Bb prostaat hdr d 2014 001 blader

Behandelwijzer Locatie Deventer

De inwendige bestralingsbehandeling (HDR)

Prostaatkanker

Bestralingsbehandeling 32 Behandelwijzer locatie Deventer

Bestralingsbehandeling 3

3.1 Inleiding 4

3.2 Uw gesprek over de behandeling 6

3.3 De voorbereiding 7

3.4 De bestraling 8

3.5 Specifieke bijwerkingen na de ingreep 11

3.6 Dieetadviezen 12

3.7 Ondersteunende zorg 15

Inhoudsopgave


3.1 InleidingUw uroloog heeft prostaatkanker geconstateerd. In goed overleg met de radiotherapeut-oncoloog is aan u geadviseerd om inwendige radiotherapie, in combinatie met uitwendige radiotherapie, te laten plaatsvinden.

In dit deel van de behandelwijzer vindt u belangrijke informatie over de bestralingsbehandeling en de voorbereidingen daarop. Voor meer informatie over uitwendige bestraling verwijzen wij u naar de desbetreffende informatiefolder.

Meer over prostaatkankerDe prostaat is een klier zo groot als een tamme kastanje (25-30 ml), die rondom de urinebuis ligt, tegen de blaas aan. De prostaat maakt het vocht dat nodig is voor het transport van zaadcellen bij de zaadlozing. In de prostaat kunnen goedaardige en kwaadaardige cellen ontstaan.

Per jaar krijgen in ons land ongeveer 35.000 mannen kanker. Prostaatkanker komt voor bij meer dan 8.000 mannen, meestal op latere leeftijd. Voor je 40e is prostaatkanker zeldzaam. Met een bloedonderzoek (PSA= Prostaat Specifiek Antigeen) kan deze vorm van kanker in een vroeg stadium worden herkend.

In het lichaam bevinden zich cellen die zich delen. Celdeling is nodig voor het vervangen van oude, beschadigde of uitgeputte cellen. Celdeling is ook belangrijk om het lichaam te laten groeien.

Prostaatkanker is een ziekte die ontstaat doordat sommige cellen zich ongeremd snel gaan delen. Het lichaam kan deze abnormale cellen niet bestrijden. Het heeft er geen grip op. De cellen gaan een eigen weg en hebben het vermogen om omliggend, gezond weefsel aan te tasten en binnen te dringen.

Kankercellen kunnen zich ook verspreiden via de bloed- en lymfebanen en verder in het lichaam schade aanrichten. Deze uitzaaiingen noemen we metastasen. Als de prostaatkanker zich beperkt tot de prostaat, is genezing goed mogelijk. Zijn er uitzaaiingen geconstateerd, dan kan de ziekte wel worden onderdrukt, maar van genezing kan echter geen sprake zijn.

Iedere patiënt wordt over het algemeen voorafgaand aan de verwijzing besproken in ons urooncologisch team bestaande uit urologen, radiotherapeuten, medisch-oncologen en pathologen.


Behandeling is voor iedereen andersIn Nederland kennen wij vier behandelingsmethoden als de prostaatkanker beperkt is tot de prostaat.• Operatief verwijderen van de prostaat (radicale prostatectomie)• Bestraling van buitenaf (uitwendige radiotherapie)• Bestraling binnenin (inwendige radiotherapie/Brachytherapie)• Behandeling met hormonen.

Ook passen we combinaties van bovenstaande behandelingsmethoden toe. In het algemeen geldt dat de therapie agressiever wordt, als ook de prostaatkanker agressiever wordt. Wij proberen altijd de minst agressieve behandeling toe te passen, omdat dit een betere kwaliteit van leven oplevert, dus minder bijwerkingen en gevolgen. Dit mag echter niet ten koste gaan van de genezingskans! Het is dus niet een kwestie van een therapie uitkiezen. We bekijken welke therapie het meest geschikt is om de bij u geconstateerde prostaatkanker te behandelen.

Andere behandelingsmogelijkheden zijn bevriezen (cryotherapie) en geluidsgolven (HIFU). Van beide methoden is echter niet bewezen dat ze vergelijkbare goede resultaten opleveren als bovengenoemde methoden. Alleen cryotherapie wordt soms door ons geadviseerd bij het terugkomen van de prostaatkanker in de prostaat zelf (dus niet bij uitzaaiingen).

Soms is actieve behandeling niet nodig en blijft u alleen onder controle, omdat de kanker langzaam of vrijwel niet groeit. Wij noemen dit waakzaam beleid. Radiotherapiegroep legt zich toe op inwendige en uitwendige radiotherapie, eventueel in combinatie met hormoonbehandeling.


3.2 Uw gesprek over de behandelingVoordat u de bestraling ondergaat, doorlopen wij een aantal voorbereidende onderzoeken en bespreken wij de behandeling met u. De radiotherapeut-oncoloog bepaalt of uw prostaat geschikt is voor inwendige bestraling. Het onderzoek van de prostaat gebeurt met een inwendig vingeronderzoek én een echografie (planningsecho/volumestudie), beide via de anus.

Het kan voorkomen dat deze onderzoeken uitwijzen dat aanvullend onderzoek nodig is, of dat het beter is om een hormoonbehandeling en/of uitwendige radiotherapie te ondergaan. U krijgt een aantal recepten voor medicijnen en wij geven u dieetadviezen.

U maakt kennis met de uroloog van het Deventer Ziekenhuis. U kunt bij hem/haar terecht wanneer er tijdens de dag van behandeling klachten optreden die binnen zijn/haar vakgebied liggen. De anesthesist bespreekt met u welke vorm van verdoving voor u het beste is.

PatiëntenvoorlichtingAan de hand van een fotoreportage nemen wij het hele behandeltraject metu door, waaronder een aantal praktische zaken.

HuisartsDe huisarts en verwijzend specialist worden door middel van een brief op de hoogte gesteld van uw behandeling. In geval van problemen kunt u altijd met uw huisarts of verwijzend specialist overleggen. In acute gevallen kunt u ook altijd uw huisarts bellen. Deze kan zo nodig overleg plegen met de radiotherapeut-oncoloog die u behandelt.


Voordat de bestraling begint, zijn enkele voorbereidingen noodzakelijk. Deze voorbereidingen zijn niet voor iedere patiënt hetzelfde.

Wij raden u aan om enkele dagen voordat de ingreep plaatsvindt een vezelbeperkt dieet (zie hoofdstuk 3.6. Dieetadviezen) te volgen.

Medicatie De medicijnen zijn belangrijk om plasklachten zoveel mogelijk te voorkomen. Verder krijgt u een antibioticum en een laxeermiddel. Dit middel zorgt ervoor dat de endeldarm zoveel mogelijk leeg is tijdens de behandeling.

3.3 De voorbereiding


In het kader van kwaliteit en veiligheid wordt vóór de behandeling een aantal malen een vorm van identificatie aan u gevraagd. Hiermee zorgen wij dat de juiste gegevens voor uw behandeling worden gebruikt.

Bij inwendige bestraling plaatsen wij naalden in en rondom de prostaat. Door deze naalden gaat een radioactieve bron (een zogeheten stappende bron) die straling afgeeft. De behandeling vindt plaats in de operatiekamer. Na afloop worden de naalden weer verwijderd.

Het voordeel van deze vorm van inwendige radiotherapie is dat de bestraling binnen de prostaat is geconcentreerd. Het omliggende weefsel wordt minder belast dan het geval is bij uitwendige bestraling.

Het inbrengen van de naalden gebeurt operatief. Dit is vrijwel altijd twee à drie weken na afloop van de uitwendige radiotherapie. De operatieve behandeling gebeurt tijdens een dagopname. Voor de verdoving krijgt u meestal een ruggenprik. De anesthesist heeft dit met u doorgesproken.

3.4 De bestraling

Bestralingsapparaat Flexitron


De operatieve ingreep Als de verdoving werkt, krijgt u een (blaas)katheter. De echografiesonde in de endeldarm brengt de prostaat in beeld. Met behulp van dit beeld brengen wij via het perineum (de huid tussen de balzak en anus) een aantal holle naalden in. Meestal worden 15 tot 20 naalden gebruikt. Na het plaatsen van de naalden wordt een echografie en CT van de prostaat gemaakt. Met deze beelden wordt een definitief plan van behandeling gemaakt. Dat duurt ongeveer een half uur. Daarna kan de behandeling beginnen. De naalden worden met slangetjes (zogeheten transfertubes) aangesloten op het bestralingsapparaat. De behandeling duurt ongeveer 20 tot 30 minuten (afhankelijk van de sterkte van de radioactieve bron). Uit voorzorg krijgt u tijdens de behandeling via een infuus antibiotica toegediend. Een eventuele infectie wordt op deze manier voorkomen. De operatieve ingreep duurt in totaal ongeveer twee tot drie uur. De (blaas)katheter verwijderen wij na een aantal uren.

Na de behandeling De eerste maanden gebruikt u medicijnen die de plasklachten zoveel mogelijk bestrijden.

U komt de eerste drie maanden twee tot drie keer terug voor controle. Mochten zich verder geen klachten voordoen, dan komt u na het eerste jaar slechts één keer per jaar bij de radiotherapeut-oncoloog terug. Daarnaast wordt u gecontroleerd door uw uroloog.

AfsprakenkaartjeNa afloop van de behandeling krijgt u een afsprakenkaartje mee met daarop een controle afspraak bij de radiotherapeut-oncoloog en uroloog van het Deventer Ziekenhuis voor over ongeveer een maand.


3.5 Specifieke bijwerkingen na de ingreep• De dagen na de ingreep kunt u een bloeduitstorting onder de balzak krijgen.• Het gebied tussen de anus en de balzak is gevoelig en voelt vol aan. Deze klacht duurt

ongeveer één tot drie weken.• Plasklachten kunnen optreden, zoals branderigheid, het slecht kunnen ophouden van

de plas of juist moeilijker en vaker plassen. Dit is zeker niet bij iedereen het geval. Na vier tot zes weken nemen deze klachten geleidelijk aan af. Voor deze klachten krijgt u medicijnen van uw radiotherapeut/uroloog.

• In de urine kan de eerste tijd bloed zitten. Dit is op zich niet verontrustend. Het is belangrijk om voldoende te drinken.

• Er is een kans (minder dan 6%) dat u na de ingreep niet meer kunt plassen. De plasbuis is dan door de zwelling dichtgedrukt. Mocht dit gebeuren, meldt u dan direct bij uw eigen uroloog. In het ergste geval meldt u zich bij de Eerste Hulp. Er wordt dan voorzichtig een katheter geplaatst. Deze katheter zal zo snel mogelijk weer worden verwijderd.

• Incontinentie komt zelden voor.• Het kan voorkomen dat u diarree krijgt of dat u wat slijm (soms bloed) bij de

ontlasting hebt. Dit komt door de bestralingsreactie op de endeldarm. De klacht is niet verontrustend en gaat bijna altijd na enkele maanden vanzelf over. Aanpassingen van het dieet kunnen ook een positief effect hebben op de klachten. Zie verder het hoofdstuk over het dieet. Na drie maanden is het plaspatroon grotendeels hersteld. Verdere verbeteringen treden zelfs tot twee jaar na de behandeling op.

De klachten zoals hierboven beschreven kunnen ook langer aanhouden. Het is belangrijk dat u, in overleg met uw radiotherapeut-oncoloog, uw medicijnen inneemt en dat u het dieet volgt.

Ernstige bijwerkingen komen zelden voor. Wij kunnen deze echter, net als bij andere behandelingen of operatieve ingrepen, nooit helemaal uitsluiten.

Algemene adviezen na de bestraling• Na twee tot drie dagen kunt u weer met uw dagelijkse bezigheden beginnen.• Wij adviseren u om de eerste drie weken geen druk op de prostaat te geven, zoals

fietsen.• Wij hebben een speciaal dieet samengesteld dat de kans op klachten vermindert.• Het is belangrijk dat u voldoende drinkt.• U kunt gewoon seksuele omgang hebben. Lange tijd niet vrijen kan zelfs nadelige

gevolgen hebben voor de potentie. Het sperma kan de eerste tijd rood of donker verkleurd zijn. Dit komt door de bloedbijmenging. De potentie kan in de loop der jaren minder worden, enerzijds door natuurlijke processen, anderzijds door de bestraling.


3.6 Dieetadviezen3.6.1 Vezelbeperkt dieet Dit dieet volgt u twee dagen voor de behandeling.

Ontbijt • 2 à 3 sneetjes witbrood zonder zaden, besmeerd met halvarine, margarine of roomboter

• beleg: - kaas zonder pitten en korsten - 1 gekookt ei (als u daar zin in heeft) - honing, gekleurde hagelslag of jam • thee met suiker als u dat gewend bent

Tussendoor • koffie, thee of water • 1 portie fruit zonder schil of pit (appel, peer of banaan)

2e Broodmaaltijd • 2 à 3 sneetjes witbrood zonder zaden, besmeerd met halvarine, margarine of roomboter

• beleg: - kaas zonder pitten en korsten - honing, gekleurde hagelslag of jam • 1 beker melk of karnemelk

Tussendoor • thee • 2 biscuitjes

Warme maaltijd • een stuk gekookte kip zonder vel of gekookte vis • 1 opscheplepel gekookte groenten (worteltjes,

bloemkoolroosjes, spinazie of sperziebonen) • een portie witte rijst, macaroni of spaghetti (geen volkoren) • jus of bouillon • een schaaltje yoghurt, vanillevla of vanillepudding

In de loop van de avond • koffie, thee of water

Voldoende drinken • ruim 1 tot 2 liter vocht per dag • naast koffie (maximaal 4 kopjes per dag), thee of water

kunt u ook bouillon, druivensap, appelsap, sinaasappelsap (zonder vezels), roosvicee en limonade van siroop gebruiken.

• GEEN DRANKEN MET KOOLZUUR!


De dag van de behandeling: nuchter Na acht uur ’s avonds tot vier uur voor de behandeling alleen nog koffie, thee of water drinken.

3.6.2 Na de behandelingBelangrijk is dat u na de behandeling voldoende drinkt. Dat is minstens 1 tot 2 liter drinkvocht per dag. Verder kunt u eten wat u gewend bent.

3.6.3. Dieet bij klachtenHet is mogelijk dat u na de behandeling plas- en/of ontlastingsklachten krijgt. U krijgt hier medicijnen voor. Klachten kunnen verminderen door het volgen van een bepaald dieet.

Bij plasklachten deze producten niet gebruiken: • alcohol• appels en appelsap• aardbeien• ananas• azijn• chocolade• citrusvruchten (sinaasappel, citroen en grapefruit) en het sap hiervan• cranberry’s en cranberrysap• koolzuurhoudende dranken• koffie• perziken• pruimen• sterke kruiden en specerijen• vitamine B-complex• vitamine C


Deze producten kunt u met mate gebruiken:• avocado’s• bananen• champagne• gekonfijte vruchten, zoals vijgen• noten• oude kaas• uien• roggebrood• wijn• yoghurt• zure haring• zure room

Dit fruit kunt u wel nemen: • abrikozen• papaja• peer• watermeloen

Zodra de bijwerkingen zijn verdwenen, kunt u weer eten wat u wilt.


3.7 Ondersteunende zorgVragen voor, tijdens en na de bestralingMocht u na de behandeling nog met vragen over de bestraling zitten of heeft u klachten die mogelijk met de bestraling te maken kunnen hebben, dan kunt u contact met ons opnemen en zullen wij u verder helpen. U kunt ons bereiken van maandag t/m vrijdag van 9.00-16.30 uur op telefoonnummer 0570-646931.

Met spoed hulp nodig in de avonduren of in het weekendMocht u dringend hulp nodig hebben buiten de openingsuren van Radiotherapiegroep, dan kunt u het beste contact opnemen met de dienstdoende radiotherapeut-oncoloog op telefoonnummer 0570-646900. U wordt dan doorverbonden naar de telefooncentrale van het Deventer Ziekenhuis. U kunt vragen naar de dienstdoende radiotherapeut-oncoloog.

BB

-pro

staa

t hdr

-D-2

015-

002

Nico Bolkesteinlaan 85, DeventerPostbus 123, 7400 AC Deventer

Behandellocatie Deventer

Radiotherapiegroep heeft behandellocaties in Arnhem, Deventer en Ede

T +31 (0)570 64 69 00F +31 (0)570 64 69 01

E [email protected]

Bb prostaat hdr d 2014 001 blader

Documents

Transcript of Bb prostaat hdr d 2014 001 blader