De stijl Bauhaus is geba-seerd op de ideeën ach-ter de schoolopleiding van het Bauhaus (1920-1933). Een belangrijk motto hierbij is: ‘Form follows function’. Het Bauhaus is de voorloper van Modernisme (en het Functionalisme.) De vormen in het Bau-haus zijn vaak eenvou-dig en licht en er is geen sprake van decoratieve toevoeging. Materialen die vaak gebruikt worden zijn: stalen buizen, glas, gebogen hout, leer en kunststof. De meest voor-komende kleuren zijn: zwart, wit, bruin, grijs en chroom. Soms worden de primaire kleuren spora-disch gebruikt om te ac-centueren en om het ge-heel een minder somber uiterlijk te geven.

Na het vertrek van Itten en onder de in-vloed van Theo Doesburg (de Stijl) werd de techniek echter steeds belangrijker. De producten die de studenten ontwierpen waren niet langer alleen bedoeld voor tentoonstelling maar ook voor gebruik. De producten moesten dus door de industrie gemaakt kunnen worden. In deze periode ontstaat de Bauhausstijl. In 1925 verhuisde het Bauhaus naar Dessau, Gropius ontwierp hiervoor een nieuw gebouw. Met de verkiezingen in 1930 kregen de nationaal-socialisten veel meer macht in Duitsland. Onder hun invloed werden alle buitenlandse docen-ten onmiddellijk ontslagen en werden de uitgaven van het Bauhaus zeer beperkt. In 1932 werd het Bauhaus in Dessau gesloten. Mies van der Rohe heropende het Bauhaus in Berlijn als particulier in-stituut. In 1933 werd het Bauhaus echter definitief door de nationaal-socialisten gesloten. De idealen van het Bauhaus zijn wel voortgezet door gevluchte ontwerpers in Amerika en na WOII weer in Europa.

In 1919 werd in Weimar ‘Das Staatliches Bauhaus Weimar’ geopend. De invloed van deze school op het gebied van vorm-geving was zo groot dat de stijl er naar vernoemd is. In 1919 waren Walter Gro-pius, directeur, en Johannes Itten, do-cent, zeer belangrijk voor het Bauhaus. Naar aanleiding van hun ideeën moesten alle studenten eerst een basisjaar volgen. Op deze manier leerden ze veel technieken en leerden ze omgaan met veel verschil-lende materialen. Colleges werden zowel door kunstenaars als handwerkslieden gegeven. In de eerste jaren werden on-der hun invloed ook enkele Arts&Crafts en expressionisme principes gevolgd. Hierdoor werd ambachtelijk handwerk zeer belangrijk. In deze jaren was er dus nog geen sprake van de stijl die later als Bauhaus bekend werd. Dit was ook de reden dat het Bauhaus in deze tijd botste met de Stijl uit Nederland.

Wilhelm Wagenfeld, Tafellamp, 1924

Bauhaus poster

BAUHAUS

Na de Eerste Wereld-oorlog van 1914 tot 1918 trof de wereldcrisis (beurskrach van 1929) Duitsland zeer zwaar. De werkloosheid was enorm en bereikte in 1932 in Duitsland voor die tijd het toppunt van 6 miljoen. In de politiek groeide zowel links als rechts het radi-calisme, het belangrijkste voorbeeld hiervan was de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP) van Adolf Hitler. In 1930 werd de NSDAP de tweede partij van Duits-land. Na de verkiezingen van 1932 werd de NSDAP echter de grootste partij. In korte tijd had Hitler alle coalitiepartners uit-geschakeld en kreeg met de NSDAP de volledige macht in Duitsland.

Hoewel de eerste 8 jaar er geen architectuur werd onder-wezen op het Bauhaus heeft het toch een enorme invloed gehad in de architectuur. Het meest bekende en belangrijk-ste motto van het Bauhaus is: ‘Form follows function’. De be-doeling is dat het ontwerp van het gebouw gekoppeld is aan de functie van het gebouw. De invloed van het Bauhaus is ook nog steeds terug te vinden in het gebruik van geprefabri-ceerde onderdelen en in het functionele ontwerp van vele hedendaagse woningen. Door geprefabriceerde onderdelen kan men heel snel voor veel mensen huizen bouwen.

Josef Albers, theeglas, 1926/1927

Walter Gropius, Fagus-fabriek in Alfeld an der Leine, 1911

Het Metlife gebouw (vroeger PanAm gebouw) in New York, 1963, Emery Roth & Sons, Pietro Belluschi, Walter Gropius

In de Bauhaus stijl is het zeer belangrijk dat structuur en decoratie één werden. Wat producten betreft werd er eerst nog vaak gekozen voor handwerk, maar na enkele jaren wordt het steeds belangrijker dat producten ook machinaal gefabriceerd kunnen wor-den. De producten moesten functioneel, bruikbaar, praktisch en esthetisch zijn. Er werd vooral gekozen voor eenvoudige en lichte vormen. Voor materiaal werd er vaak gekozen voor stalen buizen, glas, gebogen hout, leer en kunststof. Marcel Breuer was de eerste die meubels ging ontwerpen met stalen buizen. Hoewel dit eerst sceptisch werd be-keken vanuit de industrie, is het meubelontwerpen met stalenbuizen ontzet-tend populair geworden. Voor de kleuren van producten werden vaak iets sombere kleuren gekozen: zwart, wit, bruin, grijs en chroom. Primaire kleuren werden sporadisch gebruikt om te accentueren en een iets levendiger uiterlijk te geven.

Nadat de nazi’s aan de macht kwamen vluchtte Gropius naar Londen en werkte daar samen met Maxwell Fry. In 1938 werd hij directeur van de architectuurafdeling van Harvard University. Met een aantal jonge architecten vormde hij in 1945 The Ar-chitects Collaborative (TAC). Dit team onwierp onder andere het bekende PanAm gebouw (1963). Naast zijn werk als architect, theoreticus en pedagoog, hield Gropius zich ook altijd bezig met industriële vormgeving. Hij ontwierp meubelen, gebruiksvoorwerpen, machines en auto’s.

Johannes Itten was een Zwitsers beeldende kunstenaar. In 1912 besloot hij schilder te worden en produceerde abstracte schil-derijen. In 1916 begon hij te Wenen de ‘Ittenschool’ en in 1919 werd hij docent aan het Bauhaus. Zijn grootste invloed op het Bauhaus was het onderwijssysteem met één basisjaar voor alle studenten. Itten verliet het Bauhaus na een conflict over het feit dat hij bij zijn leerlingen belangstelling voor de oosterse filoso-fie trachtte op te wekken. In 1926 opende hij te Berlijn een twee-de ‘Ittenschool’. In 1938 doceerde hij in Amsterdam en daarna werd hij museumdirecteur in Zürich. Itten werd bekend vanwege zijn abstracte kunst. Daarnaast werd hij bekend voor zijn streven om studenten kennis te laten maken met de wetmatigheden van de voorstellingsmiddelen van de beeldende kunsten (bij Itten: kleur en vorm), maar met behoud van de persoonlijke instelling van die studenten.

Marcel Breuer, werd in 1920 student van het Bauhaus, al in 1926 kreeg hij hier de leiding van de afdeling meubelen. Als student van het Bauhaus maakte Breuer zijn eerste tafels en stoelen met poten van stalenbuizen. Later zou hij de eerste zijn die triplex of multiplex tot stoelen zou buigen en vormen. Hij was ook de eerste die aluminium zou gebruiken bij de productie van meubels.

Walter Gropius was directeur van het Bauhaus tot 1928. Hij had enorme invloed op de ontwikkeling van het Bauhaus. “Form follows function” was het motto van zijn ontwerpen. In het begin van zijn carrière was Gropius nog een grote aanhanger van Morris en de Arts&Crafts beweging. Later accepteerde hij in tegenstelling tot Morris wel de techniek. Voor de verhuizing van het Bauhaus naar Dessau ontwierp hij een nieuw gebouw. Het gebouw is strak functioneel ontworpen met gebruik van glaswanden. Enkele andere werken van Gropius zijn: het Theater te Jena (1923) en Ar-beitsamt te Dessau (1927).

ONTWERPERS

Tekening van Itten, 1921 Marcel Breuer, Club-chair B3, 1925

Walter Gropius, Schoolgebouw Bauhaus, 1925-1926

VERKLARING NAAM.

De naam De Stijl is afkomstig van het tijdschrift ‘De Stijl’, dat door Theo van Doesberg in 1917 opgericht werd. Het tijdschrift werd tot en met 1931 uit-gegeven en verspreide de ideeën achter De Stijl. In het tijdschrift was ook het werk van Russische Constructivisten, Dadaïsten en Italiaanse Futuristen te zien. Theo van Doesburg probeerde De Stijl overal te verspreiden. Waardoor, hoewel De Stijl zelf geen grote ontwerpstijl is geworden, ze wel een grote in-vloed had op andere stijlen. In 1921 kreeg Doesburg contact met het Bauhaus in Weimar. Doesburg werd geweigerd als docent. Hij ging zelfstandig ontwer-plessen organiseren in Weimar. Veel studenten van het Bauhaus volgden zijn lessen en zo had De Stijl een grote invloed op de Bauhaus stijl.

KENMERKEN.

Voorstanders van De Stijl wilden hun utopisch ideaal van spirituele harmonie en orde uitdrukken. De kunstenaars van De Stijl streefden naar universele stijl door abstractie en eenvoud. Vormen en kleuren werden terug gebracht naar horizontale en verticale lijenen en de primaire kleuren (geel, rood en blauw) en de neutrale kleuren (wit, grijs en zwart). Later werd ook gebruik gemaakt van diagonale lijnen.

ONTWERPERS.

Gerrit Rietveld’s ontwierp de bekende Rood Blauwe stoel. Deze voldoet aan de ideeën van De Stijl. De stoel werd tentoongesteld in het Bauhaus waar het Marcel Breuers stoel met stalen buizen geïnspireerd zou hebben. Naast meu-bel ontwerper was Rietveld ook een belangrijke Architect.

Piet Mondriaan meende dat kunst bij uitstek geschikt was de achterliggende harmonie te onthullen. Kunst had volgens Mondriaan slechts een tijdelijk functie: “Zolang de schoonheid van het leven nog afwezig is. Naarmate het leven aan evenwicht wint, zal de kunst geleidelijk verdwijnen”. Volgens De Stijl behoorde kunst zich niet te houden met het weergeven van alledaagse tafereeltjes, maar diende de waarheid (orde) uit te beelden. De Stijl koos daarom voor een volledige abstracte kunst en sloot daarbij willekeur uit.

ARCHITECTUUR.

De architectuur voldeed aan veel dezelfde kenmerken als eerder genoemd. Ar-chitectuur in De Stijl werd ook gekarakteriseerd door geometrische vormen, neutrale en primaire kleuren en horizontale en verticale lijnen. Decoratie werd zoveel mogelijk vermeden.

DE STIJL IS EEN NEDERLANDSE MULTIDISCIPLINAIRE BEWEGING, DIE VERNOEMD IS NAAR HET IN 1917 DOOR THEO VAN DOESBURG OPGERICHTE TIJDSCHRIFT ‘DE STIJL’. ER WORDEN VOORAL ABSTRACTE GEOMETRI-SCHE EN SIMPELE VORMEN GEBRUIKT. DE STIJL MAAKT VAAK GEBRUIK VAN NEUTRALE OF PRIMAIRE KLEUREN.

GERRIT RIETVELD, RIETVELD SCHRODER HUIS, 1924

PIET MONDRIAAN

GERRIT RIETVELD, ROOD BLAUWE STOEL, +/- 1925