (bestuurs)leden, stafmedewer-kers en experten:

augustus-november 2014 samenstelling van een door de Raad van Bestuur gesteund beleidsplan-

ningsteam:Joris Capenberghs (stafmedewerker Waerbeke), Marc Colpaert (Intercultureel Management CIMIC), Aintzane de Aguirre (internati-onaal vluchtelingenwerk, juriste), Inge De Boeck (wandelcoach, vrij-williger Waerbeke), Emiel De Keyser (schilder, voorzitter Waerbeke), Carine De Wilde (vrijwilliger Stilteplatform Gent), Catherine Harotte (UZ Gent – paliatieve afdeling), Agnes Pauwels (psychologe), Iris Steen (procesbegeleider), Dirk Sturtewagen (coördinator Waerbeke), Vera Tessely (logopediste, gehandicaptenzorg), Yola Thienpont & Guy Saey (beheerders Stiltehuis), Gerolf T’Hooft ( filosoof, uitgever), Christa Truyen (stafmedewerker Vormingplus Kempen), Ilse Van Gorp (pro-jectleider Strategische Projecten Kempen), Paul Vandenabeele (ambte-naar LNE), Jean Vroemen (ambtenaar Provincie Nederlands Limburg)

GegevensverzamelingInterviews per mail & live met 20-tal stakeholders, vooral in het kader van het lopende STeRio-traject (2014-’15)

Onderzoek naar de heersende trends m.b.t. de behoefte aan en de beleving van stilte, rust en ruimte

Actualiseren & aanvullen stakeholderoverzicht

zaterdag 6 december 2014 (hele dag) Algemene Vergadering in Waarbeke

Overleg beleidsplanningsgroep o.l.v. Iris Steen als procesbegeleider Toelichting & planning planningstraject

zaterdag 10 maart 2015 (hele dag) Algemene Vergadering in Waarbeke Overleg beleidsplanningsgroep SWOT-analyse en beleidsuitdagingen

10

beleidsweekend 4-5 juli 2015 in Abdij Roosenberg (Waasmunster) Samenkomst planningsgroep o.l.v. Iris Steen

Diepgaande uitwisseling over de unieke betekenis en meerwaarde van Waerbeke als maatschappelijke stiltebeweging

Herdenken van visie & missie vanuit verschillende werkgroepen en op ba-sis van intervisie

dinsdag 14 juli 2015 in Waarbeke (namiddag) Samenkomst beleidsplanningsgroep Bespreking visietekst & missie

zaterdag 19 september 2015 (hele dag) Samenkomst planningsgroep

Presentatie en debat over ‘Waerbeke & maatschappelijke innovatie’ o.l.v. Gie Van den Eeckhaut (projectleider ‘Maatschappelijke innova-tie’ bij Socius)

Verkenning, bespreking en vastlegging van strategische en operationele doel-stellingen

september 2015Diverse skype-conferenties & digitaal overleg met planningsgroep en

met procesbegeleider Iris SteenIndividuele gesprekken leden Raad van Bestuur en Algemene VergaderingOverleg netwerk van sleutelfiguren en individuele sterkhoudersOverleg met diverse partners en actoren op het terreinOverleg en afstemming met accountant i.v.m. begroting 2016-‘20

oktober 2015 Redactiewerk stafmedewerkers 7 november 2015 Algemene Vergadering in Waarbeke Aanstelling vernieuwde Raad van Bestuur Goedkeuring Beleidsplan & Begroting 2016-’20

november 2015 Finetuning, afwerking en vormgeving einddocument

11

1Organisatieprofiel

Het leven van alledag in Waarbeke, met op de achtergrond het Waerbekehuis. Foto: Katrijn Van Giel

13

1.1 centrum waerbeke Een brok (voor)geschiedenis

Waerbeke is genoemd naar het dorp Waarbeke, deelgemeente van Geraards bergen, gelegen in het hart van het Stiltegebied Dender-Mark.

In 2002 werd waerbeke (toen nog centrum waerbeke) als burgerini-tiatief opgericht naar aanleiding van de opstart van het proefproject stiltegebied dender-mark, het eerste officieel erkende stiltegebied in Vlaanderen. De vereniging heeft als hoofddoel ‘de bevordering van de be-leving, vrijwaring en duurzame ontwikkeling van de kwaliteiten stilte, rust en ruimte in de samenleving’. Hiertoe ontwikkelde, organiseer-de en stimuleerde waerbeke in de loop der jaren concrete projecten en voorbeeldpraktijken met partners uit allerlei disciplines en sectoren. Bijzondere aandacht ging altijd naar een maatschappelijk geïntegreer-de en integrale, beleidsdomeinoverschrijdende aanpak. Zo werkte de organisatie spontaan en geleidelijk aan de opstart van een inspirerende stiltebeweging in Vlaanderen op lokaal, regionaal en landelijk ni-veau. Met het oog op de indiening van de beleidsnota (2011-’15) om als ‘soci-aal-culturele beweging’ te worden erkend, keurde de Algemene Vergadering van de vzw op 1 maart 2010 een naamswijziging en actualisering van de doelstellingen van de vereniging goed. Met waerbeke wilde ze het bewe-gingskarakter van de organisatie meer beklemtonen: ‘beweging van cre-atieve bron tot maatschappelijke stroming’. Ook (inter)nationaal had waerbeke intussen een wijdvertakt net-werk met experts en ervaringsdeskundigen opgebouwd. Uit wat volgt, moge blijken dat de organisatie in de pioniersjaren in vrijwel alle beleids-domeinen actief is geweest, zoals o.a. leefmilieu, kunsten & erfgoed, on-derwijs, volksgezondheid & welzijn, landbouw & platteland, economie, ruimtelijke planning, justitie… Voor een overzicht van de brede waaier van initiatieven en realisaties wordt verwezen naar de verschillende Waerbeke | cahiers en naar de historiek die in het vorige beleidsplan 2011-’15 uitvoerig werd geschetst, Zonder te willen ingaan op alle aspecten en werkterreinen, verdienen twee ‘oudere’ trajecten nadere toelichting in het kader van dit beleidsplan.

VVSG-magazine voor gemeente en OCMW (mei 2007)

14

Met de steun van zeventien overheden, waaronder het Ministerie van Cultuur, werkte waerbeke in de loop van 2004-’07 aan de uitbouw van portaal van de stilte. De inhoud en het verloop van dit ontwikke-lingsgerichte erfgoedproject is elders al uitvoerig beschreven [zie: Waerbeke | cahier 3, Portaal van de stilte, p. 11-30]. Dit initiatief was ver-kennend en in meer dan een opzicht vernieuwend. Voor de uitwerking ervan inspireerde waerbeke zich op de recentste (inter)nationale ontwikkelingen en regelgeving binnen het huidige erfgoedlandschap. Enerzijds stond de spraakmakende unesco-conventie voor het koes-teren – het ter harte nemen én vrijwaren – van immaterieel, ‘ontastbaar’ erfgoed [2003] voorop als uitgangspunt. waerbeke hielp mee om in Vlaanderen, in overleg met het nieuwe, overkoepelende erfgoedsteunpunt faro (sinds 2008) nieuwe noties zoals safeguarding en intangible cultural heritage in te vullen en ingang te doen vinden. Ook de ideeën en richtlij-nen van de europese kaderconventie over de bijdrage van erfgoed aan de samenleving [Faro, 2005] waren richtinggevend voor de uitbouw van een ontluikende erfgoedgemeenschap rond stilte- en rustbeleving [zie: Waer beke | cahier 3, Portaal van de stilte, p. 31-32]. Dit geldt evenzeer voor de krijtlijnen die in het nieuwe Vlaamse cultureel-erfgoeddecreet [2008] werden uitgetekend. waerbeke nam destijds binnen het (herverkavelde) erfgoedveld in Vlaanderen en Brussel een voortrekkersrol op en hielp voormelde ontwikkelingen bewust en op een voorbeeldige wijze inhoud en vorm geven. Van januari 2007 (tot 2014) bestond portaal van de stilte ook digitaal via de gelijknamige webstek. De organisatie groeide uit tot een praktijk-gemeenschap ‘op zoek naar stilte als anker en als sleutel, naar diepgang en diversiteit, via maatschappelijke betrokkenheid en voorbeeldpraktijken’. Zo formuleerden Marc Jacobs en Bert Schreurs, destijds directeurs van faro, het zeer treffend bij de presentatie van Waerbeke | cahier 3, dat in 2007 werd gepubliceerd. ‘Zo […] tast dit initiatief meteen de uiterste grenzen af van wat erfgoed(zorg) in de 21ste eeuw zoal kan zijn of betekenen: niet evident én spannend.’ In het voorjaar 2009 nam Waerbeke deel aan Heritage Care through Active Citizenship. European Conference on Civil Society Organisations active in the Field of Heritage in Mechelen [23-24 maart 2009]. In het najaar van 2009 werd waerbeke door de raad van europa als enig Belgisch project met een voorbeeldpraktijk van een ‘erfgoedgemeenschap-in-wording’ geselecteerd. Hierover verscheen een bijdrage in een tweetalige publicatie (Frans & Engels) van de Raad van Europa over dit thema.

stiltecampagne n.a.v. Gedichtendag 2007 (banier met gedicht van Leonard Nolens)

15

In de loop van 2008-’09 werd een nieuw spoor verkend: de integratie van het stilte- en rustthema binnen het beleidsdomein volksgezondheid en welzijn. Hierbij werd op het terrein – met de steun van en in overleg met het Ministerie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin – een zo breed mogelijk, beleidsdomeinoverschrijdend netwerk van partners en actoren verkend en opgebouwd. Zo kwam waerbeke vele experts, ervaringsdes-kundigen, sleutelfiguren en allerlei ‘stiltebemiddelaars’ op het spoor. Samen werkten ze – vrijwillig en professioneel – mee aan de geleidelijke opstart van een echte stiltebeweging. Met de conferentie Stilte en rust voor gezondheid en welzijn op 27 novem-ber 2008 in Bornem werd een belangrijke nieuwe stap gezet: de integratie van de stilte- en rustwerking in het preventieve gezondheids- en wel-zijnsbeleid. Aan deze inspiratie- en exploratiedag namen 120 uitgelezen genodigden uit diverse werkdomeinen deel. Dit opmerkelijke initiatief was meteen ook het startsein voor de verdere uitbouw van een praktijkge-meenschap rond stilte en rust in de gezondheids- en welzijnssector. Door middel van aangepaste participatiemethodes en gesprekstechnie-ken kwamen uitwisselingen en waardevolle inzichten tot stand. Dit re-sulteerde uiteindelijk in Bronstraat – Waerbeke | cahier 4 (2009). Deze publicatie bundelt de ervaringen en inzichten van een aantal geëngageer-de deskundigen. Er is ook een hoofdstuk gewijd aan de manier waarop de brede, maatschappelijke stiltebeweging een bijdrage kan leveren aan een democratische samenleving in volle transitie [zie Waerbeke | cahier 4, Bronstraat, p. 14-24]. Hierbij staan burgerparticipatie en sociale veerkracht centraal, met zowel aandacht voor stilte en rust in de innerlijke ruimte als in de buitenruimte. Sinds haar oprichting in 2002 stelde Waerbeke altijd het verbindende, gemeenschapsvormende vermogen van stilte, rust en ruimte voorop. Dit blijkt uit al haar communicatie, activiteiten en projecten die ze ontwikkel-de. Stilte, rust en ruimte vormen voor waerbeke immers geen afgesloten geheel van concrete dingen of fenomenen, maar een open werkzaamheid, waaraan elk individu of elke gemeenschap telkens weer vorm en inhoud dient te geven. Stilte, rust en ruimte zijn ingebed in het leven van alle-dag en bepalen mee de leefkwaliteit van alles wat bestaat. Stilte, rust en ruimte kunnen bijdragen tot duurzame ontwikkeling, culturele diversiteit en conflictbeheersing. Ze dragen ook bij tot ieders welbevinden en welzijn. Als ontkiemende maatschappelijke beweging trachtte Waerbeke al vóór haar erkenning als sociaal-culturele beweging in 2011 zoveel mogelijk men-sen, organisaties en structuren bijeen te brengen, die waarde hechten aan

conferentie met gezondheidswerkers in Kasteel van Bornem (2009)

16

stilte, rust en ruimte die ze – in het kader van publieke actie – wensen te behouden en aan toekomstige generaties over te dragen. Dit veronderstelt respect, verantwoordelijkheid en engagement, dialoog en inspraak, mét alle daaruit voortvloeiende rechten en plichten, problemen en uitdagingen. Binnen het sociaal-culturele volwassenenwerk werkte waerbeke al jaren intens samen met vormingsinstellingen in heel Vlaanderen. Ze hielp programma’s rond stilte- en rustbeleving opzetten en stilte-platforms opstarten. Waerbeke lag samen met Vormingplus Kempen, de gemeente Oud-Turnhout, ’t Hofke van Chantraine en Natuurpunt Educatie (sinds kort Natuurpunt CVN) mee aan de basis van een streekgebonden praktijkgemeenschap De Stille Kempen. Ze hielp ook bij de publicatie Stilte, rust en ruimte in de Kempen. Kansen tot verbinding over verschillen heen [2008].

affiche jaarcampagne (5de editie)

17

1.2 waerbeke – gisteren en vandaag Stilte, rust en ruimte maatschappelijk in beweging brengen

‘De vereniging streeft niet alleen naar behoud, maar ook naar reflectie over en bevordering van stilte en de bijbehorende kwaliteiten in de leef omgeving. Ze wil voor heel Vlaanderen een symboolfunctie vervul-len. Door stilte(tradities) in verschillende disciplines en maatschappelijke sectoren naar boven te halen, onderstreept ze meteen ook het verbinden-de vermogen van stilte en rust.’ — Met deze motivatie werd waerbeke in 2005 genomineerd voor de prestigieuze CultuurPrijzen Vlaanderen. In zekere zin geldt deze omschrijving nog onverminderd voor de huidige werking en ambities van waerbeke als sociaal-culturele beweging anno 2015. Tijdens de afgelopen beleidsperiode bleken de noodzaak en legitimi-teit van een maatschappelijke burgerbeweging die actief is rond stilte en leefkwaliteit, alleen reeds uit de almaar toenemende maatschappelijke aandacht voor stilte, rust en ruimte. Om te midden van de aanwassende stroom van vragen, aanmeldingen en behoeften koers te kunnen houden, diende het destijds ingediende beleidsplan 2011-’15 voor waerbeke voort-durend als kompas en toetsingskader. In wat volgt, gaan we vooral in op algemene aspecten. Voor een meer gedetailleerd overzicht en details wordt verwezen naar de jaarverslagen en voortgangsrapporten.

Als ‘kersverse’ sociaal-culturele beweging was het aanvankelijk even wen-nen aan het nieuwe ‘leefklimaat’ van het sociaal-culturele volwassenen-werk, met een eigen aanpak, logica en finaliteit. Over het algemeen kunnen we stellen dat we de laatste vijf jaren als organisatie én als beweging behoorlijk zijn gegroeid. 2013 was in meer dan één opzicht een feestelijk scharnierjaar, waarna een grondige (interne) evaluatie volgde. Sindsdien heeft waerbeke zich meer toegelegd op haar kernactiviteiten en ge-tracht haar organisatorische basis trachten te versterken. Op dit mo-ment lijkt waerbeke de meeste groeipijnen te zijn ontgroeid, al dient er nog heel wat werk te worden verzet om de dagelijkse werking (nog) beter te stroomlijnen en – vooral – te verduurzamen. We hadden onderweg regelmatig constructief overleg met de verantwoor-delijke administratie, de koepelorganisatie FOV, het steunpunt socius en met collega-organisaties. Gelukkig konden we rekenen op veel waardering en begrip, en kregen we van iedereen – zo nodig – advies en begeleiding. Dit geldt evenzeer voor de visitatiecommissie die ons begin 2014 bezocht en ons in haar verslag tal van aanbevelingen en waardevolle verbetersug-gesties aanreikte.

18

Door haar voorbeeldwerking en landelijke uitstraling is waerbeke vandaag een gewaardeerd inspiratie-, expertise- en impulscentrum rond stil-tebeleving, -beleid en -beheer. Ze doet dit volgens (inter)nationale stan-daarden, gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en praktijkervaring. Door gerichte communicatie – op eigen initiatief en via de media – en de vele, ontluikende praktijkgemeenschappen rond stilte, rust en ruimte ko-men de laatste jaren in Vlaanderen en Brussel ook bij het brede publiek meer bewustwording, een geleidelijke mentaliteitswijziging en zelfs een echte maatschappelijke beweging op gang. Gezien de groeiende belangstelling en de vele, soms disparate initiatieven rond stilte- en rustbeleving overal te lande, heeft waerbeke de laatste jaren het stiltethema maatschappelijk helpen verankeren. De beweging als werksoort binnen het sociaal-culturele volwassenenwerk blijkt hiertoe inderdaad de meest aangewezen weg.

visieweekend beleidsplanningsgroep (Waasmunster, juli 2015)

19

Dank zij mecenaatsteun en de inzet van stiltevrienden kon de voor-malige pastorie van Waarbeke in 2003 worden aangekocht. De buitenzij-de werd intussen volledig gerestaureerd, ook de verwaarloosde tuin werd goeddeels gesaneerd. In de loop van het najaar 2015 werd met het oog op een verantwoord beheer en de verdere renovatie en inrichting van het pa-trimonium de coöperatieve vennootschap cvba waerbekehuis opge-richt. Dank zij de vrijgekomen middelen kan nu stapsgewijs werk worden gemaakt van de herinrichting van het coördinatiecentrum en zijn omge-ving. Gebouw en tuin zullen de eerstkomende jaren een grondige renova-tiebeurt krijgen zodat het waerbekehuis kan uitgroeien tot een bezielde plek voor ontmoeting, overleg en coördinatie. De nieuwe entiteit zal het gebouw renoveren, inrichten en verhuren aan waerbeke (en eventueel ook aan verwante organisaties en/of initiatieven). Door deze eigendom – onder strikte voorwaarden – te gelde te maken, zal het gebouw eindelijk volwaardig in gebruik kunnen worden genomen door het team (en de vrijwilligers) van waerbeke. Bovendien zullen hierdoor gedeeltelijk ook extra middelen vrijkomen die de werking van de so-ciaal-culturele beweging ten goede komen. In het aangepaste beleidsplan 2011-’15 werd uitdrukkelijk gesteld dat de Raad van Bestuur van waerbeke de wens uitte om de visie en missie van de pas aangetreden sociaal-culturele beweging zoveel mogelijk te handha-ven en te realiseren. De uiteindelijk toegekende jaarlijkse werkingssub-sidie – € 83.690 i.p.v. € 224.920 – voor de voorbije beleidsperiode bleek echter ontoereikend om alle doelstellingen en beoogde acties ten volle te kunnen waarmaken. In de plaats van twee voltijdse medewerkers zijn sinds januari 2011 twee deeltijdse medewerkers actief. Gelukkig kon in 2012 dank zij extra dac-middelen – ca. € 21.400 op jaarbasis – de bezoldigde deeltijdse in-zet van beide medewerkers worden opgetrokken, van 20u/week naar 24u/ week. In de tweede helft van 2014 werd getracht om voldoende midde-len vrij te maken om op regelmatige basis (ca. 2 dagen/week) een extra freelance-medewerker – gespecialiseerd in (digitale) communicatie en vormgeving – te kunnen aantrekken. In de loop van 2014-’15 maakte Waerbeke werk van een grondige her-vorming van haar bestuursorganen. De algemene vergadering werd uitgebreid met vertegenwoordigers en sleutelfiguren uit (partner)orga-nisaties en diverse maatschappelijke geledingen in Vlaanderen en Brussel. Zo versterkte de organisatie de band met de vele partners en individuele stiltebemiddelaars die zich mettertijd met haar werking hebben verbonden.

renovatie Waerbekehuis (najaar 2015)

20

Op 8 november 2015 trad tevens een nieuwe raad van bestuur aan. Op die bijeenkomst werd onderhavig beleidsplan 2016-’20 voorgelegd en goedgekeurd. Om de continuïteit te garanderen, blijven de meeste leden uit de ‘pionierstijd’ zich binnen waerbeke engageren. De nieuwe actieve leden zullen mee instaan voor een verbreding van het maatschappelijke draagvlak en een verruiming van de professionele expertise. In de nieuwe beleidsperiode zal vooral veel aandacht gaan naar ledenwerving, dona-teursformules en de uitbouw van een stevig vrijwilligersnetwerk. Dit aspect kon tot op heden nog niet voldoende worden ontwikkeld.

Na vijf jaar werking als sociaal-culturele beweging is en blijft vooral de nood aan een volwaardig secretariaat een heikel punt. Ook de renovatie en inrichting van het coördinatiecentrum bleek meer tijd en aandacht te ver-gen dan aanvankelijk verhoopt. Voor de concrete invulling en opvolging van de secretariaatsfunctie zelf werkt waerbeke nog altijd zonder bijkomende professionele ondersteuning. De laatste jaren ging – mede dank zij de erva-ring en de expertise van de freelance-medewerker – veel tijd en aandacht naar het operationaliseren en optimaliseren van het gemeenschappelijke back-upsysteem (server), het doorlichten en upgraden van het databe-stand van contactpersonen, het uitbouwen van een analoog archief en het verder op punt stellen van het digitale archief. Er werd vanaf 2014 ook werk gemaakt van de uitwerking van een haal-baar financieel plan en een bijbehorend groeiscenario. Op termijn wil waerbeke haar werking en expertise ook economisch rendabel maken door middel van alternatieve financiering. Dit is ook een manier om de sociaal-culturele beweging meer profiel en een grotere zichtbaar-heid in de samenleving te geven. Daartoe wil waerbeke – parallel met het financieel en ruimtelijk in orde brengen van het waerbekehuis – een eigen (vormings)aanbod en extra (advies)opdrachten uitwerken. Het spreekt voor zich dat dit soort (betalende) activiteiten doortrokken zijn van de waarden en de filosofie van de stiltebeweging. Een voorbeeld. In 2011-’13 werd in opdracht van de gemeente Vaals (Nederlands-Limburg) een begeleidingstraject opgezet met de politieke en ambtelijke beleidsverantwoordelijken, (boven)lokale sterkhouders en bewoners. Dit bood waerbeke de kans om de vele (theoretische) inzich-ten, reeds opgedane ervaringen, uitgewerkte methodieken en bijbehorende (agogische) werkinstrumenten aan de praktijk te toetsen. Dit traject leidde uiteindelijk tot een basisnota en een gemeentelijk uitvoeringsplan rond ‘stiltebeleid’. Opzet was (en is) om met deze voorbeeldpraktijk eveneens Vlaamse gemeenten en steden te inspireren.

aanplant fruitboomgaard aan het Waerbekehuis

21

De laatste jaren ging waerbeke systematisch op zoek naar bijkomende financiële en organisatorische middelen om de krachtlijnen van haar beleid in de praktijk om te zetten. Vaak gebeurde dit door middel van (structurele) partnerships en samenwerking. Dit verklaart meteen – vanuit de rizomatische werkzaamheid van waerbeke – ook de keuze voor een eerder projectmatige aanpak en werking met en/of in op-dracht van derden. Dit bracht nu en dan een grotere afhankelijkheid van de zich aandienende mogelijkheden binnen de huidige maatschappe-lijke en financiële context en een herschikking van sommige prioritei-ten en doelstellingen met zich mee. Die werkwijze ging gepaard met veel flexibiliteit en creatieve oplossingen, veel vrijwillige inzet en soms ook een noodzakelijke bijstelling van de beoogde resultaten. Toch werd vanaf 2014 – mede in het licht van een actieve fondsenwerving en een planmatiger aanpak in de volgende beleidsperiode – gestreefd naar een meer gestructureerde werking. Hierbij werd binnen het team nauwkeuriger gelet op de invulling van bepaalde verantwoordelijkheden, zoals databeheer, opdrachthouderschap (projectbeheer), de uitbouw van de webstek, opvolging administratie, correspondentie, netwerking…

uitbreiding Algemene Vergadering (december 2014)

22

Als jonge sociaal-culturele beweging dient waerbeke immers het even-wicht te bewaken tussen de vrijwaring en uitstraling van de fundamentele waarden die in haar eigen missie zijn vervat, en haar gedrevenheid om – ondanks de beperkte personele, infrastructurele en financiële middelen – zoveel mogelijk de uitgezette ambities en doelen te realiseren. Het is en blijft een evenwichtsoefening om zelf – in de eigen werking – voldoende herbronning, intervisie en kritische (zelf)reflectie toe te laten.

Al is en blijft het soms moeilijk om keuzes te maken, toch menen we als klei-ne organisatie vandaag al een behoorlijke maatschappelijke uitstraling en invloed te hebben. Omdat waerbeke zich in de eerste plaats op stil-tebemiddelaars richt en samen met hen overal te lande een netwerk van praktijkgemeenschappen tracht te vormen, doen de effecten van haar werking zich vaak pas op termijn, onrechtstreeks gelden en laten de resultaten zich niet altijd even makkelijk meten. Toch heeft waerbeke als sociaal-culturele beweging van meet af aan werk gemaakt van sensibilisering van het brede publiek voor de waarde van stilte, rust en ruimte in het leven van alledag. Hiertoe werd in 2011 in samenwerking met het steunpunt voor bibliotheken, cultuur- en gemeen-schapscentra en lokaal cultuurbeleid locus een landelijke campagne opgezet: cultuur van de stilte [zie: www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Stilteenrust]. Met een ‘stiltekorf’ (een visietekst aan-gevuld met inspirerende praktijkvoorbeelden) en een grafisch charter (verzameling van herkenbare communicatieve instrumenten) gingen tien-tallen steden en gemeenten in Vlaanderen en Brussel, diverse organisaties en (individuele) burgerinitiatieven aan de slag. Na een succesvolle starteditie in 2011 – waarbij meteen ook de tiende verjaardag van het Stiltegebied Dender-Mark werd gevierd met o.a. de pre-sentatie van de publicatie Samenloop. Verhalen van toen en nu in en om het Stiltegebied Dender-Mark – werd besloten om de campagne jaarlijks te laten weerkeren bij de wissel van zomer- naar winteruur eind oktober. Elk jaar werd de ‘stiltekorf ’ aangevuld met nieuwe ideeën en suggesties. In 2013 plooide het succesvolle sensibiliseringsproject trage post slow mail zich – met de steun van vele partners – uit over heel Vlaanderen. In 2015 was cultuur van de stilte aan haar vijfde editie toe. Ongeveer in dezelfde periode – als aanloop naar de campagne – orga-niseert waerbeke sinds 2011 ook haar jaarlijkse ‘trefdag voor stilte-makers’. Na vijf jaar groeide deze waerbeke conferentie uit tot een weerkerende zeer gesmaakte en succesvolle inspiratie- en ontmoetingsdag

WAERBEKE

Wandelcoaching

Herbron jezelfin en om het Stiltegebied Dender-Mark

stilte werkt

WAERBEKE koestert en bevordert de beleving van stilte, rust en ruimte bij een zo ruim mogelijk publiek. Sinds 2011 is ze door de Vlaamse overheid erkend als sociaal-culturele beweging.

WAERBEKE werkt ervaringsgericht en wil personen, plekken en praktijken met elkaar verbinden. Als sociaal-culturele beweging creëert zij een ‘contactzone’ tussen overheid, professionele en vrijwillige bemiddelaars, tal van organisaties, bedrijven en het ruime publiek.

WAERBEKE beschouwt stilte vanuit een brede visie op mens en samenleving. Stilte is akoestisch meetbaar, maar haar werking kun je alleen maar van binnenuit beleven. In die zin is stilte ook altijd een cultuurgoed.

WAERBEKE gelooft in het creatieve en verbindende vermogen van stilte, rust en ruimte. Zo draagt ze bij aan een gemeenschap die waarde hecht aan diversiteit en dialoog, eenvoud en kwaliteitsvolle aandacht.

WAERBEKE informeert en sensibiliseert, biedt vorming en professionele ondersteuning, organiseert trefdagen en campagnes, en voert met allerlei partners actie rond het thema stilte, rust en ruimte in Vlaanderen, Brussel en Nederland.

WAERBEKE vzwWaarbekeplein 199506 Waarbeke

054 24 57 54wandelcoach@waerbeke.bewww.waerbeke.be

WAERBEKE is genoemd naar het dorp Waarbeke (Geraardsbergen) in het hart van het Stiltegebied Dender-Mark. In de voormalige pastorie bevindt zich vandaag haar coördinatiecentrum.

Waarbeke•

campagnelogo (2013)

kennismakingsfolder proefproject

23

met lezingen, getuigenissen en workshops (ca. 120 tot 150 deelnemers). Deze vindt altijd op een andere locatie in Vlaanderen of Brussel plaats en wordt zoveel mogelijk met lokale partners en stiltebemiddelaars opgezet. Hiertoe werd vanaf 2014 een aparte webstek ontwikkeld: www.waerbekeconferen-tie.be, waarop de bijdragen en verslagen ook achteraf raadpleegbaar zijn. Op 30 oktober 2011 in Waarbeke, ter gelegenheid van de 10de verjaardag van het Stiltegebied Dender-Mark; op 24 oktober 2012, aan de Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB) met als thema ‘Stilte werkt. State of the Art’; op 11 oktober 2013, in Gaasbeek-Groenenberg, naar aanleiding van de tentoon-stelling en het belevingsparcours in between – reizen van buiten naar binnen [zie verderop]; op 24 oktober 2014, in Concertgebouw Brugge, als proloog op het ‘kunstenfestival van de traagheid’ slow (36h), en op 20 oktober 2015 in Museum M en de Bib Leuven met als thema ‘Conflict & Compassie’.

De systematische uitbouw van een volwaardig digitaal platform bleef tij-dens de beleidsperiode 2011-’15 problematisch. Dit was vooral het gevolg van het gebrek aan financiële en personele middelen. waerbeke is zich echter terdege bewust van de noodzaak van een betaalbaar, aantrekkelijk en werkbaar communicatie-instrument om haar knowhow, expertise en

lezing dS-hoofdredacteur Karel Verhoeven op de trefdag 2015(Museum M, Leuven)

workshop met prof. dr. Danny Wildemeersch op de trefdag 2014 (Concertgebouw Brugge)

24

netwerk te kunnen delen met haar achterban van stiltebemiddelaars en het brede publiek. Pas dan krijgt het bewegingswerk een verdiepende laag. Dit euvel is nog altijd niet ten gronde opgelost, al maakte waerbeke in 2015 werk van de grondige herprofilering van haar webstek. Hoewel de ( financiële) mogelijkheden nog altijd ontbreken om de webstek als in-strument voor de verdere uitbouw van het netwerk van stiltebemiddelaars en eigentijdse communicatie tussen praktijkgemeenschappen en specifieke doelgroepen naar behoren te ontwikkelen, maakte de bestaande, verouder-de en eerder statische webstek [www.portaalvandestilte.be] intussen plaats voor een lichter digitaal platform: www.waerbeke.be. Deze blogsite (in wording) zal de werking van Waerbeke voortaan helder en aantrekke-lijk bij diverse doelgroepen onder de aandacht brengen. Dit proces dient echter stapsgewijs, met de nodige zorg en kritische zin te gebeuren en zal de komende jaren nog veel tijd en energie vergen.

De nieuwe webstek en de Waerbeke conferenties 2014 & 2015 werden aangewend om te experimenteren met een nieuwe ‘look & feel’, een nieuwe huisstijl en een aangepaste communicatiestrategie. Tegelijk werd ook het databeheer grondig doorgelicht en geprofessionaliseerd. Dit zal de netwerking en de toekomstige vrijwilligerswerking op termijn ook ten goede komen. Door middel van een vernieuwde digitale (minstens tweemaandelijkse) nieuwsbrief en een rijk aanbod aan (maandelijkse) columns wil Waerbeke met haar achterban voeling houden en de groeien-de groep geïnteresseerden en stiltebemiddelaars in Vlaanderen en Brussel voeden. Via de vernieuwde webstek wil Waerbeke haar eigenheid en haar aanbod (informatie, archief, tekstmateriaal, programma…) voortaan voor een ruim publiek ter beschikking stellen. Op dit moment telt waerbeke meer dan 1.850 abonnees op haar digitale nieuwsbrief. Eind 2014 werd een aantrekkelijke corporate brochure uitgewerkt, waarin waerbeke zich presenteert, met tegelijk ook een duidelijke oproep naar (potentiële) vrijwilligers en (project)donateurs.

Waerbeke wist de voorbije beleidsperiode te wegen op het beleid rond het thema stilte en leefkwaliteit, zowel op (boven)lokaal als op provinciaal en Vlaams niveau. Dit is en blijft een belangrijke hoofdopdracht van de so-ciaal-culturele beweging. Zo boden de jarenlange vruchtbare samenwer-king met steunpunt locus rond stilte- en rustwerking binnen het lokale cultuurbeleid en de uitbouw van bessst, het meerjarenproject rond erfgoed, stilte en leefkwaliteit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in op-

WAERBEKE columnisten

25

dracht van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de mogelijkheid om een aantal doelstellingen te realiseren. Eind 2013 kwam op verzoek van het kabinet van minister Joke Schauvliege een samenwerkingsakkoord tussen de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en waerbeke tot stand voor de opstart van de werkgroep ‘STilte en Rust – interdisciplinair overleg’ (STeRio). Door middel van zes terreinbe-zoeken en verschillende intervisiemomenten lichtte deze ‘interdiscipli-naire overleggroep rond stilte, rust en ruimte’ in de loop van 2014-’15 tal van lokale en bovenlokale initiatieven rond stilte en rust in Vlaanderen en Nederland door. In STeRio trad waerbeke op als intermediair en praktische organisator. Het project loopt twee jaar en zal resulteren in een eindrapport, waarbij waerbeke de pen voert (eind 2015). STeRio was de logische uitloper van het eindadvies Stilte en rust als collectieve waarde dat in het voorjaar 2011 door het Interbestuurlijk Plattelandsoverleg (IPO) werd bekrachtigd. Daarin werd het Stiltegebied Dender-Mark aangemerkt als ‘laboratorium rond leefkwali-teit’ en werd aan waerbeke een belangrijke rol toegemeten als ‘transdis-ciplinaire inspirator, mentor, coördinator van stilte- en rustinitiatieven tussen overheden, organisaties en burgers’. STeRio was de afgelopen jaren voor waerbeke het belangrijkste orgaan voor beleidsbeïnvloeding, op verschillende beleidsniveaus én over de verkiezingen van 2014 heen. In de voorbije beleidsperiode werden – naast de reeds bestaande stilte-gebieden Dender-Mark en Bornem – nog aan vier gebieden in Vlaanderen het kwaliteitslabel ‘stiltegebied’ toegekend: Zwarteput (Zutendaal), Kempenbroek (Bocholt, Bree, Kinrooi), De Liereman (Oud-Turnhout) en Altenbroek (Voeren). Ook hier speelde waerbeke steeds een inspirerende, ondersteunende en/of adviserende rol. Na meer dan tien jaar intense werking vanuit een eerder plattelandscon-text ging waerbeke in 2011 de uitdaging aan om de stiltebeweging te ver-

banner STeRio. Foto: Katrijn van Giel

26

binden met grootstedelijke partners. Dit resulteerde onder andere in de opstart en de prospectie naar personen, plekken en praktijken in Brussel, waarbij stiltebeleving, erfgoed en hedendaagse kunst elkaar konden vinden. Het concreet vertalen van haar visie, expertise en praktijkervaring naar een context van complexiteit en drukte, vormde een uitdaging en was meteen ook een onvermoede kans. Ook in Gent zijn de laatste jaren gesprekken opgestart met diverse beleidsverantwoordelijken. Het bessst-project (2011-’14) resulteerde in overleg- en intervisiemo-menten, een conceptnota en eindrapport, een webstek [www.bessst.be], overleg en het in kaart brengen van (potentiële) partners. In het voorjaar 2014 werd de uitwerking van dit project overgedragen aan Citizenne, als grootstedelijk Vormingpluscentrum stevig verankerd in de Brusselse sa-menleving. In aanloop van de jaarlijkse campagne cultuur van de stilte vond van 25 tot 27 september 2015 in Tour & Taxis het eerste bessst-fes-tival plaats. Gelijktijdig was er op 26 september 2015 in de voormalige Sint-Baafsabdij in Gent ook de eerste editie van mute, een ‘kunstenfestival in stilte’.

In de afgelopen beleidsperiode bleef heel wat aandacht en energie uitgaan naar (rechtstreeks) advies en begeleiding van diverse praktijkgemeen-schappen en stilteplatforms in heel Vlaanderen. Dit leidde tot hechte contacten, vooral binnen het sociaal-culturele volwassenenwerk, maar ook daarbuiten. Binnen allerlei circuits werden met een gestaag groeiende groep stiltebemiddelaars overlegmomenten en leertrajecten opgezet. Dit gebeurde zowel binnen specifieke beleidsdomeinen (sociaal-cultureel werkveld, onderwijs, gezondheid en welzijn, erfgoed en cultuur, leefmilieu, natuur en bos…) als transversaal, over verschillende beleidsdomeinen heen (cultuur, natuur én leefmilieu, plattelandsbeleid…), en soms ook over de landsgrenzen heen (o.a. nieuwe visie van het Nederlands Provinciaal Overleg op het behoud en de ontwikkeling van stiltegebieden, 2011). Hiertoe hanteert waerbeke een onderbouwde methodologie voor een duurzame werking rond maatschappelijk relevante thema’s, zoals streekont-wikkeling, tranquillity management, Art of Hosting, geweldloze communica-tie, conflictbemiddeling, ecotherapie, burgerparticipatie… De laatste jaren wordt waerbeke ook meer en meer betrokken bij allerlei trajecten rond transitie (o.a. in het pulse transitienetwerk cultuur) en maat-schappelijke innovatie (socius). Met studenten Sociale en Culturele Pedagogiek van de KU Leuven werd in 2012 onder begeleiding van waerbeke (o.l.v. prof. dr. Danny Wildemeersch

logo bessst-project (2011-’14)

logo campagne LNE i.s.m. WAERBEKE (voorjaar 2015)

27

en dr. Pieter Verstraete) een diepteonderzoek opgestart naar de effecten van stilte, rust en ruimte binnen het aanbod van volkshogescholen en Vormingpluscentra. De resultaten werden in 2014 voorgelegd. Aansluitend volgde een IdeaLab, een interdisciplinaire denktank waarin in 2013-’14 zes postdoctoraal onderzoekers aan de KU Leuven reflecteerden over de vele gezichten van stilte en haar werking binnen hun vakgebied. Dit resulteerde in een essaybundel: Stilte. Essays over cultuur, macht en verandering [2015]. Zoals uit voorgaande blijkt, hecht Waerbeke als sociaal-culturele bewe-ging veel belang aan actieve partnerships binnen het sociaal-culturele veld, maar ook met andere beleidsdomeinen. Hierbij hanteert ze steeds vol-gende stelregel: als de intussen opgebouwde expertise en ervaring kunnen helpen om de noden en ambities van andere partners en maatschappelijke actoren mee in te vullen, ontstaat er een vruchtbaar klimaat van uit-wisseling, creativiteit en participatie. Met respect voor ieders aanpak en eigenheid, maar altijd in wederkerigheid. Soms dienden zich onverwachte kansen aan, zodat plots ruimte ontstond voor boeiende, vaak uiterst diverse (neven)projecten en initiatieven. De resultaten van al deze activiteiten werden in de jaarverslagen toegelicht. Enkele voorbeelden. Zo werkte waerbeke mee aan de inhoudelijke en praktische uitwerking van Sideways 2012, een ‘mobiel en ecologisch kun-stenfestival’, dat naar aanleiding van het tienjarig bestaan van vzw Trage Wegen in de zomer 2012 plaatsvond. Op verzoek van uitgeverij Synthese verzorgde een medewerker van waerbeke de grondige herwerking van het essay De omtrek en het centrum van Erik van Ruysbeek. Bij het inter-culturele sociaal-artistieke erfgoedproject Vertelgenkvertel in Genk werd een aangepaste methodiek ontwikkeld om de persoonlijke verhalen van migranten om te zetten in een aangepast visueel en literair kader, wat resulteerde in een gelijknamige publicatie [met Stefan Brijs en Koenraad Tinel, 2013]. Voor de realisatie van haar boek Stil leven. Een stem voor rust en ruimte in drukke tijden [2014] kon VRT-journaliste Kristien Bonneure re-kenen op de uitgebreide hulp en expertise van waerbeke. In het voorjaar 2015 hielp waerbeke mee aan de opstart en de uitwerking van de cam-pagne ‘30 dagen uitgedaagd’ van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie rond ‘30 dagen stilte zoeken’. Ongetwijfeld was in between – reizen van buiten naar binnen (herfst 2013) in de voorbije beleidsperiode het meest succesvolle project naar het brede publiek toe. waerbeke tekende voor het concept en ver-zorgde de inhoudelijke en praktische organisatie van dit unieke belevings-parcours op het snijvlak van kunst en natuur, erfgoed en stiltebeleving. Dit

covers stiltepublicaties partners

28

grootschalige project strekte zich uit over ca. 100 ha, van het kasteel, over de museumtuin en de weidse parken naar het bos en de ongerepte natuur in en om het Kasteel van Gaasbeek en het domein Groenenberg. De reali-satie gebeurde in samenwerking met het Agentschap Kunsten en Erfgoed en het Agentschap voor Natuur en Bos. Bij dit project hoorde een begelei-dende publicatie met bijkomende informatie, poëtische reflecties en een essay van Matthijs Schouten. Zo’n 14.500 bezoekers vonden de weg naar Gaasbeek en Groenenberg.

Als besluit kunnen we stellen dat het stiltethema de jongste jaren aan be-lang en urgentie heeft gewonnen. Vele sleutelfiguren uit verschillende sectoren houden in diverse media pleidooien voor de helende, bemidde-lende, verbindende, verdiepende… waarde van stilte- en rustbeleving. Toch blijft kritische zin noodzakelijk, want ook het ‘broze’ thema van stilte, rust en ruimte wordt door de dominante cultuur van versnelling, productie en consumptie meer en meer gerecupereerd. Er is blijvend nood aan inter-visie om de stuwende, inspirerende werking van de stiltebeweging in de samenleving te vrijwaren en te kunnen voortzetten. Ondanks de beperkte financiële en personele mogelijkheden, slaagde waerbeke er als jonge sociaal-culturele beweging in om zich de voorbije ja-ren ten volle te ontwikkelen en scherper te profileren. Uit dit overzicht

belevingsparcours IN BETWEEN (2013)

29

moge blijken dat we het vooropgestelde beleidsplan 2011-’15 aanzienlijk ruimer dan verwacht in concrete acties en realisaties konden omzetten. Toch zijn we er ons van bewust dat nog niet alle verhoopte ambities en doel-stellingen konden worden waargemaakt. In de nabije toekomst dienen we vooral werk te maken van een grotere efficiëntie en transparantie in onze werking. De soms informele, eerder organische en oplossingsgerichte aanpak – eigen aan een opstartende, kleine organisatie – leidde soms tot onvoldoende systematiek en terugkoppeling. Dit betekent onder andere minder versnippering van de aandacht en tijdsinvestering in ad-hoc-pro-jecten en het stellen van voldoende prioriteiten. De komende jaren wil waerbeke de authenticiteit van de oorspron-kelijke organisatie opnieuw centraal stellen en een grotere eenvoud nastre-ven in haar dagelijkse werking. Net zoals in de pioniersjaren en de voorbije beleidsperiode zullen we blijvend op zoek gaan naar het poëtische ver-mogen van het thema stilte, rust en ruimte. Want het is nu net die kwaliteit die we in alles wat we doen, willen laten ‘spreken’. Impliciet en welluidend.

De vormingsorganisaties die van stilte een ‘publieke kwestie’ willen maken worden ook geconfronteerd met de verwoestingen van de omgeving veroor-zaakt door onze menselijke ambities. Maar gelukkig kunnen zij ook nog ver-halen vertellen over de heilzame betekenis van plekken en ervaringen van stilte, rust en aandacht, en de betekenis die ze kunnen hebben voor een pu-blieke pedagogie.

— Danny Wildemeersch, ‘Stilte – Een publiek kwestie’,in: Stilte, Essays over cultuur, macht en verandering, ASP, Brussel, 2015

affiche IN BETWEEN (2013)

41

2Missie & visie

42

2.1 visie

Stilte als creatieve bron[ruimte voor inspiratie – bron]

We beleven een tijd waarin steeds meer mensen stilte opzoeken om rust te vinden of om zich te herbronnen. Stilte, rust en ruimte dragen bij tot een kwaliteits-volle omgang met de wereld, de anderen, zichzelf… Te midden van een vooral op productie, consumptie en versnelling gerichte maatschappij bieden stilte en rust de nodige ruimte tot verdieping en ontmoeting. Leefkwaliteit bepaalt het welbevinden van iedereen, van jong en oud. De zorg voor de dagelijkse leefkwali-teit in onze snel veranderende, vaak uiterst complexe samenleving is ieders verantwoordelijkheid, van in-dividu tot overheid. Stilte, rust en ruimte staan niet los van de soms lawaaierige, hectische realiteit, maar bevinden er zich als mogelijkheid middenin. Ze maken deel uit van het leven van elke dag. Waerbeke beschouwt stilte vanuit een brede visie op mens en samenleving. Akoestische stilte is welis-waar meetbaar, maar de werking blijkt pas na per-soonlijke beleving ervan. In die zin zijn stilte, rust en ruimte ook altijd een cultuurgoed. Stilte, rust en ruimte zijn een stimulans voor eenvoud, luisterbe-reidheid en dialoog. Ze kunnen bijdragen tot zorg-zame aandacht en maatschappelijke betrokkenheid. Stilte, rust en ruimte zijn een voorwaarde tot leef-kwaliteit, maar zijn niet langer van nature beschik-baar. Ze staan vandaag erg onder druk. Waerbeke wil de beleving en de waardering van stilte, rust en ruimte

2.1 missie

Waerbeke koestert en bevordert de beleving van stilte, rust en ruimte als voorwaarde tot leefkwaliteit. Als beweging werkt ze aan een open praktijkgemeenschap die duurzame ontwikkeling, diversiteit en dialoog behartigt en realiseert vanuit het creatieve en verbindende vermogen van stilte, rust en ruimte. Waerbeke informeert en sensibiliseert, biedt vorming en ondersteuning aan, zet met anderen projecten en trajecten op en voert actie naar verschillende doelgroepen in heel Vlaanderen en Brussel.

43

– met zoveel mogelijk betrokkenen – koesteren, ter harte nemen en vrijwaren. Als open praktijkgemeen-schap wil ze nieuwe ontwikkelingskansen verkennen en aanreiken, opdat de erfenis uit het verleden op haar beurt – verrijkt met inzichten en ervaringen – aan volgende generaties kan worden doorgegeven. Vanuit die optiek is waerbeke als sociaal-culturele beweging niet alleen een uitnodiging, maar ook een uitdaging.

Stilte werkt[ruimte voor exploratie – bloem]

Waerbeke is zich bewust van de kracht en de werk-zaamheid van stilte, rust en ruimte, zowel individu-eel als maatschappelijk. Stilte beleven is proeven van het leven in al zijn facetten. Fysieke, uitwendige stil-te is niet altijd nodig, maar blijkt voor velen wel een mogelijke opstap naar innerlijke stiltebeleving. Dit is een intiem gebeuren, waaruit andere zienswijzen en nieuwe attitudes kunnen ontstaan. Het is pas vanuit vrije, open ruimte dat helder inzicht mogelijk is en dat uitzicht op nieuwe, vaak onverwachte mogelijk-heden ontstaat. Waerbeke wil werken met en voor een zo breed mogelijk publiek en – in de eerste plaats via bemid-delaars – toeleiding bieden naar een kwaliteitsvolle stiltebeleving. Stilte is immers als een gastvrije, open ruimte in de samenleving, want stilte is van iedereen. Midden in de toenemende drukte, complexiteit en vaak ook strijd of conflict, bieden stilte en rust ruim-te voor meerstemmigheid. Het is in die ruimte dat diversiteit kan thuiskomen in een wereld waar het lokale en het globale in elkaar vervloeien. Een be-dachtzame stilte- en rustwerking kan aantonen hoe de onderstroom van innerlijke stilte mensen verbindt over sociaal-economische, levensbeschouwelijke en historisch gegroeide verschillen heen.

Waerbeke is gevoelig en alert voor wat er bin-nen de samenleving leeft en wil als praktijkgemeen-schap personen, plekken en praktijken met elkaar verbinden. Voorts gaat ze op zoek naar inspirerende voorbeeldpraktijken in binnen- en buitenland. Veel aandacht gaat naar de bijbehorende pedagogiek en aanpak. Als sociaal-culturele beweging creëert waer-beke een contactzone tussen beleidsverantwoordelij-ken, het veld van professionele en vrijwillige bemid-delaars, sociaal-culturele organisaties, bedrijven… en het ruime publiek. Stiltebeleving bevraagt het gangbare westerse mens- en wereldbeeld, nodigt uit tot zorgzame aan-dacht en wil bijdragen tot noodzakelijke transitie-processen. Voor de mens en de wereld, voor de na-tuurlijke, landelijke of stedelijke omgeving, voor al wie er leeft, werkt of op bezoek komt. Zo genereren stilte, rust en ruimte specifieke kwaliteiten die een belangrijke rol spelen in uiteenlopende maatschap-pelijke domeinen, zoals ecologisch inzicht, empathie en luistervermogen, herstel, helende en esthetische kwaliteit, verzoeningsgezindheid en bemiddeling.

44

Stiltemakers in beweging[ruimte voor expressie – wiel]

De laatste jaren ontstaan overal in Vlaanderen en Brussel – over de verschillende beleidsdomeinen heen – burgerinitiatieven of praktijkgemeenschap-pen die met stilte, rust en ruimte aan de slag zijn of willen gaan. De werking komt voort uit een brede onderstroom van ervaringen, invalshoeken en theo-retische reflectie, die als een rizoom telkens nieuwe vormen en dimensies aanneemt. Omdat het effect van de langzame werking van stilte, rust en ruimte niet altijd meteen of duidelijk traceerbaar is, is de rizoom voor waerbeke een ge-schikte metafoor om de groeiende behoefte aan en aandacht voor stilte, rust en ruimte, die op allerlei plaatsen bij allerlei personen in allerlei dimensies naar boven komt, aan te duiden. In de onderstroom van de stilte ontstaan telkens nieuwe verbindingen, die op allerlei manieren en plekken tevoorschijn kun-nen komen. Stilte- en rustwerking biedt binnen tal van beleids-domeinen creatieve mogelijkheden. Zo levert haar he-lende kwaliteit aantoonbare bijdragen aan actuele ontwikkelingen op het vlak van gezondheid en wel-zijn. Stilte, rust en ruimte als akoestische en ecolo-gische kwaliteit leiden tot initiatieven die rekening houden met de samenhang tussen leefmilieu, ruim-telijke planning, mobiliteit en gezondheid. Waerbeke wil op een verantwoorde, samenhan-gende manier helpen om stilte, rust en ruimte in de samenleving te verankeren en duurzaam te beheren. Als brede burgerbeweging slaat waerbeke bruggen tussen verschillende beleidsdomeinen op lokaal, re-gionaal en Vlaams niveau en tussen overheid en bur-gers. Stilte, rust en ruimte hebben bovendien een ge-meenschapsvormende kwaliteit. In haar eenvoud no-digt stilte uit tot luisterbereidheid, wederkerigheid en

respect. Nieuwe vormen van samenwerking en cocre-atie zijn hierdoor mogelijk. In die zin bevordert stilte-beleving de sociale cohesie, alsook de veerkracht van individuen en hun en participatie binnen structuren, organisaties en leefgemeenschappen. Waerbeke gaat er vanuit dat iedereen in Vlaan-deren en Brussel recht heeft op stilte, rust en ruimte. Ze wil deze kwaliteiten op zoveel mogelijk manieren beschikbaar, zichtbaar en deelbaar maken. Hiertoe gaat ze als sociaal-culturele beweging – in cocreatie met zoveel mogelijk partners – over tot maatschappe-lijke actie in concrete projecten of trajecten. Waerbe-ke ontwikkelt hiervoor eigen initiatieven en werkt op vraag van derden. Waerbeke streeft naar een recht-matige spreiding van mogelijkheden tot stiltebeleving met het oog op een zo groot mogelijke deelname van zoveel mogelijk betrokkenen. Vandaar ook het grote belang van toegankelijke communicatie, dialoog en aangepaste pedagogische werkwijzen. Waerbeke brengt de praktijkervaring, de reflectie

45

daarover, goede voorbeelden uit binnen- en buiten-land en wetenschappelijke inzichten samen in een professioneel ervarings- en expertisecentrum. Van daaruit ondersteunen professionele facilitators en coaches, die verbonden zijn met het gedachtegoed van waerbeke , bemiddelaars en individuen die stil-te, rust en ruimte een plaats willen geven in hun werk-, leef- of persoonlijke omgeving.

Waerbeke vertrouwt op de creativiteit en de veer-kracht van mensen. Een sociaal-culturele beweging rond stilte, rust en ruimte in Vlaanderen en Brussel nodigt iedereen uit tot wakker burgerschap, kritische (zelf)reflectie, alertheid, respect en behoedzaamheid… In stilte krijgen innovatieve praktijken en scheppings-kracht ruimte tot ontplooiing.

2.3 doelgroepen

waerbeke wil met haar werking bijdragen tot een kwaliteitsvolle leefomgeving van zoveel mogelijk mensen in onze samenleving. Om een zo ruim mo-gelijke spreiding van kansen tot stilte- en rustbeleving en een zo actief mogelijke participatie op dit terrein te bevorderen, moet waerbeke met haar beperkte middelen gericht en doeltreffend te werk gaan. De ambitie blijft om op middellange of lange termijn het brede publiek – van jong tot oud, in alle maat-

schappelijke geledingen – al dan niet rechtstreeks via waerbeke te bereiken. De webstek en de jaarlijkse campagne zijn alvast zo opgezet dat iedereen in Vlaanderen en Brussel, die interesse heeft in het thema stilte, rust en ruimte, aan z’n trekken komt. Voor welbepaalde concrete acties of projecten kunnen binnen de brede waaier aan (po-tentiële) geïnteresseerden of betrokkenen specifie-ke doelgroepen worden afgebakend of aangeduid. Net als in de vorige beleidsperiode 2011-’15 wil waer beke de focus echter vooral blijven leggen op

46

de stiltebemiddelaars. Zij vormen immers de meest efficiënte en geëigende schakel naar het brede publiek. Zij zijn ook in staat om vanuit de inspiratie en de overgedragen praktijkervaring van waerbeke de noodzakelijke vertaalslag te maken naar een gro-te diversiteit van bevolkingsgroepen. Langs die weg hoopt waerbeke haar relevantie verder waar te maken en te bewijzen.

Kerngroep van stiltevriendenTot de kerngroep behoren mensen die de visie van waerbeke ten volle delen en bereid zijn om deze ook mee vorm te geven, zowel in het persoonlijke le-ven als in maatschappelijk verband: de teamleden, de actieve vrijwilligers bij waerbeke-evenementen, de leden van de uitgebreide Algemene Vergadering, de groep van inspiratoren uit verschillende maatschap-pelijke domeinen die het team al jarenlang discreet vanop de achtergrond begeleidt. Deze sterk gemoti-veerde kerngroep van stiltevrienden staat er borg voor dat waerbeke trouw blijft aan haar kernwaar-den [zie 2.2] en zich niet op sleeptouw laten nemen door allerlei dominante tendensen of de waan van de dag (antagonisme, ongepaste drukte, consump-tiedrift, versnelling, communicatieoverdaad, profi-leringsdrang…). Deze binnenste cirkel van waerbeke bestaat voor-al uit personen (vrouwen en mannen) van middel-bare leeftijd (+40) en ouder, meestal goed opgeleid en sterk persoonlijk en/of sociaal geëngageerd rond het stiltethema. Vanuit hun levenservaring streven ze allen naar kwaliteitsvolle aandacht en cultiveren bij zichzelf en bij anderen een verhoogd bewustzijn van hoe stilte ‘werkt’ en kan bijdragen tot leefkwaliteit.

Stiltebemiddelaars als middenveld en als praktijk-gemeenschapIn de loop der jaren heeft waerbeke een stevig (inter)nationaal netwerk opgebouwd van sleutelfiguren en

sympathisanten, die zich persoonlijk engageren voor de werking van stilte, rust en ruimte in de samenle-ving [zie 1.3]. Deze sterkhouders van het waerbe-ke-verhaal zijn vaak initiatiefnemers die op specifieke plekken – in concrete leef- of werkomstandigheden – praktijken rond stilte, rust en ruimte behartigen en samen met anderen inhoud én vorm geven. Soms zijn ze als beleidsverantwoordelijken of ambtenaren binnen een welbepaald beleidsdomein – op lokaal, regionaal of landelijk niveau – met het stiltethema aan de slag. Ook kunnen ze actief zijn – op professi-onele of vrijwillige basis – binnen sociaal-culturele organisaties, vormingsinstellingen, bedrijven of bur-gerinitiatieven. Soms werken zij in een journalistieke of academische context en dragen ze bij tot opinie-vorming en wetenschappelijk onderzoek. Al deze actoren vervullen een cruciale rol in het introduceren, voeden en ontwikkelen van de bele-ving van stilte, rust en ruimte in het maatschappelijke weefsel:

• Zij die reeds bekend en vertrouwd zijn met de wer-king van waerbeke vormen mee het symboli-sche kapitaal van de beweging. Zij houden de vinger aan de pols, geven feedback en tonen zich bereid om mee te bewegen. waerbeke wil hen con-crete mogelijkheden aanreiken om zich nog meer – ook praktisch – in te schakelen in de werking.

• Zij die nog niet bekend zijn met het sociaal-cul-turele bewegingswerk vormen het nieuw aan te boren maatschappelijk kapitaal. waerbeke beschouwt het als haar opdracht om veel tijd en aandacht te besteden aan het opsporen, vormen en begeleiden van deze potentiële ‘stiltemakers’. Vanuit hun eigen specifieke stiltepraktijk en persoonlijk en-gagement zijn zij het best geplaatst om een klimaat te scheppen en te bevorderen waarin stilte, rust en ruimte heilzaam hun werk kunnen doen.

47

Samen vormen deze stiltebemiddelaars een prak-tijkgemeenschap. Een praktijkgemeenschap ver-bindt personen die – vrij van formele kaders of struc-turen – waarde hechten aan (specifieke aspecten van) stilte, rust en ruimte, die ze – in het kader van publie-ke actie – met elkaar wensen te delen, te vrijwaren en te bevorderen, en op hun beurt maatschappelijk inzetbaar willen maken.

Think global, act localwaerbeke blijft ook belang hechten aan haar lokale verankering omwille van de concrete zichtbaarheid en de geloofwaardigheid van haar sociaal-culturele werking vanuit een stiltegebied. Zowel met de be-trokken bestuurlijke of ambtelijke instanties als met het lokale middenveld onderhoudt waerbeke goede contacten. Voor de rekrutering van vrijwilligers voor inhoudelijke, administratieve en praktische on-dersteuning bij de uitbouw van het waerbekehuis en zijn werking als uitvalsbasis van de beweging, richt waerbeke zich in de eerste plaats tot de bewoners in de nabije omgeving die zich betrokken voelen bij het koesteren en het ontwikkelen van het Stiltegebied Dender-Mark.

Glossarium

contactzone — Dit begrip werd in de jaren ’90 van de vorige eeuw voor het eerst in transnationale muse-um- en erfgoedstudies geijkt. In 1991 definieerde Mary Louise Pratt een ‘contactzone’ als ‘de sociale ruimte waar vertegenwoordigers van culturen of gemeen-schappen op een veilige, geweldloze en respectvolle manier elkaar kunnen ontmoeten en overleggen, on-derling ideeën en overtuigingen kunnen uitwisselen, van mening kunnen verschillen en discussiëren, vaak in een context van asymmetrische machtsrelaties, bijvoorbeeld als gevolg van kolonisatie of slavernij.’

informatie, documentatie, communicatie — Informatie moet altijd eerst worden bijeengebracht, beoordeeld en verwerkt, willen we er bruikbare documentatie van maken. Pas dan is communicatie mogelijk en zinvol.

koesteren, behartigen, bevorderen en realiseren — Wie iets koestert, neemt dit ter harte en tracht het te vrij-waren. Koesteren vooronderstelt zorgzame aandacht en biedt ruimte voor ontwikkelingen. Het is in die zin trouwens interessant op te merken dat ook Unesco bij de zorg voor ontastbaar, immaterieel erfgoed vandaag eerder spreekt van safeguarding dan wel van conser-ving (zoals voorheen voor historische sites en land-schappen). Wie iets behartigt, zorgt er met toewijding voor. Pas als iets waardevol is, heeft het zin en geeft het zin aan wat bestaat. Iets van waarde geeft ook zin aan degene die het ter harte neemt. Emotioneel zowel als intellectueel. Bevorderen heeft tal van bete-kenissen en connotaties: voorthelpen, aanmoedigen, begunstigen, behartigen, beschermen, vooruithelpen, promoten, bespoedigen, bevoordelen, bijdragen, on-dersteunen, ontwikkelen, steunen, stimuleren, ver-hogen, voeden, voorstaan. Realiseren staat voor het bewerkstelligen of concreet verwezenlijken van een plan of gedachte. Dit is nooit louter theoretisch, maar

48

vooral ook praktijkgericht en veronderstelt kritisch bewustzijn en een werkwijze of methode.

‘kunst van het erven’ — De ‘kunst van het erven’ – met nadruk op waarderende omgangsvormen en duur-zaam beheer – staat voor een voortdurende, creatieve herinterpretatie van gangbare cultuurwaarden naar en in de wereld van nu en straks. Niet alleen ‘wat’ we vandaag en morgen (uit het verleden) zullen mee-dragen, is aan de orde, maar ook ‘hoe’ wij daarmee (zullen) omgaan. Stilte, rust en ruimte bieden ons de mogelijkheid om verdiepend, verbindend en inzichte-lijk om te gaan met onszelf, met elkaar, de omgeving, de wereld, de ander(en)… Hiertoe is er een attitude vereist van levenslang en levensbreed leren.

praktijkgemeenschap — Een praktijkgemeenschap of community of practice is een groep mensen met aanvullende bekwaamheden, die bepaalde interesses en vaardigheden met elkaar delen. Zo leren ze infor-meel van elkaar en ontwikkelen zich professioneel en persoonlijk. Praktijkgemeenschappen ontstaan op allerlei plaatsen, spontaan of geregisseerd. Dit eeu-wenoude idee is recent – vooral door antropoloog Etienne Wenger in de jaren ’90 van de vorige eeuw – nieuw leven ingeblazen als methodiek voor informeel leren en kennismanagement. Het gemeenschapsele-ment is cruciaal: er is een gezamenlijk engagement en elk individu draagt bij aan het groepsproces van ervarend leren.

rizoom — Een rizoom is een ondergronds wortel-stelsel met tal van knopen, waarop nieuwe planten kunnen ontstaan. Zo ontstaan planten die overal op-schieten en vaak woekeren, zoals bamboe of brand-netels. De filosoof Gilles Deleuze (1925-’95) heeft het rizoom gebruikt als metafoor voor een niet-hiërarchi-sche organisatie, met als kernbegrippen verbinding en heterogeniteit. Deleuze ziet een rizomatische or-

ganisatie als een reeks punten, die op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn en veel- in en uit-gangen hebben. Rizomatisch is ook de veerkracht: als er ergens een breuk is, het rizoom kapot gaat, ontstaat er uit het afgebroken stuk iets nieuws. Internet is een rizoom: het is wijdvertakt en als je het ergens afsluit, gaat het elders gewoon door. In de organisatiekunde staat de rizomatische aanpak voor een focus op rela-ties en samenwerking, een open netwerkdemocratie en het vermogen van mensen zichzelf te managen, in tegenstelling tot hiërarchie en rigide structuren.

sensibiliseren — Sensibiliseren is altijd een wissel-werking van verstandelijke en zintuiglijke prikkels. Willen we iemands aandacht of belangstelling voor iets wekken, dan dienen we hem/haar hiervoor ge-voelig(er) te maken.

49

3Beleidsuitdagingen

& -opties

50

Onderstaande interne en omgevingsanalyse kwam tot stand door regelmatige bevraging van en aftoet-sing bij de voornaamste sterkhouders [zie 1.3.]. Om het beleidsplanningsproces in goede banen te leiden, werd het afgelopen jaar een beleidsplannings-team samengesteld, dat het swot-correlatiekader en de daaruit voortvloeiende conclusies en beleids-uitdagingen mee hielp formuleren [zie 0.3.].

3.1 interne & omgevingsanalyse

Tal van referenties in bijlage 1 [met actieve links in de digitale versie van dit dossier] geven een impressie van de brede herwaardering van stilte als noodzake-lijke voorwaarde tot leefkwaliteit. Deze niet-exhaus-tieve lijst biedt ook een overzicht van het groeiende, wijdvertakte werkveld rond dit thema.

3.1.1. Interne sterktesWaerbeke beschikt intussen over heel wat troeven en kwaliteiten, die zonder twijfel van pas kunnen komen bij de verdere uitbouw als sociaal-culturele beweging rond stilte- en rustbeleving.• Ontstaan en werking vanuit authentieke, indivi-

duele bezieling en een verregaand, persoonlijk engagement van enkele pioniers. Door een grote bereidheid om te werken met beperkte middelen kreeg de beweging stapsgewijs, van onderuit in de samenleving gestalte.

• De organisatie wordt gedragen door een klein, mul-tidisciplinair team van hoogopgeleide, creatieve (twee halftijdse en een freelance) medewerkers met een rijke professionele ervaring, die flexibel kunnen inspelen op de actualiteit en de kansen die zich aandienen.

• De erkenning als sociaal-culturele beweging ver-sterkt kredietwaardigheid, biedt mogelijkheden en opent deuren.

• Lokale, fysiek verankerde werking in het hart van het eerste officieel erkende stiltegebied in Vlaanderen en beschikbaarheid van infrastruc-tuur (voormalige pastorie van Waarbeke, Zaal Lobo, Sint-Amanduskerk).

• Sterke lokale, maatschappelijke verankering met actieve rol binnen bestaande initiatieven rond burgerparticipatie (vooral Galmaarden & Geraardsbergen).

• Goede contacten en regelmatige overlegmomenten met de lokale (gemeentelijke), regionale (provin-ciale) en Vlaamse overheden, die bij de uitbouw van het stiltegebiedenbeleid en bij andere initia-tieven rond stilte- en rustbeleving in Vlaanderen en Brussel zijn betrokken.

• Sterke projectwerking in de loop van de voorbije jaren, vooral inzake lokaal cultuurbeleid, erfgoed-beleid, preventief gezondheids- en welzijnsbeleid en plattelandsbeleid.

• Zeer brede expertiseopbouw (op hoog niveau) en praktijkervaring, met oog voor nieuwe denkwijzen en pedagogische methoden die maatschappelijk inzetbaar en (mede)deelbaar kunnen worden ge-maakt.

• Adviesverlening of medewerking aan de uitwerking van verschillende concrete projecten of voorbeeld-praktijken rond stilte- en rustbeleving, samen met of in opdracht van externe partners of actoren op het terrein.

• Trouwe groep van stiltebemiddelaars op alle ni-veaus, binnen alle beleidsdomeinen en in alle ge-ledingen van de samenleving.

• Stapsgewijze uitbouw aanbod voor en werking met stiltebemiddelaars.

• Sterk en wijdvertakt netwerk van persoonlijke con-tacten (sleutelfiguren, sterkhouders, beleidsver-antwoordelijken…) in binnen- en buitenland, die professioneel of vrijwillig actief zijn rond de wer-king, het beleid en het beheer van stilte, rust en

51

ruimte. Dit netwerk verzamelt mensen die in hun persoonlijke en professionele leven andere dan de heersende waarden vertegenwoordigen.

• Goed uitgebouwd netwerk van en regelmatig over-leg met lokale, bovenlokale en landelijke partners (overheidsinstellingen, steunpunten, profit- en non-profitorganisaties) en actoren binnen ver-schillende beleidsdomeinen.

• Breed maatschappelijk draagvlak en stevig netwerk van spraakmakende contactpersonen en opinie-makers binnen de communicatiemedia.

• Gerichte communicatie over het thema stilte, rust en ruimte in de (sociale) media en diverse kwali-teitsvolle publicaties, waardoor het thema stilte, rust en ruimte als leefkwaliteit op een geloofwaar-dige manier maatschappelijk aan de orde is ge-steld.

• Recente, stapsgewijze uitbouw van een digitaal platform voor communicatie, sensibilisering, in-formatieoverdracht en borging expertise.

• Brede visie op stilte, rust en ruimte als ‘cultuurgoed’ en als voorwaarde tot leefkwaliteit, die uitnodigt tot waarderende omgangsvormen met mensen, culturen, de wereld en een duurzaam beheer ervan.

• De enige organisatie in Vlaanderen en Brussel die op een integrale – beleidsdomeinoverschrijden-de, transversale – en geïntegreerde wijze het the-ma stilte, rust en ruimte op de maatschappelijke agenda plaatst.

• Pluralistische, open grondhouding waardoor een grote diversiteit aan burgers en maatschappelijke groepen (kunnen) worden aangesproken.

• Onpartijdige, bemiddelende rol bij overleg en tran-sitieprocessen, waardoor voldoende moreel gezag en expertise is opgebouwd om met conflicten, ver-nieuwing, alternatieve managementwerkwijzen om te gaan.

• waerbeke staat voor kwaliteit, integriteit en maat-schappelijk engagement.

3.1.2 Interne zwaktesNa jarenlang pionierswerk bouwde Waerbeke het grootste deel van voormeld symbolisch kapitaal or-ganisch op. Dit gebeurde vaak in moeilijke omstan-digheden. De afgelopen beleidsperiode konden de meeste zwaktes wel worden verholpen, al blijft er nog werk te verrichten. Meteen komen ook de pijnpun-ten van de organisatie aan het licht.• Gestructureerde, planmatige aanpak en stroom-

lijning kan beter.• Te veel ad-hoc-werking bij gebrek aan voldoende

financiële en personele middelen.• Onvoldoende organisatorische stabiliteit door te

veel beroep te (moeten) doen op de extra, vrijwil-lige inzet van (twee halftijdse of freelance) mede-werkers.

• Groot contrast tussen de positieve waardering als inspiratie-, expertise- en impulscentrum rond stilte, rust en ruimte bij vele overheden, profit- en non-profit-organisaties, burgerinitiatieven, brede-re publiek… (symbolisch kapitaal) en het beschik-bare ‘bedrijfskapitaal’ dat een reguliere werking garandeert.

• Onvoldoende structurele betoelaging om de vele vragen, de zich aandienende opdrachten en am-bities te kunnen waarmaken als volwaardige soci-aal-culturele beweging.

• Geen recurrente middelen om het coördinatiecen-trum fysiek verder uit te bouwen en de overhead-kosten van de organisatie te dekken.

• Gebrekkige fysieke accommodatie leidt tot onge-makkelijke en soms zelfs inefficiënte werkomstan-digheden voor de medewerkers en beperkt de prak-tische mogelijkheden om sommige (boven)lokale initiatieven rond stilte, rust en ruimte daadwerke-lijk te ondersteunen.

• Onvoldoende inkomstendiversificatie: gebrek aan ledenwerving, geen betalend abonnementsysteem.

• Voorbeeldige stilte- en rustbevorderende praktij-

52

ken in de verschillende maatschappelijke werk-velden of over de beleidsdomeinen heen zijn nog onvoldoende in kaart gebracht, beschreven en me-thodologisch doorgelicht.

• Onvoldoende systematisch databeheer van exper-tise, informatie, contacten…, waardoor de opge-bouwde expertise en ervaring niet duurzaam kan worden geborgd, bij gebrek aan personele en fi-nanciële middelen.

• Onvoldoende systematische uitbouw van vrijwil-ligers- en ledenwerking.

• De mogelijkheden van het digitale platform zijn nog onvoldoende uitgewerkt en benut bij gebrek aan personele en financiële middelen.

• Onvoldoende profiel en positie van de organisatie als anker en als gezicht van de groeiende stilte-beweging in Vlaanderen en Brussel, vooral naar sommige (potentiële) partners en actoren op het terrein, bij gebrek aan ruimtelijke en organisatori-sche (groei)mogelijkheden, een herkenbare huis-stijl.

• Ondanks de stijgende vraag en de maatschappe-lijke nood, praktische onmogelijkheid om ‘stilte-bemiddelaars’ permanent, systematisch en vol-doende te ondersteunen of gepaste vorming aan te bieden bij gebrek aan personele en financiële middelen.

• Ondanks de vele inspanningen om het thema toe-gankelijk en genuanceerd aan de orde te stellen, heeft het discours rond en over stilte, rust en ruim-te als leefkwaliteit soms nog te vaak een te intel-lectueel of abstract imago.

• Door de aard van de werkzaamheid van stilte, rust en ruimte, onvoldoende inzicht in het daadwerke-lijke effect van opgezette stilte- en rustinitiatieven (soms op langere termijn) en gebrek aan adequate meetinstrumenten (o.a. i.v.m. publieksbereik).

3.1.3 Externe kansenDe samenleving in Vlaanderen en Brussel is de laat-ste jaren grondig veranderd. Naast het dominante leefpatroon van consumptie, productie en versnelling verschuift de aandacht geleidelijkaan naar andere, duurzamer waarden en attitudes. Dit biedt heel wat kansen en uitdagingen voor Waerbeke om zich als maatschappelijke beweging verder te ontwikkelen en te profileren. Bovendien dient zich altijd meer de urgentie aan van noodzakelijke (maatschappelijke) transities.• Stilte, rust en ruimte zijn een kostbaar goed dat al-

maar zeldzamer wordt. Tegelijk groeit de aandacht voor leefkwaliteit en de maatschappelijke nood aan stilte- en rustbeleving binnen de persoonlijke en de publieke sfeer.

• Parallel aan de toenemende tendens naar produc-tie, consumptie en versnelling, neemt de ‘roep’ om te verstillen en te verlangzamen toe. Dit blijkt over-duidelijk uit de internationale Slow-beweging die zich in alle domeinen van het maatschappelijke leven manifesteert: van kleinschalige stedelijkheid over mobiliteit en voeding tot journalistiek… Deze initiatieven sluiten nauw aan bij de groeiende tran-sitiebeweging.

• Naarmate meer mensen (over)verzadigd raken van zintuiglijke prikkels en de grenzeloze infor-matie-instroom, neemt ook de behoefte aan een-voud en zingeving toe. Stilte en rust kunnen een geschikte context tot stand brengen voor verdie-ping, ontmoeting en duurzame ontwikkeling.

• De economische en maatschappelijke crises bie-den kansen tot verbreding, verdieping en eventueel herziening van het gangbare mens- en wereldbeeld en de bijbehorende leefstijl. Vooral de dramatische toename van burn-out en depressie stelt nieuwe vragen en uitdagingen.

• In een tijd waar hectiek en stress zowel privé als in het beroepsleven dominant zijn, is preventieve

53

gezondheidszorg – met aandacht en ruimte voor ontspanning, verlangzaming, verinnerlijking, ont-stressing… – geen overbodige luxe. Geestelijke én lichamelijke gezondheid hebben baat bij omgevin-gen – letterlijk en figuurlijk – waar stilte, rust en ruimte garant staan voor leefkwaliteit. Zo’n visio-naire aanpak kan de nood aan dure therapieën en medicinale hulp aanzienlijk terugdringen.

• De instroom van vluchtelingen en de toenemende sociaal-culturele complexiteit, én de afbrokkeling van de traditionele religieuze en wetenschappelijke kaders, bieden tal van kansen op het gebied van in-ter- of zelfs transculturele (levensbeschouwelijke) dialoog en zingeving.

• Stilte, rust en ruimte reiken heel wat mogelijkhe-den aan om alternatieve omgangsvormen te zoe-ken voor tal van maatschappelijke spanningen. Er is een toenemende nood aan pedagogische en/of agogische methoden en technieken (stilte-educa-tie, geweldloze communicatie) in dit domein.

• Op alle niveaus en in alle geledingen van de samen-leving, beroepshalve zowel als in de vrije tijd, ont-staan (spontaan) stilteplatforms en praktijken rond stilte- en rustbeleving, los van bestaande ideologi-sche of levens beschouwelijke kaders. Stilte en rust verbinden en nodigen uit tot respect, luisterbereid-heid en engagement.

• Uit het werkveld blijkt er een dringende nood aan een degelijke uitwisseling van kennis en ervaringen rond de werking en de ontwikkeling van stilte, rust en ruimte in het leven van alledag en in concrete ( fysieke) omgevingen.

• Er is blijkbaar ook behoefte aan onderlinge ver-binding tussen en ondersteuning van de vele dis-parate, vaak organisch gegroeide initiatieven en praktijkgemeenschappen. Zowel inhoudelijk als methodologisch is kwaliteitsvolle input gewenst.

• De stiltewerking die gestart is vanuit het beleids-domein leefmilieu en plattelandsontwikkeling,

raakte de laatste jaren structureel met andere be-leidsdomeinen (o.a. cultuur, natuur, gezondheid en welzijn…) verbonden. Zo laat het stilteverhaal zich verbreden en verdiepen tot een verhaal van waarden en gemeenschapsvorming.

• De publieksgerichte ontsluiting van cultureel en natuurlijk erfgoed kan de streekontwikkeling een krachtige impuls geven. Recente inzichten en voor-beeldpraktijken uit binnen- en buitenland wijzen op het belang van maatschappelijke inbedding en adequate managementtechnieken bij projecten en initiatieven die leefmilieu, erfgoed- en landschaps-zorg met elkaar verbinden.

• Uit onderzoek blijkt dat er binnen het recent ont-wikkelde beleid rond stiltegebieden nood is aan een coördinerende organisatie op landelijk niveau, die de rol van regisseur en kwaliteitsbewaker op zich neemt. Deze stiltegebieden zouden een labo-ratorium kunnen zijn voor een vernieuwende sec-toroverschrijdende, transversale aanpak.

• Mogelijkheid om het thema via de werkgroep ‘STilte en Rust – interdisciplinaire overleg (STeRio) in het Vlaamse ruimtelijke en plattelandsbeleid te integreren. Een gelijkaardige evolutie is gaande binnen het grote-stedenbeleid en in Brussel.

• Politieke beleidsverantwoordelijken op Vlaams en lokaal niveau hebben al herhaaldelijk en pu-bliekelijk hun interesse en engagement te kennen gegeven om van stilte en leefkwaliteit een beleids-thema te maken. Dit idee wordt openlijk gesteund door heel wat partners en actoren op het terrein. Zo is er binnen het beleidsdomein volksgezond-heid en welzijn meer aandacht voor de uitbouw van preventieve gezondheidszorg. Binnen de do-meinen ruimtelijke ordening en mobiliteit wordt er gestreefd naar: een grotere integratie van erf-goedwaarden met mogelijkheden tot stilte- en rustbeleving, het verbeteren van de kwaliteit van het openbare domein en van de architecturale en

54

landschappelijke beeldkwaliteit, de herwaardering van trage wegen…

• Binnen alle beleidsdomeinen groeit het belang van en de nood aan leiderschap. De rol van inspire-rende bemiddelaars en sterkhouders binnen over-heidsdiensten, profit- en non-profit-organisaties neemt toe om noodzakelijke transitie- of verande-ringsprocessen in goede banen te leiden. Ze zijn vaak ook de trekkers van stilteplatforms, praktijk-gemeenschappen… en dragen bij tot de ontwikke-ling en het beheer van een kwaliteitsvolle leef- en werkomgeving.

• Reflectie, (cultuur)participatie, diversiteit, inter-culturele dialoog, duurzame ontwikkeling… zijn belangrijke accenten binnen het Vlaamse (cultuur)beleid, met aandacht voor innovatie, verantwoord toekomstgericht beheer, interdisciplinaire werking. Vraag is echter hoe deze nieuwe visie en aanpak in de praktijk kunnen worden omgezet.

• In een tijd waarin de traditionele ideologieën en levensbeschouwingen hun greep op de brede sa-menleving verliezen, treedt een toenemende diver-siteit op aan gelijkwaardige stemmen en actoren in de publieke ruimte. Stilte en rust kunnen hierbij de common ground, de verbindende factor zijn, die ruimte schept voor ontmoeting, dialoog en samen-werking.

• Overal te lande laat de zgn. ‘derde generatie’ bur-gerparticipatie van zich horen. Mondige, wakkere burgers komen – bottom-up, van onderuit – zelf met oplossingsgerichte initiatieven om problemen of noden in de eigen straat, wijk of stad op te lossen. De overheid is nog niet gewend aan deze vorm van assertiviteit en kan door de burgers worden uitge-nodigd – en niet omgekeerd! – om deel te nemen aan eventuele overlegfora of acties. Uit de praktijk blijkt dat stilte en rust – individueel en collectief – in dit transitieproces een positieve bijdrage kun-nen leveren of een creatieve stimulans betekenen.

Ze scheppen alvast een gepaste omgeving om tot overleg, samenwerking en duurzame maatschap-pelijke ontwikkelingen te komen.

3.1.4 Externe bedreigingenNiet alle maatschappelijke ontwikkelingen zijn posi-tief. Sommige bevatten evenzeer risico’s en bedrei-gingen waarmee Waerbeke als sociaal-culturele beweging rekening dient te houden.• Hoewel leefkwaliteit en de zorg voor stilte, rust en

ruimte stilaan worden erkend als maatschappelijk relevante thema’s die de diverse beleidsdomeinen overschrijden, riskeert het onderwerp ook de ko-mende jaren blijvend tussen de stoelen van het be-leid te vallen bij gebrek aan transversale beleidsvi-sies en -structuren.

• In een tijd van een zich almaar terugtrekkende overheid is en blijft de vraag wie er verantwoor-delijkheid draagt voor aspecten die met ieders leefkwaliteit te maken hebben. Het risico bestaat dat fundamentele gemeenschapsgoederen – de commons – verder worden geprivatiseerd en ge-commercialiseerd. Zeker bij de herschikking van verantwoordelijkheden op gewestelijk en gemeen-schapniveau, de herinrichting van de verantwoor-delijkheid en de bevoegdheden van de provincies, en het groeiende belang van steden en gemeenten mogen niet alleen economische motieven de bo-venhand hebben.

• De hectiek en de toenemende tijds- en communi-catiedruk – zowel privé als in de werksfeer – bren-gen de aandacht voor stilte, rust en ruimte en de daaruit voortvloeiende leefkwaliteit in het gedrang.

• In een periode van economische terugval en sociale onzekerheid komt de aandacht van de dominan-te actoren in de samenleving – zoals bedrijfsleven, politiek, media… – vaak nadrukkelijker te liggen op het verder aanjagen van consumptie, productie en versnelling. In dit klimaat dreigt het stilte- en rust-

55

thema dan als te ‘zacht’, te ‘luxueus’, te ‘simpel’ of te ‘abstract’ te worden ervaren of beschouwd. Terwijl nu net blijkt dat bewust stilstaan en herbronning zeer zinvol en zelfs noodzakelijk kunnen zijn om zich individueel of als gemeenschap te heroriënte-ren en vooruit te gaan.

• In een in hoofdzaak op succes en prestatie gerich-te samenleving ligt de klemtoon veeleer op een pro-duct- of resultaatgerichte aanpak. Het belang van een procesmatige, verdiepende, regenererende en moei-lijker verifieerbare werking staat hierdoor onder druk. Nochtans is de nood aan een ruimer zingevend kader en waarderende omgangsvormen met elkaar, andere culturen, de wereld… vandaag groter dan ooit. Vooral nu organisatorische en maatschappelijk veranderin-gen of vernieuwingen zich opdringen.

• Betekenissen en waarden zijn niet uitsluitend in geld (hun ruilwaarde) of gebruik uit te drukken. Het ‘poëtische vermogen’ en de ‘kunst van het er-ven’ – het opnemen en weer doorgeven van ‘onbe-taalbare’, trage, niet altijd meteen nuttige of func-tionele erfenissen op geestelijk en materieel vlak aan volgende generaties – gaan binnen de presta-tiegerichte samenleving zienderogen teloor. Het landschap, stilte en rust, artistieke expressie, cultu-reel erfgoed… hebben een opmerkelijk verbindend vermogen om oud en nieuw tot elkaar te brengen. De rol van onderwijs, kunst en bevlogen bemidde-laars zijn moeilijk te overschatten in dit proces van levensbreed leren en voortdurend scheppen.

• In een algemeen klimaat van ontevredenheid, ver-zuring, toenemende maatschappelijke tegenstel-lingen en onzekerheid worden stilte, rust en ruim-te niet meteen door iedereen beschouwd als een heilzame bron van nieuwe mogelijkheden. Een (te) expliciete stilte- en rustwerking of -communicatie kan zelfs een averechts effect tot gevolg hebben. Sommige mensen ervaren stilte en verstilling trou-wens als confronterend en bedreigend.

• Dikwijls worden stilte en rust herleid tot consump-tieartikel op de ‘emotiemarkt’, zoals o.a. (duur) de-sign, bepaalde vormen van (exclusief) toerisme… Stilte en rust worden in de publieke opinie vaak ook vermengd met het toenemende aanbod aan wellness-praktijken, feel good-therapieën, spiri-tuele bewegingen, New Age-business… Dit soort connotaties en het oneigenlijke gebruik van stil-te- en rustassociaties hinderen de integratie van een waarachtige stilte- en rustbeleving in het leven van alledag binnen de brede samenleving.

• Heel wat projecten, engagementen en uitdagingen rond leefkwaliteit, duurzame ontwikkeling, burger-participatie, interculturele dialoog… stranden on-derweg bij gebrek aan visie van overheidswege op de lange termijn, aangepaste structuren, personele en financiële middelen… Dit komt de perceptie bij het ruimere publiek van de haalbaarheid en de noodzaak van initiatieven rond stilte- en rustbe-leving, zingeving, dialoog en tal van vernieuwende organisatorische en maatschappelijke processen niet altijd ten goede.

56

3.2 swot-correlatiekader

In bijgevoegd schema zijn de belangrijkste actievel-den als resultaat van de swot-analyse op een bevat-telijke, synthetische manier samengebracht.

3.2.1 Investeer – Sterkte | KansEen interne sterkte en externe kans kunnen elkaar versterken. Hier moet de beweging vooral op inzet-ten of investeren.

3.2.2 Beslis – Zwakte | KansEen interne zwakte en een externe kans vragen van de organisatie dat ze beslist om de kans aan te wenden om de eigen zwakte om te zetten in kracht en actie.

3.2.3 Verdedig – Sterkte | BedreigingDe beweging moet een interne sterkte verdedigen ten aanzien van een externe bedreiging om zo haar eigenheid en werking te kunnen vrijwaren.

3.2.3 Vermijd – Zwakte | BedreigingEen interne zwakte in combinatie met een externe bedreiging dwingt de organisatie om te werken aan schadebeheersing. Ze moet bepaalde negatieve evo-luties vermijden.

STERKTES• erkenning als ‘beweging’ versterkt profiel en opent deuren• gemotiveerd, flexibel team van medewerkers• sterke campagnegerichte (project)werking• brede expertise (hoog niveau) en praktijkervaring• adviesverstrekking en medewerking aan stiltebemiddelaars,

projecten en voorbeeldpraktijken met partners en actoren• stevig netwerk sleutelfiguren, sterkhouders, beleidsverantwoor-

delijken, media… in binnen- en buitenland• netwerk en overleg met (boven)lokale en landelijke overheden,

partners en actoren binnen alle beleidsdomeinen• uitbouw aanbod voor en werking met stiltebemiddelaars• gerichte communicatie en kwaliteitsvolle publicaties• recente, stapsgewijze uitbouw digitaal platform• brede visie op leefkwaliteit, stilte, rust en ruimte• holistische, integrale en geïntegreerde aanpak en werking• open, onpartijdige, pluralistische grondhouding• sterke lokale fysieke en maatschappelijke verankering

ZWAKTES• gestructureerde, planmatige aanpak kan beter• organisatorisch onevenwicht door te veel ad-hoc-werking• tekort aan personele middelen (2 halftijds, freelance)• tekort aan financiële middelen (onvoldoende structurele be-

toelaging en recurrente middelen…)• gebrekkige fysieke accommodatie en inefficiëntie (in opbouw)• onvoldoende inkomensdiversificatie (donateurs, sponsoring…)• digitaal platform in opstart, onvoldoende opvolging commu-

nicatie…• leden- en vrijwilligerswerking nog onvoldoende ontwikkeld• onvoldoende respons op noden van stiltebemiddelaars• weinig zicht op effecten en nood aan meting (publieksbereik)

57

KANSEN• sterke nood aan en groeiende aandacht voor leefkwaliteit, stilte,

rust en ruimte in alle beleidsdomeinen• behoefte aan verlangzaming, eenvoud, meditatie, verdieping,

dialoog, ontmoeting, overleg… in het leven van alledag• antwoord op burn-out, depressie + preventieve gezondheidszorg• crises (economisch, sociaal, intercultureel) zijn kansen!• stilteplatforms en praktijkgemeenschappen rond stilte- en rust-

beleving (respect, ontmoeting, luisteren, bemiddeling…)• nood aan bredere maatschappelijke uitwisseling en binnen so-

ciaal-cultureel veld van ervaringen en expertise, inhoudelijke en methodologische ondersteuning…

• pulse netwerk cultuur = transitie, duurzame ontwikkeling…• nood aan coördinatie en regie voor stiltegebiedenbeleid en stra-

tegische projecten (VLM, STeRio…)• nood aan inspirerend leiderschap (transitie, verandering…)• stilte, rust en ruimte is (boven)lokaal beleidsthema… • derde generatie burgerparticipatie

INVESTEER• sterke fysieke en maatschappelijke verankering in en vanuit

het Stiltegebied Dender-Mark met (boven)lokale uitstraling • waerbekehuis wordt inspirerend, multifunctioneel en

zichtbaar coördinatie- en ontmoetingscentrum• personele omkadering: multidisciplinair team van professi-

onele medewerkers en vrijwilligers• duurzamer uitbouw van de organisatie volgens beleidsplan,

als gezicht van de groeiende stiltebeweging • werking rond stilte, rust en ruimte verbinden met actuele

thema’s, zonder te vervallen in de waan van de dag• consolideren en verruimen van opgebouwd symbolisch ka-

pitaal > databeheer, expertise… borgen en verduurzamen• verder uitbouwen en verdiepen van bestaande netwerken

en contacten in binnen- en buitenland• vergroten maatschappelijk draagvlak door sensibilisering,

vormingsaanbod, communicatie en gerichte acties • trekkersrol en voorbeeldfunctie op (inter)nationaal niveau

BESLIS• uitbouw van een stabiele, goed gestructureerde organisatie

> verbinden en voeden van stiltebemiddelaars, uitwisselen expertise en ervaring, reguliere werking en projectwerking in balans, eigen accenten, eigen koers en kracht…

• samenwerking met zoveel mogelijk partners en actoren op het terrein > mee bepalen van maatschappelijke agenda

• meer onderzoek in de breedte en in de diepte, met nadruk op voorbeeldpraktijken, methodieken…

• scherpere profilering en efficiëntere werking, met uitbouw van eigen aanbod en diensten

• bewust inzetten op één sterk (digitaal) communicatiekanaal• subsidiëring aanvullen met eigen omzet• leden- en vrijwilligerswerking opzetten en uitbouwen

BEDREIGINGEN• gebrek aan transversale beleidsvisies en -structuren• terugtredende overheid met verwaarlozing gemeenschapswaar-

den• weinig tijd of ruimte voor stilte- en rustbeleving, herbronning,

heroriëntering… in een op consumptie, productie en versnelling gerichte samenleving > toenemende tijds- en communicatie-druk (privé en in beroepsleven)

• verdiepende, regenererende werking van stilte, rust en ruimte in de verdrukking, ondanks nood aan zingevend kader, waar-derende omgangsvormen en kwaliteitsvolle communicatie

• teloorgang van ‘poëtisch vermogen’ en de ‘kunst van het erven’• (te) expliciete communicatie: breed publiek ervaart stilte soms

als confronterend en bedreigend• commercialisering van stilte en rust als consumptieartikel op

de emotiemarkt en in sfeer van New Age, wellness… hinderen integratie van stilte- en rustbeleving in het leven van alledag

• gevaar van ‘instrumentalisering’ in functie van economische doeleinden

• onvoldoende visie, engagement, middelen… van overheidswege stimuleren ad-hoc-werking > gebrek aan integrale en geïnte-greerde aanpak

VERDEDIG• een brede, beleidsoverschrijdende visie en aanpak: stilte,

rust en ruimte als voorwaarde tot leefkwaliteit• de verbondenheid van stilte- en rustbeleving met actuele

maatschappelijke uitdagingen en veranderingsprocessen, zoals duurzame ontwikkeling, dialoog, bemiddeling, parti-cipatie, diversiteit…

• stilte is ideologisch vrij en onpartijdig• aanwezigheid van de stiltebeweging op alle niveaus, binnen

alle beleidsdomeinen en in alle geledingen van de samenle-ving (van lokaal tot landelijk)

• bedachtzame, projectmatige werking met derden• complementaire, maar eigen werking naast andere soci-

aal-culturele bewegingen en organisaties• een solide financiële en organisatorische basis voor een hecht

team van competente medewerkers• ‘impliciete’ communicatie (o.a. onderdeel van een groter ver-

haal)• belang van (niet becijferbare) intrinsieke waarden en au-

thenticiteit

VERMIJD• mogelijke maatschappelijke contestatie > wel keuze voor

aanwezigheid, heldere communicatie en positieve actie!• te projectmatige ad-hoc-werking om louter budgettaire re-

denen• oneigenlijke gebruik en toeëigening van stilte en rust in de

sfeer van consumptie, commercialisering, instrumentalise-ring, banaliteit, (louter) therapie, levensbeschouwing…

• onkritisch gebruik van sommige nieuwe (sociale) media• overaanbod en gespannen verwachtingen bij partners, acto-

ren en stiltebemiddelaars bij gebrek aan (voldoende) finan-ciële en personele middelen, beleidsondersteuning…

• de ‘lokroep van het getal’ > bemiddelaars blijven prioritair• het afschrikeffect van het thema stilte en rust door te expli-

ciete, ‘softe’ profilering en communicatie

58

3.3 beleidsuitdagingen & -opties

Uit voorgaande swot-analyse en het daaruit afgelei-de correlatiekader is het mogelijk een drietal algeme-ne, prioritaire beleidsuitdagingen af te leiden voor de beleidsperiode 2016-’20. In zekere zin wil waerbeke voortbouwen op de al ingeslagen weg, maar dient ze zich ook zelf als organisatie voor te bereiden op een kwalitatieve en kwantitatieve groei. Naar binnen zo-wel als naar buiten toe.

1. Door waerbeke met haar pioniersrol als inspirator en netwerker rond stilte, rust en ruimte als levens-noodzakelijke kwaliteiten voor mens en samenleving [S] uit te bouwen tot een stabiele, goed gestructureer-de organisatie met een herkenbaar gezicht en een evenwichtig programma komt Waerbeke tegemoet aan de groeiende maatschappelijke nood aan coör-dinatie en verbinding rond dit beleidsdomeinover-schrijdende thema in Vlaanderen en Brussel [K].

waerbeke kan dit waarmaken door:• een operationeel coördinatiecentrum in het hart

van het eerste officieel erkende stiltegebied staps-gewijs verder gestalte te geven;

• het professioneel omkaderen van de organisatie met mensen (personeel, freelance medewerkers, vrijwilligers) en middelen (infrastructuur, digitaal platform…);

• zich nog duidelijker te profileren als sociaal-cultu-rele beweging;

• structurele subsidiëring aan te vullen met andere financieringsmogelijkheden.

2. Met haar brede visie, haar stevig onderbouwde, praktijkgerichte expertise en haar open, ongebonden instelling [S] dient waerbeke zo concreet en doelge-

richt mogelijk in te spelen op de groeiende vraag naar stilte, rust, eenvoud, dialoog, verdieping, verbinding, kwaliteitsvolle aandacht… in de samenleving [K].

Waerbeke kan dit waarmaken door:• heldere en gerichte communicatie en acties naar

het brede publiek en specifieke doelgroepen;• haar bestaande netwerken en contacten verder uit

te bouwen tot sterke, levenskrachtige aders van het kloppende hart van de praktijkgemeenschap;

• in te zetten op de versterking, verdieping en ver-ruiming van haar symbolisch kapitaal (databank, kennis en ervaring, voorbeeldpraktijken, netwer-ken…)

• ruimte te bieden voor overleg, bemiddeling, her-bronning, creativiteit…

3. Met haar beproefde integrale en geïntegreerde aanpak [S] dient Waerbeke in te zetten op het ver-sterken van praktijkgemeenschappen rond stilte- en rustbeleving binnen verschillende maatschappelijke domeinen in Vlaanderen en Brussel [K].

Waerbeke kan dit waarmaken door:• de organisatie planmatig uit te bouwen tot

het gezicht van de groeiende stiltebeweging in Vlaanderen en Brussel;

• mee te helpen om stilteplatforms en praktijkge-meenschappen overal te lande op te starten en ver-der uit te bouwen;

• samenwerking en overleg aan te gaan met zoveel mogelijk partners en actoren op het terrein, zonder te vervallen in te projectmatige werking;

• de klemtoon in de eerste plaats te leggen op de be-geleiding en ondersteuning van stiltebemiddelaars;

• haar voorbeeldfunctie binnen de zgn. ‘derde gene-ratie burgerparticipatie’ ter harte te nemen.

59

4Strategische

& operationeledoelstellingen

60

1. verder ontwikkelen en versterken van het professionele ervarings- en expertisecentrum rond stilte, rust en ruimte

1.1 Verder uitbouwen van het coördinatiecentrum als fysiek contactpunt voor de ontwikkeling, realisatie en coördinatie van initiatieven rond stilte, rust en ruimte

1.2 Onderhouden en inhoudelijk voeden van een (inter)nationaal netwerk van sleutelfiguren en sympathisanten rond stilte- en rustbeleving

1.3 Samenbrengen van bemiddelaars rond het thema stilte, rust en ruimte uit diverse organisaties en maatschappelijke geledingen in een expertisenet-werk

1.4 Stiltebemiddelaars inspirerende werkplekken aanbieden in een aangepaste omgeving, in samenwerking met partners

2. werken aan een praktijkgemeenschap die duurzame ontwikkeling, diversiteit en dialoog behartigt en realiseert vanuit het creatieve en verbindende vermogen van stilte, rust en ruimte

2.1 Initiëren van het stiltethema binnen verschillende beleidsdomeinen aan de hand van voorbeeldpraktijken rond stilte- en rustbeleving

2.2 Verder uitbouwen en ondersteunen van praktijkgemeenschappen binnen verschillende beleidsdomeinen rond stilte- en rustbeleving, in cocreatie met bestaande en nieuwe partners

2.3 Uitrollen van het STeRio-traject rond actuele maatschappelijke vraagstuk-ken in gemeenten en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden

2.4 Ondersteunen en begeleiden van bemiddelaars die vernieuwende praktijken rond burgerparticipatie, conflictbemiddeling, transitie, duurzaam beleid en management ontwikkelen

2.5 Ondersteunen en begeleiden van bemiddelaars die momenten van overleg, verdieping en ontmoeting organiseren tussen mensen, organisaties… over sociale, levensbeschouwelijke en historisch gegroeide verschillen heen

61

3. aanbieden van vorming en ondersteuning aan stiltebemiddelaars

3.1 Uitbouwen en beschikbaar stellen van praktijkgerichte expertise, met na-druk op pedagogiek en een aangepast instrumentarium rond stilte- en rust-beleving

3.2 Advies verlenen aan en ontwikkelen van een vormingsaanbod voor stilte-bemiddelaars in diverse maatschappelijke domeinen, in samenwerking met partners

3.3 De pedagogie van de stilte via publicaties en andere (sociale) media breed verspreiden

4. inspireren, informeren en sensibiliseren van verschillende doelgroepen met het oog op maatschappelijke innovatie

4.1 Op een toegankelijke, eigentijdse, interdisciplinaire en grensverleggende manier communiceren, zowel met stiltebemiddelaars als met met een breed publiek

4.2 Het digitale platform www.waerbeke.be gebruiken als communicatieve draaischijf voor alle activiteiten van waerbeke en bredere maatschappelij-ke ontwikkelingen rond stilte, rust en ruimte

5. actie voeren met partners met het oog op het bereiken van verschillende doelgroepen

5.1 Organiseren, ontwikkelen en mee helpen realiseren van een landelijke cam-pagne rond stilte, rust en ruimte, in samenwerking met (bestaande) part-ners of actoren

5.2 Realiseren van specifieke projecten en/of producten met welgekozen part-ners

5.3 Adviseren, ondersteunen en/of begeleiden van initiatieven en acties rond stilte- en rustbeleving die door derden worden georganiseerd

62

vooraf

Op basis van de visie en de missie van waerbeke kunnen vijf strategische doelstellingen worden afgeleid. Samen vormen ze het algemene kader van de beweging voor de nieuwe beleidsperiode. Omdat al deze doelstellingen uiteindelijk tot concrete actie moeten leiden, zijn ze als werkwoorden geformu-leerd. Uit deze algemene, strategische doelstellingen worden dan operationele doelstellingen en concrete acties afgeleid. Bij elke strategische doelstelling hoort een korte toelichting. Bij de operationele doelstellingen volgen een aantal acties en indicatoren. Die zijn vooral in-dicatief bedoeld en richtinggevend voor de be-oogde werking, maar niet ten volle bindend. Bij het opstellen van het vorige beleidsplan werd duidelijk hoe moeilijk het is om sluitende parameters te vinden en te hanteren. De toekomst valt nu eenmaal niet te voorspellen. De concrete acties en indicatoren moe-ten dus vooral worden opgevat als mogelijk heden en aspiraties. Specifieke keuzes en verdere uitwer-king volgen dan in de jaarlijkse voortgangsrapporten of jaarplannen. In het kader van integrale kwaliteitszorg streven we ernaar om onze uitstraling en werking zoveel mo-gelijk meet- en evalueerbaar te maken. Dit doen we door alle doelstellingen zo concreet mogelijk te houden en – waar mogelijk – indicatoren aan te geven op het niveau van de operationele doelstellin-gen en mogelijke acties. De laatste vijf jaar waren er een aantal hoofdassen in de werking van waerbeke: het uitbouwen van een praktijkgemeenschap rond stilte rust en ruimte, het verdiepen en uitdragen van ervaringen en expertise, het aanbieden van vorming en ondersteuning, en het zelf of samen met anderen actie te voeren. We zullen ze zien terugkeren in wat zo dadelijk volgt. De meeste doelstellingen sluiten inhoudelijk aan bij het vorige

beleidsplan, maar werden soms anders of scherper gefomuleerd en hier en daar – soms grondig – bijge-stuurd of aangepast. Het is – gezien de ‘rizomatische’ werking en aanpak van waerbeke – niet altijd mogelijk alle doelstellin-gen smart te formuleren. De meeste resultaten zijn immers kwalitatief en vaak pas op termijn waarneem-baar. Enerzijds lichten we de werking rond stilte, rust en ruimte in al haar aspecten zo goed mogelijk toe, an-derzijds is gepoogd de operationele aspecten zo speci-fiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden mogelijk te omschrijven. Bovendien gaat waerbeke in haar engagement en werkzaamheid uit van nog ande-re smart-principes. De effecten dienen voor de soci-aal-culturele beweging immers ook solidair, maakbaar, authentiek, revolutionair en teder te zijn.

1. stiltecentrum uitbouwen

Waerbeke is al jaren als ervarings- en expertisecen-trum actief op lokaal, regionaal, landelijk en internationaal niveau. Wil ze zich als sociaal-cul-turele beweging rond stilte, rust en ruimte waarma-ken, dan dient ze zich blijvend op al deze niveaus tegelijk te manifesteren. Als organisatie opereert ze in en vanuit een specifieke omgeving, ruim-telijk zowel als maatschappelijk. Van daaruit werkt ze overal te lande met overheden, profit en non-profit organisaties mee aan een klimaat waar stilte, rust en ruimte werkzaam (kunnen) zijn. Hiertoe on-derhoudt ze een wijdvertakt netwerk van ‘stiltebe-middelaars’ in binnen- en buitenland. Om deze meerledige doelstelling te bereiken, dient waerbeke in de eerste plaats stilte, rust en ruimte te koesteren en te bevorderen. Voor waer beke zijn stilte, rust en ruimte immers een voorwaarde tot leefkwaliteit. Hierbij streeft ze – samen met zo-veel mogelijk partners en actoren – naar een gezond

63

evenwicht tussen innerlijke ruimte en buitenruimte. Dit dynamische, creatieve proces vereist zorgza-me aandacht en een kritische houding tegen-over zichzelf en de samenleving. Als beweging nodigt waerbeke iedereen uit tot herbronning en (zelf)reflectie. Hiertoe gaat veel aandacht naar kwa-liteitszorg. Regelmatige interne evaluatie van de dagelijkse werking en permanente navorming dragen bij tot de professionaliteit en de professionalise-ring van de stafmedewerkers en teamleden. Voorts wil waerbeke ook nagaan hoe ze vrijwilligers en sympatisanten nauwer bij haar werking kan be-trekken [zie ook 4.1].

1.1 Verder uitbouwen van het coördinatiecentrum

De voorbije jaren heeft waerbeke intens gewerkt om in het hart van het eerste officieel erkende stiltegebied in Vlaanderen een lokale verankering op te bouwen. Zowel fysiek als maatschappelijk. Hiertoe dient ze het waer bekehuis in de voormalige pastorie van Waarbeke (Geraardsbergen) en de bijbehorende tuin verder in te richten als operationeel centrum voor coördinatie, ontmoeting, overleg, bemiddeling… Ook wil waerbeke een opbouwende, ondersteunende rol vervullen ter versterking van de sociale cohesie en de veerkracht van de (omliggende) dorpsgemeen-schap(pen). Waerbeke beschouwt het als haar opdracht om vanuit de concrete omgeving van het Stiltegebied Dender-Mark te (blijven) opereren. Dit pilootproject met bovenlokale uitstraling heeft nog onverminderd een voorbeeldfunctie voor alle andere (potentiële) stiltegebieden in Vlaanderen. Van hieruit wil waer-beke een creatief laboratorium zijn en een referen-tie- en verwijspunt worden voor de ontwikkeling, re-alisatie en coördinatie van tal van initiatieven rond stilte, rust en ruimte.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Inrichten van een secretariaats- en onthaalfunctie in het waerbekehuis.

in 2016 beschikt de beweging over voldoende accommodatie voor een permanente secretariaats- en onthaalfunctie

• Verder uitbouwen van het gebouw als overleg- en ontmoetingscentrum. Inrichten van het volledi-ge gebouw als coördinatiecentrum en projecthuis voor de ontwikkeling en realisatie van initiatieven op lokaal, regionaal en landelijk niveau.

uiterlijk eind 2018 dient het gebouw operationeel te zijn als coördinatie-, overleg- en ontmoetingscentrum

• Actief meewerken aan en ruimte(s) beschikbaar stellen voor lokale initiatieven rond burgerparti-cipatie, samenlevingsopbouw, dorpskernvernieu-wing, met aandacht voor een ‘tuin voor ontmoe-ting en gemeenschapsvorming’.

vertegenwoordiging in de dorpsraad van Waarbeke | regelmatig overleg met de bevoegde stadsdiensten | indiening LEADER-project voor tuinontwerp en -inrichting (2016) | overleg met de kerk- en de dorpsraad over de toekomst van de parochiekerk en Zaal Lobo | uiterlijk in 2018 is het gebouw operationeel o.m. als ontmoetingscentrum voor lokale initiatieven

• Meewerken aan het ontwikkelen van een visie op duurzame streekontwikkeling, gebiedsgerich-te werking, toeristische ontsluiting en een door-dacht plattelandsbeleid rond stilte- en rustbele-ving in de Vlaamse Ardennen en het Stiltegebied Dender-Mark, samen met o.a. toeristische diensten, de Regionale Landschappen Vlaamse Ardennen (RLVA) en Pajottenland & Zennevallei (RLPZ), de

64

gemeenten Geraardsbergen, Ninove, Galmaarden en de provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams Brabant.

vertegenwoordiging in (boven)lokale werkgroepen en overlegcomités (werkverslagen en voortgangsrapporten)

• Portaalfunctie mee helpen realiseren ter ontslui-ting van het Stiltegebied Dender-Mark. Dit knoop- én oriëntatiepunt bevindt zich in een provincie- en gemeentegrensoverschrijdend netwerk van trage wegen.

regelmatig overleg met bevoegde (boven)lokale diensten en partners (RLVA, RLPZ, EANDIS…) | indiening LEADER-project voor inrichting omkadering elektriciteitscabine en toeristische balie in het coördinatiecentrum (2016-17) | concrete voorstellen voor aansluiting op trage-wegennetwerk (i.s.m. RLVA, RLPZ, bevoegde stadsdiensten)

1.2 Onderhouden en voeden van een netwerk van sleutelfiguren en sympathisanten

Waerbeke heeft intussen een stevig (inter)nationaal netwerk opgebouwd van sleutelfiguren en sympa-thisanten, die zich persoonlijk engageren en zich verantwoordelijk voelen voor de toekomst en de werking van stilte, rust en ruimte in de samenle-ving. Ze zijn belangrijke gatekeepers met wie waer-beke voortdurend in contact staat om zichzelf en haar werking als expertisecentrum inhoudelijk te voeden, te inspireren en (zelf)kritisch te bevragen. Samen vormen zij een deel van het symbolisch ka-pitaal van waerbeke. Waerbeke wil deze sterkhouders onderling ver-binden – virtueel en in levenden lijve – door middel van ontmoetingen, activiteiten, publicaties, digitale platforms… Het zijn immers personen die op speci-

fieke plekken praktijken rond stilte en rust opzetten en ontwikkelen. Vaak zijn ze ook de voortrekkers van praktijken. Soms zijn ze actief binnen de (communi-catie)media of binnen de academische wereld, zodat ze een rol spelen bij opinievorming en fundamenteel, wetenschappelijk onderzoek rond dit thema.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Systematisch aangaan, onderhouden en documen-teren van vaak informele, individuele contacten met sleutelfiguren en sterkhouders in binnen- en buitenland, om hun ervaring, expertise en kritisch vermogen te verzamelen, in te zetten en zoveel mo-gelijk met de werking van waerbeke te verbinden.

databank met alle contactgegevens en -profielen | jaarlijkse kritische evaluatie en actualisering van contactfiches (via FileMakerPro) | archief (digitaal & analoog) met informatie en documentatie

• De ervaring, expertise en kritisch vermogen van deze sleutelfiguren zoveel mogelijk verbinden met de werking van waerbeke en inzetten voor de gemeenschap-in-wording. Samen vormen ze een kerngroep waarop waer beke een beroep kan doen bij de uitwerking van andere doelstellingen. Met hen worden teams gevormd om de project-matige realisatie van bepaalde doelstellingen en acties mee voor te bereiden, te begeleiden en te realiseren.

deelname aan de uitgebreide algemene vergadering van waerbeke | strategie ontwikkelen om hun inzet te verbinden als lid of donateur (stiltevriend), in adviesgroepen, als columnist, vormingswerker, coach… | ontwikkelen activiteiten met sterkhouders en overzicht van hun betrokkenheid bij projecten

65

• Systematische uitbouw en verankering van een vrijwilligersnetwerk, gekoppeld aan een lidmaat-schapsformule, met een aangepast aanbod van ac-tiviteiten.

vertegenwoordiging van sommige vrijwilligers in de Algemene Vergadering van waerbeke | strategie ontwikkelen om de inzet van vrijwiligers te verbinden in concrete dagelijkse werking of bij projecten | ontwikkelen en aanbieden van een lidmaatschapsformule | opzetten van specifieke activiteiten en diensten voor leden – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

1.3 Samenbrengen van bemiddelaars in een expertisenetwerk

waerbeke heeft in de loop der jaren een wijdvertakt (inter)lokaal netwerk van vrijwilligers, bemiddelaars, beleidsmakers, ambtenaren, verantwoordelijken en bewoners opgebouwd over alle beleidsdomeinen heen. Soms zijn die verenigd in ‘stilteplatforms’, die op zeer diverse manieren werkzaam kunnen zijn. Zaak is deze organisch gegroeide ‘archipel’ van stilte-eilan-den – als inspirerende, creatieve ruimtes te midden van het leven van alledag – verder uit te bouwen en te ontwikkelen. In de breedte zowel als in de diepte. Door overheden, profit en non-profitorganisaties aan te spreken en te stimuleren wil waerbeke op een systematische, onderbouwde wijze een breed maat-schappelijk draagvlak creëren, dat de noodzaak aan en de werking van stilte, rust en ruimte in concrete leef- of werkomgevingen bevordert. Via gerichte com-municatie biedt waerbeke instrumenten en docu-mentatie aan om overal te lande laagdrempelige plat-forms op te zetten of te ontwikkelen. Samen vormen ze een expertisenetwerk en zijn ze de voedingsbodem voor praktijken op het terrein. Hiertoe organiseert waerbeke jaarlijks (in de

tweede helft van oktober) op een karaktervolle plek in Vlaanderen of Brussel een ‘trefdag voor stiltema-kers’ – de zgh. waerbeke conferentie – waar zo-veel mogelijk geïnteresseerden en stiltebemiddelaars rond een actueel thema worden samengebracht. Deze ontmoetingsdag is een moment van herbronning en brengt iedereen samen die bij de stiltebeweging is be-trokken: sympathisanten, sleutelfiguren, leden, trek-kers van praktijkgemeenschappen…

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Samen met vrijwilligers oplijsten en bijhouden van profielen en coördinaten van stiltebemiddelaars (politici, ambtenaren, sociaal-culturele werkers, journalisten, werkgevers en -nemers, burgers, vrij-willigers, verenigingsleven, organisaties…) in een speciaal daartoe ontworpen databank (FileMaker Pro).

overzicht profielen en coördinaten van stiltebemiddelaars

• Oplijsten, begeleiden en verbinden van bestaan-de ontwikkelingen van (boven)lokale initiatieven en ‘stilteplatforms’, om het groeiende netwerk te stimuleren tot de uitwisseling van ervaringen, me-thodes en kennis.

overzicht bestaande (boven)lokale initiatieven (projectfiches) | verslaggeving ter plekke

• De jaarlijkse waerbeke conferentie vindt altijd eind oktober plaats, om en bij het moment van de jaarlijkse campagne cultuur van de stilte. Dit gebeurt steeds op een andere locatie i.s.m. ande-re partners. Er wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om stimulansen te geven aan praktijkge-meenschappen ter plaatse. Zo wordt waerbeke als beweging gevoed en kan ze iedereen die met stilte, rust en ruimte aan de slag is, ook zelf voeden.

66

Deze trefdag is betalend (kostendekkend). Sinds 2014 wordt hiertoe een aparte webstek (www.waer-bekeconferentie.be) aangemaakt.

voorbereidende verslagen, uitnodigingen, programma, inschrijvingen en aanwezigheidslijst | webstek & communicatie via digitale nieuwsbrieven | evaluatieverslag

• Ontwikkelen van een passende strategie om staps-gewijs, op een realistische en haalbare wijze, nieu-we werkvelden en beleidsdomeinen te stimuleren om ‘stilteplatforms’ binnen de leef- of werkomge-ving op te zetten. Dit dient te worden ondersteund door gerichte communicatie en wordt systema-tisch uitgewerkt binnen het beleidsdomein waarop de jaarlijkse campagne (eventueel) is gericht.

jaarlijks te bepalen – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

1.4 Stiltebemiddelaars inspirerende werkplekken aanbieden

Waerbeke beschouwt haar coördinatiecentrum als een gastvrij huis met vele kamers. Het waerbeke-huis ruimte voor ontmoeting, overleg, dialoog, re-flectie, meditatie… Het wil ook een werkplek zijn, een ankerplaats voor wie actief met stilte en rust aan de slag is. Ook hieraan zal waerbeke stapsgewijs wer-ken. Ook elders wil het meewerken aan de uitbouw van zulke werkplekken in een aangepaste omgeving. Mettertijd wil waerbeke – in en om het coördina-tiecentrum – over voldoende infrastructuur beschik-ken om in het eerste officieel erkende stiltegebied in Vlaanderen ook fysiek een inspirerend kader voor stil-tebemiddelaars aan te bieden. Daar dient voldoende studie- en didactisch materiaal beschikbaar te zijn, kunnen workshops, seminaries… plaatsvinden, is er een leeromgeving waar net zo goed vorming als stil-

te- en rustbeleving mogelijk zijn… Samen met ande-re partners en geïnteresseerden wil waerbeke op termijn het idee en de praktische haalbaarheid van een stilte-academie en een stille bibliotheek helpen onderzoeken en inhoudelijk schragen.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Uitbouwen van het coördinatiecentrum tot ont-moetings-, leer- en werkplek voor stiltebemidde-laars afhankelijk van de financiële mogelijkheden.

infrastructuur- en organisatieplan (waerbekehuis & tuin) | eind 2018 (o.v.): gebouw en omgeving zijn operationeel coördinatie-, overleg- en ontmoetingscentrum

• Netwerk uitbouwen van en (informeel) relaties on-derhouden met (potentiële) stilteplekken en -aan-bieders in Vlaanderen en Brussel.

verslagen bijeenkomsten | overzicht (potentiële) stilteplekken en -aanbieders

• Werkgroep de haalbaarheid van een ‘stilte-acade-mie’ met een eigen werking onderzoekt en de op-start ervan helpt onderbouwen.

verslag jaarlijkse bijeenkomst (resonantiegroep, algemene vergadering & dagelijks bestuur)

• Werkgroep rond de bibliotheekwetenschapster Marian Koren met het oog op de uitwerking van het concept ‘stille bibliotheek’ als onderdeel van een mogelijke ‘stilte-academie’.

verslag jaarlijkse bijeenkomst (resonantiegroep, algemene vergadering & dagelijks bestuur)

• Organiseren van een maandelijkse stilteavond in het waerbekehuis.

maandelijkse bijeenkomst met vrijwilligers

67

2. praktijkgemeenschap uitbouwen

Stilte nodigt uit tot respect en luisterbereid-heid. Om een verdiepend gesprek op gang te bren-gen, dient er eerst rust te zijn, zonder strijd, conflict of polemiek. Stilte is niet gebonden en ideologisch vrij. Zij biedt ruimte voor dialoog en meerstem-migheid. In wederkerigheid. In die zin kan stilte ge-meenschapsvormend werken. Een waarachtige stilte- en rustwerking brengt mensen samen over so-ciale, levensbeschouwelijke en historisch gegroeide verschillen of grenzen heen. Stilte biedt ook ruimte voor herbronning en creativiteit. Ondanks de toenemende drukte en hectiek blijft ze altijd als onderstroom in de samen-leving aanwezig. Stilte is overal, is van niemand én van iedereen. Wie de stilte waardeert en ten volle be-leeft, kent haar helende, regenerende en inspirerende kracht. In die zin ligt de beleving van stilte, rust en ruimte mee aan de basis van duurzame ontwik-keling en zet ze aan tot socia le cohesie. Dit streven naar een kwaliteitsvolle stilte- en rust-beleving gebeurt – met zoveel mogelijk partners en actoren – in een open klimaat waarin ook nieuwe vormen van verbondenheid en samenwerking kunnen ontstaan. Hierbij ligt de nadruk vooral op de verdere uitbouw van het netwerk van praktijken die overal in Vlaanderen en Brussel met stilte, rust en ruimte aan de slag (willen) gaan. Vanuit deze brede, sensibiliserende stiltebeweging kunnen op ter-mijn, daadwerkelijk en ‘volhoudbaar’ – over de gene-raties heen – maatschappelijke veranderingen ontstaan. Overtuigd van het creatieve, verbindende ver-mogen van stilte, rust en ruimte, steunt waerbeke allerlei initiatieven van burgers, organisaties, overheden…, die leefkwaliteit voor zoveel mogelijk betrokkenen willen behartigen en realiseren. Hierbij wordt uitgegaan van waarderende omgangs-

vormen met mensen, culturen, de wereld…, een duur-zaam beheer ervan en de ‘kunst van het erven’. Waerbeke beschouwt het als haar opdracht om een vrijplaats te zijn, waar vernieuwende initiatie-ven rond burgerparticipatie, (conflict)bemiddeling, transitie, duurzaam beleid en management… aan bod kunnen komen en worden ontwikkeld met het oog op concrete toepassing ervan op het terrein. Voorts wil ze ook fungeren als een gastvrij huis voor overleg, verdieping en ontmoeting, binnen een (soms conflic-terend) maatschappelijk krachtenveld, met respect voor verschillen en barrières, om ze tegelijk ook te overstijgen. Als sociaal-culturele beweging legt waerbeke veel nadruk op een aangepaste pedagogiek. Vanuit in-spirerende praktijkvoorbeelden uit binnen- en bui-tenland wil het een methodologie en bruikbare instrumenten ontwikkelen om op een interdiscipli-naire, grensoverschrijdende manier – over de gangba-re beleidsdomeinen heen – praktijken rond stilte, rust en ruimte op te zetten. Hierbij staan niet zozeer kennis(overdracht), maar de zorg voor herbron-ning, stiltebeleving en het deelbaar maken van deze ervaring(en) centraal. In het te volgen proces wil waerbeke ten allen tijde een lerende organisatie blijven.

2.1 Initiëren van het stiltethema aan de hand van voorbeeldpraktijken

Waerbeke gaat uit van een brede, sociaal-culturele visie op stilte, rust en ruimte en volgt in die zin de groeiende maatschappelijke aandacht voor ‘verlang-zaming’, leefkwaliteit, diversiteit, transitie, duurzame ontwikkeling… Stilte- en rustbeleving kan helpen om complexe maatschappelijke thema’s op een bedacht-zame manier bespreek- en deelbaar te maken. Vooral waar veranderingen – structureel, inhoudelijk, orga-

68

nisatorisch – aan de orde zijn, groeit de behoefte aan herbronning en waarderende omgangsvormen zoals luisterbereidheid, dialoog, respect, bemiddeling… Waerbeke tracht binnen verschillende beleidsdo-meinen nieuwe agenda’s of alternatieve werkwijzen te initiëren, die het verbindende vermogen van stilte en rust onderstrepen. Inspelend op gangbare beleidsop-ties en actuele maatschappelijke ontwikkelingen en noden, wil waerbeke – samen met haar partners en actoren op het terrein – het stilte- en rustthema intro-duceren bij openbare besturen (op alle niveaus), soci-aal-culturele organisaties, de bedrijfswereld, wijk- of burgerinitiatieven… Zo wil ze ruimte scheppen voor een ‘cultuur van de stilte’ (voor iedereen) in het leven van alledag en een duurzaam, verantwoord beheer ervan stimuleren. Hiertoe gaat ze uit van beproefde inzichten en inspirerende voorbeeldpraktijken uit binnen- en buitenland.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Jaarlijks minstens één ad-hoc-speerpuntactie uit-werken met sleutelfiguren, partners en actoren uit minstens één specifiek beleidsdomein. Deze ac-tie is opgevat als een voorbeeldpraktijk en situeert zich op het niveau van stiltebeleid en -beheer en kan eventueel worden geïntegreerd in de jaarlijk-se campagne. Veel belang wordt gehecht aan de evaluatie, waaruit blijkt hoe visie en praktijk rond de actie is ontstaan en geëvolueerd, met beschrij-ving van de behaalde resultaten, de reacties van betrokken partners, deelnemers…

overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning | communicatie via eigen nieuwsbrieven | persaandacht, artikels en bijdragen in de (sociale) media | evaluatieverslag

2.2 Verder uitbouwen en ondersteunen van praktijkgemeenschappen

In alle domeinen van het maatschappelijke leven ont-staat er wereldwijd een slow-beweging. Overal – op alle niveaus en in alle geledingen van de samenleving – ontstaan praktijken rond stilte- en rustbeleving. Dit wijst op een toenemende behoefte aan en aandacht voor leefkwaliteit en zingeving, los van de bestaande ideologische of levensbeschouwelijke kaders. waerbeke wil deze soms erg disparate maat-schappelijke ontwikkelingen op de voet volgen, in-houdelijk en methodologisch voeden en – waar moge-lijk – met elkaar verbinden. waerbeke gaat immers uit van een transversale, interdisciplinaire en praktijk-gerichte aanpak. Zo kunnen uit organisch gegroeide initiatieven praktijkgemeenschappen ontstaan, die samen – op termijn – een brede sociaal-culturele be-weging kunnen vormen. Praktijken zijn immers de expressie van de inspirerende en verkennende kwa-liteiten van stilte, rust en ruimte. Samen brengen ze het ‘stiltewiel’ in beweging. Hieruit kunnen vrucht-bare partnerschappen en maatschappelijke veran-deringen ontstaan. Inhoudelijk versterken en onderling verbinden van bestaande en nieuwe praktijkgemeenschappen rond stilte- en rustbeleving in heel Vlaanderen en Brussel. Zo wil waerbeke de groeiende maatschappelijke be-weging rond stilte, rust en ruimte meer zichtbaarheid en slagkracht geven.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Jaarlijks opvolgen en begeleiden van (minstens drie) bestaande en/of nieuwe praktijkgemeen-schappen overal te lande, liefst transversaal, beleids domeinoverschrijdend.

overzicht gerealiseerde initiatieven met evaluatie | jaarlijks te bepalen en te evalueren

69

– zie: voortgangsrapporten & jaarplanning | correspondentie, uitnodigingen en voortgangsrapporten praktijkgemeenschap

• Jaarlijks opvolgen en begeleiden van (min-stens twee) initiatieven binnen het sociaal-cul-turele veld, samen met andere bewegingen, Vormingpluscentra…

overzicht gerealiseerde initiatieven met evaluatie | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning | correspondentie, uitnodigingen en voortgangsrapporten partners uit het sociaal-culturele veld

• Zoeken naar aangepaste manieren om – ook digi-taal – de verbondenheid van mensen, groepen en praktijken te versterken tot een dynamisch, maar open netwerk, waarbij gegevens, verhalen, erva-ringen en noden kunnen worden gedeeld en uit-gewisseld.

uitbouw digitaal platform als communicatie- en dialooginstrument voor stiltebemiddelaars | informele communicatie via sociale media (o.a. Facebook…)

• Samen met en voor stiltebemiddelaars opzetten van (minstens drie) activiteiten of vormingsmo-menten op locatie (workshops, wandelingen, stil-tedagen- en verblijven, meditatieweekends…), in samenwerking met partners, om hen nauwer met elkaar in contact te brengen en ‘interactief ’ van elkaar te leren. Dit gebeurt altijd op basis van een bevraging van de bestaande noden en interesses. De stiltebemiddelaars dienen ook bij de opvolging ervan te worden betrokken.

overzicht gerealiseerde initiatieven met evaluatie | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

2.3 Uitrollen van het STeRio-traject

In 2014-’15 heeft waerbeke, samen met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), in opdracht van minister Joke Schauvliege, bevoegd voor plattelandsbeleid, de interdisciplinaire overleggroep rond stilte, rust en ruimte [STeRio] aangestuurd en begeleid. Dit resul-teerde in een eindrapport met aanbevelingen (2015). Met deze ‘bouwstenen voor een leidraad rond stilte- en rustwerking in beleid en praktijk’ wil waerbeke in samenwerking met gemeentebesturen en lokale middenveldorganisaties op het terrein ook daadwer-kelijk aan de slag. Op die manier wil waerbeke haar ‘intermediaire taak’ blijven opnemen om lokale en bovenlokale ini-tiatieven rond stilte, rust en ruimte te stimuleren en te begeleiden. Dit ligt volledig in de lijn van het advies van de IPO-themagroep ‘Stilte en rust als collectieve waarde’ (2011), waarvan waerbeke destijds voorzit-ter was. De organisatie wil meehelpen een praktisch haalbare en toepasbare kwaliteitsstandaard voor stil-te- en rustwerking uit te bouwen. Zo helpt de orga-nisatie mee om op landelijk niveau een aangepast beleidskader rond het stiltethema uit te bouwen. Er kan ook worden gedacht aan het invoeren (op termijn) van een stilte(kwaliteits)label – naast het huidige kwaliteiteislabel ‘stiltegebied’ – ter aandui-ding van en vanuit waardering voor voorbeeldprak-tijken en opmerkelijke initiatieven.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Op basis van de inzichten en aanbevelingen die in het STeRio-eindrapport (2015) zijn neergelegd, gaat waerbeke na hoe ze actief kan meewerken aan een toekomstgerichte, beleidsdomeinoverschrij-dende aanpak rond duurzame streekontwikkeling, zowel op het platteland als in een (rand)stedelijke context. Dit wil ze doen aan de hand van ‘strategi-

70

sche projecten’ op het terrein i.s.m. VLM, Regionale Landschappen… of d.m.v. de begeleiding van voor-beeldpraktijken in steden en gemeenten.

samenwerking in strategisch(e) project(en) met VLM en mogelijke voorbeeldpraktijken (o.v.) | medewerking aan diverse leader-projecten in de Vlaamse Ardennen en indiening van een eigen leader-project (2016) | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Tegelijk wil waerbeke deze praktijkvoorbeelden, ervaringen en contacten uit binnen- en buitenland deelbaar en inzichtelijk maken d.m.v. publicaties, workshops…

overzicht gerealiseerde initiatieven | medewerking aan het sees-project [Interreg Northsea] rond terugverdienmodellen voor de ‘ecosysteemdienst | stilte, rust en ruimte’ i.s.m. SPK, VLM, Bos+, Agrobeheercentrum, Natuurpunt CVN, Vormingplus Kempen (o.v.) | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Overleg en samenwerking blijven bevorderen tus-sen verantwoordelijken voor het beleid en het be-heer van roerend en immaterieel, en van onroerend erfgoed (archeologie, monumenten en landschap-pen) met het oog op een duurzame, integrale en geïntegreerde erfgoedwerking, waarbij ook ecologi-sche en natuurwaarden mee in het geding zijn. De samenwerking tussen de beleidsdomeinen land-bouw en platteland (VLM), natuur (Agentschap voor Natuur en Bos), leefmilieu (Departement Leefmilieu, Natuur en Energie) en cultuur (Afdeling Cultureel Erfgoed en Afdeling Kunsten van het Departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media) is een uitgelezen kans om samen met partners en actoren op het terrein een brug te slaan. Dit soort

aanpak bevordert de zorg voor leefkwaliteit en een toekomstgericht landschapsbeheer in Vlaanderen.

voortzetting bestaande contacten | overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

2.4 Ondersteunen en begeleiden van bemiddelaars, burgerparticipatie, conflictbemiddeling, transitie, duurzaam beleid en management

Waerbeke wil vernieuwende praktijken rond burger-participatie, conflictbemiddeling, transitie, duurzaam beleid en management vooral methodologisch helpen onderbouwen en begeleiden. Bij de opstart of ontwik-keling ervan neemt waerbeke zelf niet het voortouw, wel inspireert, steunt of faciliteert ze bestaande initi-atieven van partners of actoren op het terrein. Waerbeke zet haar expertise in om vernieuwen-de werkwijzen op het gebied van pedagogiek, com-municatie, beheer ingang te doen vinden en toe te passen. Zo kunnen (onverwachte) grensoverschrij-dende verbindingen tussen verschillende partners en/of projecten tot stand komen, over de specifieke beleidssectoren heen. Ook hier wordt bij elk engage-ment veel belang gehecht aan een kritische evaluatie.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Introduceren en in de praktijk brengen van zoveel mogelijk participatieve werkwijzen en methodes (Art of Hosting, World Café, cirkeldialogen, begelei-de stiltewandelingen…) in allerlei contexten die samen met partners of derden worden opgezet.

overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangs-rapporten & jaarplanning | communicatie en informatie op webstek en via nieuwsbrief

71

• Introduceren en in de praktijk brengen van ex-pertise, theoretische en praktische inzichten en ervaring (duurzaam beleid en management, bur-gerparticipatie, (buren)bemiddeling, ecosysteem-diensten, transitiemodellen…) in allerlei contexten die samen met partners of derden worden opgezet.

overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangs-rapporten & jaarplanning | communicatie en informatie op webstek en via nieuwsbrief

2.5 Ondersteunen en begeleiden van bemiddelaars over sociale, levensbeschouwelijke en historisch gegroeide verschillen heen

waerbeke wil ook een gepast kader aanreiken voor overleg, verdieping en ontmoeting bij maatschappelij-ke discussies of problemen waar het verschil centraal staat en (in de publieke opinie) soms op een conflicte-rende wijze op de spits wordt gedreven. Als contact-zone wil waerbeke aantonen hoe de ‘onderstroom’ van stilte mensen en groepen verbindt, over ideolo-gische, levensbeschouwelijke en historisch gegroei-de verschillen heen. Ze positioneert zich partijloos in een ‘polair’ krachtenveld, van lokaal tot mundiaal niveau. Stilte is immers het onderliggende, ontastbare erfgoed van alle grote wijsheidstradities. Deze niet-oordelende, bemiddelende houding ver-eist maturiteit en wordt aan iedereen die dat wenst, aangeboden. Soms kan waerbeke – samen met be-staande partners of actoren – hiertoe ook zelf het initiatief nemen. Al kan de uitwerking van zulke mo-menten, afhankelijk van het onderwerp of de posi-tie van de betrokkenen – grondig verschillen, toch is de inzet altijd gelijk: vanuit de werking van stilte, de mogelijkheden verkennen binnen een weerbarstige werkelijkheid. Bij elk engagement wordt veel belang gehecht aan een kritische evaluatie.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Begeleiden en eventueel zelf organiseren van ini-tiatieven rond interreligieuze en translevensbe-schouwelijke dialoogmomenten, in samenwerking met of in opdracht van partners, aan de hand van aangepaste methodieken.

overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen en te evalueren, als de vraag of de gelegenheid zich voordoet – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning | communicatie en informatie op de webstek en via nieuwsbrief, via de communicatiekanalen van de partners en eventueel via (sociale) media en pers

• Verder exploreren van de nood aan en de moge-lijkheden tot verdiepende interculturele dialoog en creativiteit, aanvullend bij reeds bestaande initiatieven, in samenspraak met en op vraag van organisaties (o.a. Vluchtelingenwerk Vlaanderen, CIMIC-Mechelen, Vormingplus…) en overheden.

overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning | communicatie en informatie op webstek en via nieuwsbrief, via de communicatiekanalen van de partners en eventueel via (sociale) media en pers

• Projecten van partners of derden rond (de integra-tie van) ‘kansengroepen’ inhoudelijk en methodo-logisch mee helpen begeleiden (o.a. gedetineerden, mensen met een psycho-sociale beperking, vluch-telingen…).

overzicht gerealiseerde initiatieven | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning | communicatie en informatie op webstek en via nieuwsbrief, via de communicatiekanalen van de partners en eventueel via (sociale) media en pers

72

3. stiltebemiddelaars ondersteunen

Stilte, rust en ruimte zetten aan tot een kwaliteits-volle omgang met de wereld, de anderen, zichzelf… Als sociaal-culturele beweging hecht waer beke veel belang aan de begeleiding en de vorming van stiltebemiddelaars. Zij vormen het levende netwerk en zijn de intermediaire schakel naar het brede publiek. Doordat ze in hun persoonlijk leven tijd en ruimte maken voor stilte en rust, kunnen ze de inspirerende, helende en regenererende werking ervan ook in hun leef- of werkomgeving inzetbaar maken. Zij hebben immers voeling met waarden die verdieping en ontmoeting mogelijk maken. Deze bemiddelaars zijn overal actief en aanwezig: binnen het beleid, overheidsinstellingen, bedrijfswe-reld, onderwijs, sociaal-culturele organisaties, burge-rinitiatieven, thuis… Ze vervullen een cruciale, actie-ve rol in het introduceren, voeden en ontwikkelen van stilte- en rustbeleving in het maatschappelijke weefsel. Vaak zijn ze ook de initiatiefnemers en de trekkers van praktijkgemeenschappen. waerbeke wil hun leiderschapsrol versterken en ze in hun dagelijkse bedrijvigheid op het terrein ondersteu-nen. Hiertoe wil ze hen zoveel mogelijk inspirerend en bruikbaar materiaal aanreiken. De stiltebemiddelaars zijn de eerste doelgroep met wie waerbeke haar kennis en ervaringen wil uitwis-selen. Om dit mogelijk te maken, blijft de organisatie haar expertise over de werking, het beleid en beheer van stilte, rust en ruimte verdiepen en verbreden. Bij de doorlichting van voorbeeldpraktijken gaat veel aandacht naar de gehanteerde methodes en het bijbe-horende instrumentarium. waerbeke geeft advies en ontwikkelt vormingspakketten, workshops, begeleidingstrajecten… op maat voor specifieke in-termediaire groepen en biedt die aan via tal van aan-gepaste formules. Mettertijd wil de beweging in het Stiltegebied Dender-Mark – in en rond de voormalige

pastorie van Waarbeke – een dynamische werkplek voor stiltebemiddelaars opstarten als ankerplaats voor herbronning, verdieping, overleg, vorming en ontmoeting [zie ook 1.4].

3.1 Uitbouwen en beschikbaar stellen van praktijkgerichte expertise

waerbeke volgt de actuele ontwikkelingen – prak-tijken en onderzoek naar beleving, beleid en beheer van stilte, rust en ruimte – in binnen- en buitenland op de voet. Daarbij gaat veel aandacht naar inspire-rende voorbeeldpraktijken. Ze wil vooral praktijkge-richte expertise verzamelen en opbouwen rond pe-dagogiek en management. De nadruk ligt vooral op de gehanteerde methodieken en het bijbehorende instrumentarium. Daarnaast wordt ook gewerkt aan een makkelijk raadpleegbare databank over stilte, rust en ruimte. In de breedte en in de diepte. Deze kennis en inzichten wil waerbeke in de eer-ste plaats beschikbaar stellen aan allerlei stiltebe-middelaars die binnen hun leef- en werkomgeving stilteplatforms of praktijkgemeenschappen opstarten of leiden. Opzet is om aan deze beleidsverantwoor-delijken, professionele en vrijwillige intermediairen toegankelijk materiaal aan te reiken. Hiertoe worden zowel het coördinatiecentrum als het digitale plat-form ingezet. Op de webstek is ook ruimte voor com-municatie en informatieoverdracht naar een breder, geïnteresseerd publiek.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Verzamelen, toegankelijk maken en beschikbaar stellen van relevante, vooral praktijkgerichte do-cumentatie, zowel inhoudelijk als methodologisch, zowel fysiek (in het coördinatiecentrum), als digi-taal (via de webstek).

73

verzamelen van documentatie | informatie is systematisch consulteerbaar voor stiltebemiddelaars in het coördinatiecentrum | geleidelijke toename van het beschikbaar stellen van digitale documentatie via webstek

• Kritisch evalueren en verwerken van bestaande gegevens uit voorbeeldpraktijken, vooral met het oog op het uitbouwen van bruikbare pedagogische en managementinstrumenten, samen met sleutel-figuren en sterkhouders uit diverse sectoren (o.a. bibliotheekwezen, fundamenteel onderzoek…).

kritische evaluatieverslagen van voorbeeldpraktijken i.s.m. netwerk van sleutelfiguren uit diverse sectoren | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Stapsgewijs uitwerken van een ‘handleiding voor stiltemakers’, liefst digitaal (in opbouw) en even-tueel ook in een papieren versie (o.v.).

jaarlijkse evolutie van handleiding-in-ontwikkeling aantoonbaar via webstek | uiterlijk in 2017: handleiding in de vorm van handzame publicatie beschikbaar (o.v.)

3.2 Advies verlenen aan en ontwikkelen van een vormingsaanbod voor stiltebemiddelaars

waerbeke hecht veel belang aan een kwaliteitsvolle begeleiding en vorming van stiltebemiddelaars. De organisatie wil hen bijstaan, adviseren en helpen in hun opdracht als (potentiële) trekkers of initiatiefne-mers van stilteplatforms of praktijkgemeenschappen. waerbeke wil al haar opgebouwde en bij elkaar ge-brachte expertise en ervaringen met hen delen. Zij vormen als het ware het kloppende hart van de so-ciaal-culturele beweging. Vandaar de ‘dienende rol’

die de beweging wil opnemen voor alle stiltebemid-delaars in Vlaanderen en Brussel. Omdat stiltebemiddelaars op alle niveaus en in alle geledingen van de samenleving actief zijn, dient het vormingsaanbod zoveel mogelijk op hun speci-fieke mogelijkheden en noden te worden afgestemd. Daartoe zal waer beke – in samenspraak met part-ners en actoren op het terrein – een aangepaste strategie uitwerken om voor specifieke intermediai-re doelgroepen vormingspakketten, workshops, se-minaries, begeleidingstrajecten… te realiseren. Dit gebeurt steeds op maat en met geschikte, pedagogi-sche werkmethodes. Daarnaast wil waerbeke ook een generiek vormingsaanbod voor vrijwilligers en stiltebemiddelaars blijven ontwikkelen. Om dit alles realiseerbaar te maken kan waerbeke een beroep doen op de expertise en de ervaring van experts, wetenschappers, docenten, ervaringsdes-kundigen… die in het (inter)nationale netwerk van sleutelfiguren actief zijn en zich hiertoe willen enga-geren. Er zal worden gestreefd naar optimale afstem-ming en samenwerking(sverbanden) met bestaan-de steunpunten (socius, locus…) en vormings- en onderwijsinstellingen (Vormingplus, verschillende onderwijsnetten…).

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Advies verlenen aan al wie professioneel of vrijwil-lig als bemiddelaar met stilte, rust en ruimte aan de slag is.

individuele, gerichte advies- en informatieverstrekking (telefonisch, per e-mail, persoonlijk contact…) | jaarlijks overzicht van binnengekomen adviesaanvragen en antwoorden hierop – zie: voortgangsrapporten

• Aangepaste strategie van aanpak en mogelijkheden van vormingsaanbod op maat uitwerken, in overleg

74

met partners en actoren op het terrein, voor spe-cifieke intermediaire doelgroepen (vormingspak-ketten, workshops, seminaries, begeleidingstrajec-ten…). Veel aandacht gaat hierbij naar aangepaste pedagogische werkmethodes en kwaliteitszorg.

toelichting gemaakte keuzes en gevolgde stratiegieën | uitwerking van generiek vormingsaanbod en jaarlijks programma | uitwerking vormingsaanbod-op-maat jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Stimuleren en begeleiden van vrijwilligers en stil-tebemiddelaars, actief in waerbeke en in de re-guliere vormings- en onderwijsinstellingen, het sociaal-culturele bewegingswerk. waerbeke bouwt de al opgezette samenwerking met diverse Vormingpluscentra, collega-bewegingen, steun-punten zoals locus, socius… verder uit.

toelichting gevolgde strategieën en methodes | uitwerking van eigen vormingsaanbod en jaarlijks programma | contactfiches en beknopt verslagen van begeleidingstrajecten voor/met stiltebemiddelaars | communicatie rond begeleiding van en aanbod voor stiltebemiddelaars via webstek en digitale nieuwsbrief – zie: voortgangsrapporten

3.3 De pedagogie van de stilte breed verspreidenwaerbeke wil het thema van stilte, rust en ruim-te ook wakker houden in de (sociale) media. Hierbij speelt ze zoveel mogelijk in op de actualiteit en ver-trekt ze van bestaande maatschappelijke noden en mogelijkheden. Er wordt echter wel naar gestreefd om de keuzes altijd ethisch te onderbouwen (bv. gebruik maken van ‘openbronsoftware’) en zich niet te laten meeslepen door de waan van de dag. Ook via de eigen webstek wil waerbeke zoveel mogelijk inspirerend materiaal ter beschikking stellen [zie ook 4.2].

Voorts wil waerbeke – liefst met andere part-ners – kwaliteitsvolle publicaties blijven verzorgen, die beleidsverantwoordelijken, geëngageerde stiltebe-middelaars en geïnteresseerden kunnen informeren en inspireren. Met deze (periodieke) publicaties wil waerbeke voortbouwen op de sporen die de voor-bije jaren zijn uitgezet. In elk Waerbeke | cahier (of andere publicaties) zal op een verrassende en toegan-kelijke wijze een nieuw aspect of werkdomein van de groeiende stiltebeweging worden belicht.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Aangepaste strategie om zowel de reguliere media (schrijvende pers, radio, televisie, digitale media…), al dan niet rechtstreeks, via contactpersonen, te blijven voeden rond actuele ontwikkelingen en re-levante gegevens die met het thema stilte, rust en ruimte zijn verbonden, alsook i.v.m. aanwezigheid in de sociale media (Facebook…).

verder uitbouwen netwerk | toelichten gebruikte strategieën | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Aanreiken van originele beschouwingen en opinies (columnisten), ter beschikking stellen van zoveel mogelijk informatie, bruikbaar materiaal (teksten, dossiers, methodieken, pedagogische pakketten…) aan stiltebemiddelaars en het ruime publiek via het digitale platform www.waer beke.be [zie ook 4.2].

zeswekelijkse columns online | verder ontwikkelen van uitbouw databanken op de webstek – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Uitgave van Waerbeke | cahiers (o.v.). Bij gebrek aan eigen financiële mogelijkheden dient waer-beke op zoek te gaan naar geïnteresseerde ‘maat-schappelijke aandeelhouders’, die mee willen in-

75

vesteren in de realisatie van een publicatie. Opzet is om in de nabije toekomst minstens twee nieuwe Waerbeke | cahiers te realiseren.

twee nieuwe Waerbeke | cahiers 5 & 6 beschikbaar (o.v.) | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• Uitbouw – in samenwerking met een commerciële uitgeverij – van een ‘waerbeke’-imprint waarin per jaar een aantal titels zullen verschijnen rond het thema stilte, rust en ruimte. Vanuit de redac-tionele verantwoordelijkheid krijgt waerbeke de mogelijkheid haar boodschap breed te verspreiden in het gehele Nederlandse taalgebied.

twee titels per jaar | verkoopresultaten | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

• In samenwerking met een (overheids)partner een ‘atlas’ van stilte, rust en ruimte voor Vlaanderen en Brussel helpen opstarten en ontwikkelen (o.v.). Mocht hiertoe financieel en organisatorisch de mo-gelijkheid worden geschapen, dan wil waerbeke meewerken om een landelijke mapping uit te voe-ren en een gedetailleerde databank aan te leggen. In deze (digitale) ‘stilteatlas’ zijn zo veel mogelijk plekken, personen en praktijken opgenomen, die op een of andere wijze met het thema stilte, rust en ruimte zijn verbonden [zie ook 4.2].

prospectie naar mogelijke interesse bij (overheids)partners | eventuele stapsgewijze realisatie | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten & jaarplanning

4. doelgroepen sensibiliseren

Willen we met z’n allen een kwaliteitsvolle leef- en werkomgeving voor zoveel mogelijk betrokkenen helpen in stand houden en mogelijk maken, dan dienen we ons bewust te zijn van wat allemaal bij-draagt tot leef kwaliteit. Stilte- en rustbeleving kan hierbij een belangrijke rol spelen. Dit gebeurt zo-wel individueel als in gemeenschap, in een voort-durende wisselwerking tussen innerlijke ruimte en buitenruimte. Om dit mogelijk te maken is een maat-schappelijk kader vereist dat stilte, rust en ruimte waardeert, beheert en beschikbaar stelt aan een zo ruim mogelijk publiek. Ook hierbij spelen stiltebe-middelaars een cruciale rol. waerbeke heeft zich metterijd ontwikkeld als im-puls-, expertise- en inspiratiecentrum rond stilte- en rustbeleving in Vlaanderen. Ook als bewe-ging wil ze die taak blijven vervullen. Hiertoe dient ze verder in kaart te brengen wie waar en op welke manier stilte, rust en ruimte werkzaam is. Dit kan als basis dienen om beleid te voeren en een beheer rond stilte, rust en ruimte te onderbouwen. waer-beke wil op een toegankelijke, eigentijdse, interdisci-plinaire en grensverleggende manier haar kennis en inzichten delen met iedereen die dat wenst. Waar mogelijk, doet ze dit samen met andere partners en actoren ter versterking van bestaande initiatieven. waerbeke communiceert ook zelf en werkt ge-staag verder aan haar volledig vernieuwd digitaal platform: www.waerbeke.be. waer beke let erop dat ze zich in al haar communicatie voldoende her-kenbaar profileert. Door op een bedachtzame, gerichte manier te in-formeren en te sensibiliseren wil waerbeke zoveel mogelijk doelgroepen – jong en oud, indivi-duen, overheden, profit en non-profitorganisaties… – betrekken bij een breed gedragen stilte- en rustwerking in Vlaanderen en Brussel. Opzet is

76

bij zoveel mogelijk betrokkenen bewustzijn te ont-wikkelen rond de persoonlijke en collectieve waarde van stilte, rust en ruimte, en (potentiële) stiltebemid-delaars aan te spreken en te inspireren. waerbeke wil ook nagaan op welke manier ze vrijwilligers en sympatisanten – zowel praktisch als financieel – nauwer bij haar werking kan betrekken.

4.1 Communiceren met stiltebemiddelaars en met een breed publiek

waerbeke verstrekt informatie en communiceert zowel op eigen initiatief als samen met of op vraag van (bestaande) partners of actoren. Ze wil alle be-schikbare en opgebouwde ervaringen, kennis en in-zichten rond beleid, beheer en beleving van stilte, rust en ruimte zoveel mogelijk delen met iedereen die dat vraagt of wenst. Deze communicatie gebeurt mondeling en schriftelijk, zowel analoog als digitaal, in de breedte en in de diepte, naar een breed publiek of naar specifieke doelgroepen toe [zie ook 3.3]. Soms gebeurt dit expliciet, veelal impliciet, maar altijd op een toegankelijke, eigentijdse, interdisciplinaire en grensverleggende manier. In alles wat ze zelf com-municeert, richt waerbeke zich in de eerste plaats tot vrijwilligers, stiltebemiddelaars en sympathisan-ten. Voorts tracht ze via een aangepaste communica-tiestrategie bedrijven en burgers te mobiliseren om de sociaal-culturele beweging via vrijwilligerswerk, lidmaatschap, schenkingen… praktisch en financi-eel te steunen.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Ontwikkelen van een herkenbare huisstijl en ver-spreiding van een uitnodigende brochure die de stiltebeweging en haar werking voorstelt, haar dui-delijk(er) profileert en zichtbaar(der) maakt.

verder ontwikkelen en verfijnen huisstijl voor waerbeke|beweging | corporate brochure (Nederlands, Engeld & Frans) verspreiden, zowel in gedrukte versie als digitaal

• Uitwerken en verzenden van (minstens) zes digitale nieuwsbrieven per jaar, waarin waerbeke wie dit wenst, op de hoogte houdt van nieuwe ontwikke-lingen, geplande activiteiten en mogelijkheden om actief deel te nemen aan de stiltebeweging.

jaarlijkse verspreiding van minstens zes digitale nieuwsbrieven via MailChimp (permanent consulteerbaar op webstek) | bundeling van reacties op nieuwsbrieven | groeiende database met e-mailadressen belangstellenden (eind 2015: min. 1850 geregistreerde e-mailadressen; jaarlijkse toename met minstens 100 contactpersonen per jaar) – zie: voortgangsrapporten

• Publieksbereik trachten in kaart te brengen, zowel kwantitatief als kwalitatief.

jaarlijkse kritische evaluatie en actualisering van databank met alle contactgegevens en -profielen (via FileMaker Pro) en van de inschrijvingslijst op de digitale nieuwsbrief – zie: voortgangsrapporten

• Ontwikkelen van een haalbaar fondsenwervings-plan met vernieuwende ideeën en praktijken rond lidmaatschap, samenwerking en financiering. Gezien de precaire financiële toestand van waer-beke blijft veel aandacht uitgaan naar dit aspect.

beschikbaar fondsenwervingsplan verder verfijnen en realiseren | aanbod voor donateurs, sponsors, legaten, mecenaat, leden… (in brochurevorm) beschikbaar | jaarlijks aantoonbare toenemende inkomstendiversificatie vanaf 2015 – zie: voortgangsrapporten

77

4.2 Het digitale platform gebruiken als communicatieve draaischijf

De portaalsite www.waerbeke.be wordt voortdurend aangevuld en geactualiseerd. Ook de interactieve toe-passingsmogelijkheden worden verruimd, zodat het platform door meer betrokkenen en efficiënter kan worden gebruikt. Het ruime publiek kan er informatie over activiteiten van waerbeke en bredere ontwik-kelingen rond het stiltethema raadplegen. Dit wordt het uitgangbord van de sociaal-culturele beweging. Opzet is het platform in de toekomst uit te bouwen voor communicatie met het netwerk van sleutelfigu-ren, bemiddelaars, sympathisanten… en bij de uit-bouw van praktijkgemeenschappen, stilteplatforms en lokale initiatieven. De webstek biedt ruimte voor werk- en inspiratiemateriaal, het raadplegen van pe-dagogische pakketten en instrumenten, het opslaan van beleidsdocumenten, onderzoeksresultaten, ver-slagen, nieuwsbrieven… Bovendien kan op die manier een groot deel van de intussen opgebouwde expertise en kennis worden geborgd [zie ook 3.3 & 4.1]. De ontwikkeling van de portaalsite vergen echter veel tijd, geld en inzet. Hiertoe werkt waerbeke voor de architectuur en het design ervan met externe ex-perts en vervullen de medewerkers de taak van web-master. Toch blijft de digitalisering precair. Bij gebrek aan afdoende financiële en personele middelen dient waerbeke na te gaan of er geen bijkomende financie-ringsbronnen of eventuele samenwerkingsverbanden kunnen werden gevonden, wil ze de vooropgestelde, noodzakelijke digitalisering van haar werking blijven waarmaken. Vandaar dat alle acties op dit domein, die in deze beleidsnota worden geformuleerd, slechts indicatief zijn en onder voorbehoud. Ook de ‘stilteatlas’ (o.v.) [zie 3.3] kan op deze di-gitale drager worden opgeslagen en geraadpleegd. Naast een geo-luik, waarbij zo veel mogelijk beschik-bare informatie op een kaart is gesitueerd en ont-

sloten (plekken & paden), bevat deze atlas ook een programmatorisch luik, dat het aanbod van initiatie-ven en mogelijkheden verzamelt en communiceert (personen & praktijken). Opzet is om op termijn een waardevol werkinstrument te creëren ten dienste van beleidsmakers en de praktijkgemeenschap(pen) die begaan zijn met de zorg voor en de kwaliteitsvolle omgang met stilte, rust en ruimte. Voorts is de at-las ook een waardevolle bron van informatie voor waerbeke. Hierdoor wordt de blik op het ruimere, maatschappelijke kader, waarbinnen stilte- en rust-beleving plaatsvindt of mogelijk is, aanzienlijk ver-ruimd, gevoed en kritisch bevraagd.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Structurele aanpassing van de webstek in functie van nieuwe noden en mogelijkheden, zowel soft-warematig als organisatorisch en inhoudelijk. Zo wordt via de uitgebreide CRM-functie (Customer Relationship Management) het netwerkbeheer en andere interactieve toepassingen uitgebreid en aangepast als volwaardig systeem op maat van waerbeke. Voor de nieuwsbrief wordt gewerkt met MailChimp. Bestaande data en mapping-mo-gelijkheden worden van de centrale server geïm-porteerd naar het nieuwe systeem.

permanente upgrade van het content management systeem Joomla! en CiviCRM | jaarlijks aantoonbare structurele aanpassingen aan de webstek – zie: voortgangsrapporten

• Permanent onderhouden en toevoegen van nieuwe informatie en gegevens. Ook uitbouwen van een ‘interactief leerplatform’ voor stiltebemiddelaars (o.v.).

zichtbare evolutie op webstek | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

78

• Uitbouw webwinkel met aanbod eigen publicaties en andere producten (o.v.).

jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

• Sinds 2014 beschikt waerbeke ook over een eigen webstek voor de aankondiging en praktische orga-nisatie (met o.a. inschrijvings- en betalingsmodali-teiten) van de jaarlijkse waerbeke conferentie: www.waerbeke conferentie.be. Ook achteraf dient dit communicatieinstrument om de deelnemers en geïnteresseerden bijkomende informatie (uit-geschreven bijdragen, verslagen, evaluaties…) aan te reiken.

zichtbare evolutie op webstek | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

• ‘Stilteatlas’ (o.v.) met kaartinterface voor raadple-ging fiches aangesloten partners.

opstellen van een plan van aanpak en een meerjarenplan (o.v.) | implementatie van een kaart van Vlaanderen en Brussel (o.v.). | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

5. Actie voeren

Om de nood aan stilte, rust en ruimte als thema maat-schappelijk aan de orde te stellen, dient waerbeke een zo breed mogelijke betrokkenheid – over de verschillende beleidsdomeinen heen – te bewerkstel-ligen. Vandaar dat waerbeke zelf, samen met of in opdracht van bestaande partners en actoren, regel-matig gerichte acties organiseert. Met de hulp van stiltebemiddelaars wordt nu eens naar de hele ge-meenschap toe gewerkt, dan weer voor of met spe-cifieke doelgroepen. In al deze acties tracht waer-beke zich voldoende te profileren en zichtbaar te zijn, met inachtname van de eigenheid en autonomie van alle partners. Betrokkenheid kan tot verbondenheid leiden. waerbeke wil stiltepraktijken verbinden met plek-ken en personen. Hierbij staat de persoonlijke stil-te- en rustbeleving van alle betrokkenen voorop. Bovendien ligt de nadruk altijd op positieve, op-bouwende actie. Conflict of contestatie worden vanuit stiltewerking benaderd. Pas dan kan er een daadkrachtige beweging rond stilte- en rustbeleving tot stand komen. Vandaar dat waer beke – samen met zoveel mogelijk partners en actoren – jaarlijks campagne voert. Hiervoor gaat ze uit van relevante actuele thema’s en maatschappelijke ontwikkelingen. De aanwezigheid of bevordering van stilte, rust en ruimte leidt niet meteen tot radicale vernieuwing of verandering. De werking ervan is veeleer impliciet, maar daarom niet minder ingrijpend. Als stilte, rust en ruimte zich nestelen binnen bestaande structu-ren, organisaties, praktijken…, kunnen ze heilzame effecten teweegbrengen en soms (noodzakelijke) transformaties mogelijk maken. Via een projectmatige werking mét partners – al dan niet productgericht of receptief – wil waer-beke een duurzaam traject in gang zetten. Op een integrale en geïntegreerde manier. In dit proces van

79

geleidelijke bewustwording van en actieve zorg voor ieders leefkwaliteit gaat de organisatie uit van het creatieve vermogen en de veerkracht van men-sen. In alle acties die waerbeke helpt opzetten of fa-ciliteren, streeft ze naar wederzijds respect, dialoog en samenwerking.

5.1 Mee helpen realiseren van een landelijke campagne in samenwerking met partners of actoren

waerbeke wil – samen met andere partners en maatschappelijke actoren – de jaarlijkse landelijke campagne cultuur van de stilte verder ontwik-kelen. Dit initiatief vindt altijd eind oktober plaats (bij de overgang van zomer- naar winteruur) en wil zoveel mogelijk mensen op een laagdrempelige maar kwaliteitsvolle manier in contact brengen met stilte- en rustbeleving, bestaande initiatieven promoten en hechte verbindingen mogelijk maken. Belangrijk is dat dit plaatsvindt met de steun van de betrokken overheden en van zoveel mogelijk praktijkgemeen-schappen overal te lande. waerbeke neemt in het ka-der van de jaarlijkse campagne het voortouw met het intiatief voor een stille zondag in het waerbeke-huis, een dag gewijd aan stiltebeleving en meditatie. waerbeke biedt het kader en gaat (eventueel) op zoek naar partners, samenwerkingsverbanden en communicatiekanalen, maar concrete acties op het terrein blijven bij de (boven)lokale partners en actoren die aan de campagne willen deelnemen. In de loop van 2011-’12 werkte waerbeke – in opdracht van het Vlaamse steunpunt locus voor bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra en lokaal cultuurbe-leid – een inspirerende ‘stiltekorf ’, een bijbehorend campagnebeeld en huisstijl. Die wordt jaarlijks aan-gepast en blijft als basis dienen. De campagne wil in de eerste plaats (potentiële)

stiltebemiddelaars binnen diverse maatschappelijke domeinen aanspreken en mobiliseren. Opzet is om zoveel mogelijk vrijwilligers die in een concrete con-text met stilte- en rustbeleving aan de slag zijn, op het spoor te komen en bij de uitwerking van de campag-ne te betrekken. waerbeke tracht hun pioniersrol te versterken en reikt hen een kader en instrumenten aan voor een daadwerkelijke uitwisseling van kennis- en praktijkervaring. Door het thema planmatig en stapsgewijs in zoveel mogelijk maatschappelijke sectoren te introduceren, wil waerbeke met deze campagne de gemeenschap-pelijke zorg voor leefkwaliteit centraal stellen in het leven van alledag. Dit vereist een integrale en geïn-tegreerde aanpak. Vandaar dat de campagne uitein-delijk resulteert in een initiatief dat alle beleidsdo-meinen overschrijdt. Zo kan het thema stilte, rust en ruimte maatschappelijk aan de orde worden gesteld. Opzet van elke campagne is immers een duurzame maatschappelijke integratie van stilte, rust en ruimte binnen een beleidsoverschrijdend kader.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Analyseren en inschatten van mogelijke invalshoe-ken en thema’s uit de actualiteit en van potenties in de samenleving, en voorbereidende gesprek-ken met sleutelfiguren uit verschillende sectoren. Identificeren en oplijsten van zoveel mogelijk re-levante en ‘spraakmakende’ plekken, personen en praktijken, die betekenisvol (kunnen) zijn voor de uitwerking van de campagne.

aanpassing bestaande ‘stiltekorf ’ | verslagen, overzicht contacten en contactpersonen | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

• Selecteren en engageren van campagnepartners, zowel uit allerlei betrokken sectoren als binnen

80

de communicatiemedia, naast de nodige afstem-ming met andere partners uit de culturele sector (faro, locus, socius, kunstenpunt…). Hieruit kan eventueel een ad-hoc-adviesgroep worden samengesteld, die de campagne inhoudelijk (bv. thematisch) uitwerkt en praktisch coördineert (o.v.).

overzicht van betekenisvolle partners binnen de betrokken sectoren, culturele partners en binnen de media | samenstelling ad-hoc-adviesgroep (o.v.) | campagnedraaiboek (doelstellingen, programma, partners, communicatieplan, projectbegroting) (o.v.) | communicatie via webstek en nieuwsbrieven (o.m. oproep) | bundeling persreacties | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

• Na afloop, alle sterkhouders en sleutelfiguren bij de campagne samenbrengen voor een grondige projectevaluatie. Leerpunten worden meegeno-men naar het volgende werkjaar.

kritisch evaluatieverslag van de voorbije campagne – zie: voortgangsrapporten

5.2 Realiseren van specifieke projecten en/of producten met partners

Samen met of in opdracht van welgekozen partners wil waerbeke concrete projecten helpen organiseren en/of producten uitwerken, die in relatie staan tot de maatschappelijke opdracht en doelstellingen van de beweging. Dit kunnen zeer gerichte opdrachten zijn, maar evenzeer spin-offs van een eventuele ‘atlas van stilte, rust en ruimte’ in Vlaanderen en Brussel (o.v.), het vormingsaanbod, de campagne… Zo probeert waerbeke de opgebouwde expertise en ervaring maatschappelijk en economisch rendabel te maken. Het kan ook een manier zijn om waerbeke als soci-

aal-culturele beweging een grotere zichtbaarheid te geven in de samenleving. Dit soort projectmatige werking vergt een eer-der instrumentele, goeddeels op productie gerichte aanpak en biedt mogelijk ruimte voor (betalende) freelance projectmedewerking. Op die manier kan het de inkomstenbronnen mee helpen diversifiëren. Het spreekt echter voor zich dat deze projectmatige activiteiten de andere, meer generieke doelstellingen van waerbeke nooit in het gedrang mogen brengen.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Dit actiepunt is afhankelijk van kansen en moge-lijkheden die zich onderweg aandienen. Wel kun-nen de teamleden – in overleg met de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering – vooraf sys-tematisch nagaan en gemotiveerd identificeren met welke mogelijke partners ze bij voorkeur pro-jecten en/of producten mee wil realiseren.

databank met contactgegevens en -profielen | projectvoorstellen, offertes en/of ondertekende overeenkomsten | voortgangsverslagen van overlegmomenten en werkvergaderingen met opdrachtgever(s) | gerealiseerde opdrachten en/of producten | communicatie door derden hierover, inclusief media | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

5.3 Adviseren, ondersteunen en/of begeleiden van initiatieven en acties die door derden worden georganiseerd

waerbeke wil ook advies verstrekken aan de organi-satoren of initiatiefnemers – openbaar en privé – van allerlei publieksgerichte acties rond stilte- en rustbe-leving, leefkwaliteit… Methodologisch, inhoudelijk, organisatorisch, instrumenteel… Dit kan gaan van

81

eenmalige adviesverstrekking, over ad hoc ondersteu-ning van concrete projecten, rust en ruimte, allerlei redactie- en vormgevingswerk, hulp bij de opmaak van beheers- en beleidsplannen, tot project- of tra-jectbegeleiding en coaching van transitieprocessen. Bij deze veeleer receptieve werking staat altijd de sociaal-culturele relevantie en kwaliteitszorg voorop. Ook hier probeert waerbeke de intussen opgebouw-de expertise en ervaring maatschappelijk en econo-misch rendabel te maken. Aldus kan waerbeke haar inkomstenbronnen trachten te diversifiëren. En ook hier dient een juiste verhouding met de andere doel-stellingen van waerbeke te worden nagestreefd.

■ Mogelijke acties & resultaatsindicatoren

• Ook dit actiepunt is afhankelijk van kansen en mo-gelijkheden die zich onderweg aandienen. Wel kun-nen de teamleden – in overleg met het dagelijkse bestuur en de Algemene Vergadering – vooraf sys-tematisch nagaan en gemotiveerd identificeren met welke mogelijke partners ze bij voorkeur in zee willen gaan.

databank met contactgegevens en -profielen | projectvoorstellen, offertes en/of ondertekende overeenkomsten | voortgangsverslagen van overlegmomenten en werkvergaderingen met opdrachtgever(s) | gerealiseerde opdrachten en/of producten | communicatie door derden hierover, inclusief media | jaarlijks te bepalen en te evalueren – zie: voortgangsrapporten

WARE BEKE

O stille beke, en stemmelooze, den dichteren onbekende, die ’tgewentel van uw’ lijze en looze, losbandigheid daarhenengiet,’k en hoore u niet, ofschoon de bazen,geweldig van uw rellen razen: u, ware beke, en hoore ik niet.

Ik zie u, vol ten boorde, varen, alhier, aldaar, in ’t leege land;’t zij ginder verre, alwaar uw’ baren de zonne lekt en diamant,’t zij hier, beneên mij, neêrgekropen,en doet gij, beke, uw’ mond niet open: geen stemme en stoort u, bekenkant.

Gij rept u voort, wijdommegaande voor stake en steen, die u den gangbeletten zou, en, tegenstaande, u klappen doen, een stonde lang,’t Believe u, dat ik de waarheid spreke:zijn, snelle beken en stille beke, uw’ voeten vast, uw’ tonge is krank.

Guido Gezelle, Rijmsnoerom en om het jaar, 1897

colofon

Dank aan alle betrokkenen die hun levenservaring, expertise en verbeel-dingskracht ten dienste stelden van dit nieuw beleidsplan voor waerbeke.

Raad van BestuurMarc Colpaert, Emiel De Keyser, Eric Lancksweerdt, Agnes Pauwels, Iris Steen, Paul Vandenabeele

ResonantiegroepKristien Bonneure, Etienne Cloet, Aintzane de Aguirre, Inge De Boeck, Guido De Dijn, Carine De Wilde, Christel Dusoleil, Catherine Harotte, An Macharis, Linda Plessers, Guy Saey, Adinda Taelman, Vera Tessely, Yola Thienpont, Christa Truyen, Ilse Van Gorp, Leo Van Miert, Koen Van Synghel, Paul Vandenabeele, Peter Vandendaele, Kristien Vangeyte, Jean Vroemen, Bart Wuyts, alle deelnemers aan het STeRio-traject 2014-’15

InspiratorenEdel Maex, Gie Van den Eeckhaudt, Koo van der Wal, Danny Wildemeersch

WaerbeketeamJoris Capenberghs, Dirk Sturtewagen, Gerolf T’Hooft

ProcesbegeleidingIris Steen

TekstredactieJoris Capenberghs

LogistiekGemeenschap Abdij Roosenberg (Waasmunster)Stad Geraardsbergen, Dorpsraad Waarbeke, kerkfabriek en pastorale werkers Sint-Amanduskerk Waarbeke (Zaal Lobo)

VormgevingGerolf T’Hooft

[w] stilte – beweging

waerbeke vzwWaarbekeplein 19B – 9506 Waarbeke+32 (0)54 24 57 54info@waerbeke.be

www.waerbeke.be