bc592c3f-8a0f-4ba0-935a-bd76f1e0a99ePROJECT-2014-05-01 v1.1

7/23/2019 bc592c3f-8a0f-4ba0-935a-bd76f1e0a99ePROJECT-2014-05-01 v1.1

http://slidepdf.com/reader/full/bc592c3f-8a0f-4ba0-935a-bd76f1e0a99eproject-2014-05-01-v11 1/88

Tөслийн нэр МУБИС-ийн мэдээлэл, холбооны сүлжээг шинэчлэх

Баримтын

дугаар

14-04-0001

1

Агуулга

1. Төслийн зорилго ......................................................................................................................... 3

2. Төслийн үндэслэл ....................................................................................................................... 3

3. Баримтын зориулалт ................................................................................................................... 4

4. Нэр томьёо, товчлолын тайлбар ................................................................................................ 5

5. Хамрах хүрээ ............................................................................................................................... 6

6. Өнөөгийн байдлын судалгааны тайлан .................................................................................... 7

6.1. Суурь сүлжээний өнөөгийн байдал ................................................................................... 7

6.2. Дотоод сүлжээний өнөөгийн байдал .................................................................................. 9

6.3. Интернет хэрэглээний өнөөгийн байдал .......................................................................... 14

6.3.2. Серверүүд болон серверийн өрөөний өнөөгийн байдал .............................................. 14

6.5. Дотуур холбооны өнөөгийн байдал .................................................................................. 16

6.6. Бусад системүүдийн өнөөгийн байдал ............................................................................. 17

7. Дотоод сүлжээний төлөвлөлтийн шийдэл .............................................................................. 19

7.1. Суурь сүлжээний шийдэл .................................................................................................. 19

7.2. Дотоод сүлжээний холболтын шийдэл ............................................................................. 23

8. Сервер, серверийн өрөөний төлөвлөлтийн шийдэл............................................................ 32

8.1. Шаардлагатай серверүүд, тэдгээрийн зохион байгуулалт .......................................... 32

8.2. Санал болгох серверийн шийдлүүд .............................................................................. 37

8.3. Серверийн өрөөний стандарт шаардлага ..................................................................... 44

8.4. Серверийн өрөөний шийдэл .......................................................................................... 47

8.5. Системийн хамгаалалтын шийдэл ................................................................................ 51

9. Телефон холбооны шийдэл ...................................................................................................... 52

9.1. Дотуур холбооны системийн үндсэн шаардлага ............................................................. 52

9.2 Дотуур холбооны системийг зохион байгуулах боломжит шийдлүүд .......................... 52

9.3 Дотуур холбооны системийг зохион байгуулахаар санал болгож буй шийдэл ............ 54

10. Дохиолол хамгаалалтын систем ....................................................................................... 60

10.1. Галын дохиоллын систем................................................................................................. 60

10.2 Хулгайн дохиолол(Хяналтын камерын систем) ............................................................. 65

11. WiFi сүлжээний шийдэл ......................................................................................................... 66

11.1. Үндсэн ойлголт ................................................................................................................. 66




Баримтын

дугаар

14-04-0001

2

11.2. МУБИС-ийн утасгүй сүлжээг шинэчлэх шаардлага ..................................................... 70

11.3. МУБИС-ийн WIFI сүлжээний шийдэл ........................................................................... 73

12. Лекцийг олон цэгт түгээх систем (LSS-Lecture sharing system).......................................... 77

12.1. Лекцийн хичээлийг бодит хугацаанд түгээх систем ..................................................... 77

13. Их сургуулийн удирдлагын болон сургалтын менежментийн систем .............................. 82

13.1. Их сургуулийн удирдлага менежмент систем /UMS/ ................................................... 82

13.2. Сургалтын удирдлагын систем /LMS/ ............................................................................ 87




Баримтын

дугаар

14-04-0001

3

1. Төслийн зорилго

Энэ төслийн зорилго нь Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн бүрэлдэхүүн

сургуулиудын мэдээлэл холбооны технологийн хэрэглээ, өнөөгийн байдалд судалгаа хийж

их сургуулийн үйл ажиллагаанд тохирсон Мэдээлэл холбооны сүлжээний шийдлийг

боловсруулах юм.

2. Төслийн үндэслэл

Орчин үед мэдээлэл холбооны технологийн хэрэглээ нь бидний амьдралын салшгүй

нэг хэсэг болоод байна. Боловсролын салбарт мэдээлэл холбооны технологи нь сургалтын

үйл явц, цахим бүртгэл, оюутан багшийн харилцаа зэрэг бүхий л үйл ажиллагаанд нэвтрэн

орохоос гадна уламжлалт танхимын сургалтын аргатай хосолсон цахим сургалтын илүү

хялбар, уян хатан, үр дүнтэй аргуудыг нэвтрүүлэн хөгжүүлсээр байна.

МУБИСургууль нь Монгол улсын боловсролын салбарт сурган хүмүүжүүлэгч багш

нарыг бэлтгэж байгаа цорын ганц улсын сургууль юм. Иймд энэ сургуулийн төгсөгчид

Монгол улсын ирээдүй болсон хүүхэд залуучуудыг сурган хүмүүжүүлэх, тэдгээрийн

мэдлэгийн үндсийг тавигчид болон бэлтгэгдэж байгаа билээ.

Өнөө үед ихэнх улс орон сургалтын үйл ажиллагаанд цахим сургалтын арга

хэлбэрүүдийг өргөнөөр ашиглаж байна. Цахим сургалтын арга технологиуд нь цаг хугацаа,

орон зайг хэмнэсэн, сургалтын чанарт ихээр нөлөөлөх шийдэл юм. Мөн түүнчлэн

төгсөгчдийн мэргэжлийн мэдлэг чадвараас гадна өөрсдийн ажил хөдөлмөрт мэдээллийн

технологийг ашиглах чадвар нь тухайн мэргэжилтнийг үнэлэх нэн чухал шалгууруудын нэг

болж байна. Иймд их сургуулийн сургалтын орчин нөхцөл нь өнөө үеийн мэдээллийн

технологийн бүхий л боломжийг ашиглах суурь баазтай байх нь чухал юм. МУБИС-ийн

сургалтын технологийг шинэчлэх, сургалтын цахим орчин бүрдүүлэх ажлын хүрээнд эхний

элжинд мэдээлэл холбооны сүлжээний орчныг шинэчлэн шаардлага хангасан түвшинд

хүргэх ёстой. Одоогоор тус сургуульд ашиглагдаж байгаа мэдээлэл холбооны сүлжээ нь

зөвхөн хязгаарлагдмал хурд, хэрэглэгчтэй интернетийн хэрэглээ голлож байгаа юм.

Иймд МУБИС-ын өнөөгийн мэдээллийн технологийн хэрэглээний нөхцөлд үнэлэлт,

дүгнэлт хийж тухайн сургуулийн мэдээллийн технологийн орчныг орчин үеийн өндөр

хөгжилтэй цахим их сургуулийн хэмжээнд болгон хөгжүүлэх шаардлагатай юм. Их

сургуулийн хэмжээнд цахим сургалтын орчныг бүрэлдүүлэхийн тулд технологийн бэлэн

байдлын бойжилт чухал юм. Одоогийн байдлаар МУБИС нь технологийн бэлэн байдлын




Баримтын

дугаар

14-04-0001

4

хувьд бойжилтын эхний шатанд явж байгаа бөгөөд үүнийг цаашид нэгдсэн төлөвлөлтийн

дагуу системтэй хөгжүүлснээр цаашид цахим их сургуулийг үүсгэх үндэс болох юм.

3. Баримтын зориулалт

Энэ бичиг баримт нь МУБИС-ийн бүрэлдэхүүн сургуулиудын мэдээлэл холбооны

технологийн хөгжүүлэлтийн үндсэн бичиг баримт болох юм. Энэ бичиг баримтад дараах

бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг оруулсан байна.

- Шилэн кабелын суурь сүлжээний төлөвлөлт

- Дотоод сүлжээний төлөвлөлт

- Дотуур холбооны төлөвлөлт - Серверийн өрөөний төлөвлөлт

- Утасгүй сүлжээний төлөвлөлт

- Гал хулгай дохиоллын төлөвлөлт

- Хяналтын камерын системийн төлөвлөлт

- Хичээлийн видео архивын систем

- Их сургуулийн удирдлагын систем

- Цахим сургалтын удирдлагын систем

Дээрх бүрэлдэхүүн хэсгүүд нь цахим их сургуулийн үндсэн загварыг тодорхойлох

бичиг баримт байх юм.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

5

4. Нэр томьёо, товчлолын тайлбар

Товчилсон үг Тайлбар

МУБИС Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль

STP Shielded twisted pair cable

AP Access Point

LAN Local Area Network

UTP Unshielded twisted pair cable

NAT Network address translation

SSH Secure shell tunneling

HTTPS Hypertext Transfer Protocol Secure

ARP Address Resolution Protocol

DHCP Dynamic Host Configuration Protocol

MAC media access control

CDP Center for Domestic Preparedness

IP Internet Protocol

IPv6 Internet Protocol version 6

VOIP Voice over Internet Protocol

TFTP Trivial File Transfer Protocol

FTP File Transfer Protocol

UPS Uninterruptible power supplies

FDF Fiber Distrebution Frame

VPN Virtual private network

LC Library of Congress

SPCC Spill Prevention, Control and

Countermeasure

CDP Center for Domestic Preparedness

PAT Port Address Translation

DHCP Dynamic Host Configuration Protocol

DM2 Digital Media Mgmt

APACHE Apache web server

IIS Internet Information Services

LMS Learning management system

UMS University management system

SSO Single sign-on

NAS Network-attached storage

https://www.google.mn/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDQQFjAB&url=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FNetwork_address_translation&ei=iHU-U_nhIoSZiQfQ2IDgDA&usg=AFQjCNE3M-Gg7yuoxBh5CKp2LjD13qOywA

http://en.wikipedia.org/wiki/Ssh_tunnel

http://en.wikipedia.org/wiki/Address_Resolution_Protocol

https://cdp.dhs.gov/

http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Protocol

http://en.wikipedia.org/wiki/Trivial_File_Transfer_Protocol

http://en.wikipedia.org/wiki/File_Transfer_Protocol

http://en.wikipedia.org/wiki/Virtual_private_network


http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Information_Services

http://en.wikipedia.org/wiki/Single_sign-on

http://en.wikipedia.org/wiki/Network-attached_storage

http://en.wikipedia.org/wiki/Network-attached_storage

http://en.wikipedia.org/wiki/Single_sign-on

http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Information_Services


http://en.wikipedia.org/wiki/File_Transfer_Protocol

http://en.wikipedia.org/wiki/Trivial_File_Transfer_Protocol

http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Protocol

https://cdp.dhs.gov/

http://en.wikipedia.org/wiki/Address_Resolution_Protocol

http://en.wikipedia.org/wiki/Ssh_tunnel

https://www.google.mn/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDQQFjAB&url=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FNetwork_address_translation&ei=iHU-U_nhIoSZiQfQ2IDgDA&usg=AFQjCNE3M-Gg7yuoxBh5CKp2LjD13qOywA




Баримтын

дугаар

14-04-0001

6

5. Хамрах хүрээ

Уг төсөлд Монгол Улсын Боловсролын Их сургуулийн дараах салбар сургуулиуд

хамрагдана. Үүнд:

1. А байр

2. Б байр

3. В байр

4. Багшийн сургууль

5. Боловсрол судлалын сургууль

6. Гадаад хэлний сургууль

7. Дүрслэх урлагийн сургууль

8. Компьютерийн сургууль

9. Сургуулийн өмнөх боловсролын сургууль

Төслийн хүрээнд дараах үйл ажиллагаанууд хийгдэнэ.

Сургуулийн мэдээлэл холбооны сүлжээний өнөөгийн байдалд дүн шинжилгээ хийж

шинэчилсэн загварыг гаргана.

Тоног төхөөрөмжид тавигдах шаардлагыг тодорхойлж, одоо ашиглагдаж байгаа

төхөөрөмжүүдээс шаардлага хангах төхөөрөмжүүдийн жагсаалт гаргана.

Дамжуулах орчныг шинэчлэх суурилуулалтын ажил хийгдэнэ.

Шаардлагатай тоног төхөөрөмжийн сонголт хийж худалдан авалт хийнэ.

Серверийн өрөөг стандартын дагуу завсарлаж суурилуулна.

Бүх тоног төхөөрөмж дээр холбогдох тохиргоог хийнэ.

IP камерын системийн суурилуулалт, тохиргоог хийнэ.

Утасгүй сүлжээ буюу WiFi сүлжээний тархалтын тооцоог гаргаж,

төхөөрөмжүүдийн байрлалыг тодорхойлон суурилуулалт, тохиргоо хийнэ.

IP сүлжээг ашиглан хийгдэх боломжтой үйлчилгээнүүдийн шийдлүүдийг

боловсруулан гаргана.

Төслийн тайлан бичиж хүлээлгэн өгнө.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

7

6. Өнөөгийн байдлын судалгааны тайлан

6.1. Суурь сүлжээний өнөөгийн байдал

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургууль нь Төв байр (А байр), Б байр, Физик

технологийн Сургууль, Гадаад хэлний сургууль, Биеийн тамирын сургууль, Сургуулийн

өмнөх боловсролын сургууль, Боловсрол судлалын сургууль, Компьютер мэдээллийн

технологийн сургууль, Багшийн сургууль гэсэн нийт 9 салбар сургуультай. Нийт 638 багш

ажилчидтай, 9692 оюутан суралцагчидтайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Одоо байгаа

суурь сүлжээнд 3 сургууль шилэн кабелиар, 3 сургууль чиглэлтэй 6 ширхэг радио

шугамаар, 3 сургууль STP кабель ашиглан холбогдож байна. Холболтын төрлөөс

шалтгаалан суурь сүлжээнд харилцан адилгүй хурд хэрэглэгдэж байна.

Хүснэгт 6.1. Суурь сүлжээний өнөөгийн байдал

№ Сургуулийн нэр

Төхөөрөмжийн тоо Тэнхимийн

тоо

Компьютерийн

Лабораторийн

өрөөний тоо

Телефон

Утас Рутер Свитч AP

1Биеийн тамирын сургууль

0 3 5 4 0 3

2Дүрслэхийн

сургууль

1 14 0 6 1 3

3Гадаад хэлний

сургууль 0 14 0 5 5 9

4Физиктехнологийн

сургууль

2 25 4 17 7 5

5

Компьютермэдээллийн

технологийн

сургууль

5 14 1 3 5 1

6Боловсрол

судлалын сургууль 0 11 0 7 3 4

7 Багшийн сургууль 5 21 0 7 6 0

8

Сургуулийн өмнөх

боловсролын

сургууль

0 13 0

9 А байр 0 24 4 8 5 28

10 Б байр 0 11 0 3 2 1

11 Оюутны байр 0 0 0 - - -

12

Компьютер

мэдээллийн

технологийн

сургуульд байрлах

серверийн өрөө

4 1

5

сер-

вер

13 А байранд байрлахсерверийн өрөө

0 2 2Сер-

вер




Баримтын

дугаар

14-04-0001

8

6.1.1. Үндсэн сүлжээний хэсэг

Өгөгдлийн сүлжээний хувьд Cisco 7606S серийн замчлагч дээр 5 виртуал LAN

сүлжээ үүсгэн Гадаал хэлний сургууль, Дүрслэх урлагийн сургууль, Биеийн тамирын

сургууль, Боловсрол судлалын сургууль, хичээлийн А байруудыг шууд холбосон байна.

Одоогоор 20 гаруй анги танхимд 120 гаруй багш ажилчдын компьютер, 16 лабораторид

320 гаруй компьютер байна.

Mikrotik Routerboard 1100 ашиглан интернетийн гарцтай холбогдон, дамжигдаж буй

урсгалыг удирдаж байна. Гол зангилаа болох салбар сургуулиудаас ирсэн шилэн кабель ,

радио сувгийн хувиргуур болон stp кабелаар ирсэн холболтуудыг Cisco 7606S замчлагчтөхөөрөмжөөр удирдан зохион байгуулж байна.

Одоо байгаа сүлжээнд нийт 9 бүрэлдэхүүн сургуулийн тэнхим, компьютерийн

лабораториуд сүлжээнд холбогдон орж байна. Одоо байгаа зарим замчлагч, свитч, WAP

төхөөрөмж нь менежмент буюу алсын зайнаас удирдах болон ажиллагааг хянах боломжоор

хангагдсан байна. Сүлжээний төвлөрсөн хяналт, удирдлагагүйгээр эмх цэгцгүй өргөтгөсөн

энэхүү топологийг мэдээллийн технологийн хэлтсийн ажилчид хянах боломжгүй бөгөөд

сүлжээнд гарсан гэмтэл саатлыг олж илрүүлэхэд удаашралтай байна.

Бүрэлдэхүүн сургуулиудыг холбосон суурь сүлжээнд шилэн кабелаар холбогдсон

сургуулиуд 100мегабит/секунд, STP кабелаар холбогдсон сургуулиуд мөн

100мегабит/секунд, радио сувгаар холбогдсон сургуулиуд 20мегабит/секунд хүртэлх

хурдаар холбогдож байна. Сургуулиудын нийт хэрэгцээнд зориулан “КОМТЕЛ” компаниас

20мегабит/секунд интернетийн урсгал худалдан авч ашиглаж байна.

6.1.2. Холболт, шугамын хэсэг

Холболт, шугамын хувьд урт хугацааны төлөвлөлт хийгээгүй, тухайн үеийн хэрэгцээ

шаардлагад нийцүүлэн зохион байгуулж иржээ. Сургуулийн анги танхимын өөрчлөлтөөс

хамаарч явцын дунд их өөрчлөлт хийсэн тул ямар нэгэн төлөвлөсөн зурагт

өөрчлөлтүүдийг тэмдэглэл хийлгүй орхисон байна. Мөн кабелын тэмдэглэгээ, хаяглал

зэргийг суурь сүлжээний шилэн болон stp кабелууд, дотоод сүлжээний бүх кабелуудад

хийж байгаагүйгээс одоо ашиглаж байгаа кабелуудыг ялгахад хүндрэлтэй байна. Одоо

ашиглагдаж байгаа кабелууд UTP cat5 болон STP cat5e ашигласан байгаа бөгөөд кабелыг дараа үеийн технологи болох UTP cat6 кабель руу шилжүүлэх нь зүйтэй.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

9

Сувагчлалын байдал

Анги, танхим, ажилчдын өрөөн дэх сувагчлалын байдал

6.2. Дотоод сүлжээний өнөөгийн байдал

Дотоод сүлжээний хувьд Компьютер мэдээллийн технологийн сургууль дээр

байрлах Cisco 7606S серийн рутер дээр 5 виртуал дэд сүлжээ үүсгэн хичээлийн А байрыг

шилэн кабелаар, Гадаад хэлний сургууль, Дүрслэх урлагийн сургууль, хичээлийн Б байр,Компьютер мэдээллийн технологийн сургууль, Багшийн сургуулиудыг STP кабелаар,

Биеийн тамирын сургууль, Боловсрол судлалын сургууль, хичээлийн B байруудыг радио

холболтоор холбосон байна. Боловсролын өмнөх сургууль алслагдсан зайд байдаг учир

тусдаа интернетийн үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагаас интернетийн урсгал авч байна.

Одоогоор 20 гаруй анги танхимд 120 гаруй багш ажилчдын компьютер, 16 лабораторид

320 гаруй компьютер байна. Бүрэлдэхүүн сургуулиудыг холбосон суурь сүлжээнд шилэн

кабелаар холбогдсон сургуулиуд 100мегабит/секунд, STP кабелаар холбогдсон сургуулиуд

100мегабит/секунд, радио сувгаар холбогдсон сургуулиуд 20мегабит/секунд хүртэлх




Баримтын

дугаар

14-04-0001

10

хурдаар холбогдож байна. Сургуулиудын нийт хэрэгцээнд зориулан “КОМТЕЛ”

компаниас 20мегабит/секунд интернетийн урсгал худалдан авч ашиглаж байна. Сүлжээний

гол төхөөрөмж Microtik RouterBoard 1100 төхөөрөмж дээр NAT болон интернетийн гарц

руу замчлал хийгдэж байна.

Зураг 6.1. МУБИС-н дотоод сүлжээний өнөөгийн байдлын логик топологи

Хүснэгт 6.2. Дотоод сүлжээний гол болон түгээх сүлжээнд одоо ашиглагдаж байгаа төхөөрөмжүүд

Ашиглаж байгаа

төхөөрөмжүүд

Тоо

ширхэг

Шинэ сүлжээнд ашиглах

боломжтой эсэх Тайлбар

Cisco 3800 Router 1ш +

Cisco 7606 router 1ш +

Microtek RouterBoard 1100

Cisco 2960 Switch /48 ports/1ш

МУБИС-ын дотоод сүлжээний дараах шаардлагуудыг хангасан байх ёстой:

Дотоод сүлжээний төхөөрөмжүүдийг сүлжээнээс, хянаж удирдах

Үйл ажиллагааны чиглэл бүрээр виртуал дэд сүлжээнүүдэд хуваах

Сүлжээний бүх түвшнүүдэд нууцлал хамгаалалтыг хангах

Сүлжээнд гарсан гэмтэл саатлыг илрүүлэхэд хялбар

Сүлжээний бичиг баримттай

Сүлжээг өргөтгөх боломжтой

Сүлжээний төхөөрөмжийн тохиргоо болон үйлдлийн системийг нөөцөлж авах,

буцааж сэргээх боломж




Баримтын

дугаар

14-04-0001

11

Дотоод сүлжээний урсгалыг хянах

Тодорхой хэрэглээнүүдийг хязгаарлах

Халдлага илрүүлэх

Дотоод сүлжээний алсаас удирдах боломжтой төхөөрөмжүүдийг нэрлэх

6.2.1. Дотоод сүлжээний төхөөрөмжүүдийг алсаас удирдах

Сүлжээний админ салбар сургуулиуд дээр байгаа гол болон түгээх түвшний

свитчүүдрүү салбар сургуулиудын хаанаас ч хандах боломжтой байх ёстой. Ингэснээр

төхөөрөмж дээр тохиргоо хийхэд болон сүлжээнд гарсан алдааг илрүүлэхэд хялбар болно.

Дотоод сүлжээний гол болон хандалтын түвшний төхөөрөмжүүдийг алсаас удирдахдааалсын хандалтын нууцлал сайтай SSH болон HTTPS протоколуудыг ашиглана.

6.2.2. Үйл ажиллагааны чиглэл бүрээр виртуал дэд сүлжээнүүдэд хуваах

Одоо нэг салбар сургууль бүхлээрээ нэг виртуал дэд сүлжээнд харьяалагдаж байна.

Ингэснээр тухайн сүлжээнд байгаа компьютерууд бүгд нэг сүлжээнд байгаа учраас

лабораторийн компьютеруудаас багш нарын болон захиргааны компьютерууд руу хандах

боломжтой болж байгаа нь нууцлал хамгаалалтын хувьд эмзэг байдал болж байна. Мөн

сүлжээний ARP болон DHCP хүсэлтүүд бүгд броадкастаар дамждаг учир сүлжээнд

хэрэггүй ачааллууд ихээр үүсгэж байна. Тиймээс салбар сургууль дотор байгаа

хэрэглэгчдийг үйл ажиллагааны чиглэлээр нь:

Захиргаа

Танхим

Лаборатори

Багш нар

гэсэн виртуал дэд сүлжээнүүдэд хуваан тус тусад нь хаяглахаар төлөвлөж байна.

Ингэснээр броадкастаар дамжих өгөгдлүүдийн шаардлагагүй сүлжээний урсгал багасаж

дотоод сүлжээний зурвасын өргөнийг үр ашигтай ашиглана. Тус тусдаа виртуал дэд

сүлжээнүүдэд хуваагдсанаар лабораторийн виртуал дэд сүлжээнд байгаа компьютерууд

бусад виртуал дэд сүлжээнүүд рүү хандах боломжгүй учраас түгээх түвшний нууцлал

хамгаалалтыг сайжруулна.Түгээх түвшинд ашиглагдаж байгаа свитчүүд бүгд виртуал

сүлжээнүүдэд хуваах боломжтой төхөөрөмжүүд байх ёстой.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

12

6.2.3. Сүлжээний бүх түвшнүүдэд нууцлал хамгаалалтыг хангах

Түгээх түвшний төхөөрөмжүүд дээр нууцлал хамгаалалтын үндсэн тохиргоонуудыг

хийж өгөөгүйн улмаас Мэдээллийн аюулгүй байдлын хувьд өндөр эрсдэлтэй болно. Нэн

тэргүүнд түгээх түвшний төхөөрөмжүүдийг физик байдлаар сайн хамгаалах шаардлагатай.

Физик хамгаалалт сул байснаас тухайн төхөөрөмжид консолоор болон физик байдлаар

санаатай халдан сүлжээний хэвийн ажиллагааг алдагдуулах боломжтой. Салбар

сургуулиудын давхруудад цоожтой рак байрлуулж байгаа нь энэ эрсдлээс сэргийлнэ.

Свитчүүд дээр DHCP, MAC, ARP, CDP халдлагуудаас сэргийлэх тохиргоо хийгээгүйн

улмаас дотоод болон гадаад сүлжээнээс энэ эмзэг байдлыг ашиглан свитчүүдийг ашиглах

боломжгүй болгох, тохиргоог өөрчлөх, сүлжээг удаашруулах зэрэг эрсдлүүдтэй. Тиймээс

түгээх түвшний бүх свитчүүд дээр түгээх түвшний бүх боломжит халдлагуудаас хамгаалах

тохиргоонуудыг хийх шаардлагатай.

6.2.4. Сүлжээнд гарсан гэмтэл саатлыг илрүүлэхэд хялбар байх

Сүлжээнд гарч байгаа гэмтэл саатлыг илрүүлэхэд хялбар болгохын тулд түгээх

түвшний свитчүүд дээр холбогдож байгаа бүх кабелуудыг,мөн патч панел дээр холбогдож

байгаа портуудыг заавал тэмдэглэх шаардлагатай. Тэмдэглээгүйн улмаас сүлжээнд гарсан

гэмтлийг илрүүлэхэд төвөгтэй байдаг. Сүлжээгээ шинээр зохион байгуулахдаа түгээх

түвшний холболт бүрийг тэмдэглэн сүлжээний бичиг баримтыг бэлдэх хэрэгтэй.

6.2.5. Сүлжээний бичиг баримт

Байгууллагын өгөгдлийн сүлжээний физик топологи, виртуал топологи, сүлжээний

тоног төхөөрөмжүүдийн тохиргоо,серверийг хэрхэн бэлдэх талаар бичиг баримтыг нэг

бүрчлэн бэлдэх хэрэгтэй.Энэ нь сүлжээний инженерүүд солигдох, сүлжээнд гарч байгаа

алдааг илрүүлэх, цаашид сүлжээг өргөтгөхөд чухал ач холбогдолтой.

6.2.6. Сүлжээг өргөтгөх боломж

Өгөгдлийн сүлжээний хэрэглээ өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байгаатай уялдан сүлжээний

тоног төхөөрөмжүүд шинэ технологиудыг дэмжих болон шинээр хэрэглэгчид нэмэх

боломжтой байх хэрэгтэй. Дэлхий улс орнууд IPv6 өгөгдлийн сүлжээ рүү шилжиж эхэлж

байгаатай холбогдуулан манай улс IPv6 сүлжээ рүү шилжсэн тохиолдолд сүлжээний

түгээх болон гол түвшний төхөөрөмжүүд нь үүнийг дэмждэг байх ёстой. Мөн IP камер

болон VOIP технологийг нэмж хэрэгжүүлэхэд төхөөрөмжийн хүчин чадал хүрэх мөн




Баримтын

дугаар

14-04-0001

13

эдгээр өгөгдлийн бусад өгөгдлөөс түрүүнд дамжуулах шаардлагатай зэрэг тохиргоог хийх

боломжтой байна. Тиймээс түгээх сүлжээний төхөөрөмжүүд нь шинэ технологиудыг

дэмждэг байхаар сонгосон.

6.2.7. Сүлжээний төхөөрөмжийн тохиргоо болон үйлдлийн системийг нөөцөлж авах,

буцааж сэргээх боломж

Сүлжээний төхөөрөмжүүд физик байдлаар гэмтсэн тохиолдолд тухайн

төхөөрөмжийг шинээр авах боломжтой ч тухайн төхөөрөмж дээрх тохиргоог дахин

тохируулахад төвөгтэй. Тиймээс сүлжээний бүх төхөөрөмжүүдийн тохиргооны болон

өгөгдлийн сангийн нөөц хуулбарыг тогтмол хугацаанд тохиргоог өөрчлөх тутамд нэг

сервер дээр авч байх шаардлагатай. Ингэснээр тухайн төхөөрөмж физик байдлаар гэмтэхэд,

төхөөрөмжөө шинээр тавин тохиргоогоо сэргээснээр сүлжээгээ түргэн хугацаанд хэвийн

ажиллагаанд оруулна. Түгээх болон гол түвшний төхөөрөмжүүд бүх тохиргоогоо нөөцөлж

авах боломжтой байгаа. Тохиргоо нөөцөлж авахдаа TFTP биш нууцлал сайтай FTP

серверийг ашиглан хэрэгтэй. Cisco 2960 свитчүүд FTP серверийг дэмжих ба Cisco Small

Business свитчүүд TFTP серверийг дэмжихээр сонгож авсан.

6.2.8. Дотоод сүлжээний урсгалыг хянах

Дотоод сүлжээгээр дамжиж байгаа урсгалыг хянаагүйгээс шаардлагагүй

траффикууд их дамжих ба энэ нь худалдан авч байгаа интернетийн урсгалаа үр ашиггүй

ашиглахад хүргэнэ.Тиймээс сүлжээгээр дамжиж байгаа өгөгдлүүдийг виртуал дэд сүлжээ

бүрээр нь ялган хянадаг байх шаардлагатай. Хяналтын сервер дээр сүлжээний урсгал ихээр

эзэлж байгаа шаардлагагүй траффикыг хязгаарлах хэрэгтэй. Cisco7606 рутер дээр шинээр

гигабитийн 48 портын свитч модуль авч тавин сүлжээгээ хянах боломжтой болгоно.

6.2.9. Тодорхой хэрэглээнүүдийг хязгаарлах

Байгууллагууд ажлын цагаар facebook, torrent болон бусад шаардлагагүй

траффикуудыг хязгаарлаагүйгээс тухайн байгууллагын сүлжээ удаашран сүлжээний

урсгалаа үр ашиггүй ашигладаг. Тиймээс тодорхой хэрэглээнүүдийг хязгаарлах серверийг

гол Cisco7606 рутер болон Галт ханын хооронд тавьж өгнө.

6.2.10. Халдлага илрүүлэх

Өгөгдлийн сүлжээний төгсгөлийн хэрэглэгчид өөрөө ч мэдэлгүйгээр зомби буюу

хакер хүмүүсийн халдлагаа явуулах хэрэгсэл болсон байдаг. Тиймээс тухайн сүлжээнд




Баримтын

дугаар

14-04-0001

14

халдлага явагдаж байгаа эсэхийг шалгаж байх зорилгоор халдлага илрүүлэх системийг

суурилуулан сүлжээний халдлагуудаа илрүүлэн эсрэг арга хэмжээ авна.

6.3. Интернет хэрэглээний өнөөгийн байдал

6.3.1. Интернетийн хэрэглээ болон хэрэглэгчийн ачаалал

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн интернет үйлчилгээнд зориулан

20мегабит/секунд хурдыг авч байгаа бөгөөд түүнийгээ дотроо хэрэглэгчдэд хуваан

үйлчилж байна. Тодруулбал үүнийг нийт багш, ажилчид, оюутнууд өөрийн хэрэглээний

хэмжээгээр дундаа хуваан авч ашигладаг бөгөөд энэ нь нийт интернет хэрэглэгч оюутны

тоонд харьцуулахад хурьцангуй бага хурд юм. Өнөө үед интернетийн хэрэглээ зөвхөн е-

мэйл бичих, хүлээн авахаар хязгаарлагдахгүй өргөн хүрээнд хүрч, бидний амьдралын чухал

хэрэгцээний нэг болсон билээ. Шинэ дэвшилтэт технологиудыг нэвтрүүлэн ашиглахад

дээрх интернетийн хурд хангалтгүй юм.

6.3.2. Серверүүд болон серверийн өрөөний өнөөгийн байдал

Интернетийн болон сүлжээний тогтвортой ажиллагааг хангах үндсэн хүчин

зүйлүүдийн нэг нь зориулалтын серверийн өрөө юм. Одоо байгаа серверийн өрөөний хувьд

серверийн өрөөний бүтэц, тог цахилгаан, гэрэлтүүлэг, төхөөрөмжүүдийн байрлал,

агааржуулалтыг стандартын шаардлагын дагуу хийж гүйцэтгээгүй байна. Мөн битүүмжлэл

муутай байгаагаас тоосжилт ихтэй байгаа нь төхөөрөмжүүдийн ажиллагаанд муугаар

нөлөөлж байна. Одоо ашиглагдаж байгаа серверийн өрөөнд төхөөрөмжүүдээс гадна төрөл

бүрийн ном, сонин сэтгүүл, барилгын материал гэх мэт байх ёсгүй зүйлсийг хадгалж

байгаа нь шаардлагад нийцэхгүй байна. Одоогоор доорх төхөөрөмжүүд серверийн

өрөөнүүдэд байрлаж байна.

А байрны серверийн өрөө: Хүснэгт 6.3. А байрны серверийн өрөөний төхөөрөмжүүд

№ Серверийн өрөөний төхөөрөмжүүд Тоо ширхэг

1Cisco 2960 Switch /48 ports/ 1 ширхэг

2 Trendnet TEG240WS Switch /24 ports/ 1 ширхэг

3 Web Server – PowerEdge R410 /8G-RAM, 2T-HARD/ 1 ширхэг

4 Video Comprense PowerEdge R720 /16G-RAM, 4T-HARD/ 1 ширхэг

5 UPS /3КВт/ 1 ширхэг




Баримтын

дугаар

14-04-0001

15

Компьютер мэдээлэл технологийн сургуулийн серверийн өрөө:

Хүснэгт 6.4. Компьютер мэдээлэл технологийн сургуулийн серверийн өрөө

№ Тоног төхөөрөмж Тоо ширхэг

1Cisco 7606 Router /48 ports/ 1 ширхэг

2Cisco 3800 Series Router /2 ports/

1 ширхэг

(ашиглахгүй байгаа)

3 RouterBoard 1000 /2 ports, version6/ 1 ширхэг

(сүлжээний бүх урсгалаа удирддаг)

4 SifoWorks - U500 Router /6 ports/ 1 ширхэг


5 Trendnet Switch /24 ports/ 1 ширхэг

6 Fiber Optic Cable – FTF /12 core/ 1 ширхэг

7 Fiber Optic Cable – FTF /24 core/ 2 ширхэг

8 UPS /10K/ 1 ширхэг

9 UPS /6A/ц/ 1 ширхэг


10 Server5 ширхэг (3-ыг нь Moodle online сургалтанд

зориулж ашигладаг, 2-ыг нь ашиглахгүй байгаа)

Зураг 6.2. Серверийн өрөөний харагдах байдал




Баримтын

дугаар

14-04-0001

16

6.5. Дотуур холбооны өнөөгийн байдал

6.5.1. Аналог утасны сүлжээ

МУБИС-д аналог утасны сүлжээ, өгөгдлийн сүлжээ, утасгүй интернетийн сүлжээ,

камерын систем гэсэн 4 төрлийн сүлжээ зохион байгуулагдсан бөгөөд эдгээр системүүдийг

янз бүрийн байдлаар өргөтгөж, хэрэглэгчдийн тоог нэгдсэн бүртгэлд оруулалгүйгээр нэмж

иржээ.

Зураг 6.3. Аналог утасны сүлжээ

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн нийт бүрэлдэхүүн сургуулиудад 55

телефон утас, МЦХ ХК-ны 40 дугаар ашигласан аналог телефон утасны систем ажиллаж

байна. Эдгээр телефон хэрэглэгчдийн хоорондын холболт нь Монголын Цахилгаан Холбоо

хувьцаат компанийн сүлжээгээр дамжин суурин утасны тарифаар хийгдэж байна. Телефон

утас шаардлагатай хэрэглэгчдэд шинэ гадуур утасны дугаар авах боломжгүй үед бусад

хэрэглэгчдийн утаснаас салаалан суурилуулсан байгаа нь багш ажилчид нэгэн зэрэг

телефон ашиглах боломжгүй болгож байна. Физик Технологийн сургууль дээр тус

сургуулийн захирал, захирлын туслах, нягтлан бодогч нар дундаа нэг дугаар салаалан

хэрэглэж байна. Телефон утас шаардлагатай сургалтын алба, тэнхимүүдэд телефон утас

ашиглах хэрэгцээ шаардлага зайлшгүй байгаа билээ. Иймд МУБИС-ийн нийт бүрэлдэхүүн

сургууль, мөн тэдгээрийг холбосон дотуур холбооны системийг шинээр зохион байгуулах

шаардлагатай байна. Ингэснээр одоо ашиглагдаж буй телефон утас ашигласны сар бүрийн

суурь хураамж төлөхгүй, ярианы төлбөр зөвхөн гадаад хэрэглэгчид рүү холбогдоходашигласан төлбөр болж буурах бөгөөд МУБИС-ийн багш ажилчдын хоорондоо ярихад




Баримтын

дугаар

14-04-0001

17

зарцуулагддаг байсан телефон утасны ярианы төлбөр 0₮ болох юм. Найдваржилт болон

ашиглалтын үүднээс IP болон аналог технологи аль алиныг нь дэмжих боломжтой (SIP

протокол дэмждэг) телефоны станц зохион байгуулах шаардлагатай. Ингэснээр одоо

ашиглагдаж байгаа телефон аппаратыг хэрэглээнд ашиглах боломжтой ба сургуулийн

операторуудаас авч байгаа дугаарын холболт нь тоон системээр холбогдох юм.

Зураг 6.5. Аналог утасны монтажийн өнөөгийн байдал

6.6. Бусад системүүдийн өнөөгийн байдал

6.6.1. Утасгүй интернетийн сүлжээ

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн бүрэлдэхүүн сургуулиудын хэрэгцээнд

зориулж сургуулийн зүгээс утасгүй сүлжээ зохион байгуулаагүй бөгөөд багш ажилчид

өөрсдийн анги, тэнхимд өөрийн сонирхлоор ашиглаж байгаа сүлжээгээ утасгүй сүлжээгээр

өргөтгөн ашиглаж байна. Хүчин чадлын хувьд эдгээр төхөөрөмжүүд нь харилцан адилгүй

бөгөөд тодорхой хэсэг бүлэг хүмүүс, сургуулийн аль нэг хэсэгт барьж байхаар зохион

байгуулсан байна. Иймээс өндөр хурдны сургуулийн бүх хэсгийг хамарсан утасгүй сүлжээг

сургууль бүрд хангаж өгөх хэрэгтэй байна.

Боловсрол судлалын сургуульд байрлах утасгүй сүлжээний төхөөрөмжийг одоо

ашиглахгүй байгааг жишээ болгон үзүүлэв.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

18

Зураг 6.6. Боловсрол судлалын сургуулийн утасгүй сүлжээний өнөөгийн байдал




Баримтын

дугаар

14-04-0001

19

7. Дотоод сүлжээний төлөвлөлтийн шийдэл

7.1. Суурь сүлжээний шийдэл

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн Компьютерийн сургууль дээр

серверийн өрөө байрладаг ба “КомТел” ХХК-ийн шилэн кабелын сүлжээгээр гадаад

сүлжээнд холбогддог. Хичээлийн төв байр болох А байраас Компьютерийн сургууль

хүртэл татсан шилэн кабельтай, бусад сургууль шилэн кабелиар огт холбогдоогүй. Харин

Компьютерийн сургуулиас Дүрслэх урлагийн сургууль, Гадаад хэлний сургууль руу STP

кабель, хичээлийн А байраас Б байр хүртэл UTP кабелаар физик холболт үүсгэсэн байна.

Энэ нь сүлжээний шаардлагад нийцэхгүй ба гаднах холболтыг шилэн кабелаар татахзайлшгүй шаардлагатай байна. Боловсрол судлалын сургууль, Оюутны байр луу Радио

линкээр холбогдсоныг нөөцөд үлдээхээр төлөвлөв.

Зураг 7.1. МУБИС-ийн гадаад сүлжээний хуучин холболтын бүдүүвч

Сургууль хооронд шууд шилэн кабель татсанаар өндөр хурдны шилэн кабелийн

суурь сүлжээ бий болно. Ингэснээр сургууль хооронд дамжиж байгаа мэдээллийн урсгал

хугацаагүй хоцролгүй, өндөр хурдаар дамжигдах боломжтой болно.

Иймд цахим сургууль болох зорилт тавьж буй МУБИС нь зайлшгүй шилэн

кабелийн сүлжээг бий болгох шаардлагатай юм. Сүлжээний бүтцийг төлөвлөхдөө холбох

гэж байгаа хичээлийн байруудын байршил, тухайн сүлжээний хэрэглээ зэргээс хамааруулж

зохион байгуулах шаардлагатай байдаг.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

20

Монгол улсын Боловсролын их сургуулийн шилэн кабелийн сүлжээг зохион

байгуулахдаа бүрэлдэхүүн 9 сургууль, Оюутны өргөө 1,2-ийн хооронд шилэн кабелийг

агаараар татах буюу зам дагуу гэрлийн шонг ашиглан суурилуулахаар төлөвлөж байна.

Зураг 7.2. МУБИС-ийн гадаад сүлжээг шилэн кабелаар шийдэх зураглал

Агаараар татахдаа сургуулийн байршлын зураглалыг хийж, ойр байрладаг

сургуулиудын хооронд шилэн кабелийг доорх зураглалын дагуу дээврээс татахаар

шийдсэн бөгөөд хичээлийн А байрны 2- р давхарт байрлах серверийн өрөөнд шилэн

кабелын төгсгөлийн төхөөрөмж болох 12 core-ийн FDF төхөөрөмж байна. Үүнээс 8 core-

ийг сүлжээний гол холболтын төхөөрөмж болох cisco 7606 рутер лүү холбож бусад

сургууль руу харилцан холболтыг хийнэ. Сургууль хоорондын харилцан холболтод

нийтдээ 14 км шилэн кабель хэрэгтэй.

Харин СӨБС нь Модны 2 орчим байрлах төв салбар сургуулиас хамгийн

алслагдмал сургууль юм. Энэ сургууль руу төв салбараас шууд шилэн кабель татах нь үнэ

өртөг их болох учраас уг сургуулийг гол сүлжээнд холбохдоо VPN технологиор холбоно.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

21

VPN нь интернет буюу нийтийн сүлжээн дээгүүр хувийн нууцлал бүхий виртуал сүлжээ

үүсгэх боломжийг олгодог технологи юм.

Зураг 7.3. Салбар хоорондын VPN холболт

Шилэн кабелыг суурилуулах, татах, зангилаа хийхдээ Монгол улсын MNS 5015-

2001, MNS 5016-2001, MNS 5017-2001, MNS 5276:2003, MNS 5277:2003, MNS 5280:2003,

MNS 5317:2003, MNS 5281:2003 зэрэг шилэн кабель суурилуулах стандартыг мөрдөнө.

Шилэн кабелын сүлжээ нь А байран дээр байрлах серверийн өрөөнөөс бүх

сургуулийн сүлжээний төхөөрөмжүүдтэй холбогддог шугам болох босоо шугамын дагуу

1 корийн шилэн кабелиар холбогдон нэг модын горимоор ажиллах юм.

Кабел угсралтын ажлын явцад кабель сунгах болон залгаа хийхдээ -40С дээш

нөхцөлд ажлыг гүйцэтгэхгүй байх ба угсралтын ажлыг бүрэн дууссаны дараа сүлжээнийзураг төслийг хийж, угсралтын явцын зургийг тухай бүр авч баримтжуулан

баталгаажуулна.

Агаараар шилэн кабелийг суурилуулахдаа GYTC8 төрлийн шилэн кабелийг сонгох

ба энэхүү оптик кабель нь олон улсад мөрдөгдөж буй хамгийн сүүлийн үеийн стандарт

болох YD/T901-1997 болон YD/T769-95-ийг хангадаг юм. Унтралт сарнилт багатай,

агаараар суурилуулахад зориулсан кабель нь бэхэлгээний тороостой, төв хүчний

тороостой, цөмийн шөрмөснүүд нь тусгаарлагч гуурсан хоолойгоор багцлагдсан, тосон




Баримтын

дугаар

14-04-0001

22

шахалттай (jellyfilled), PE (Polyethylene) химийн бодис ба чийгийн хамгаалалтын гадна

бүрээстэй.

Хүснэгт 7.1. Шилэн кабелын төхөөрөмжүүд

№ Төхөөрөмжийн зураг Нэр Тоо

ширхэг

1

GYTC8 Шилэн кабель

Агаараар татах зориулалт бүхий 12 core-ншилэн кабель

Single modeG.652D

14км

2

FDF 12-24 core хайрцаг

Шилэн кабелийн төгсгөлийн холболтын

төхөөрөмж

Залгааны багтаамж: 12/24 кор

Оптик адаптерийн төрөл: SC,FC,ST,LC

Залгааны суурь(tray): 1

Кабелийн диаметр: 8 ~ 32

Өнгө: цайвар, мөнгөлөг саарал

Mатериал: SPCC

Суурилуулах зогсуур: 19″ / 21″ зогсуур

16ш

3Шилэн кабелийн муфт Шилэн кабелийн дунд залгаа хийх

төхөөрөмж

10ш

4

SM LC-LC жампер Сингл-Мод (SM)-ын LC-LC оптик

холбогчтой(адаптер) шилэн кабель.Уртын сонголттой: 1м, 3м, 5м, 10м, 20м, 30м.

28ш

Сүлжээний цэгүүд дээр холболт хийх

хайрцаг 1ш




Баримтын

дугаар

14-04-0001

23

7.2. Дотоод сүлжээний холболтын шийдэл

7.2.1. Дотоод сүлжээний төхөөрөмжүүдийг алсаас удирдах шийдэл

Сүлжээний төхөөрөмжүүдийн нэрийг дараах загвараар өгнө. {Төхөөрөмж}-

{Түвшин}-{Аль салбар сургууль}-{Давхар}-{Дугаар }.Төхөөрөмжийн төрлүүдийг Switch,

Wireless Bridge, Router, Server (SW|WB|RO|SVR). ( ACC | DIST | BB | NMS | BRD ).Салбар

сургуулиудын нэрийг А байр-AB, Б байр-BB, КТМС-КC, Багш С-BC, ДУС-DC, ГХС-GC,

БСС-BSC, B байр-VB, БТС-BTC, ФТС-PTC, СӨБС-SC дараах байдлаар товчлон дүрсэлнэ.

Жишээ нь:SW-DIST-AB-1-1 А байрны түгээх түвшний 1 давхрын нэг дэх свитч гэж

ойлгоно.

Хүснэгт 7.2. Алсаас удирдах виртуал дэд сүлжээний хаяг, төхөөрөмжийн нэр,VLAN-н дугаар

Салбар

сургууль

Түгээх

түвшний

свитчүүд

VLAN хаяг

Түгээх түвшний

төхөөрөмжид

өгөх нэр

Ашиглах

протокол

VLAN

дугаар Гарцын хаяг

Абайр

1 давхрын

свитч 192.168.241.1/24 SW-DIST-AB-1-1 HTTPS 99 192.168.241.254/24

2 давхрынсвитч

192.168.241.2/24 SW-DIST-AB-2-1 HTTPS 99 192.168.241.254/24

3 давхрын

свитч 192.168.241.3/24 SW-DIST-AB-3-1 SSH 99 192.168.241.254/24

Ббайр

1 давхрын

свитч 192.168.242.1/24 SW-DIST-AV-1-1 HTTPS 99 192.168.242.254/24

2 давхрын

свитч 192.168.242.2/24 SW-DIST-AV-2-1 HTTPS 99 192.168.242.254/24


192.168.242.3/24 SW-DIST-AV-3-1 HTTPS 99 192.168.242.254/24

4 давхрын

свитч 192.168.242.4/24 SW-DIST-AV-4-1 SSH 99 192.168.242.254/24

КМТС

2 давхрын

свитч 192.168.243.2/24 SW-DIST-KC-2-1 HTTPS 99 192.168.243.254/24

3 давхрын

свитч 192.168.243.3/24 SW-DIST-KC-3-1 HTTPS 99 192.168.243.254/24

БагшС

1 давхрын

свитч 192.168.244.1/24 SW-DIST-BC-1-1 HTTPS 99 192.168.244.254/24

2 давхрын

свитч 192.168.244.2/24 SW-DIST-BC-2-1 HTTPS 99 192.168.244.254/24

3 давхрын

свитч 192.168.244.3/24 SW-DIST-BC-3-1 SSH 99 192.168.244.254/24

ДУС

2 давхрын

свитч 192.168.245.2/24 SW-DIST-DC-2-1 HTTPS 99 192.168.245.254/24


192.168.245.5/24 SW-DIST-DC-5-1 HTTPS 99 192.168.245.254/24

ГХС

1 давхрын

свитч 192.168.246.1/24 SW-DIST-GC-1-1 HTTPS 99 192.168.246.254/24

4 давхрын

свитч 192.168.246.4/24 SW-DIST-GC-4-1 HTTPS 99 192.168.246.254/24

БСС 2 давхрын

свитч 192.168.247.2/24 SW-DIST-BSC-2-1 HTTPS 99 192.168.247.254/24

4 давхрын 192.168.247.4/24 SW-DIST-BSC-4-1 HTTPS 99 192.168.247.254/24




Баримтын

дугаар

14-04-0001

24

свитч

ФТС

1 давхрын

свитч 192.168.248.1/24 SW-DIST-PTC-1-1 SSH 99 192.168.248.254/24


192.168.248.2/24 SW-DIST-PTC-2-1 HTTPS 99 192.168.248.254/24

3 давхрын

свитч 192.168.248.3/24 SW-DIST-PTC-3-1 HTTPS 99 192.168.248.254/24


192.168.248.4/24 SW-DIST-PTC-4-1 HTTPS 99 192.168.248.254/24

5 давхрын



192.168.248.6/24 SW-DIST-PTC-6-1 HTTPS 99 192.168.248.254/24

7 давхрын


БТС

1 давхрын

свитч 192.168.249.1/24 SW-DIST-BTC-1-1 HTTPS 99 192.168.249.254/242 давхрын

свитч 192.168.249.2/24 SW-DIST-BTC-2-1 HTTPS 99 192.168.249.254/24

Түгээх түвшний свитчүүд рүү хандахдаа putty болон веб хөтчийг ашиглана. Түгээх

түвшний свитчүүдээ алсаас удирдах боломжтой удирдлагатай свитч байхаар сонгож авна.

Зураг 7.4. Түгээхтүвшний свитчүүдйиг алсаас удирдах шийдлийн зураг

7.2.2. Үйл ажиллагааны чиглэл бүрээр виртуаль дэд сүлжээнүүдэд хуваах болон

хаяглалын шийдэл

Виртуал дэд сүлжээ (Virtual LAN) гэдэг нь физик биш логик холболтод суурилсан

свитч доторх логик бүтэцтэй сүлжээ юм.Салбар сургууль дотор байгаа хэрэглэгчдийг үйл

ажиллагааны чиглэлээр нь:

Захиргаа

Лекцийн анги, танхим




Баримтын

дугаар

14-04-0001

25

Лаборатори

Багш нарын өрөө

гэх мэт виртуаль дэд сүлжээнүүдэд хуваан тус тусад нь хаяглахаар төлөвлөж байна.

Ингэснээр броадкастаар дамжих өгөгдлүүдийн шаардлагагүй сүлжээний урсгал багасан

дотоод сүлжээний зурвасын өргөнийг үр ашигтай ашиглана. Тус тусдаа виртуаль дэд

сүлжээнүүдэд хуваагдсанаар лабораторийн виртуаль дэд сүлжээнд байгаа компьютерууд

бусад виртуаль дэд сүлжээнүүд рүү хандах боломжгүй учраас түгээх түвшний нууцлал

хамгаалалт сайжирна. Түгээх түвшинд ашиглагдаж байгаа свитчүүд бүгд виртуаль

сүлжээнүүдэд хуваагдах боломжтой байхаар төхөөрөмжүүдээ сонгож авах хэрэгтэй. IPv4

хаягийг дотоод болон гадаад хаяг гэж ангилдаг. Гадаад IPv4 хаягийн нөөц дуусаж

байгаатай холбогдуулан дотоод IPv4 хаягийг байгууллагын дотоод сүлжээн дэх

хэрэглэгчдийн компьютеруудыг хаяглахад өргөнөөр ашиглаж байгаа. МУБИС-н хувьд

дотоод сүлжээнд 10.0.0.0/8 дотоод хаягийг ашиглан гарцын Cisco7606 рутер дээр хаягийн

хөрвүүлэлт(NAT) хийн интернетийн сүлжээ рүү холбогдоно. Хаягийн хөрвүүлэлтийн

хувьд олон дотоод хаягийг нэг гадаад хаяг руу хөрвүүлдэг PAT(Port Address Translation)

портод суурилсан хаягийн хөрвүүлэлтийг ашиглана. Дотоод сүлжээний хостуудад дотоод

хаягийг DHCP(Dynamic Host Configuration Protocol)- р хостуудад хаягийг автоматаар тараахпротоколыг ашиглан тараана.

Хүснэгт 7.3. Дотоод сүлжээний хаяглалын болон виртуаль сүлжээний хаяглалын шийдэл

№ Сургууль

Багш

ажилчдын

тоо

Оюутны

тоо IP хаяг

VLAN

дугаар

1 Математик статистикийн сургууль 35 756 10.16.0.0/12 50

2 Биеийн тамирын сургууль 46 741 10.32.0.0/12 100

3 Байгалийн ухааны сургууль 42 926 10.48.0.0/12 150

4 Физик технологийн сургууль 27 498 10.64.0.0/12 200

5 Гадаад хэлний сургууль 69 757 10.80.0.0/12 250

6 Түүх нийгмийн ухааны сургууль 41 660 10.96.0.0/12 300

7 Боловсрол судлалын сургууль 51 379 10.112.0.0/12 350

8 Монгол судлалын сургууль 30 712 10.128.0.0/12 400

9 Сургуулийн өмнөх боловсролын сургууль 49 1556 10.0.0.0/12

10 Компьютер мэдээлэл технологийн сургууль 30 446 10.144.0.0/12 450

11 Дүрслэх урлаг технологийн сургууль 39 809 10.160.0.0/12 500

12 Багшийн сургууль 76 1452 10.176.0.0/12 550

13 Захиргаа аж ахуй 48 10.192.0.0/12 600

14 Оюутны байр, Багш ажилчдын байр 55 10.208.0.0/12 650




Баримтын

дугаар

14-04-0001

26

Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуулийн дотоод сүлжээний зохион байгуулалт

нь гол, түгээх, хандалтын сүлжээ гэсэн шаталсан загвартай байна. Гол сүлжээний зангилаа

төхөөрөмж нь Cisco7606 рутер бөгөөд интернетийн сүлжээ, дотоод сүлжээ болон DMZ

хэсэгтэй холбогдоно.Түгээх сүлжээний хувьд Cisco7606 рутерээс шилэн кабелиар салбар

сургуулиудын гол свитчүүд рүү холбогдоно. Хандалтын сүлжээ салбар сургуулиуд дээр

байрлах гол свитчүүдээс төгсгөлийн хэрэглэгчид рүү холбогдоно. Зураг 7.5-д дотоод

сүлжээний логик топологийг дэлгэрэнгүй үзүүллээ.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

27

З у р а г 7 . 5 .

М о н г о л у л с ы н Б о л о в с р о л ы н И х

С у р г у у л и й н с ү л ж э э н и й л о г

и к т о п о л о г и




Баримтын

дугаар

14-04-0001

28

Зураг 7.6. Сургуулийн өмнөх боловсролын сургуулийн логик топологи




Баримтын

дугаар

14-04-0001

29

7.2.3. Дотоод сүлжээний шийдэлд хэрэглэгдэх технологиуд

Дотоод сүлжээ зохион байгуулахад дараах тоног төхөөрөмж шаардлагатай.

Хүснэгт 7.4. Дотоод сүлжээ зохион байгуулахад шаардагдах төхөөрөмжүүд

Нэр Үүрэг Техникийн үзүүлэлт Ширхэг

Дотоодсүлжээний

гарцын рутер Cisco 7606-S

Гарцын рутер нь серверийн өрөөндбайрлах бөгөөд салбар

сургуулиудын түгээх түвшний голсвитчүүд энд холбогдоно.

Одоо ашиглагдаж байгаа

төхөөрөмжийг ашиглана.

Cisco 7606-SWS-

X6148-GE-TXмодуль

Cisco7606 рутерыг3- р түвшний

свитчийн зориулалттай ашиглахболомжтой болгох модуль.Дотоод

сүлжээний хяналтад ашиглана.

Гигабитын этэрнетийн 48порттой свитч

1ш

ASA 5512-X /Security Plus

СӨБС хэрвээ тусдаа интернетийн

үйлчилгээ үзүүлэгч байгууллагаас

интернетээ авах бол гарцыннууцлал хамгаалалтын галт ханын

төхөөрөмж

Жижиг болон дунд

хэмжээний байгууллагад

зориулсан галт хана Connections per second-

10,000Packets per second (64

byte)- 450,000ASA IPS Throughput

4- 250

Mbps

(Extra hardware module not

required)

Stateful Inspection

throughput (max1)- 1 Gbps

Stateful Inspection

throughput (multiprotocol2)-

500 MbpsIntegrated I/O- 6-port

10/100/1000

Expansion I/O- 6-port10/100/1000 or 6-port GE

(SFP)

1ш

Cisco ASA

5525-X

Хичээлийн А байрны гол түвшний рутер интернетийн гадаад

урсгалын төхөөрөмж хооронд

байрлах нууцлал хамгаалалтын

төхөөрөмж

Интернетийн гарцадзориулсан галт хана

Connections per second-20,000

Packets per second (64

byte)- 700,000

ASA IPS Throughput4- 250

Mbps(Extra hardware module not

required)

Stateful Inspection

throughput (max1)- 2 Gbps

Stateful Inspection

throughput (multiprotocol2)-

1 GbpsI/O-8-port 10/100/1000

Expansion I/O- 6-port10/100/1000 or 6-port GE

(SFP)

1ш

Cisco Catalyst2960S-24PS-

Lсвитч

Салбар сургуулиудын түгээх

түвшний гол свитч. Компьютерын

сургуулиас татагдсан суурь

сүлжээний шилэн кабелиуд энэ

Гигабитын этэрнетийн 24порт, шилэн каблийн 4

uplink порттой свитч

8 ш




Баримтын

дугаар

14-04-0001

30

свитчэнд холбогдоно.

24 гигабит порттой алсаасудирдах, хэрэглэгчдийг виртуаль

лангуудад хуваах, 2- р түвшнийнууцлалыг хангах болон хяналт

хэрэгжүүлэх боломжтой свитч.

Cisco 1941 рутер

Сургуулийн өмнөх боловсролын

сургуулийн гарцын рутер.Энэ

сургууль шилэн кабелийн суурьсүлжээ тарааж байгаа

Компьютерын сургуулиасалслагдсан зайд байгаа учир

тусдаа ISP-с шилэн кабелиар

интернет авна.Суурь сүлжээ рүү

гээ VPN технологи ашигланхолбогдоно гэж төлөвлөж байна.

Энэ гарцын рутер дээр СӨБ сургуулийн хэрэглэгчдийн IP

хаягийг автоматаар(DHCP) тараан,дотоод хаягийг гадаад хаяг руу

хөрвүүлэн(NAT тохируулан),

виртуаль лан сүлжээнүүдийн

гарцын тохиргоог хийнэ.Мөналсаас хандах хандалтын(SSH)

тохиргоог хийснээр сүлжээнийинженер КС-с болон мөн

интернетээс энэ рутер лүү алсаасхандах удирдах боломжтой байгаа

нь сүлжээний инженерийн ажлыг

хөнгөвчилнө. Сүлжээгээ цаашидөргөтгөсөн тохиолдолд энэ рутерт

нэмэлт модуль нэмэх

боломжтой.Үйлдлийн системийнCisco-гийн хамгийн сүүлийн 15

IOS-той. Цаашид IPv6 руу шилжихбүрэн боломжтой.

1 ш

Cisco Small

Business

SG300-52


сүлжээний хэсэгт тавигдахГигабитын алсаас веб

интерфейсээр удирдах, виртуаль лангууд үүсгэх, 2- р түвшний

нууцлал хамгаалалт болон хяналт

хэрэгжүүлэх боломжтой свитчүүд.

5ш

Cisco Small

BusinessSG300-28 19ш

Cisco Small

BusinessSG100-24 Дотоод сүлжээний төгсгөлийн

хэрэглэгчид холбогдохГигабитийн свитчүүд. Түгээх

сүлжээний алсаас удирдахболомжтой свитчүүдэд холбогдож

байгаа удирдлагагүй свитчүүд.

38ш

Cisco Small

BusinessSG100-16

12ш

Cisco SmallBusiness SG100-8

22ш




Баримтын

дугаар

14-04-0001

31

6U Rack


түвшний свитч патч панелууд

байрлах рак. Рак байрлуулснаар

гадны физик халдлагаас хамгаалах

боломжтой.

24ш

24 портын патч

панель

Хандалтын түвшний кабелуудыг

цэнэглэн түгээх түвшний свитчид

холбох зориулалттай.Патч панелыг хэрэглэснээр кабелиуд

ракан дотор илүү эмх цэгцтэйбайна.

20 ш

48портын патч

панель 4ш

Cisco GLC-SX-

MMD SFPModule Mini-

GBICмодуль

Серверийн өрөөнд байрлаж байгаа

гол рутерээс салбар сургуулиуд

руу татагдаж байгаа шилэнкабелыг салбар сургуулиудын

түгээх түвшний гол рутерууд руу

холбох модуль

24ш

Патч кабель Патч панелиас түгээх түвшний

свитч рүү холбоно. 678ш




Баримтын

дугаар

14-04-0001

32

8.Сервер, серверийн өрөөний төлөвлөлтийн шийдэл

8.1. Шаардлагатай серверүүд, тэдгээрийн зохион байгуулалт

Ямар нэгэн сүлжээнд үйлчилгээ үзүүлэх боломжтой техник болон програм

хангамжийн нэгдлийг сервер гэнэ. Жишээ бид ямар нэгэн веб хуудас үзэж байна гэдэг нь

ямар нэгэн серверээс үйлчилгээ авч байна гэсэн үг. Байгууллагын сүлжээний серверийн

хэсэг буюу DMZ-ийн хэсэг нь сүлжээнд үйлчилгээ үзүүлдэг хамгийн чухал хэсгүүдийн нэг

юм. Үйлчилгээ үзүүлэх серверүүдийн техник хангамжийн хувьд тэжээл бага

зарцуулалттай 2 болон түүнээс дээш тооны тэжээлийн блок, процессортой өөрөөр хэлбэл

сервер доторх эд ангиуд 1+1 хамгаалалттай байх шаардлагатай. Харин програм

хангамжийн хувьд ямар үйлчилгээ явуулах вэ гэдгээс хамаараад өөр өөр програм хангамж

ашиглана. Жишээ вебийн үйлчилгээ явуулах хэрэгтэй гэвэл APACHE веб серверийн

програм хангамж, эсвэл Windows суурьтай IIS веб серверүүдийн програм хангамж

ажиллаж байх шаардлагатай гэсэн үг.

Байгууллагын сүлжээний онцлогоос хамаараад ямар ямар серверүүд шаардлагатай

вэ гэдэг нь тодорхойлогдоно. Жишээ нь ихэнх байгууллагын хувьд веб сервер, мэйл сервер

гэх мэт үндсэн үйлчилгээний серверүүд зайлшгүй шаардлагатай. Монгол улсын багшийних сургуулийн сүлжээний онцлогоос хамаараад тус сургууль дээр дараах серверүүд

ажиллаж байх шаардлагатай гэдгийг тухайн сургуулийн сүлжээний мэргэжилтнүүдтэй

ярилцсаны үндсэн дээр тодорхойллоо.

1. Веб сервер

2. Байгууллагын хамтын ажиллагааны сервер- Мэйл сервер, мэссэнжер сервер

3. Файл сервер

4. Радиус сервер

5. Проксисервер

6. E-Office

7. Цаг бүртгэлийн систем

8. Санхүүгийн сервер

9. Директор сервер - Domain controller

10. Цахим контентийн систем

11. Video хурлын систем /Одоо ашиглаж байгаа ба серверийн өрөөнд байрлуулна/




Баримтын

дугаар

14-04-0001

33

12. Antivirus administration kit system зохион байгуулна. Одоо албан ёсны

лицензтэйгээр Kaspersky Workstation ашиглаж байна.

13. Хяналтын сервер

14. Storage сервер

15. LMS

16. UMS

Веб сервер:

Сүлжээний үйлчилгээнүүдээс хамгийн түгээмэл үйлчилгээ нь вебийн үйлчилгээ.

Орчин үед байгууллага бүр өөрийн веб хуудастай байхыг чухалчлах болсон. Өөрийн

вебийг бусад хүмүүс хандах боломжийг олгохын тулд байгууллагууд өөр дээрээ веб

сервер ажиллуулах шаардлагатай байдаг. Аливаа байгууллагын нүүр царайг хамгийн

түрүүнд цахим хуудас буюу веб хуудаснаас нь харж болох учраас энэ серверийн

тогтвортой, найдвартай ажиллагааг хангах нь чухал. Тус сургууль одоо өөрийн гэсэн

цахим хуудастай, веб сервертэй. Энэ цахим хуудсыг цаашид улам бүр сайжруулах,

байнгын тогтвортой ажиллах нөхцөлийг сайтар хангах нь чухал.

Байгууллагын хамтын ажиллагааны сервер:

Мэйл, мессенжер, файл солилцох үйлчилгээнүүд нь байгууллагын цахим хамтын

ажиллагааны хэлбэрүүд болно. Одоогоор тус сургуульд энэ үйлчилгээг хийдэг сервер

ажилладаггүй. Ийм серверүүдийг дотооддоо ажиллуулснаар хүмүүсийн хоорондын

харилцаа илүү ухаалаг, хурдан, үр ашигтай болно. Энэ бүх үйл ажиллагааг цогцоор хийх

боломжтой Zimbra гэх мэт серверийн шийдэл байдаг. Жишээ нь zimbra серверийг Dell,

NTT, Mozilla гэх мэт томоохон компаниуд байгууллагын хамтын ажиллагааны сервер

болгон ашигладаг.

Single sign-on server:

Single sign-on (SSO) нь хэрэглэгчийн нэг бүртгэлээр олон систем рүү нэвтрэн орох

боломжийг олгодог. Хэрэглэгч нэг удаа систем рүү нэвтэрч ороход бусад систем рүү

дахин нэвтрэх цонх гарч ирэхгүйгээр холбогдох боломжтой болдог.

Single sign-on системийг томоохон их сургуулиуд маш түгээмэл ашигладаг. Жишээ нь

оюутан анх их сургуульд ороод нэг ID авлаа гэхэд түүгээрээ дамжуулаад сургуулийнхаа

мэйл, веб, дүнгийн хуудас, утасгүй сүлжээ гэх мэт танилт хийж нэвтрэх шаардлагатай бүх

л зүйл дээр нэг бүртгэлээр хандах боломжтой болдог.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

34

Жишээ нь: Google хэрэглэгчээ танихдаа мөн адил энэ SSO-г ашигладаг ба бид google-ийн

бүртгэлээрээ google-ийн бүх үйлчилгээнд нэвтэрч чаддаг. Google мэйл, youtube, блог,

google drive гэм мэт. Тус сургуульд одоогоор ийм сервер байхгүй ба цаашид ийм

сервертэй болох шаардлагатай. SSO сервертэй болсноор бүртгэл, нэвтрэлт илүү эмх

цэгцтэй, хялбар болно.

Файл хадгалах сервер - Storage сервер:

Тус сургууль цахим сургууль болох томоохон зорилт тавьсан учраас бүх хичээлийн

материалыг хадгалах сервертэй байх нь маш чухал. Энэ сервер дээр бүх л материал байх

ба оюутнууд сүлжээгээр дамжуулах хүссэн цагтаа хандах, багш нар мөн сүлжээгээр

дамжуулан хүссэн цагтаа хичээлийн материалаа тавих боломжтой байх шаардлагатай.

Багш зөвхөн хичээлийн текст болон бусад материалыг тавих биш, багш хичээлд орж байх

үед хичээлийг бичиж, тухайн видео файлыг сервер дээр байрлуулснаар хичээлээсээ

хоцорсон оюутнууд нөхөж үзэх боломжтой мөн хичээлийн видео санг энэ сервер дээр

үүсгэх боломжтой. Мөн энэ сервер дээр бусад серверүүдийн өгөгдлийн санг байрлуулах

нь оновчтой шийдэл болно.

Файл сервер:

Байгууллагын сүлжээнд зайлшгүй хэрэгцээтэй серверүүдийн нэг нь файл сервер.

Багш болон оюутнууд хоорондоо мэдээлэл солилцох хэрэгцээ өдөр тутамд маш их гарч

ирдэг. Тус сургуульд одоогоор ийм сервер байдаггүй ба цаашид дотооддоо файл

сервертэй болсноор багш оюутнууд хоорондоо мэдээлэл солилцох үйл ажиллагаа хурдан

шуурхай, амар хялбар болно. Энэ серверийг зохион байгуулахдаа нээлттэй эхийн Free

NAS серверийг ашиглах боломжтой.

Хяналтын сервер:

Сүлжээний төхөөрөмж болон серверүүдийг хянах сервер байснаар сүлжээнд

болдог үйл явцыг нарийн тодорхойлох боломжтой болдог. Сүлжээнд болж байгаа үйл

явцыг тодорхойлсноор аливаа асуудлыг шийдвэрлэх, цаашид ямар арга хэмжээ авах вэ

гэдгийг төлөвлөхөд чухал үүрэгтэй.

Директори сервер:

Сүлжээнд директори үйлчилгээг нэвтрүүлснээр сүлжээний бүх нөөцүүдийг нэг цэгт

төвлөрүүлэн удирдах боломжтой. Байгууллагын ажилчдын ажлын орчны найдвартай




Баримтын

дугаар

14-04-0001

35

ажиллагаа, ажилчид өөрсдийн ажлаа илүү үр дүнтэй ашиглах бололцоог олгодог нэгдсэн

нэг менежменттэй болгох боломжийг нэмэгдүүлдэг.

Proxy сервер:

Жилээс жилд интернетийн хэрэглээ өсөн нэмэгдсээр байна. Ямар ч байгууллагын

хувьд өдөр тутмын үйл ажиллагаагаа явуулахад өндөр хурдны интернет холболт зайлшгүй

чухал.

Ихэнх байгууллагууд үүнийг ойлгон, өндөр үнээр зурвасыг худалдан авдаг хэдий ч

тэр болгон үр ашигтайгаар, бүрэн дүүрэн хэрэглэж чаддаггүй. Энэ нь тухайн байгууллагын

сүлжээний мэргэжилтний мэдлэг чадварын байдал, тоног төхөөрөмж зэрэг олон хүчин

зүйлүүдтэй холбоотой.

Зурвасын өргөн болон сүлжээний траффикийг үр ашигтай зохицуулах олон аргууд

байдаг. Тухайлбал.

Ачааллын удирдлагын арга - Traffic Management/Qos

Нөөцлөх арга – Caching

Шахах арга – Compression

Хэрэгцээгүй траффикийг хаах гэх мэт аргууд байж болно.

Тус сургууль дээр дараах 2 аргыг зайлшгүй хэрэглэх шаардлагатай ингэснээр интернет

траффикийг маш ихээр хэмнэх боломжтой.

Нөөцлөх арга:

Ихэнх веб броузерүүд нь өмнө нь хандсан веб хуудасыг нөөцлөн дотоод нөөцийг

үүсгэдэг. Proxy cache нь үүнтэй адилхан ажилладаг ба WAN сүлжээний хил(edge) дээр

байрлаж нэг биш олон хэрэглэгчийн хүсэлтийг биелүүлдэг. Ингэснээр өмнө хандсан вебхуудсууд руу яг дотоод сүлжээний сервер лүү хандаж байгаа юм шиг илүү хурдан хандах

боломжийг олгодог. Энэ утгаараа энэ нь өгөгдлийг илүү хурдан дамжуулах ухаалаг арга

болсон байна.

Веб хүсэлтүүдийг шүүх :

Тус сургуулийн хувьд одоогийн байдлаар интернетийн хэрэглээнд ямар ч

хязгаарлалт тавьдаггүй. Сургалтын байгууллага учраас интернет хэрэглээний үр ашгийг

нэмэгдүүлэх үүднээс зарим нэг хэрэгцээгүй веб хуудаснуудыг блоклох шаардлагатай.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

36

Дээрх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх серверийн шийдэл нэг шийдэл нь Smootwall байж

болно. Smoothwall Express нь GNU/Linux үйлдлийн систем дээр суурилсан нээлттэй

эхийн галт ханын тархац ба хэрэглэгчид зориулсан веб интерфэйстэй. Сүлжээнд

холбогдсон компьютеруудыг аюулгүйгээр интернетэд холбогдоход зориулсан галт ханыг

хялбар үүсгэж болно.

Зураг 8.1. Хэрэглэгчийн сүлжээний хамгаалалтын шийдэл

Боломжууд :

Real-time агуулгын шүүлтүүр.

Веб сайтад шүүлтүүр тавих болон firewall төхөөрөмж болон ажилладаг.

Anti-spam болон Anti-malware-с хамгаална.

Бүх хандалтын түүхийг харуулдаг.

Татагдсан файлуудыг Scan хийж шалгадаг.

Веб хуудасны хандалтыг кеш хийдэг.

Content Filtering- Үг болон өгүүлбэр дээр суурилсан агуулгын шүүлтүүр

Flash шүүлтүүр

Домайн нэрний шүүлтүүр

Block – Хүссэн вебсайтыг хаах

Allow- Хэрэглэгчийн нэвтэрч чадах сайтыг тодорхойлох

Soft Block – Хэрэглэгч нэвтрэх эсэхийг өөрөө сонгох

Limit to quota –Хэрэглэгчийг заасан хугацааны интервалд нэвтрэхийг

зөвшөөрөх




Баримтын

дугаар

14-04-0001

37

Цаг бүртгэлийн систем:

Байгууллагад шаардлагатай системүүдийн нэг нь автомат цаг бүртгэлийн систем.

Цаг бүртгэгч төхөөрөмж нь хурууны хээгээр, картаар гэсэн үндсэн аргуудаар бүртгэдэг.

Хурууны хээний бүртгэлийн хувьд цэвэрлэгээ хийдэг болон хөгшин настай хүмүүсийг

танихгүй байх магадлал өндөр байдаг. Харин картын системийн хувьд бусдад картаа

дамжуулж бүртгүүлэх гэх мэт асуудал гардаг. Энэ 2-ийн аль алинаар бүртгэх систем ч бас

байж болно. Хэрэглэгчийг таних системийг дагалдаад өгөгдлийн сангийн програм

хангамж ирэх ба энэ програм хангамжийг ямар нэг сервер дээр байрлуулах шаардлагатай.

Цахим контентийн сервер:Сургуулийн багш нарын хичээлийн электрон материалыг байрлуулах, оюутнууд

өөрийн нэр кодоор хандан орж татан авах боломжтой систем байх ёстой.

Antivirus admini stration ki t system:

Одоо ашиглаж байгаа програмын шинэчлэлт, лиценз key, болон бусад шаардлагатай

мэдээллийг нэг сервер дээр байрлуулаад хэрэглэгч дотоод сүлжээнээс өндөр хурдаар татан

авах боломжийг бүрдүүлэх шаардлагатай.

E-office:Багш нарын дундын веб суурьтай програм байх ёстой. Багш нар болон сургуулийн

захиргааны зүгээс үүгээр дамжуулан зар мэдээлэл тараах, удирдах албан тушаалтнууд

үүрэг даалгавар өгөх, файл дамжуулах, санал асуулга явуулах гэх мэт боломжтой байх

шаардлагатай.

8.2. Санал болгох серверийн шийдлүүд

8.2.1. Нөөцлөлт

Гэнэтийн байдлаар компьютер дээрх өгөгдөл вирусийн нөлөөгөөр, цахилгааны янз

бүрийн асуудлаас, хатуу дискний гэмтэл гээд олон эрсдлээс болж устдаг. Зарим

тохиолдолд чухал хэрэгтэй файл, өгөгдлөө сэргээх боломжгүйгээр алддаг. Энэ бүх

эрсдлээс сэргийлэх арга нь нөөцлөх буюу backup хийх. Өгөгдөлд нөөцлөхдөө дараах

зүйлийг анхаарах шаардлагатай.

Яг хэрэгцээтэй өгөгдлүүдийг нөөцлөх. Тухайн систем маш их өгөгдөл дээр

боловсруулалт хийж байгаа. Үүн дотроос яг ямар өгөгдлүүдийг нөөцлөх вэ




Баримтын

дугаар

14-04-0001

38

гэдгийг нарийн тодорхойлох шаардлагатай. Тухайлбал серверийн

тохиргооны файлууд, өгөгдлийн сангийн файлууд гэх мэт.

Тодорхой цагийн хуваарийн дагуу нөөцлөх. 7 хоног тутамд юм уу, цаг

тутамд юм уу, сар тутамд юм уу гэдгийг нарийн тодорхойлох шаардлагатай.

8.2.2. Кластер

Энэ нь хэд хэдэн физик серверүүдийг нийлүүлэн үзүүлэлтийг нь өсгөж өндөр

хүчин чадалтай нэг сервер мэт ажиллуулах арга юм. Өөрөөр хэлбэл олон машин ашиглаж

нэг том хэмжээний үүлэн сүлжээ үүсгэж байна гэсэн үг. Нэг сервер дээр 10 минут

тооцоолол хийх шаардлагатай ажлыг кластер байдлаар ажиллаж байгаа 10 серверийг

ашиглан 1 минутын хугацаанд гүйцэтгэх боломжтой.

Энэ арга нь ачааллыг тэнцвэржүүлж, гүйцэтгэлийг сайжруулахаас гадна

найдваржилтыг нэмэгдүүлдэг. Heartbeat гэх мэт програм хангамжийн тусламжтайгаар

кластер систем дэх аль нэг сервер ажиллагаагүй болсон тохиолдолд бусад серверүүд

тухайн серверийн үүргийг гүйцэтгэх боломж олгодог. Ингэснээр найдвартай тасралтгүй

байдлыг хангадаг.

8.2.3. Ачаалал тэнцвэржүүлэх

Сүлжээний хамгийн гол асуудал нь найдвартай, хурдтай байх. Тэгвэл тэрхүү

асуудлыг хянаж, хариуцдаг функц бол ачаалал тэнцвэржүүлэх юм. Хаана, ямар сервер дээр

тэнцвэржүүлж байгаагаасаа хамаараад өөр өөр төрөл байдаг. Жишээ нь веб сервер дээр

ачаалал тэнцвэржүүлж байгаа бол веб сервер тэнцвэржүүлэгч болно. Ачаалал

тэнцвэржүүлэхдээ хэд хэдэн аргыг ашиглаж болно.

Round robin – энэ нь сүлжээнд аль нэг сервер унасан тохиолдолд өөр серверүүд лүү

ачааллыг хуваарилах арга юм.

Failover – харин энэ арга нь ачааллыг хуваарилахаасаа илүү сүлжээн дэх аль нэг

сервер унасан тохиолдолд нөгөө сервер лүүгээ шилжүүлэх арга замыг

хэрэгжүүлдэг.

Томоохон сүлжээний зохион байгуулалттай, интернет түгээгч, дататөв зэрэгт

энэхүү функц зайлшгүй хэрэгтэй ба сүлжээг найдвартай, хүртээмжтэй, хурдтай байх бүхий

л нөхцөлийг хангаж байдаг.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

39

Ачаалал тэнцвэржүүлэх функц нь нөөц холболт гэсэн ойлголттой салшгүй

холбоотой. Нөөц холболт гэдэг нь сүлжээний холболт тасрахад асуудал гарахгүйгээр

сүлжээ автоматаар нөгөө нөөц холболтондоо шилжиж хэвийн ажиллана гэсэн үг. Нөөц

холболтыг ачаалал тэнцвэржүүлэгчтэй хамтад нь ашиглах нь үр ашигтай байдаг.

8.2.4. Виртуаль технологи

Виртуаль технологи гэдэг нь хийсвэр гэсэн ойлголт. Аль технологи, хаана юун дээр

ашиглаж байгаагаас шалтгаалаад нэршил нь өөр өөр. Дата төвийн хувьд хийсвэрлэл гэсэн

ойлголтыг хийсвэр сервер, хийсвэр сүлжээ гэсэн асуудлууд дээр түлхүү авч үздэг.

Virtualization хийнэ гэдэг нь тухай сүлжээнд хамааралтай бүхий л тоног төхөөрөмж,

програм хангамж, түүнд багтах хостууд, бодит нөөцүүд зэргийг багтаан эмхэтгэж нэг

бодит хэлбэрээр ажиллагаанд оруулахыг хэлнэ.

Дата төвийн олон мянган серверүүд, компьютерууд, бусад төхөөрөмжүүд,

тэдгээрийг холбож байгаа кабелиуд бүгд нэг дор байна гээд төсөөлбөл багтаж шингээхэд

хэцүү, наад зах нь өргөтгөх, эвдрэл гэмтэл гарсан тохиолдолд олж хайж засварлана гэдэг

асуудалтай болоод ирнэ. Гагцхүү энэ асуудлуудыг шийдвэрлэж виртуаль сүлжээ үүсгэдэг.

Энэ нь загварчлал, дэд бүтцийн хувьд ч, төхөөрөмж нөөц, үнэ хөлсний хувьд ч хэмнэлттэй

зөв шийдэлтэй арга юм. Орчин үеийн бүхий л технологиуд хийсвэр аргачлалыг

илүүтэйгээр ашиглах болсон. Дата төвийн хувьд багтаамж сайтай том хэмжээний нэг

сервер суурилуулаад түүн дотроо олон тооны виртуаль сервер суурилуулж ажиллах нь

илүү үр дүнтэй гэдгийг сүлжээний бүтэц,технологиос нь харж болно.

8.2.5. Серверүүдийг зохион байгуулах шийдэл

Орчин үед дээр дурдсан аргуудыг хамруулсан серверийн зохион байгуулалт

давамгайлах хандлагатай байна. Ингэснээр цөөн хэдэн физик сервер дээр олон виртуал

серверүүдийг үүсгэх, ачааллыг тэнцвэржүүлэх, серверүүд бие биеийнхээ нөөц байдлаар

ажиллах гэх мэт боломжууд нээгдэнэ. Техник хангамжийн тоо буурна харин нөөц

ашиглалт маш их сайжирна. Харин уламжлалт салангид технологийн хувьд үйлчилгээ бүр

тусдаа физик сервертэй байхыг шаарддаг ингэсээр техник хангамжийн үнэ өртөг их , нөөц

ашиглалт тааруу зарим серверүүд их ачаалалтай байхад зарим нь ашиглалт багатай байх

тохиолдлууд байдаг.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

40

Шийдэл 1: Орчин үеийн серверийн шийдэл:

Сүлжээнд ашиглах үйлчилгээний серверүүдийг зохион байгуулахад 2 төрлийн

шийдэл байж болно. Салангид(уламжлалт) системийн хувьд нөөцийн хуваарилалт үр

ашиггүй, серверийн нөөцлөлт, удирдлага зэрэг хүндрэлтэй хоцрогдсон систем. Харин

орчин үеийн серверийн шийдлийн хувьд кластер, виртуалчлал хийх боломжтой болсноор

техник хангамжийн нөөцийг маш үр ашигтай хуваарилах боломжтой ба олон серверүүдийг

удирдахад маш хялбар байдаг. Мөн серверүүдийн нөөцийг үүсгэхэд хялбар, буцаан

сэргээхэд маш хурдан байдаг.

Ийм байдлаар серверүүдийг зохион байгуулахын тулд Microsoft эсвэл VMWARE

компанийн програм хангамжийг ашиглан шийдэх боломжтой. Энэ 2 шийдлийн хувьд үнэ

нь ойролцоо боловч VMWARE vSphere нь програм хангамжийн хувьд илүү олон

боломжтой, хэрэглэхэд хялбар байдаг. Найдвартай байдлын үүднээс 2 физик серверүүд

дээр бүх серверүүдийг хувааж байрлуулах нь зохимжтой. Ажиллагааны хувьд 2 физик

сервер ачааллаа хувааж ажиллах боломжтой. Мөн аль нэг сервер дээр асуудал гарахад

нөгөө сервер рүү нь бусад серверийг шилжүүлэх боломжтой. Энэ шийдлээр шийдвэл

нийтдээ 1 storage сервер, 2 хэрэглээний сервер шаардлагатай. Дээр нь нэмэгдээд

виртуальчлал, кластер хийх боломжууд олгож байгаа програм хангамжийг худалдан авах

шаардлагатай.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

41

Зураг 8.2. Виртуаль технологид суурилсан серверийн шийдэл

Шийдэл 2: Уламжлалт серверийн шийдэл

Уламжлалт шийдлийн хувьд бүх системүүд тус тусдаа эсвэл хэсэг хэсгээрээ нэг

физик сервер дээр байрлана. Тус сургуулийн хувьд нийт 14 серверийг 14 физик сервер

дээр байрлуулна гэсэн үг. Одоо ашиглаж байгаа 4 серверийг дахин ашиглах боломжтой

гэвэл 10 сервер худалдан авах шаардлагатай. Нийтдээ 14 серверийг дараах маягаар

зохион байгуулна.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

42

Зураг 8.3. Уламжлалт серверийн шийдэл

Уламжлалт серверийн шийдлээр зохион байгуулбал дараах серверийн техник

болон програм хангамжууд шаардлагатай. Техник хангамж болон програм хангамжийн

сонголтыг хийхдээ хамгийн боломжийн үнэ өртөгтэй, ажиллагаа сайтай серверүүдийг

сонгон авлаа.

Хүснэгт 8.1. Уламжлалт серверийн шийдэл

д/д Сервер

Програм

хангамжийн

шийдэл

Техник хангамжийн

шаардлага Үйлчилгээ

1 Веб сервер Нээлттэй эхийн

Apache веб сервер Хуучин ашиглаж байсан

серверийг ашиглах. Вебийн үйлчилгээ

үзүүлэх

2

Байгууллагын

хамтынажиллагааны

шийдэл

Zimbra сервер

Community editionfree for small

business

PowerEdge R620 rackserver

Enhanced Intel® Xeon®E5-2620 processor, 16GB

memory, and 250GB hard

drive

Мэйл сервер,мессенжер сервер

3 DNS сервер Нээлттэй эхийн

BIND9 сервер

Хуучин ашиглаж байсан

серверийг ашиглах.

Домэйн нэрийн

үйлчилгээ

явуулах.

4 Файл сервер Нээлттэй эхийн Free NAS сервер

PowerEdge R620 rackserverEnhanced Intel® Xeon®

Файл солилцохүйлчилгээ явуулах.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

43

E5-2620 processor, 16GB

memory, and 250GB harddrive

5Директори

сервер

Нээлттэй эхийн

Apache DS сервер


Enhanced Intel® Xeon®



Сүлжээний

хэрэглэгчдийг

удирдах сервер.

6Single sign on

server


SSO

PowerEdge R620 rack

serverEnhanced Intel® Xeon®



drive

Хэрэглэгчийнбүртгэлийн

нэгдсэн систем.

7 Radius сервер

PowerEdge R620 rack

server



Танилтын сервер.

8

Хяналт

монирторингийн

сервер


snort сервер

PowerEdge R620 rack

server




drive

Төхөөрөмж болон

серверүүдийг

хянах сервер.

9 Storage server Free NAS

PowerVau lt NX3200Intel® Xeon® processor

E5-2600 product family Upto 32GB2 memory SATA,

NL-SAS or SAS drive

options

Up to 12 hot-swap 3.5”

drives for data; two 2.5”

drives for OSUp to 48TB

2 raw capacity

Файл хадгалах

сервер.

10 UMS сервер




drive

11 LMS сервер

PowerEdge R620 rack

serverEnhanced Intel® Xeon®

E5-2620 processor, 16GBmemory, and 250GB hard

drive

12 e-office сервер



E5-2620 processor, 16GBmemory, and 250GB hard

drive13

Санхүүгийн

сервер

http://www.dell.com/mc.ashx?id=technotes:hard-drive&c=us&l=en&s=bsd&modalwidth=400&modalHeight=150&ovropac=0&modalscroll=yes&modaltarget=div&modaltype=tooltip&position=bottom&title=Important%20Details&flip=false&eventType=rollover









Баримтын

дугаар

14-04-0001

44

8.3. Серверийн өрөөний стандарт шаардлага

Серверийн өрөө нь тухайн байгууллагын дотоод болон сүлжээний төхөөрөмжүүд,

үйлчилгээний серверүүд тэдгээрийн хяналтын дэлгэц, тэдгээрийг байрлуулах

шүүгээнүүдээр тоноглогдсон байна. МУБИС-ийн хувьд хичээлийн A байран дээр

серверийн өрөөг зохион байгуулах шаардлагатай байна. Компьютерийн сургууль дээр

байрлах серверийн өрөөнөөс бусад салбар сургууль руу сүлжээ татаж харилцан холболт

хийх ба эндээс интернетийн холболтоор бусад сургуулийг хангана.

Мөн энэ өрөөнд тус сургуульд шаардлагатай бусад бүх серверүүд байрлана. Тиймээс

энэ өрөөнд төхөөрөмжүүд найдвартай ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлэх зайлшгүйшаардлагатай.

Сүлжээний холболтын төв нь ачаалал үүсэх, цахим халдлага, гадны халдлага, гал усны

гамшиг, цахилгааны саатал зэргээс бүрэн хамгаалагдсан орчинд байрлана. Серверийн өрөө

нь гаднаас гэрэл тусахгүй, тоосжилтгүй, агааржуулагч, сэрүүцүүлэгч, мөн галын

дохиоллын систем зэргээр тоноглогдсон байна.

Стандарт сүлжээний төв нь тогтвортой үйл ажиллагааг хангахын тулд дараах шаардлагыг

хангасан байна:

1. Тааз нь хөндий шалнаас 240 см байна

2. Барилгын хамгийн доод давхарт байрлана.

3. Тохиромжтой байхаар ракнуудыг байрлуулсан байна

4. Төхөөрөмж байрлах ракнууд дугуйтай байна.

5. Серверүүдийн үйлдлийн системийг шинэчлэх, шинээр тохиргоо хийхэд

зориулагдсан ракны монитор байх.

6. Зөвхөн зөвшөөрөгдсөн хүн нэвтрэх хамгаалалтаар тоноглогдсон байна.

Жишээ нь картаар, нууц кодоор, хурууны хээ таних төхөөрөмжийн

тусламжтай нэвтэрч байх гэх мэт.

7. Өндөр температур, утаа мэдрэгч суурилуулсан байх.

8. Гал унтраах баллон байрлуулсан байх, түүнийгээ байнга шинэчлэх

9. Чийгшил хэмжигч байрлуулна. Харьцангуй чийгшил нь 40%-55% байна

10. Өрөөний температур хэмжигч байрлуулах,өрөөний хэм 18-23 градус хэмтэй

байна




Баримтын

дугаар

14-04-0001

45

11. Камерын хяналттай байх. Ингэснээр хэн орж гарч юу хийж байгааг хянах

боломжтой болно.

12. Серверийн өрөөнд серверийн өрөөний зориулалтын залгуур хэрэглэнэ.

13. Байнгын ажиллагааг хангахын тулд тог баригч UPS байрлуулсан байх.

14. Цахилгааны 2-оос доошгүй эх үүсвэртэй, эдгээр нь хоорондоо автоматаар

сэлгэн залгагдан ажиллах боломжтой байх.

15. Газардуулгыг стандартын дагуу суурилуулж, бүх төхөөрөмжид холбосон

байх

16. Кабель болон цахилгааны устуудыг тус тусад нь татсан байх.

17. Кабелиуд нь шалны доогуур байрласан байна.

18. Шуурхай үед ажиллах схем зураг, заавар зөвлөмж боловсруулсан байх.

19. Сервер болон компьютерт холбогдсон кабелиуд эмх цэгцтэй дугаарлалтай

байх, санамсаргүй тохиолдлоор салахаас сэргийлэх.

Серверийн өрөөний дотоод зохион байгуулалтыг TIA-942 стандартын дагуу зохион

байгуулсан байх шаардлагатай.

Зураг 8.3. TIA-942 стандартын серверийн өрөөний ерөнхий зохион байгуулалт.

Зурагт стандартын дагуу тохижуулсан серверийн өрөөг харуулсан байна. Серверийн

болон сүлжээний холболтын өрөө нь хөндий шалтай, сүлжээний монтажны кабелиудыг

шалан доогуур болон агаараар татаж, кабель байрлуулах зориулалтын замтай ашиглана.

Мөн бүх шүүгээнүүд хананаас зайтай буюу ашиглалт, үйлчилгээ хийхэд саад болохгүй

байхаар зохион байгуулагдсан байна.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

46

Зураг 8.4. Серверийн өрөөний хөргөлтийн системийн ажиллагааны ерөнхий схем

Дээрх зураг серверийн өрөөний шалнаас хөргөх системийн ерөнхий ажиллагааг

харууллаа. Air condition-ний тусламжтай доороос хүйтэн агаар үлээж, халуун агаарыг

дээш хөөж гаргана.

Мөн тухайн серверийн өрөөнд зөвхөн зөвшөөрөгдсөн хүн нэвтрэх боломжтой байх

шаардлагатай юм. Үүний тулд хаалганд хэрэглэгчийн танилтын төхөөрөмжийг суулгаж

өгөх эсвэл биет хамгаалалттай байх зэргийн аль нэгийг хийж болох юм. Хэрэглэгчийн

танилтын төхөөрөмж нь биометрик өгөгдөл буюу хурууны хээ, нүдний торлог бүрхэвч,

нүүр царай эсвэл нууц кодоор таних зэрэг ямар ч хэлбэрээр байж болох юм.

Зураг 8.5. Хяналтын өрөөний хамгаалалтын системийн ерөнхий схем




Баримтын

дугаар

14-04-0001

47

Хяналтын өрөөний хаалганд суурилагдсан физик тоног төхөөрөмжөөр тухайн өрөө

рүү хандах болон нэвтрэн орох эрхийг олгодог. Биет хамгаалалтын системд байшин, өрөө

зэрэгт хандан орж байгаа хүнийг танихын тулд хандалтын удирдлагын системийг суулган

хэрэглэх нь хамгийн зөв шийдэл байдаг. Хандалтын удирдлагын систем нь хэн, хэзээ,

хаана, хэрхэн нэвтрэх зөвшөөрөл авч орсон эсвэл гарсныг тодорхойлж, мэдээллийн

системд бүртгэж байдаг. Үүнийгээ ашиглан цаг, минут, сар, жилээр тайлан гаргах

боломжтой.

Зураг 8.6. Нэвтрэх системд хүнийг таних жишээ

Дээрх шаардлагын дагуу серверийн өрөөний шийдлийг гаргахад MУБИС-ийн серверийн

өрөөг дараах маягаар шинэчлэх шаардлагатай.

8.4. Серверийн өрөөний шийдэл

8.4.1. МУБИС-ийн серверийн өрөөний өнөөгийн байдал

Одоогоор компьютерийн сургууль болон хичээлийн A байран дээр серверийн

өрөөнүүд байрлан үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Веб сервер болон сургалтын серверүүд

байрлан ажилладаг. Тус байруудад дараах төхөөрөмжүүд ажилладаг. Эдгээр

төхөөрөмжүүдээс шинэ сүлжээнд ашиглах боломжтой төхөөрөмжийг нэмэх тэмдгээр

тэмдэглэсэн болно.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

48

Хүснэгт 8.2. Хоёр серверийн өрөөнд одоо ашиглаж байгаа төхөөрөмжүүд

Ашиглаж байгаа

төхөөрөмжүүд

Тоо

ширхэг

Шинэ сүлжээнд

ашиглах

боломжтой эсэх

Тайлбар

Rack 22 unit3 -

Сургуулийн өмчийн төхөөрөмж

биш.

FDF 12 core-

Сургуулийн өмчийн төхөөрөмжбиш.

FDF 24 core2 -

Сургуулийн өмчийн төхөөрөмж

биш.

Cisco 3800 Router +

Cisco 7606 router +

Cisco systems router 2 port -

Router board 1000 -

UPS 6A цаг - Эвдэрсэн.

UPS 10k 1 - Хүчин чадал багатай. Server 5 ширхэг +

Sifo works 4500 Router 1 -

Cisco 2960 1 +

Trendnet 24 port +

Power edge R410 8G RAM, 2THard

Webserver

+ Цаашид ашиглаж болно.

Video conftreme Power edge

R720 16G RAM, 4T HARD + Цаашид ашиглаж болно.

8.4.2. МУБИС-ийн серверийн өрөөнд цаашид хийх шаардлагатай ажлууд

Хичээлийн A байран дээр серверийн өрөөг нэгтгэж, шинэчлэн зохион байгуулах

шаардлагатай. Уг серверийн өрөө рүү бусад бүх сургуулийн сүлжээ холбогдоно. Мөн энэ

өрөөнд тус сургуулийн үйлчилгээний бүх серверүүд байрлана.

Серверийн өрөөн дэх сүлжээний гол төхөөрөмжүүд болон серверүүдийг

найдвартай ажиллуулахын тулд тог баригч UPS, агаар хөргөгч-air condition, серверийн

өрөөний нэвтрэх систем гэх мэт төхөөрөмжүүд зайлшгүй шаардлагатай. Мөн МУБИС

дээр байгуулагдах серверийн өрөө нь TIA-942 стандартыг хангасан байх шаардлагатай.

UPS-Тог баригч:

Uninterruptible power supply(UPS) нь цахилгаан тасрах үед сүлжээний тоног

төхөөрөмжүүд болон серверүүдийг тэжээлээр хангах үүрэгтэй төхөөрөмж юм. Ингэснээр

гэнэтийн хүчдэлийн тасалдлаас үүсэх төхөөрөмжийн эвдрэл, өгөгдөл алдагдахаас

урьдчилан сэргийлэх ба төхөөрөмжүүд тасралгүй ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлнэ.

Мөн UPS төхөөрөмж нь өөрийн статусын талаарх мэдээллийг сүлжээгээр

дамжуулан сүлжээний аминд мэдээлэх системтэй байх ёстой.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

49

Эйркондишен:

Сүлжээний тоног төхөөрөмжүүдийн найдвартай ажиллагааг хангахад шаардлагатай

төхөөрөмжүүдийн нэг нь эйркондишен юм. Хэдэн ваттийн чадал хэрэглэхээс хамаараад

ямар хүчин чадалтай эйркондишен сонгохоо шийднэ.

Орчин үеийн тоног төхөөрөмжүүд серверийн өрөөнд дулаан их хэмжээгээр ялгаруулдаг.

Иймээс гол гэсэн халуун цэгүүд дээр эйркондишен байрлуулж өгвөл зохимжтой.

Хэтэрхий их өндөр чийгшлийг өгвөл чийгшлийн түвшин серверийн өрөөнд нөлөөлж

тоног төхөөрөмжийг зэврээж болох аюултай тиймээс 40-55 %-ийн чийгшилтэй байхад

хангалттай. Хэрвээ ямар нэгэн байдлаар цахилгаан тасалдаад буцаад ирсэн тохиолдолд

өөрөө автоматаар эхэлдэг тохиргоотой эйркондишен байх хэрэгтэй. Мөн серверийн

өрөөнд төхөөрөмжүүдийн доороос үлээдэг(free cooling) эйркондишен байх нь маш

тохиромжтой байдаг.

Зураг 8.7. Төхөөрөмжүүдийн доороос үлээдэг эйркондишен




Баримтын

дугаар

14-04-0001

50

Серверийн өрөөний шал/XL-1104/:

Тус шалны онцлог нь

Галд тэсвэртэй

Чийг даах чадвартай

Цохилтод тэсвэртэй

Цахилгаан хэрэгслийг статик потенциалын нөлөөллөөс хамгаална.

Суурийн өндрийг тохируулах боломжтой. /35-150мм/

Кабелын сувагчлал хийхэд хялбар.

Угсарч суурилуулах болон солиход хялбар.

Шалны хэмжээ: 500х500х28 mm

Шалны даацын хэмжээ: ≥ 453kg

Карт болон кодоор нэвтрэх систем:

Техникийн үзүүлэлт нь

Соронзон карт уншигч (125 KHz)

Карт унших зай (5-10 см)

Хэрэглэгчийн тоо (1000-2000)

Гарах товчлууртай холбогдож ажиллана.

Тэжээл (12-15 V)

Нууц үг, соронзон картаар цоож удирдана.

Нэмэлт удирдах гаралт

1-99 хүртэл төхөөрөмж холбон ажиллуулах боломжтой.

Алсын удирдлагаар програмчилж болно.

Хичээлийн A байранд шаардлагатай тоног төхөөрөмжүүдийг серверийн 1- р шийдлээр

нэгтгэн зогсуурт байрлуулсан байдлаар харуулбал:




Баримтын

дугаар

14-04-0001

51

Зураг 8.8. Хичээлийн A байрны серверийн өрөөнд сервер байрлуулах бүдүүвч

8.5. Системийн хамгаалалтын шийдэл

Сервер болон сүлжээний төхөөрөмжүүдийг сүлжээгээр дамжин орж ирэх халдлагаас

сэргийлэхдээ Галт хана(Firewall) төхөөрөмж дээр ерөнхий хамгаалалт хийнэ. Мөн

сүлжээний дундын төхөөрөмжүүд дээр серверийг халдлагаас сэргийлэх тохиргоо хийж өгч

болно. Жишээ нь галт хананд сервер дээр ашиглагдах шаардлагатай үйлчилгээнүүдэд

ашиглах портуудыг нээх ба бусад шаардлагагүй портуудыг хааж өгнө. Ингэснээр бусад

портоор орж ирэх халдлагаас сэргийлнэ. Сервер тус бүр өөрийн онцлогоос хамаараад тус

тусын хамгаалалтын аргыг шаардана.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

52

9. Телефон холбооны шийдэл

9.1. Дотуур холбооны системийн үндсэн шаардлага

Дотуур холбооны системийг зохион байгуулах нь аливаа байгууллагын ажилчдыг

нэгдсэн системд холбох бөгөөд төлбөр тооцоо, хяналтыг нэг дороос хийх боломжийг

олгосноороо цаг болон үргүй зардлыг хэмнэх чухал шийдэл болно. Хэрэглэгчийн

шаардлагаас хамааран IP болон аналог технологи аль алиныг нь дэмжих боломжтой

телефоны станц зохион байгуулах шаардлагатай. Аналог технологийг хэрэглэснээр одоо

ашиглагдаж байгаа телефон аппаратуудыг ашиглах, суурилуулалтын зардлыг хэмнэх давуу

талтай. Мөн хэрэглэгчдэд байгаа хуучин дугааруудыг цаашид үргэлжлүүлэн ашиглахболон байгууллагын цахилгааны тэжээл тасарсан үед ч телефон утас ажиллах боломжийг

олгоно. VoIP протокол нь IP технологи ашиглан өндөр хурдаар, найдвартай дамжуулалтыг

хийдэг. Өргөн зурвасын сүлжээ ашиглаж байгаа учраас зөвхөн хоорондоо ярих биш

конференц үүсгэн олуулаа ярих, дүрсээ харан хоорондоо ярих шаардлагыг хангасан байх

ёстой.

9.2 Дотуур холбооны системийг зохион байгуулах боломжит шийдлүүд

9.2.1. ATCOM IP2G4A станцыг ашиглан дотуур холбооны систем зохион байгуулах

Уламжлалт аналог технологийн оронд интернет сүлжээгээр IP багц ашиглан

телефон яриа, дуу, дүрс, өгөгдөл дамжуулах дэвшилтэт технологи юм. МУБИС-ийн суурь

сүлжээг ашиглан дотуур холбооны системийг зохион байгуулна. Иймд IP технологи

дэмжин ажиллах ATCOM IP2G4A дотуур холбооны станцыг сонгон хэрэглэж болно.

Энэхүү станц нь 128 тоон хэрэглэгч холбох боломжтой бөгөөд интернет сүлжээг ашиглаж

байгаа учир суурилуулалтын зардал хэмнэх давуу талтай. Ярианы чанар, газарзүйн

байрлалаас үл хамааран хамгийн хямд үнээр ярих боломжтой. Хэрэглэгчийн шаардлагаас

хамааран аналог технологитой хослуулан хэрэглэх боломжгүй дутагдалтай талтай.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

53

Зураг 9.1. ATCOM IP2G4A станцыг ашиглан МУБИС-ийн дотуур холбооны

системийн зохион байгуулах боломж

9.2.2. Siemens 3550 станцыг ашиглан дотуур холбооны систем зохион байгуулах

Одоо хэрэглэж байгаа аналог телефон холбооны системийг ашиглан зохион

байгуулна. Байгууллагын дотуур холбоонд аналог технологи, гадагшаа дуудлага хийхдээ

тоон технологиор ажиллах боломжтой Siemens 3550hybrid Pbx станцыг сонгон хэрэглэнэ.

Салбар сургуулиудын хооронд SIP trunk -аар холбогдоно. Энэ шийдэл нь одоо ашиглагдаж

байгаа телефон аппаратуудыг ашиглах, суурилуулалтын зардлыг хэмнэх давуу талтай.

Мөн харилцагчдад хүрсэн хуучин дугааруудыг цаашид үргэлжлүүлэн ашиглах болон

байгууллагын цахилгааны тэжээл тасарсан үед ч телефон утас ажиллах боломжийг олгоно.

Харин олуулаа ярих, дүрсээ харан хоорондоо ярих, хөдөлгөөнтэй ажиллах шаардлагатай

хэрэглэгчдэд зориулсан аппратыг хэрэглэх боломжгүй дутагдалтай талтай.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

54

Зураг 9.2. Siemens 3550 станцыг ашиглан МУБИС-ийн дотуур холбооны

системийн зохин байгуулах боломж

9.3 Дотуур холбооны системийг зохион байгуулахаар санал болгож буй шийдэл

IP болон аналог технологийг хослуулан дотуур холбооны системийг зохион

байгуулна. Иймээс IP болон аналог технологи аль алиныг нь дэмжих боломжтой Matrix

ETERNITY GE12SAC дотуур холбооны станцыг сонгон хэрэглэх бөгөөд энэхүү станц нь

зөвхөн дуудлага хийх, хүлээн авахаас гадна дуудлага шилжүүлэх, дамжуулах, дуут шуудан

үлдээх, групп дуудлага хийх болон телефон хурал гэх мэт олон боломжуудыг ашиглахаас

гадна хэрэглэгч өөрийн гар утсаа ашиглан дотуур холбооны системдээ холбогдон бүхий л

техникийн боломжуудыг ашиглах боломжийг олгосон. Дотуур холбооны IP хэрэглэгч нь

системийн дотор болон гадна талд хаанаас ч холбогдох боломжтойгоороо суурин телефонаппаратнаас хамааралгүйгээр хэрэглэх боломжтой юм.

Хэрэглэгчийн онцлогоос хамааран ажлын байран дээр хөдөлгөөнтэй ажиллах

шаардлагатай ажилчид болон жижүүрүүдэд хөдөлгөөнт буюу утасгүй интернетийн

сүлжээнд холбогдон ажиллах чадвартай аппаратыг сонгон хэрэглэнэ.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

55

Зураг 9.3. МУБИС-ийн телефон холбооны логик топологийн жишээ

МУБИС-ийн салбар сургууль бүр тусдаа аналог болон тоон холбох шугамтай байх

бөгөөд хичээлийн А байрны серверийн өрөөнд Matrix ETERNITY GE12SAC төв станцбайрлана. Салбар сургууль бүрд Hybrid Pbx төхөөрөмж байрлана. Энэ төхөөрөмж нь

аналог холбох шугамаар багш, ажилчдын телефон аппаратыг холбоно. Харин тоон холбох

шугамаар хөдөлгөөнт телефон аппарат хэрэглэгчид болон дүрсээ харан хоорондоо ярих

шаардлагатай IP телефон аппаратуудыг холбоно. Hybrid Pbx төхөөрөмж нь свитч-тэй

холбогдох бөгөөд свитч нь тоон холбох шугамаар цөм сүлжээнд холбогдоно. Аналог

холбох шугамаар нэмэлт тэжээл (UPS)-тэй холбогдох бөгөөд энэ нь байгууллагын

цахилгааны тэжээл тасарсан үед телефон утаснуудыг ажиллах боломжоор хангана.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

56

Matrix ETERNITY GE12SAC станц:

Matrix ETERNITY GE12SAC дотуур холбооны систем нь дотоод сүлжээнд

суурилсан орчин үеийн дэвшилтэт боловсронгуй станц юм. Газар зүйн байрлалаас үл

хамааран байгууллагынхаа дотуур холбооны дугаарыг ашиглан дуудлага хийх боломжтой.

Энэхүү станц нь 240 аналоги хэрэглэгч, 48 тоон хэрэглэгч, 500 IP хэрэглэгч холбох

боломжтой бөгөөд 16 VoIP trunk -тай.

Зураг 9.4. Matrix ETERNITY GE12SAC станц

Matrix ETERNITY GE12SAC дотуур холбооны систем нь PSTN холбох

шугам, ISDN тоон шугам, IPSoft switch, E1/PRI тоон шугам, GSM/CDMA хөдөлгөөнт

холбоо зэрэг бүхий л харилцан холболтын төрлөөр нэгдсэн холболт тогтоон ажиллах

боломжтой. Мөн дотуур холбооны станцууд хоорондоо P2P буюу харилцан холболтыг

шууд тогтоон нэгдсэн систем байдлаар ажиллах боломжтой бөгөөд нэг системийн

хэрэглэгч нөгөө системийн хэрэглэгчийн дотуур дугаараар дуудлага хийх боломжтой

болно, Үүнийг VPN сүлжээ үүсгэсэнтэй адилтган ойлгож болно.

Үйлчилгээний давуу талууд:

Суурилуулж ашиглахад хялбар

Дотоод сүлжээ болон интернетийн сүлжээ байгаа үед хаа ч дотуур утсаа

ашиглах боломжтой

Байгууллагын хэрэглэгчид хоорондоо үнэ төлбөргүй ярих боломжтой

Уламжлалт суурийн утас болон IP суурин утсыг ашиглах боломжтой

Тохиргоог хадгалах сэргээх боломжтой




Баримтын

дугаар

14-04-0001

57

Төхөөрөмжийн тодорхойлолт:

240 аналог хэрэглэгч холбогдох боломжтой

48 тоон хэрэглэгч холбогдох боломжтой

500 IP хэрэглэгч холбогдох боломжтой

16 VoIP trunk-тай

GSM/UMTS (3G) Trunks: 40

CO Ports:128

ISDN T1/E1 PRI суваг: 240 суваг (8 порттой)

ISDN BRI суваг: 64 суваг (32 порттой)

Нэмэлт портууд: 1 Этернэт порттой

2 RS232C порттой

Аналог оролт болон гаралтын порттой

Тоон оролт болон гаралтын порттой

Цахилгаан хангамж: 100-240В , 47-63 Гц

48 VDC

Цахилгааны зарцуулалт: 50 Вт

Жин: 6,5 Кг




Баримтын

дугаар

14-04-0001

58

З у р а г 9 . 5 .

М У Б И С - и й н д о т у у р х о л б о о н ы с и с т е м и й н з о х и о

н б а й г у у л а л т




Баримтын

дугаар

14-04-0001

59

З у р а г 9 . 6 .

Д о т у у р х о л б о о

н ы н э г д с э н с и с т е м и й н б а г т а а м ж




Баримтын

дугаар

14-04-0001

60

10. Дохиолол хамгаалалтын систем

Сургуулийн дотоод болон гадаад үйл явдлыг хянаж сургуулийн аюулгүй байдлыг

хангах үүднээс хяналтын камерийн систем, галын дохиоллын систем, хуруугаар таних

болон нүүр таних систем, карт уншигч, цаг бүртгэл болон хандалтын удирдлагын систем,

зарлан мэдээлэх систем зэрэг олон холбоо дохиоллын системийг шинээр суурилуулах

шаардлагатай байдаг.

Үүний тулд Монгол Улсын Боловсролын Их Сургуульд галын дохиолол болон

хулгайн дохиоллын системийг зайлшгүй суурилуулах шаардлагатай гэж үзэж байна.

10.1. Галын дохиоллын систем

МУБИС-ийн хувьд галын дохиоллын системийг суурилуулаагүй ба гал гарвал

ашиглах, унтраах систем байхгүй юм байна. Харин камерын системтэй учир хяналтын төв

дээр галын дохиоллын системийг нэгтгэн харуулахаар зохион байгуулах боломжтой.

Орчин үед гадаадын улс орнууд галын дохиоллын систем суурилуулахдаа FIRE

DIAMOND буюу АНУ-ын галын дохиоллын системийн стандарт NFPA-704 стандартыг

баримталж байна. Харин манай оронд галын стандарт байдаггүй ОХУ-ын хуучин

стандартыг хэрэглэдэг.

Манай оронд галын дохиоллын систем суурилуулдаг BOSH, PARADOX, AXIS,

ZETA, SIEMENS, GST,COMMAX,FINE,POLYCOM, ACTI фирмийн бүтээгдэхүүний

албан ёсны дистрибютер компаниуд байдгаас “ITZONE”ХХК нь ZETA фирмийн галын

дохиоллын системийг Монголд албан ёсоор оруулж ирэн суурилуулдаг юм байна.

ZETA фирмийн галын дохиоллын систем нь аналог болон хаяглагдсан 2 төрлийн

суурилуултыг хийдэг, нэмэлт модулиудыг суулгаж хуучин байсан аналоги холболттой

галын дохиоллын системүүдийг тоон хаяглагдсан системтэй шууд холбон ашиглах

боломжтой тул ZETA брэндийн бүтээгдэхүүнийг ашиглан суурилуулахаар санал оруулж

байна.

Энэ систем нь интернетээр болон GSM сүлжээгээр хянан удирдах боломжийг

олгодог. Барилга байгууламжид суурилуулахад агааржуулалт, хөргөлтийн систем, зарлан

мэдээлэх систем, цахилгаан шат, цахилгаан самбарууд, утаа сорох сэнс зэрэг




Баримтын

дугаар

14-04-0001

61

төхөөрөмжүүдтэй тусгай зориулалтын модулиар холбогдон гал гарсан үед ажиллуулах,

зогсоох арга хэмжээ авна.

Хяналтын төв сервер дээр хяналтын төвүүдээс ирсэн бүх төрлийн мэдээ, алсын зайн

удирдлага болон хяналт, олон түвшний хэрэглэгчийн нууц үг бүх хяналтын төвтэй , цагийн

тохиргоо, тухайн объектын хэмжээнээс хамаараад 1-31 лүүп болгон өргөтгөх боломжтой.

1 лүүп нь 242 мэдрэгч, модуль зэргийг холбох боломжтойгоороо давуу талтай юм байна.

Эрсдлээс хамгаалах, болзошгүй галын аюулаас богино хугацаанд урьдчилан

сэргийлэх иж бүрэн мэдээлэх систем юм.

10.1.1. Уламжлалт болон аналог галын дохиоллын систем

Уламжлалт ( аналог ) галын панель:

Уламжлалт галын бүсчлэл (1-32 Zone)

Уламжлалт удирдлага (ихэвчлэн 1-2 удирдлагын бүстэй)

Уламжлалт удирдлагын панель нь бүсэд хуваагдах боломжтой. Бүсүүд нь ерөнхийдөө

зарим нэг эсвэл бүх мэдрэх төхөөрөмжүүдийг агуулж барилгын давхар эсвэл хэсэг газрыг

хамарсан байна. Олон төхөөрөмжүүд нэг бүсэд цугларна. Бүсүүд нь 30 эсвэл түүнээс дээштөхөөрөмжүүдийг агуулдаг.

Зураг 10.1. Аналог галын дохиоллын системийн холболтын бүдүүвч(Зон = Бүс)

Уламжлалт аналог галын дохиоллын систем:

Мэдрэгчийн үнэ бага

Олон янзын төхөөрөмжүүдтэй холбогдож ажиллах боломжтой

Зон 1

Зон 32

Мэдээллэгч

УламжлалтПанель MZXC+




Баримтын

дугаар

14-04-0001

62

Програмчлахад хялбар

Эрсдэл гарсан үед зоны датчикууд бүгд дуугарна

Өргөтгөх боломж хязгаарлагдмал

10.1.2. Орчин үеийн хаяглагдсан болон тоон галын дохиоллын систем

Хаяглагддаг ( тоон ) галын панель:

Панель 1-4 хаяглагддаг хэлхээтэй

1-99 панельтай, панелиудээс бүтсэн сүлжээ

Хаяглагддаг галын дохиоллын системийн төхөөрөмжийн багтаамж нь удирдлагын

панелын хэлхээний тооноос хамаарна. Хэлхээ бүр нь хэлхээнд холбогдсон бүх

төхөөрөмжид зориулан тэжээл, хаягийг дамжуулна.

Хэлхээ бүр нь удирдлагын панелийн үйлдвэрлэгчээсээ хамаарч 100-с дээш тооны

мэдрэгчүүдийг агуулна. Хэлхээн дэх төхөөрөмж бүр нь уг хүрээндээ давтагдашгүй хаяг

авна.

Зураг 10.2. Хаяглагдсан галын дохиоллын системийн холболтын бүдүүвч

Хаяглагддаг тоон галын дохиоллын систем:

Суурилуулахад хялбар, бүх датчикуудыг цуваа холболтоор шийднэ

Олон системийн төлвийн мэдээлэл панель дээр болон төв бааз дээр тусгай

програм хангамжийн тусламжтайгаар харагдана.(TXG TYSO expert

Graphics)

Оролт/гаралтын програмчлал маш уян хатан

Ихэвчлэн маш олон өрөө тасалгаанд өргөтгөх боломжтой.

ПрограмчлагдсанГрпп/ Зон

Хаяглагддаг Панель

MZX 250 Series ПрограмчлагдсанГ пп/ Зон




Баримтын

дугаар

14-04-0001

63

Яг гал гарч байгаа голомтын датчикийг илрүүлдэг

Панель нь 1-4- хаяглагддаг лүүп хэлхээтэй, цааш өргөтгөх боломжтой

Бусад системүүдтэй холбогдох интэрфэйсүүдтэй (барилгын нэгдсэн

удирдлагын систем (BMS), хамгаалалтын системүүд, бусад барилгын

системүүд, аюул мэдээлэх удирдах системүүд)

Галын дохиоллын системийг суурилуулахдаа датчикуудыг байрнуудын өндрийн

хэмжээнээс шалтгаалан 5-9м тутамд 1ш датчик солбицуулан байрлуулж сүлжээний

шийдлийг bus топологиор зохион байгуулбал хялбар юм.

Хүснэгт 10.1. Утаа мэдрэгч суурилуулах стандарт

Байрлуулах

өндөр, м

Нэг датчик байрлуулах

талбайн хэмжээ, кв м

Датчик хоорондын

зай, м

Датчик хана

хоорондын зай, м

хүртэл 3,5 хүртэл 85 9,0 4,5

3,5-ээс 6,0 хүртэл хүртэл 70 8,5 4,0

6,0-ээс 10, 0 хүртэл хүртэл 65 8,0 4,0

10,5 хүртэл хүртэл 55 7,5 3,5

Хүснэгт 10.2. Дулаан мэдрэгч суурилуулах стандарт

Байрлуулах

өндөр, м

Нэг датчик байрлуулах

талбайн хэмжээ, кв м

Датчик байрлуулах

хоорондын зай, м

Датчик хана

хоорондын хамгийн

их зай, м

хүртэл 3,5 хүртэл 25 5,0 2,5

3,5-аас 6,0

хүртэл Хүртэл 20 4,5 2,0

6,0-оос 9,0

хүртэл Хүртэл 15 4,0 2,0




Баримтын

дугаар

14-04-0001

64

Холболтыг дараах байдлаар зохион байгуулна.

Зураг 10.3. Хаяглагдсан тусгай зориулалтын шийдэл

Галын дохиоллын системийг суурилуулахаа зарлан мэдээлэх системийг хамтад нь

зохион байгуулна. Эрсдэл гарсан тохиолдолд зайлшгүй зарлан мэдээлэх системээрхүмүүст хаана гал гарч байгааг, гадагш гарч болох болохгүй эсэх, аль хаалга нээлттэй

байгаа, аль шатаар уруудах зэргийг зарлаж мэдэгдэнэ.

Зураг 10.4. Зарлан мэдээлэх системтэй холбогдох блок диаграм




Баримтын

дугаар

14-04-0001

65

10.2 Хулгайн дохиолол(Хяналтын камерын систем)

Өнөөгийн байдал:

Байгууллага нь дотоод хяналтаа сайжруулах, аюулгүй байдлаа хангах, ажлын бүтээмжийг

нэмэгдүүлэх зорилгоор камерын системийг ашигладаг.

Теле хяналтын систем нь дохиоллын төхөөрөмжүүдтэй нэгдсэн систем дор хоршин

ажиллах боломжтой учраас тулгарч болзошгүй аюулаас цаг алдалгүй урьдчилан сэргийлж

чадна. Уг системийг суурилуулснаар таны объектын харуул хамгаалалт, аюулгүй байдлыг

24 цагаар хянаж хулгай, луйвар, гэмт халдлага зэргээс сэргийлэн баримтжуулж авахаас

гадна ажилтнуудын ажлын байрны дэг журам, үйлчилгээний чанарыг давхар хянах

боломжтой.

Харин МУБИС-ийн хяналтын камерын системийн өнөөгийн байдал нь зарим

сургууль дээр нэвтрүүлсэн ба бүх сургуулийг хамарч чадаагүй байна. Гэхдээ төв байран

дээр 31 камерыг суурилуулж жижүүрийн өрөөнд хянадаг юм байна.

Цаашид бүх сургуулийн болон оюутны байранд нэвтрүүлэх шаардлагатай.

Хяналтын камерын системийн сүлжээний ерөнхий бүтэц нь дараах байдалтай байна.

Зураг 10.5. Хяналтын камерын системийн сүлжээний топологи

Мөн сүлжээний төхөөрөмжүүдийг сонгоход тухайн төхөөрөмжийн дотоод дамжуулах

чадамж хамгийн чухал үзүүлэлт болох юм. Иймд нийт байгаа камерын тоо, дүрсийн чанар

зэргээс хамаарч сүлжээний гол төхөөрөмжүүдийг сонгож авна.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

66

11. WiFi сүлжээний шийдэл

11.1. Үндсэн ойлголт

1970-аад оноос Хавайн их сургуулийнхан утасгүй сүлжээг туршиж эхэлжээ. Эхэн үед

сүлжээний багцын мөргөлдөөн их байсан учраас практикт хэрэглэх боломжгүй байсан ч

цаашид хөгжих үндэс суурийг тавьж өгсөн байна. 1979, 1980-аад онуудад хэт улаан туяаны

холболт, CDMA долгион болон тархалтат радио долгион ашиглан утасгүй холболт хийж

болох талаар зарим туршилтууд хийгдэж байв. Эхэн үеийн утасгүй холболтын

төхөөрөмжүүд нь 9600 бит/секундийн модем дээр сонирхогчийн радио дамжуулагчийг

холбон утасгүй холболтыг үүсгэн туршигдаж байсан бол 1985 онд Холбооны УлсынХарилцаа холбооны Зөвлөл буюу FCC-ээс цэргийн бус хэрэглээнд зориулан туршилт хийх

долгионы үелзлийг суллаж өгснөөр хоёр дахь үеийн төхөөрөмжүүд хийгдэж эхэлсэн. IEEE

буюу харилцаа холбоо, цахим төхөөрөмжийн инженерүүдийн хувийн нийгэмлэг нь 1991

оны үед 1 Мбит/с хурдтай хэд хэдэн төхөөрөмжүүд гаргаад байсан бөгөөд IEEE 802.11

зөвлөл нь утасгүй сүлжээний нэгдсэн стандартыг боловсруулах ажлаа эхлээд байсан юм.

1997 он гэхэд утасгүй сүлжээг хэрхэн үр дүнтэй ажиллуулах, ямар программ хангамж,

технологийг ашиглах талаар анхны IEEE 802.11 стандарт болох 802.11 legacy-ийг батлан

гаргаснаар өнөөгийн WiFi сүлжээний хөгжил эхэлсэн.

Wi-Fi нь өндөр хурдны утасгүй сүлжээ бөгөөд компьютер,рүүтэрхоёрын хооронд

өгөгдөл дамжуулахын тулд физик холболт шаарддаггүй радио долгионыг ашигладаг.

Компьютер нь утасгүй адаптертэйбайх ёстой ба энэ нь илгээгдэж буй өгөгдлийг радио

дохио руу хөрвүүлнэ. Энэ дохио нь тайлж унших төхөөрөмж буюу рүүтэр рүү антены

тусламжтайгаар дамжуулагдана. Дохиог тайлж уншсаны дараа утастай этернэт холболттой

интернетээр цааш илгээгдэнэ. Нөгөө талаас компьютерийн утасгүй адаптер руу ирж байгааөгөгдөл нь рүүтэрээр дамжин уншигдаад, радио дохио болон очно. Хэд хэдэн

төхөөрөмжүүд нь нэг рүүтэрийн тусламжтай интернет болон бусад сүлжээнд холбогдож

болно.

WiFi сүлжээний ангилал:

Утасгүй дотоод сүлжээг хамрах хүрээгээр нь барилга доторх WLAN барилга

хоорондын WLAN гэж ангилна. Барилга доторх утасгүй дотоод сүлжээ(зураг 11.1)

хэрэглэгчдийг хооронд нь холбодог.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

67

Зураг 11.1. Барилга хоорондын утасгүй дотоод сүлжээ

Барилга хоорондын утасгүй дотоод сүлжээ(зураг 11.2) нь дотоод сүлжээний гүүртөхөөрөмж ашиглан LAN сүлжээ хоорондын холболтын хийдэг.

Зураг 11.2. Барилга доторх утасгүй дотоод сүлжээ

Давуу ба сул тал:

Wi-Fi хэрэглээний давуу тал: Wi-Fi нь хөдөлгөөнт холболттой. Байгууллага дотор

ажилчид зөөврийн компьютерээ утастай кабел ашиглан холбогдох тухайд санаа зовох

зүйлгүй. Байгууллагын ажилчид болон байгууллагад зочилж ирсэн зочдын хувьд

интернетэд холбогдоход Wi-Fi нь ямар ч техникийн асуудал үүсгэхгүй. Сүлжээний хаягийг

хайх богино хайлтын дараа компьютер сүлжээг холбодог. Компьютер нь холболтын

тохиргоог хадгалдаг бөгөөд ахиад ямар ч үед сүлжээг идэвхжүүлэх үед Wi-Fi-ийн дохиог

таньж автоматаар холбогддог. Суурин сүлжээг суулгаснаас утасгүй сүлжээ нь илүү бага

зардалтай байдаг. Ямар ч програм хангамж шаардлагагүй зөвхөн энгийн үйлдлийн систем

л шаардагдана.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

68

Wi-Fi хэрэглээний сул тал: Утасгүй сүлжээний долгионууд нь байшингийн хананаас

гадагш нэвтэрч тардаг. Хэрэв хэрэглэгчийн сүлжээ хамгаалалтгүй бол энэ нь хэд хэдэн

эрсдлийг авчирдаг. Хэрэглэгчийн сүлжээнд зөвшөөрөлгүй хүний халдлага ирнэ. Сүлжээнд

холбогдсон төхөөрөмжүүд дээрх хувийн нууц мэдээллүүд алдагдана. Хэрэглэгчийн үндсэн

сүлжээг муутгах аюултай.

Утасгүй сүлжээний 802.11 багц стандартын протоколууд:

Эдгээр стандарт нь утасгүй сүлжээний төхөөрөмжүүд ямар технологи, ямар

зарчмаар ажиллахыг нь тодорхойлж өгсөн дүрэм журам юм.

802.11 legacy

Энэ стандарт нь хэт улаан долгионоор 1Мбит/с хурдаар, тархалтат долгионы

сүлжээгээр 2Мбит/с, дараалсан тархалтат долгионоор 1-2Мбит/с хурдтай 2,4 Ггц-

ийн давтамжтай долгионоор холбогдох боломж олгодог. Дараалсан тархалтат

долгионы технологийг цааш хөгжүүлэн 802.11b хувилбарыг гаргасан билээ. Энэ

өнөө үед хоцрогдсон.

802.11a

Ажиллах давтамж:5Ггц

Дамжуулалтын түвшин:27Мбит/с

Цэвэр хурдын түвшин:54Мбит/с

Нийт хурдын түвшин:72Мбит/с

802.11a стандартын дээд хурд нь 54Мбит/с хурдтай ба алдааг засах кодчиллыг

агуулсан байсан. Энэ нь бусад стандарттай харьцуулахад долгионы урт нь богино

учир саадаас болж долгион сарних тул сүлжээний хамрах хүрээ нь бага байсан. 802.11b

Ажиллах давтамж:2.4Ггц



Энэ нь стандартын өгөгдөлд хандах арга нь анхны 802.11 стандарттай ижил байсан.

Анхны стандарттай харьцуулах хурд нь ихэд нэмэгдсэн мөн төхөөрөмж хямд

байсан учир ихэд дэлгэрсэн. Нэг дутагдалтай тал нь 2.4 Ггц давтамж дээр

ажилладаг богино долгионы зуух, хүүхдийн тоглоом зэрэг их мэдрэмтгий.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

69

802.11g

Ажиллах давтамж:2,4Ггц



Нийт хурдын түвшин:128Мбит/с

Энэ нь 802.11b хувилбартай адил давтамж дээр ажилладаг боловч OFDМ

дамжуулалтын зарчмыг ашигласан. Дамжуулалтын хурд өндөр, төхөөрөмжийн

өртөг бага учир өргөн ашиглагдаж эхэлсэн. 802.11g сүлжээнд 802.11b сүлжээний

төхөөрөмж ажиллуулахад нийт сүлжээний хурд нь багасдаг. Мөн 2.4Ггц давтамж

дээр ажилладаг төхөөрөмжүүдэд цохигдох боломжтой байдаг.

802.11n

Ажиллах давтамж:5Ггц ба 2,4Ггц



Энэ нь өмнөх стандартуудын сайжруулсан хувилбар ба олон оролт, олон гаралттай

буюу MIMO технологи тул нэмэлт олон боломжуудыг олгодог. 802.11ac

Ажиллах давтамж:5Ггц


Цэвэр хурдын түвшин:1.3Гбит/с

Эдгээр стандартын харьцуулалтыг хүснэгт 11.1-д харуулав.

Хүснэгт 11.1. IEEE 802.11 стандартуудын бүдүүвч

Стандарт Гарсанон

Нэвтрүүлэхчадавхи

Давтамж Modulation Үйлчлэхрадиус

802.11 legacy 1997 2 Mbps 2.4 Ггц DSSS, FHSS, IR 300 м хүртэл

802.11b 1999 11 Mbps 2.4 Ггц DSSS 300 м хүртэл

802.11 g 2003 54 Mbps 2.4 Ггц OFDM, DSSS 300 м хүртэл

802.11a 1999 54 Mbps 5 Ггц OFDM 300 м хүртэл

802.11n 2009600 Mbps

хүртэл 2.4/5 Ггц OFDM 300 м хүртэл

802.11ac 20121.3 Gbps

хүртэл 5 Ггц OFDM 300 хүртэл




Баримтын

дугаар

14-04-0001

70

WiFi сүлжээний хэрэглээ:

Утасгүй дотоод сүлжээ өргөн дэлгэр тархсан нь түүний хэрэглэхэд хялбар байдал,

зардлын хэмнэлт, бусад сүлжээтэй хялбархан нэгтгэх боломж зэрэгтэй холбоотой юм.

Утасгүй сүлжээ нь сургалт, жижиглэн худалдаа, үйлдвэрлэл, үйлчилгээ гэх мэт үйл

ажиллагааны зах зээлд өргөнөөр ашиглагдаж байна. Утасгүй дотоод сүлжээний зарим

хэрэглээг дор дурдваас:

1. Сүлжээний монтажны ажил хийхэд хүндрэлтэй хуучин барилга доторх

компьютеруудад утасгүй дотоод сүлжээг суурилуулан ашиглах нь утастай сүлжээ

суурилуулахаас хялбар бөгөөд зардлын хувьд хямд байдаг.

2. Албан байгууллагуудын сургалтын хэсэг ба их дээд сургуулиуд сургалтын талаарх

лекцийн материал болон бусад хэрэгтэй мэдээлэл дамжуулах зорилгоор утасгүй

дотоод сүлжээг ашигладаг.

3. Зочид буудал, онгоцны буудал гэх мэт олон нийтийн үйлчилгээний газрууд

үйлчлүүлэгчдээ татах зорилгоор интернетийнорчныг бий болгодог ба үйлчлүүлэгчид

өөрсдийн хувийн компьютер гар утас зэргээс хандах боломжтой болгохын тулд

утасгүй дотоод сүлжээг ашиглах нь тохиромжтой юм.

4. Санхүүгийн шалгалт явуулах үүрэгтэй багууд буюу жижиг ажлын группууд зөвлөлдөх

болон тооцоо хийхэд хурдан сүлжээ үүсгэх нь бүтээмжийг дээшлүүлдэг.

5. Салбар байгууллагаас төв өгөгдлийн баазуудтай мэдээлэл солилцох ба тэдгээрийн

бүтээмжийг нэмэгдүүлэхийн тулд утасгүй дотоод сүлжээг ашигладаг.

11.2. МУБИС-ийн утасгүй сүлжээг шинэчлэх шаардлага

Байгууллагын утасгүй сүлжээ нь олон хэрэглэгчид шаардлагатай хурдаар

тасралтгүйгээр сүлжээнд холбогдож өндөр нууцлалтайгаар өгөгдлөө дамжуулж байх

ёстой. Гэвч одоо байгаа утасгүй сүлжээ нь эдгээр шаардлагуудын аль нэгийг хангахгүй

байгаа. Хандалтын төхөөрөмжүүд хоорондоо уялдаа холбоогүйгээр тусдаа сүлжээ үүсгэн

ажиллаж байгаа юм.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

71

11.2.1. Гадаад, дотоодын зарим их сургуулийн утасгүй сүлжээний шийдэл

Миссисипи Улсын Их Сургуулийн утасгүй сүлжээ:

Миссисипи Улсын Их Сургууль 20,000 оюутан, 4700 гаруй багш, ажилтнуудтай олон

нийтийн судалгааны хүрээлэн юм. Байнга хувьсан өөрчлөгдөж буй орчныг удирдахын

тулд Миссисипи улсын их сургууль нь төгсгөлөөс төгсгөл сиско сүлжээг ашигладаг.

Сискосвич дээр тулгуурлан нэгдсэн аюулгүй байдал, өндөр чадамж бүхий утасгүй сүлжээг

бий болгосон. Мөн сайн гүйцэтгэл, менежмент хийх боломжийг олгохын зэрэгцээ аюулгүй

байдлыг хангах боломжтой юм. Эдгээр боломжуудыг Cisco Aironet® 1140 хандалтын цэг

болон Cisco Catalyst 6500 свичийгFWSM болон WISM-тэй хамт хэрэглэснээр бий болдог.

Утасгүй сүлжээнд холбогдох оюутнууд, багш нар болон бусад ажилтнууд нь бүгд

ижил SSID болон нэг VLAN ашигладаг. Зочид хэрэглэгч нь тусдаа SSID-ээр холбогддог.

Хэрэглэгчид эхний 5Мбит/с үнэгүй ашигладаг. Утасгүйгээр төвлөрсөн RADIUS системтэй

их сургуулийн сүлжээнд холбогдохыг оролдсон хэрэглэгчдээс танилт шаардах ба

зөвшөөрөлгүй хэрэглэгчдийг блоклоно.

“Huanan” их сургуулийн утасгүй сүлжээ:

Huanan ий их сургууль нь МоторолагийнRFS 7000 switch болон AP 300 хандалтын

цэгүүдээс бүрдсэн утасгүй сүлжээний шийдэл ашигласан. Энэхүү утасгүй сүлжээний

шийдэл дотуур байр, хичээлийн байран дахь утасгүй сүлжээний байршил, бүлхэлтийгнь

тооцоолсон шийдэл юм. Нийт 40 км2 сургуулийн хотхоныг бүхэлд нь хамарсан RFS 7000

свич 40 ширхэг, 5000-аас дээш тооны AP 300 байрлуулсан. 3-4 өрөөний дунд нэг эсвэл 15-

20 хэрэглэгчийн дунд нэг хандалтын цэг байрлуулсан. Эдгээр хандалтын цэгүүдийг

кабелаар RFS 7000 свичтэй холбогдсон ба ямар ч тохиргоо хийгээгүй. Свичээр дамжуулан

нэгдсэн байдлаар тохиргоог нь хийдэг байна.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

72

“Louisville” их сургуулийн утасгүй сүлжээ:

Louisville-ийн Их сургууль нь 3 хотхон, 114 барилгатай бөгөөд нийт 8.5 сая хавтгай

дөрвөлжин фут талбарт 22.250 оюутан, 6400 гаруй багш, ажилтны хэрэгцээг хангахын тулд

Cisco –ийн утасгүй сүлжээний шийдлийг ашигласан байна. Тус шийдэл нь Cisco Catalyst

3560 switches суурилсан утасгүй сүлжээний загвартай. Хотхоны гадаад орчин болон

нягтрал багатай орчинд Cisco Aironet®1142 Series Access Points хэрэглэсэн бөгөөд

гаднынягтрал өндөртэй орчинд Cisco Aironet 3500 Series Access Points ашигласан байна.

Харин үндсэн хотхоны дотор Cisco 5500 Wireless Controller, 3600 Series 4*4 MIMO

хандалтын төхөөрөмжийг ашигласан. Эдгээр нь хандалтын төхөөрөмжүүд нь таблет,

ухаалаг гар утас, зөөврийн компьютер зэрэгт 450 Mbps хурдны хэмжээг гурав дахин ихболгодог шийдэл юм. Мөн үр ашгийг нэмэгдүүлэхийн тулд Cisco 3350 MSE буюу

сүлжээнд ажиллаж байгаа олон төрлийн програм болон хүлээн авах төхөөрөмжүүдээс үл

хамааран тогтвортой хөдөлгөөнт сүлжээгээр хангах, хялбар удирдах зориулалт бүхий

төхөөрөмж суурилуулсан.

“Missouri” их сургуулийн утасгүй сүлжээ:

Сургуулийн гадаад орчинд Cisco Aironet® 3600 Series Access Points and Cisco®

Aironet 1500 Series Lightweight Access Points –уудыг ашигласан. Cisco Aironet 3600 серийн

AP нь таблет, ухаалаг гар утас болон зөөврийн компьютер зэргийг хамрах хүрээ,

өгөгдлийн хурдыг гурав дахин өсгөдөг. Сүлжээний мэргэжилтэнүүд нь сүлжээний

удирдлага болон тайлан, хяналтыг Cisco 3600 Access Points, Cisco 5508 Controllers, болон

Cisco Prime NCS системүүдийн тусламжтайгаар хаанаас, хэн (оюутан, багш, эсвэл зочин)

холбогдох боломжтой болохыг зааж өгсөн байна. Төхөөрөмжүүдийг хяналтыг

хялбарчлахын тулд мэдээллийн технологийн ажилтнууд Cisco Mobility Service Engine

ашигладаг. Тус сургуулийн утасгүй сүлжээний шийдэл нь найдвартай, аюулгүй холболт,

сайн гүйцэтгэл, хялбар удирдлага бий болгож чадсан.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

73

ШУТИС - ийн КТМС - ийн утасгүй сүлжээ:

Этернэт Controller төхөөрөмж дээр суурилсан утасгүй сүлжээтэй. Нийт IEEE

802.11n стандартын Cisco Aironet 1140 серийн 12 ширхэг хандалтын төхөөрөмжийг

байрлуулсан. Хэрэглэгчид хэрэглэгчийн нэр нууц үгээр сүлжээнд ханддаг ба

зөвшөөрөлгүй гадныхэрэглэгчид хандах боломжгүй байна. Хэрэглэгчдээс авсан аман

судалгаагаар утасгүй сүлжээний хамрах хүрээ хичээлийн байрыг бүтэн бүрхдэггүй ч

ойролцоогоор 90% орчимд тасралтгүй ажиллаж чаддаг байна.

11.3. МУБИС-ийн WIFI сүлжээний шийдэл

Шаардагдах зурвасын өргөн:

Нэг хэрэглэгчид шаардлагатай зурвасын өргөнийг тодорхойлж болох ба холболт

бүрд шаардагдах зурвасын өргөнийг тодорхойлсноор утасгүй сүлжээний хамрах хүрээнд

шаардлагатай нийт зурвасын өргөнийг тодорхойлж болно. Хүснэгт 11.2-д дээд

боловсролын орчинд дахь хэд хэдэн түгээмэл хэрэглээнүүд, тэдгээрийг ашиглах

тохиолдолд шаардагдах зурвасын өргөнийг харуулав.

Хүснэгт 11.2. Хэрэглээнд шаардлагатай зурвасын өргөн

Хэрэглээнийтөрөл Шаардлагатай зурвасын өргөн

Веб 500 kbpsИ-мэйл 500 kbps

Аудио 100 kbps

Хэвлэх 1 Mbps

Файл дундаа ашиглах 1 Mbps

Цахим сорил 2-4 Mbps

“Youtube” видео урсгал 500 kbps

Сүлжээний загвар бүрхэлтийн тооцоо:

Бусад их дээд сургуулиудын утасгүй сүлжээг хэрэгжүүлсэн шийдлээс харахад өндөр

нятаршилтай орчинд олон жижиг хандалтын төхөөрөмжүүд байрлуулж wireless controller

эсвэл свич ашиглан тэдгээрийг нэгдсэн удирдлагаар хангасан байна.

Иймээс wireless controller төхөөрөмж дээр суурилсан 802.11n стандартын сүлжээний

шийдлийг гаргалаа.

Радио долгион тархалтыг тооцоолдог програм ашиглан утасгүй сүлжээний

бүлхэлтийг тооцоолов. TamoGraph Site Survey гэсэн програмуудыг ашиглан Cisco Aironet




Баримтын

дугаар

14-04-0001

74

1130 хандалтын төхөөрөмжийн хувьд сүлжээний бүрхэлтийг тооцоолон туршилт хийж

үзэв.

Зураг 11.3. TamoGraph Site Survey програмаар тооцоолсон бүрхэлт

Сisco aironet 1130 хандалтын цэгийн дохионы түвшин дээр хийсэн хэмжилтийн дүнг

хүснэгт 11.3-д, тухайн хандалтын цэгийн дохионы түвшнийг байгууламж доторх эмпирик

долгион тархалтын загвараар тооцоолсныг хүснэгт 11.4-д үзүүлэв.

Хүснэгт 11.3. Байгууламж доторх эмпирикдолгион тархалтын

загвараар тооцоолсон дохионы түвшин

Зай 3м 4м 5м 6м 7м 8м 9м 10м

Дохионы

түвшин

(дБм)

-28.15 -30.27 -31.92 -33.27 -34.40 -35.39 -36.26 -37.04

Хүснэгт 11.4. Cisco Aironet 1130 хандалтын төхөөрөмжийн дохионы түвшний хэмжилт

Зай 3м 4м 5м 6м 7м 8м 9м 10м

Дохионы

түвшин

(дБм)

-22.73 -24.53 -2986 -30.46 -33.66 -36.46 -37.86 -37.06

Хүснэгт 11.4-д үзүүлсэн хэмжилт нь ямар ч саадгүй орчин дахь дохионы түвшин бөгөөд

тооцооны үр дүн нь хана нэвтэрч байгаа учраас -5 дБ унтарсан үр гарсан байна.

2.4Ггц дээр ажиллаж байгаа хандалтын төхөөрөмж нь дохионы түвшин хамгийн багадаа

-67дБм байхад нэвтрүүлэх чадамж нь 7.5 Mbps байх ба 7 хэрэглэгч нэг зэрэг 1 Mbps

хурдаар холбогдож чадна. Хэрвээ 5ГГц-ийн давтамжийн зурвас дээр ажиллана гэж үзвэлхурд болон хамрах хүрээний хувьд илүү сайжруулах боломжтой юм.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

75

5ГГц дээр ажиллаж байгаа хандалтын цэгийн хувьд дохионы түвшин -67 дб-ээс дээш

байхад нэвтрүүлэх чадамжийн доод хэмжээ нь 35Mbps байна.

Шаардагдах тоног төхөөрөмжийн судалгаа:

Хандалтын төхөөрөмж:

Утасгүй дотоод сүлжээний хамгийн чухал төхөөрөмж нь утасгүй хандалтын

төхөөрөмж юм.Зарим утасгүй хандалтын төхөөрөмжийн үнэ техникийн үзүүлэлтийг

хүснэгт 11.5-д үзүүлэв.

Хүснэгт 11.5. Зарим утасгүй хандалтын төхөөрөмжүүд

Үйлдвэрлэгч Бүтээгдэхүүн Стандарт Үнэ ($) Антен Давтамж

MeruAP1020i 802.11n 595 3*3 MIMO dual-band

Meru AP1010i 802.11a/b/g/n 295 3*3 MIMO single band

Meru AP433e 802.11a/b/g/n 1795 3*3 MIMO dual-band

D-Link DWL-3600AP 802.11n 299 2*2 MIMO single band

D-Link DWL-2600AP 802.11n 190 2*2 MIMO single band

Aruba AP-130 802.11n 1195 3*3 MIMO dual-band

Aruba AP-120 802.11n 645 3*3 MIMO dual-band

Motorola AP-650 802.11n 458 3*3 MIMO dual-band

Cisco Aironet 3500 802.11a/g/n 700 3*3 MIMO dual-band

Cisco aironet 1140 802.11a/g/n 398 3*3 MIMO Dual-band

Cisco WAP-321 802.11n 185 3*3 MIMO dual-band

EnGenius EAP300 802.11n 167 2*2 MIMO single band

EnGenius EAP600 802.11a/b/g/n 180 4*4 MIMO dual-band

Wireless controller(утасгүй сүлжээний хяналтын төхөөрөмж):

Утасгүй сүлжээний хянагч төхөөрөмжөөр 802.11n стандартын 25 хүртэлх хандалтын

төхөөрөмжтэй ажиллаж чадах Cisco Wireless Controller 2500 төхөөрөмжийг ашиглаж

болно.

Зураг 11.4. Wireless Controller 2500




Баримтын

дугаар

14-04-0001

76

Хэрвээ сургуулийн сүлжээг илүү сайжруулан хөдөлгөөнтэй үед тасралдалгүйгээр

ажилладаг болгоно гэвэл одоо байгаа хандалтын төхөөрөмжүүдийг Roaming буюу үүр

хоорондын шилжилт дэмждэг өөр хандалтын цэгээр солих шаардлагатай. Энэ тохиолдолд

хандалтын цэгийн үзүүлэлтүүдээс хамааран Cisco Aironet 1140 хандалтын төхөөрөмжийг

сонгож ашиглавал илүү тохиромжтой. Мөн сиско хандалтын төхөөрөмж дээр суурилсан

харьцангуй хямд 2100 серийн Wireless Controller төхөөрөмжийг сонгож ашиглаж болно.

Хандалт танилт хийх сервер:

Утасгүй сүлжээний нэвтрэлт танилтын асуудлыг RADIUS сервер ашиглан

шийдвэрлэнэ. Хэрэглэгчийн бааз үүсгэн бүх хэрэглэгчдийг бүртгэж өгдөг нь хүндрэлтэй ч

сүлжээнд зөвшөөрөлгүй хэрэглэгч хандах боломжгүй болж улмаар аюулгүй байдлыг

хангахад чухал ач холбогдолтой. Мөн шаардлагатай бол хэрэглэгчдийн эрхийг хугацаа

болон хэрэглээнээс нь хамааруулан хязгаарлах боломжийг олгоно.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

77

12. Лекцийг олон цэгт түгээх систем (LSS-Lecture sharing system)

12.1. Лекцийн хичээлийг бодит хугацаанд түгээх систем

Сүүлийн үед их сургуулиуд өөрсдийн заах арга болон судалгааны түвшнийг

бусдад таниулах мөн өргөжүүлэхийн тулд төрөл бүрийн шинжлэх ухааны судалгааг

хоорондоо харилцан солилцох түүнчлэн сургууль дээрээ туршлагатай

мэргэжилтнүүдийг урин илтгэл лекц тавиулах гэх мэт үйл ажиллагааг ихээр зохион

байгуулж байна. Цаг хугацаа болон орон зай хязгаарлагдмал үед хэрхэн олон

оюутнуудад лекцийг хүртээх вэ гэдэг гол асуудал болжээ. “Reach” компанийн бичлэг хийх,

цацах системийг ашигласнаар зөвхөн аудио болон видео мэдээлэл, компьютерийн

дэлгэцийн мэдээллийг цацах төдийгүй бас бичлэгийг өөртөө хадгалж ирээдүйд

шаардлагатай үед хаанаас ч хэзээ ч үзэх боломжийг олгоно.

LSS нь лекцийг боловсруулан бичлэг хийх болон баримтжуулах урсгалын

шийдлийг зохицуулах лекц менежментийн хүчирхэг систем юм. Энэ систем нь багшийн

хичээл заах үйл явцыг бүхэлд нь мөн сургалтын агуулга зэргийг бичиж авах боломжтой.

LSS систем нь сургуулийн мэдээлэл технологийн салшгүй нэг хэсэг бөгөөд зөвхөн

компьютер гэлтгүй хэрэглэгчид хүссэн төхөөрөмжөөсөө хандалт хийн лекц сонсохболомжтой байдгаараа давуу талтай юм. Суралцах нь энэ системийн тусламжтай илүү

хялбар бас сонирхолтой болдог.

Оюутнуудад зориулсан давуу тал нь:

Оюутнуудын сурах эрмэлзлийг нэмэгдүүлнэ.

Ямар нэгэн цаг хугацаа харгалзахгүй, хаана байгаагаас үл хамааран, янз

бүрийн төхөөрөмжөөс хандах боломжтой.

Багш нарт зориулсан Давуу тал нь:

Заах үйл явцад ямар нэгэн гадны нөлөөлөл байхгүй

Бичлэг хийхдээ хуваарийн дагуу хийдэг

Олон оюутантай зэрэг хандсанаараа багшийн ачааллыг багасгаж өгдөг.

Ажиллагааны зарчим:

Reach систем нь IP сүлжээ, видео болон аудио дохио, багшийн илтгэлийн

материал дээр суурилах бөгөөд хичээлийн ангид байгаа ажиглах төхөөрөмж нь багшийн

үзүүлж буй илтгэлийн материалыг оюутнуудад дамжуулахад маш хялбар болгодог.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

78

Номын сан, дотуур байр гэх мэт сургуулийн сүлжээг ашиглах боломжтой хаанаас ч

тухайн хичээл орж буй ангийн хичээлийг шууд хүлээн авах боломжтой. Бичлэг хийгдсэн

ангийн хичээл Reach-ийн серверт хадгалагдах бөгөөд сургуулийн хадгалах сервер лүү

автоматаар шилжин оюутнуудад шаардлагатай үед дахин үзэх боломжийг олгоно. Энэ

систем нь Blackboard, Moodle гэх системүүдийн адилаар LMS/CMS-г дэмжин ажилладаг.

Зураг 12.1. LSS системийн ерөнхий ажилла зарчим

Онцлог талууд:

Олон дохиог нэг дор нэг дэлгэцэд дамжуулна. (Хичээл зааж буй багшийн дүрс

болон компьютерийн файлууд)

Өндөр фреймийн хурдтай ба VGA-ийн өндөр чанартай.

Видео мэдээллийг дахин тоглуулахдаа тухайн агшны зургийг даран фото зураг

нэмэлтээр хадгалах боломжтой.

Дотоод сүлжээнд өндөр хурдаар цацах ба утасгүй сүлжээнд бага хурдаар цацна.

1080p хүртэлх өндөр чанартай видео тоглуулна.

Компьютер, таблет, ухаалаг утаснаас үзэх боломжтой.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

79

Зураг 12.2. Төхөөрөмжүүдийн холболтын схем




Баримтын

дугаар

14-04-0001

80

Хүснэгт 12.1. Санал болгож буй бүтээгдэхүүний жагсаалт

Бүтээгдэхүүн Загвар Тоо ширхэг

HD Camera HD700 2

Bee 8 систем CL360 1

Media Center Lite(Software) MCS30 1

1. Bee 8 төхөөрөмжийг ашиглан лекцийн камер, оюутнуудын камер, лекцийн зөөврийн

компьютер болон микрафоноос дохио хүлээн авна.

2. Багш iPad APP ашиглан бичлэг эхлүүлэх, зогсоох, удирдах хяналт тавих

боломжтой.

3. Өөр дээрээ 1Тб хүртэлх өгөгдөл хадгалах багтаамжтай.

4. Оролт: 2HD video+1 VGA+1Audio

Зураг 12.3. Bee 8 системийн холболтын схем

LCDдэлгэц

Дууны хэмийн хэмжилт

V1 V2 V3SignalIndicator

USB2.0Port

Бичлэг хийх

Татаж авах

Б аан нших

Бичлэгийг т

Бичлэгийг зогсоох




Баримтын

дугаар

14-04-0001

81

Онцлог чанар:

1. Лекцийн камерын дохио, зөөврийн компьютерийн дохио, болон микрафоныг нэгэн

зэргээр авдаг учир лекцийн зөөврийн компьютерт нэмэлт программ суулгах

шаардаггүй.

2. 3 буюу түүнээс дээш ангид урсгал хялбар тараагдана. Бусад анги Media Center Lite

веб хуудас руу хандан орж(Login) лекцийн өрөөнд болж буй лекцийг нэмэлт

програм суулгалгүйгээр зөвхөн веб браузер ашиглан видео хэлбэрээр хүлээн авна.

3. Хэрэглэгч LAN & WAN –д холбогдсон iOS & Andriod төхөөрөмжүүдийг ашиглан

хүссэн үедээ видеог үзэх боломжтой.

Хүснэгт 12.2. Төхөөрөмжийн үзүүлэлт

Bee 8

Video In (DVI In 1,

DVI In 2)

Input format: HDMI, DVI, RGBHV, YPbPr, CVBS HDMI and YPbPr:

720p@50@60, 1080i@50@60, 1080p@25@30@50@60 CVBS: 480i, 576i

(NTSC and PAL)

RGBHV resolution: 640x480 to 1920x1080

DVI: 640x480 to 1920x1200Analog signal up to 1920x1080 RCA to DVI-I adapters are included

Video In (DVI In 3)

Input format: HDMI, DVI, RGBHV, YPbPr HDMI and YPbPr: 720p@50@60,

1080i@50@60, 1080p@25@30@50@60RGBHV resolution: 640x480 to 1920x1080

DVI: 640x480 to 1920x1200Analog signal up to 1920x1080

EncodingEncoding: H.264 (HP) High frame rate up to 30 fps Bitrate: 768Kbps, 1Mbps,

2Mbps, 4Mbps

Audio Supports balanced and unbalanced audio in Provides mixing of mic in and line in

File Format MP4 Resolution: D1, 720p, 1080p Picture-in-picture and Picture-by-picture

Storage Capacity of 1TB Around 1000 hours recording Supports FTP

Local DecodingOutput resolution: 1024×768,1280

x720,1280x800,1280x1024,1366x768,1400x1050, 1440x900

Management and

Operation

Control Panel (optional) iPad Web page Manager Lite Central Control System

Reach Media Center Supports PTZ camera control

DimensionsLength: 430mm (16.93") Width: 332mm (13.07") Height: 44.5mm (1.75") 19-inch

rack-mountable, 1U height

Environmental Operating temperature: 0°C~50°C (32ºF~122ºF) Operating humidity: 5% to 95%Power 12V/10A, 70W




Баримтын

дугаар

14-04-0001

82

13. Их сургуулийн удирдлагын болон сургалтын менежментийн систем

13.1. Их сургуулийн удирдлага менежмент систем /UMS/

Их сургуулийн менежментийн систем нь орчин үеийн их сургуулийн бүх үйл

ажиллагааг автоматжуулах зорилготой веб суурьтай мэдээллийн идэвхжүүлсэн удирдлагын

систем юм. И-их сургуулийн удирдлагын систем нь төрөл бүрийн үйл ажиллагааг

багтаасан, олон хэлтсийн системтэй харьцах боломжийг олгодог.

Системийн зорилго

Мэдлэгийн зуунд чадварлаг боловсон хүчин бэлтгэх, асар хурдацтай хөгжиж байгаа

мэдээллийн урсгалыг зөв удирдах, өдөр тутмын хувьсан өөрчлөгдөж байгаа бизнесийн

орчинд хурдан дасан зохицох нь энэ төрлийн системийн зорилго юм.

Энэ төрлийн системд шилжих ач холбогдол:

Цаас багатай технологид шилжинэ

Нэгдсэн систем байгуулна

Сургалтын зах зээл дээрх бүтээгдэхүүн бий болно

Мэдээллийн стандартад оруулна

Мэдлэгийн менежмент хийнэ

Их сургуулийн менежмент системд дараах модуль байвал зохистой.

Оюутны менежмент

E-ирцийн менежмент

Ажилтны ирцийн систем

Е-зарын төлөв

Үнэмлэхийн менежмент систем

Төлбөрийн менежмент

Курс менежмент

Шалгалтын менежмент

Үр дүнгийн боловсруулалтын менежмент

Дипломгэрчилгээний архив

Файлын хяналтын менежмент

Эцэг эхийн хяналт

Е-майл систем Дэлгүүрийн менежмент

http://www.auromeera.com/certificate-management.html






Баримтын

дугаар

14-04-0001

83

Худалдан авах менежмент

Худалдан авах ажиллагааныүйл явц

Оюутны дотуур байрны менежмент

Хувийн менежмент

Номын сангийн менежмент систем

Оюутны менежмент:

UMS нь хичээлийн сургалтын нэгдмэл хөтөлбөр болон оюутны амьдралын циклийг

бүхэлд нь хадгална. Өөрөөр хэлбэл оюутны бүртгэл болон хичээлийн хуваарь гэх мэт

оюутныг төгсөх хүртэл бүх мэдээллийг хадгална. Дээрхи модуль нь оюутны удирдлагад

бүрэн санаа тавьдаг. Уг модуль нь оюутнуудын:

Barcode нь ID карт үүсэх

Оюутны хувийн мэдээлэл

Оюутны хичээлийн хувиар

Нэмэлт хичээлээс гадуурх сургалт

Оюутны ирц

Дотоод үнэлгээ

Сургалтын төлбөр - Шалгалтын хураамж

Тайлбар болон сануулга гэх мэт бүх төрлийн мэдээллийг агуулна.

E-ирцийн менежмент:

UMS нь ирцийн тусламжтайгаар ажилтан, оюутаны ирцийг тогтмол хянахад туслана.

Түүнээс гадна үр дүнг боловсруулж тасалсан болон чөлөөтэй, өвчтэй оюутаны тоог

харуулах боломжтой. Дараах тайлангууд гарах болно

1. Улирал бүрийн оюутны ирцийн тайлан

2. Оюутны тасалсан лекц, семинарын нийт цаг

Байгууллагын хүний нөөцийн бүртгэл нь тухайн албанд ажиллаж буй нийт албан

хаагчдын дэлгэрэнгүй мэдээлэл, бүртгэл, үүнтэй холбоотойгоор мэргэжлийн сургалт,

мэргэжлийн үнэмлэхийн судалгааны бүртгэл, тухайн мэдээллийг түгээх, боловсруулалт

хийх модуль юм. UMS Эрдмийн Ажилтнууд, захиргааны ажилтнууд болон бусад




Баримтын

дугаар

14-04-0001

84

байгууллагын ажилтны ирц, оролцоог хянах хүчирхэг шийдэл болно. Ирц модуль нь таны

хайсан ажилтнуудын ирцийг удирдлагын системд харуулна. Мөн эрдэм шинжилгээний

ажилтан болон багш нарын ачааллыг UMS автоматаар тооцох бөгөөд ажилтан үлдсэн

хэсэг нь UMS ажлын цагийг тооцно.

Е - зарын төлөв:

UMS цахим зарлал нь удирдах зөвлөл, болон сургууль дээр зохион байгуулагдаж байгаа

ажил, уралдаан тэмцээн, болон мэдээ мэдээллүүд байрлах хэсэг (энэ хэсэгт байрлана.)

Үнэмлэхийн менежмент систем:

Тухайн оюутныг ямар сургуулийн, ямар ангийн оюутан бэ гэдгийг илэрхийлэх бичиг

баримт юм. Энэ нь ямар нэгэн онцгой тохиолдолд ашиглаж болох албан ёсны баримт

бичиг юм. Оюутны картыг ашиглан оюутан төлбөрийн мэдээлэл, хичээлийн хувиар,

номын сангаар үйлчлүүлэхээс гадна ирцээ бүртгүүлэх боломжтой.

Төлбөрийн менежмент:

Энэ модуль нь боловсролын байгууллагын бүрэн нягтлан бодох бүртгэлийн системийг

бий болгоход тусалдаг.

Ерөнхий журнал, дэд журнал, жижиг мөнгөн

Өглөг, авлага

Төсөв, хөрөнгө

цалин хөлсний сан

тэнцэл, орлого, зарлага,

Баланс, төсвийн шинжилгээ, аудитын тайлан.

Курс менежмент:

Хамгийн сайн чанартай боловсрол олгох нь ямар ч эрдэм шинжилгээний

байгууллагын гол зорилго юм. Курс удирдлагын систем нь өндөр боловсрол, эрдэм

шинжилгээний систем нь улам бүр чухал ач холбогдолтой хэсэг юм. Энэ модуль нь

хичээлийн удирдлагын модулиудын нэгдсэн хэсэг бөгөөд бүх удирдлагын модулиудын

харилцан холбоог хариулж байна. Өөрөөр хэлбэл хичээлүүдийн төлөвлөгөө сонголт гэх

мэт зүйлс байх ба оюутан тэдгээр сургалтын төлөвлөгөөгөөр хичээл сонголт шалгалт

зэргээ өгөх боломжтой юм.







Баримтын

дугаар

14-04-0001

85

Шалгалтын менежмент:

Шалгалт нь боловсролын систем дэх оюутны үнэлгээний гол чухал арга юм. Шалгалт

модуль нь олон сонголттой, үнэн-худал гэсэн сонголттой, хариулт бичдэг гэх мэт маш

олон төрлийн асуултаас тогтсон шалгалт авах өгөх хэрэгслүүд

Үр дүнгийн боловсруулалтын менежмент:

Үүрэг даалгаврын бүртгэл нь шат шатны удирдах албан тушаалтнуудын үүрэг

даалгаврыг тухайн гүйцэтгэгчид мэдээлэх, бүртгэх, үүрэг даалгаврын биелэлтийн

тайлангийн бүртгэлүүдийг тус тус агуулсан байна.

Диплом гэрчилгээний архив:

Сургуулийг төгссөн бүх оюутнуудын диплом, гэрчилгээний архив буюу сантай болно.

Энэ нь гэрчилгээ дипломнуудын эх хувь нь алга болсон устсан тохиолдолд тодорхой

нөхцөлтэйгээр архиваас дахин сэргээх боломжтой.

Файлын хяналтын менежмент:

Энэ модуль нь аливаа нэг зохион байгуулагдаж байгаа ажлын үйл ажиллагааны тухай

багш ажилчидын шинэ санаа болон саналуудыг хүлээн авч дэмжиж байгаа хүмүүс саналаа

өгөх боломжтой.

Байгууллагын ажилтнуудын болон нийтийн файл дамжуулах, хадгалах, ангилах файл

менежмент модуль юм.

Эцэг эхийн хяналт:

UMS эцэг эх нь нэвтрэх нууц үгтэй байх ба оюутны мэдээлэлд нэвтэрч болно. Мөн

үүнийг ашиглан хүүхдийнхээ хувийн мэдээлэл рүү хандан дүн, сургалтын төлөвлөгөө

зэрэг мэдээллүүдийг авах боломжтой.

Эцэг эхчүүд нь одоогийн хичээлийн статистикийн тайлан, явцын reagsrding мэдээллийг

авах болно.




Баримтын

дугаар

14-04-0001

86

Мөн эрдэм шинжилгээний үйл ажиллагаа, үйл явдлууд / хөтөлбөр бусад зохион байгуулж,

мөн тэдний хүүхдийн оролцоог бас мэдэж болох юм. Жишээ нь: эцэг эхээс ямар ч

хуваарилалт, нийтлэл бичих ажил дуусгах гэх мэт нь бас хүүхдийн ерөнхий хөгжлийг

шүүж чадна.

Е - майл систем:

Бөөнөөр нь захидал илгээх энэ нь бас нэг ашигтай. Сурагчид захидлаар дамжуулан

мэдээлэл гэрийн даалгавар, дохио авах боломжтой. Мэдээлэл / үйл хуваарилагч, эсвэл

лекц шийдсэн нь ямар нэгэн шинэ хуваарийн дагуу ямар ч төрлийн шуудангаар

дамжуулан мэдэгдэж болно.

Дэлгүүрийн менежмент:

Дэлгүүр нь оюутны болон багш ажилчдад хэрэгцээтэй бараа бүтээгдэхүүнээр

бүрэлдсэн байх бөгөөд тэдгээр бараа бүтээгдэхүүний үнэ, тоо ширхэг гэх мэт

мэдээллүүдийг агуулна.

Худалдан авах менежмент:

Худалдан авах удирдлагын модуль нь худалдан авсан бүтээгдэхүүний бүртгэл

хөтлөхөд хэрэглэнэ. Нарийн тооцоо болон төлбөр тооцооны хэсгийн удирдлага.

Худалдан авах ажиллагааныүйл явц:

Худалдан авах удирдлагын худалдан авсан бүтээгдэхүүнийг бүрэн бүртгэл хөтлөх

хэрэглэгддэг.

Оюутны дотуур байрны менежмент:

Энэ модуль дээр дотуур байранд байгаа хоосон өрөөг шалгах, хуваарилах ,

оюутнуудын тоог гарган бүртгэн зохицуулах үүрэгтэй.

Өрөөний менежмент

Бүртгүүлсэн бүх оюутны бүртгэл бий болно.

Оюутны дотуур байрны хураамжийн бүтэц

Оюутны байрын дэд бүтэцтэй холбоотой янз бүрийн статистикийн тайлан гарна.

Хувийн менежмент:




Баримтын

дугаар

14-04-0001

87

Хувийн менежмент модуль нь чөлөө засвар, хуваарь, хадгалах, хувийн мэдээлэл, хаяг

ном, цахим захидлууд гэх мэт хувийн бичлэгийг удирдан хадгалахад ашиглаж байна.

Хэрэглэгч хүн тус бүр / ажилтан / дээр ажлын тайлан гаргах ба тэдний ажил үүргийг

шүүж ажлын ахиц дэвшлийн графикийг гаргаж чадна. Энэ нь тэднийг зорилгодоо хүрэхэд

нь хөтлөх болно.

Давуу тал нь:

Цаас-бага

Effortless

Costless

Системтэй байдлаар дагах

Хасах нь оюун санааны дасгал

Номын сангийн менежмент систем:

Номын сан нь оюутнуудын авсан номыг ID-гаар нь таньдаг байна. Номын бар кодоор нь

тухайн номын зохиогч, хуудасны тоо, номын санд байгаа тоо ширхэг, оюутны авсан

болон буцааж өгөх хугацаа гэх мэтчилэн мэдээллийг мэдэх боломжтой.

13.2. Сургалтын удирдлагын систем /LMS/

Сургалт удирдлагын систем нь сургуулийн удирдлагын мэдээллийн системийн нэг бүрдэл

хэсэг юм. Судалгааны ажлын хүрээнд сургалт удирддаг нийт 254 систем байдгийг олж

илрүүлсэнээс илүү өргөн хэрэглээтэй нь Moodle, Blackboard гэх мэт системүүд юм.

Ихсургуулийнменежмент

систем

Оюутанымэдээллийн

систем

Номынсангийн

мэдээллийнсистем

LMSСанхүүгийнмэдээллийн

систем

Багш нарынмэдээллийн

систем




Баримтын

дугаар

14-04-0001

A Learning Management System буюу LMS нь е -сургалтын программууд болон агуулга,

онлайн үйл ажиллагаа, хичээлийн танхим, тракууд, бичиг баримт болон админд зориулсан

хэрэглээний программ хангамж юм. Жишээ нь: CISCO...,

LMS нь Сургалтын орчныг удирдахад онлайн (интернет болон интернет)хэрэгсэл болон

программ хангамжийг ашигласан систем юм. Ихэнх LMS нь веб дээр суурилсан байх

бөгөөд админ болон сургалтын агуулгад нэвтрэх боломжийг зөвшөөрсөн “Аль ч цагт

хаанаас ч” гэсэн дүрмийг баримталдаг байна. LMS нь сүлжээний аюул байдал,

хэрэглэгчдийн бүртгэл, төлбөр тооцоо, сурах үйл ажиллагааг удирдах зэрэг бүхий л үйл

ажиллагааг хариуцдаг. Мөн үйлдвэрлэл дээр ашиглагдаж болно. Жиш: Биофарм,

Санхүүгийн үйлчилгээ, эмнэлгийн үйлчилгээ гэх мэт.

Learning Management System-ийн давуу тал:

1. Хүссэн зүйлээ хаанаас ч, хэзээ ч олох боломжтой.

2. Суралцагч төвтэй.

3. Цагийг хэмнэдэг.

4. Сургалтын олон аргуудыг ашиглаж чадсан.

5. Виртуал анги нь багаар хамтран ажиллах, бие даан ажиллах гэх зэрэг сургалтын

аргуудыг ашиглаж чадсан.

bc592c3f-8a0f-4ba0-935a-bd76f1e0a99ePROJECT-2014-05-01 v1.1

Documents

Transcript of bc592c3f-8a0f-4ba0-935a-bd76f1e0a99ePROJECT-2014-05-01 v1.1