BASISVAARDIGHEDEN ICTond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/ICT-2007-038.pdfBasisvaardigheden ICT...

BASISVAARDIGHEDEN ICT

BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAARAlle beroepenvelden behalve Kantoor en verkoop

RAAMPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

September 2007VVKSO – BRUSSEL D/2007/7841/038

Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair OnderwijsGuimardstraat 1, 1040 Brussel

Beroepsvoorbereidend leerjaar (BVL) 3 Basisvaardigheden ICT D/2007/7841/038

Inhoud

INLEIDING.......................................................................................................................... 5

1 LEERLINGENGROEP EN BEGINSITUATIE ......................................................... 7

2 VAKOVERSCHRIJDENDE ONTWIKKELINGSDOELEN ICT ................................ 8

3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN ........................................................................ 10 3.1 Basisvaardigheden – voorbereiding op integratie............................................................................10 3.2 Actieve kennismaking.......................................................................................................................10 3.3 Eenvoudige software........................................................................................................................10

4 RAAMPLANDOELSTELLINGEN EN -LEERINHOUDEN..................................... 11 4.1 Kennismaking met computerapparatuur en programma’s...............................................................11 4.2 Algemene vaardigheden en attitudes bij het werken met programma’s ..........................................14 4.3 Bestanden en schijf beheren............................................................................................................15 4.4 Tekstverwerking ...............................................................................................................................17 4.5 Surfen op Internet.............................................................................................................................19 4.6 Creatief tekenen...............................................................................................................................20

5 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN ................................... 22

6 EVALUATIE ......................................................................................................... 23

7 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN ................................................................. 24

8 BIBLIOGRAFIE .................................................................................................... 25

9 VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN ICT VOOR HET BASISONDERWIJS EN DE EERSTE GRAAD VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS (ONTWIKKELINGSDOELEN VOOR DE B-STROOM) ........................................ 26


INLEIDING

In dit raamplan zijn de basisvaardigheden ICT in BVL uitgeschreven. Het aanbrengen van deze basisvaardighe-den is er uitdrukkelijk op gericht ICT vanaf de eerste graad met succes te integreren in alle vakken. Wegens de grote verscheidenheid tussen de scholen, stelt het VVKSO drie scenario’s voor om dit te realiseren: • de basisvaardigheden ICT worden geïntegreerd aangeboden binnen de bestaande beroepenvelden; • de basisvaardigheden ICT worden geïntegreerd aangeboden binnen diverse bestaande vakken; • de basisvaardigheden ICT worden aangebracht als afzonderlijk vak in het complementair gedeelte. Dit raamplan ondersteunt elk van deze scenario’s. Geen van deze scenario’s wordt opgelegd. De school kan eventueel zelf nog een ander scenario uitwerken of een combinatie van de voorgestelde scenario’s toepassen. Bij haar keuze laat de school zich best leiden door de inzet, de motivatie en de voorkennis van de betrokken leraren, door de grote verschillen inzake ICT-voorkennis van de leerlingengroep en door de beschikbare pc-infrastructuur. Ongeacht het gekozen scenario is het van fundamenteel belang dat ALLE leerlingen de basisvaardigheden ICT effectief bezitten op het ogenblik dat ze naar de tweede graad overgaan. Zoniet komen ze daar in de problemen met het vak TV [Specialiteit]/Toegepaste Informatica. Bovendien dient de school er rekening mee te houden dat indien ICT-basisvaardigheden geheel of gedeeltelijk binnen een vak van de basisvorming aangeboden worden, de realisatie van de leerplandoelstellingen van de betrokken vakken niet in het gedrang mag komen. Uit haar ervaring met BVL-leerlingen weet de school dat ze er zorgvuldig over moet waken dat aan de betrokken leerlingen voldoende structuur geboden wordt. Indien de school opteert voor de integratie binnen de beroepen-velden of binnen andere vakken, dient daarvoor extra aandacht opgebracht te worden door alle betrokken lera-ren. We lichten hierna elk van de scenario=s bondig toe. • Geïntegreerd in de beroepenvelden De integratie gebeurt binnen de bestaande leerplannen van de beroepenvelden, die daar voldoende ruimte voor bieden. Deze benadering sluit maximaal aan op de specificiteit van het beroepenveld en op de belangstellings-sfeer van de leerlingen. Er zijn geen structurele wijzigingen aan het lessenrooster nodig. De school werkt het raamplan projectmatig uit. Het is niet de bedoeling het raamplan uit te werken onder de vorm van een vast uur per week. Het is binnen dit scenario evenmin de bedoeling dat de basisvaardigheden toevertrouwd worden aan een afzonderlijke leraar. De integratie van de basisvaardigheden ICT in de beroepen-velden vormt een zeer waardevolle benadering. • Geïntegreerd binnen diverse vakken De basisvaardigheden ICT kunnen eveneens in diverse vakken van de basisvorming geïntegreerd worden. Zo ontstaat een breed draagvlak voor de integratie van ICT binnen deze vakken. Alle betrokken leraren zijn immers verplicht zelf ICT-vaardigheden te verwerven. Er zijn geen structurele wijzigingen aan het lessenrooster nodig. In dit scenario werkt de school aan een projectmatige en gecoördineerde aanpak van het raamplan. Zo vermijdt men een verwaterd en versnipperd aanbod, gekenmerkt door grote verschillen in aanpak en terminologie. Het is niet aan te raden het raamplan uit te werken onder de vorm van een vast uur per week; het is aanbevolen vol-doende flexibel om te gaan met de beschikbare lestijden. Het is binnen dit scenario evenmin de bedoeling dat de basisvaardigheden toevertrouwd worden aan een afzonderlijke leraar. Dit scenario stelt zeer hoge eisen aan de pc-infrastructuur op school. In principe moeten immers alle betrokken vakken kunnen gebruik maken van de computerklas.

6 Beroepsvoorbereidend leerjaar (BVL) D/2007/7841/038 Basisvaardigheden ICT

• Als afzonderlijk vak Op analoge wijze als in 1B kunnen de basisvaardigheden ICT in het vak TV Technologische opvoeding aange-bracht worden. Hier past echter enig voorbehoud: er is een duidelijk onderscheid tussen de basisvaardigheden ICT en de leerinhouden van TV Technologische opvoeding. Technologische opvoeding focust op het technolo-gisch oplossingsproces: leerlingen leren een gegeven probleem oplossen in functie van de beschikbare techno-logie. Het probleemoplossend werken en het ontdekken van technieken en materialen spelen een grote rol. Bij de basisvaardigheden ICT daarentegen is dit aspect veel minder sterk aanwezig; vooral repetitieve werkzaam-heden en kennis van de apparatuur komen er aan bod. De school kan aan deze inhoudelijke tegenspraak tegemoet komen door als vakbenaming AV Exploratie te kiezen. Voor AV Exploratie zijn geen bekwaamheidsbewijzen uitgeschreven. Het vak wordt gelijkgesteld met één van de vakken die in dezelfde graad (in dit geval de eerste graad) onderwezen kunnen worden en waarvoor be-kwaamheidsbewijzen zijn uitgeschreven. De gelijkstelling gebeurt op grond van het bekwaamheidsbewijs van de leraar1). Concreet betekent dit dat u zelf kiest welke leraar het vak geeft (bijvoorbeeld de leraar Technologische opvoeding) en dat u dan als officiële vakbenaming noteert AV Exploratie (TV Technologische opvoeding). Met andere woorden de leraar Technologische opvoeding geeft het vak, maar het vak heet niet Technologische op-voeding. U kunt overigens ook andere leraren aanstellen, simpelweg door tussen haakjes een andere vak-benaming te noteren, bijvoorbeeld AV Exploratie (AV Nederlands) of AV Exploratie (AV Wiskunde). U heeft dus de vrijheid de meest geschikte leraar aan te stellen op basis van voorkennis, motivatie, gevolgde bijscholingen, ... Ook kan men vanaf het schooljaar 2008-2009 AV Informatica of TV Toegepaste informatica als vakbenaming kiezen (dus zonder vermelding van AV Exploratie).

Dit vak maakt geen deel uit van de basisvorming of het beroepenveld. De school dient hiervoor dus één uur van het complementair gedeelte aan te wenden. In de loop van 2006-2007 besliste de Vlaamse overheid over de invoering van vakoverschrijdende eindtermen ICT voor het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs (ontwikkelingsdoelen voor de B-stroom). Deze treden op 1 september 2007 in voege. In dit raamplan vindt u een overzicht van de 10 ontwikke-lingsdoelen ICT, evenals de leerprocesgerichte competenties en attitudes die het verwerven van digitale compe-tentie ondersteunen.

In dit raamplan vindt u geen verwijzingen meer naar het VIA (Vlaams ICT-attest). De zeer kleine impact van het EDCL (European Computer Driving License) en het verzet van het onderwijs tegen bijkomende attesten of certi-ficaten voor delen van de opleiding die in de leerplannen vervat zijn, maken het VIA overbodig. Een leerling die het leerplichtonderwijs met succes beëindigt, heeft immers de basiscompetenties ICT verworven. Deze verwor-venheid hoeft niet meer getest te worden, want ze blijkt uit het diploma of het studiegetuigschrift dat de leerling gekregen heeft. Een leerling die met succes het leerplichtonderwijs afrondt, hoeft dus niet, al dan niet tegen be-taling, een bijkomend certificaat te verwerven om aan te tonen dat hij of zij de ICT-competenties beheerst. Het Verbond zal daarom het VIA-attest niet langer promoten.

Met vragen en reacties omtrent dit raamplan kunt u zich wenden tot [email protected] Met dank aan Don Bosco T.I. (Halle), T.I. Don Bosco (Helchteren), Filip Neri Middenschool (Houthalen), Edugo Campus De Brug (Oostakker), V.T.I. (Waregem), St.-Lambertus Middenschool (Westerlo)

1) Besluit van de Vlaamse regering van 14 juni 1989 betreffende de bekwaamheidsbewijzen, de

weddeschalen, het prestatiestelsel en de bezoldigingsregeling in het secundair onderwijs, art. 10, '2 (Officieuze Codificatie van de Onderwijswetgeving, D. Pers, R. B+OP). U surft naar http://www.ond.vlaanderen.be/wetgeving/. U klikt eerst op Personeel, dan op Bestuurs- en on-derwijzend personeel, opvoedend hulppersoneel, paramedisch personeel en leden van de in-spectiedienst en ten slotte op 14 juni 1989.


1 LEERLINGENGROEP EN BEGINSITUATIE

Dit raamplan voor basisvaardigheden ICT is bestemd voor de leerlingen van het beroepsvoorbereidend leerjaar, voor alle beroepenvelden, met uitzondering van Kantoor en verkoop. In de 1B-klas gebeurt momenteel een exploratieve kennismaking en worden enkele basisvaardigheden aange-bracht binnen het vak Technologische Opvoeding in het verplichte verkenningsgebied Eenvoudig Computerge-bruik. Deze kennismaking is echter te beperkt om op verder te bouwen in het vak Toegepaste informatica van de tweede graad. Een verder doorgedreven praktische initiatie is in het beroepsvoorbereidend leerjaar dus nog ab-soluut noodzakelijk.


2 VAKOVERSCHRIJDENDE ONTWIKKELINGSDOELEN ICT

De vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen ICT (hoofdstuk 9) voor basisonderwijs en eerste graad secundair onderwijs zijn opgezet om van de leerling een competente ICT-gebruiker te maken.

Om dit te realiseren zijn er twee voorwaarden:

• De leerling moet bij zijn ICT-gebruik adequaat kunnen kiezen, reflecteren en zijn handelen bijsturen. Dit omvat:

− zelfstandig leren met behulp van ICT,

− informatie zoeken, verwerken en bewaren langs elektronische weg,

− elektronisch communiceren,

− zelfstandig oefenen met behulp van ICT,

− creatief vormgeven met behulp van ICT,

− informatie voorstellen aan anderen met behulp van ICT.

• De leerlingen moet weten hoe ICT te gebruiken. Dit omvat:

− bewust reflecteren over het eigen ICT-gebruik en dat van anderen,

− bewust omgaan met ICT en

− gepast gebruik van ICT.

De vakoverschrijdende ontwikkelingsdoelen ICT zijn zeer algemeen geformuleerd. Ze vereisen het verwerven van denkprocessen en attitudes om een competente ICT-gebruiker te worden. Om tot deze digitale competentie te komen, moet de leerling een reeks basisvaardigheden ICT beheersen zodat het puur instrumentele gebruik van hard- en software geen sta in de weg is voor leerling en leerkracht.

Hieronder is een niet-limitatieve lijst opgenomen van onderliggende leerprocesgerichte competenties en attitu-des:

• Nadenken over het nut van computergebruik bij het leren.

• Het meest geschikte programma kiezen op basis van criteria in functie van de (leer)opdracht.

• Zich bewust zijn van de gevaren van het werken met een computer.

• Zich bewust zijn van de voordelen van veilig en verantwoord computergebruik.

• Zich bewust zijn van het belang van ergonomisch werken.

• ICT op efficiënte wijze gebruiken om te oefenen.

• ICT op efficiënte wijze gebruiken om te remediëren.

• ICT op efficiënte wijze gebruiken om te leren.

• Efficiënt opzoekstrategieën gebruiken om digitale informatie te verzamelen.

• Zich bewust zijn van auteursrechten (copyright op afbeeldingen, muziek en teksten).

• Opgezochte informatie lezen.

• Kritisch omgaan met digitale informatie.

• Gevonden informatie bewaren.

• Gevonden informatie voor eigen doeleinden aanwenden.

• ICT gebruiken in een creatief proces.

• Efficiënt en doelgericht ICT gebruiken voor digitale communicatie.


• Zich bewust zijn van normen en nood aan helder en correct taalgebruik bij communicatie.

• Eerst nadenken, dan pas handelen.

• Kritisch staan t.o.v. bekomen resultaten.

• Bereid zijn de eigen handeling bij te sturen.

Om de ontwikkelingsdoelen ICT te kunnen realiseren worden basisvaardigheden van de leerlingen verwacht die deze nog niet of in onvoldoende mate bezitten. De doelstellingen in dit raamplan vormen daarom een minimale basis waarmee de ontwikkelingsdoelen ICT over de vakken heen kunnen gerealiseerd worden. Het raamplan ICT beschrijft de technische en instrumentele vaardigheden die de leerling moet bezitten om binnen de vakken op een correcte en efficiënte manier ICT te gebruiken bij het leren en oefenen. De doelstellingen van dit raam-plan zijn dan ook een eerste stap in de verwerking van de ontwikkelingsdoelen ICT.


3 ALGEMENE DOELSTELLINGEN

3.1 Basisvaardigheden – voorbereiding op integratie

De huidige maatschappelijke verspreiding van de moderne ICT-toepassingen impliceert een vroegere confronta-tie van de leerlingen met de mogelijkheden van ICT. Zo moeten ook de leerlingen van de eerste graad in de B-stroom vooral basisvaardigheden verwerven, die nodig zijn bij het praktisch gebruik van de computer.

3.2 Actieve kennismaking

In het beroepsvoorbereidend leerjaar is het noodzakelijk dat deze leerlingen handiger worden in het praktisch gebruik van ICT-apparatuur en de manipulatie van programma=s. Het is hier niet de kennis die primeert, wel moeten ze al doende leren: de computer en een programma starten, het toetsenbord efficiënt bedienen, weten om te springen met muis en printer, kiezen uit een menu, vensters manipuleren ... Zo krijgen ze een degelijke voorbereiding om te kunnen werken met gangbare softwarepakketten in het vak Toegepaste informatica van de tweede graad.

3.3 Eenvoudige software

Aan de hand van eenvoudige software worden deze leerlingen op een actieve manier voorbereid op het gebruik van meer gecompliceerde vakgerichte programma=s en geleidelijk wordt hun zelfvertrouwen en zelfredzaamheid bij het gebruik van ICT-apparatuur opgebouwd.


4 RAAMPLANDOELSTELLINGEN EN -LEERINHOUDEN

Deze basisdoelstellingen en -leerinhouden gelden voor alle beroepenvelden, behalve voor Kantoor en verkoop. De schuingedrukte items zijn uitbreidingsdoelstellingen en -inhouden.

4.1 Kennismaking met computerapparatuur en programma’s

RAAMPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

4.1.1 Weten dat er verschillende soorten computers be-staan en de belangrijkste kenmerken ervan omschrij-ven.

– Onder andere mainframe computers, pc=s, laptopcomputers

4.1.2 De begrippen computersysteem, apparatuur en pro-grammatuur omschrijven en hun onderling verband toelichten.

– Computersysteem, apparatuur, pro-grammatuur

4.1.3 De hoofdfuncties van een gegevensverwerkend pro-ces kennen en toelichten en in een schema voorstel-len

– Invoer, verwerking, opslag, uitvoer

4.1.4 De belangrijkste onderdelen van een computersys-teem aanwijzen, benoemen en in verband brengen met de hoofdfuncties van het gegevensverwerkend proces.

– Systeemeenheid en belangrijkste randapparaten

4.1.5 Computersystemen vergelijken op basis van enkele belangrijke kenmerken.

– Processortype, klokfrequentie, capaci-teit van werkgeheugen en van harde schijf

4.1.6 Het begrip randapparatuur toelichten. Van de belang-rijkste randapparaten de functie en het gebruik ken-nen.

– Toetsenbord, muis, beeldscherm, diskettestation, harde schijf, cd-een-heid, dvd-eenheid, printer, …

4.1.7 Het verschil toelichten tussen een besturingssysteem en toepassingssoftware.

– Besturingssysteem versus toepas-singssoftware

4.1.8 De computer correct starten en afsluiten. Als gebrui-ker correct aanmelden en afmelden.

4.1.9 Een programma starten en afsluiten. Meerdere pro-gramma’s gelijktijdig open houden. Tussen geopende programma’s schakelen.

– Starten en afsluiten van programma’s

4.1.10 Zeer eenvoudige probleemsituaties bij het starten of het afsluiten herkennen en de gepaste acties onder-nemen om het probleem op te lossen.

– Bijvoorbeeld scherm niet ingescha-keld, diskette in diskettestation, cd in cd-eenheid

4.1.11 Zeer eenvoudige noodoplossingen toepassen, indien een programma vastloopt.

– Bijvoorbeeld Ctrl-Alt-Del, reset, uit/aanschakelen


LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

DIDACTISCHE WENKEN

Het is niet de bedoeling encyclopedische kennis op te bouwen of in te gaan op technische details. Theoretische lessen moeten zoveel mogelijk vermeden worden; het is wenselijk dat de leerlingen zo veel mogelijk achter de computer plaatsnemen.

4.1.12 De meldingen en aanduidingen op het scherm lezen, beoordelen en desgevallend opvolgen.

– Statusbalk. Dialoogvenster. Berichten. Foutmeldingen

4.1.13 Toelichten waarom programma’s en bestanden op een permanente gegevensdrager bewaard worden en vóór het gebruik in het werkgeheugen geladen moe-ten worden.

– Laden van programma’s en bestanden

4.1.14 Aandacht opbrengen voor de hedendaagse evolutie van computerapparatuur.

– Evolutie van computerapparatuur

4.1.15 Een attitude van zorgzaamheid ontwikkelen voor computer en randapparatuur.

– Zorgzaamheid

4.1.16 Zorg dragen voor de gegevensdragers. De risico’s kennen waaraan deze bloot staan.

– Krassen, stof, warmte, vochtigheid, mechanische druk, nabijheid van magnetische velden

4.1.17 De onderdelen van een venster kennen en gebruiken. – Titelbalk, werkbalk, menubalk, status-balk, schuifbalk, taakbalk

4.1.18 Vensters manipuleren. – Activeren, minimaliseren, maximalise-ren, vergroten, verkleinen, verplaatsen

4.1.19 Een bestand openen en sluiten. – Openen en sluiten van bestanden

4.1.20 Een bestand vanuit een toepassing geheel of gedeel-telijk afdrukken. Het verloop van de drukopdracht op-volgen. Een drukopdracht annuleren en verwijderen.

– Afdrukken. Afdrukbeheer

4.1.21 De printer bedienen, eenvoudige problemen detecte-ren en oplossen.

– Eenvoudige problemen zoals geen papier aanwezig, niet on line, inktpa-troon of toner leeg…

4.1.22 Efficiënt kopiëren, knippen en plakken. – Kopiëren, knippen, plakken

4.1.23 Een bewerking ongedaan maken.

4.1.24 Het beeldscherm instellen voor optimaal gebruik. – Kantelhoek, helderheid, contrast

4.1.25 Enkele elementaire regels kennen en toepassen be-treffende een ergonomisch correcte houding.

– Onder meer zithouding, positie van de handen, overbelasting van spieren en gewrichten


4.1.1 De leerinhoud over soorten computers is geen doel op zich, maar dient steeds gezien te worden in rela-tie tot het gebruik dat de leerlingen ervan zullen maken, dus met de klemtoon op functionele kennis. Steeds dezelfde terminologie gebruiken, waar mogelijk Nederlandstalige termen.

4.1.2 Het is noodzakelijk deze leerstof concreet te behandelen, met behulp van de computer. Bij de bespre-king van de bouw van de computer en de randapparatuur is de aanwezigheid van deze apparatuur on-ontbeerlijk. Het gebruik van multimediaal didactisch materiaal is aanbevolen.

4.1.3 Deze hoofdfuncties uitsluitend toelichten met concrete voorbeelden bij een computer.

4.1.4 Onder meer: − Invoer: toetsenbord, muis; − verwerking: systeemeenheid; − opslag: harde schijf, disket-testation, cd-speler, dvd-speler; − uitvoer: printer. Enkel omschrijven voor welke functie elk onderdeel gebruikt wordt, niet ingaan op de werking ervan. Correcte Nederlandse terminologie gebruiken, rekening houden met de voorkennis van sommige leerlingen.

4.1.5 De klemtoon ligt op het kunnen vergelijken, niet op de technische detail. Snobisme aan de kaak stellen.

4.1.6 Beperken tot terminologie van de aanwezige apparatuur, zeker niet ingaan op de technische werking van de apparaten. Aandacht vragen voor lade van cd- of dvd-lezer, positie van de cd of dvd, invoer van diskettes of andere verwisselbare schijven in het juiste station.

4.1.8 Aandachtig volgen van het opstart gebeuren van een pc: tellen geheugen, piepsignalen, mogelijke post-berichten, aandacht voor meldingen over herstelmogelijkheden na verkeerd afsluiten. Tevens de aan-dacht vestigen op de gevolgen van het aan- en afmelden en op het gevaar voor beschadiging van be-standen als gevolg van foutief afsluiten.

4.1.9 Controleren of de leerlingen de programma’s correct afsluiten. Wijzen op de risico’s van het foutief afslui-ten van een programma. Niet meer dan twee programma’s tegelijkertijd openen, bijvoorbeeld een tekst-verwerker en een webbrowser. Vermijden dat hetzelfde programma meer dan één keer gestart wordt.

4.1.10 De zelfredzaamheid van de leerling bevorderen. De leerling dient systematisch te werk te gaan: symp-tomen herkennen, mogelijke oorzaken vaststellen en eventuele remedies toepassen.

4.1.11 De zelfredzaamheid bevorderen. De gradatie van enkele eenvoudige ingrepen beklemtonen.

4.1.12 Leren selecteren wat belangrijke informatie is, met het oog op zelfredzaamheid. Extra aandacht opbren-gen voor waarschuwingen van het systeem, bijvoorbeeld bij het verwijderen of overschrijven van be-standen.

4.1.14 Aanleggen van een documentatiemap.

4.1.15 Aandacht vragen voor kwetsbare onderdelen: voeding, lade van cd-speler, pinnetjes van stekkers, net-werkkabels, …

4.1.16 Attitude van zorgzaamheid nastreven.

4.1.18 Het leren manipuleren van vensters is geen doel op zich, maar moet uitdrukkelijk in functie staan van het overzichtelijk organiseren van het bureaublad.

4.1.20 Vermijden dat leerlingen prutsen aan de printerinstellingen. Eén pagina of een bepaalde selectie uit de tekst afdrukken.

4.1.23 Deze mogelijkheid niet zien als een alibi voor ondoordacht knippen en wissen.


ONTWIKKELINGSDOELEN ICT

Volgende ontwikkelingsdoelen ICT steunen op de doelstellingen die in dit hoofdstuk aan bod komen: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 en 10.

4.2 Algemene vaardigheden en attitudes bij het werken met programma’s

DIDACTISCHE WENKEN

4.2.1 Geen theorie, alleen praktische oefeningen.

4.2.3 Altijd de meest geschikte toetsen gebruiken voor de cursorverplaatsingen. Met deze toetsen moeten ze vlot leren omgaan. De werking van deze toetsen moeten ze in de vingers krijgen door veelvuldig gebruik.


4.2.1 Het toetsenbord met aanvaardbare vlotheid gebrui-ken.

– Toetsenbord

4.2.2 De navigatietoetsen en veel gebruikte speciale toet-sen met een aanvaardbare vlotheid gebruiken.

– Pijltjes, PgUp, PgDn, Home, End…Esc, Enter, Tab, F1, Backspace, Ins, Del, ShiftLock, NumLock, Shift, Alt, AltGr, Ctrl…

4.2.3 Veel gebruikte tekens genereren met een toetsen-combinatie.

– Bijvoorbeeld á, ó, ê, ë, @, \, i

4.2.4 Courante muistechnieken vlot en efficiënt uitvoeren. – Muisaanwijzer correct positioneren, linksklikken, rechtsklikken, dubbelklik-ken, slepen, schuifbalken hanteren, tekstblokken markeren, scrollen

4.2.5 Aandacht hebben voor de vorm van de muisaanwijzer en in een aantal gevallen de betekenis ervan kennen.

– Muisaanwijzer

4.2.6 Actief gebruik maken van de courante interactiemoge-lijkheden van een softwarepakket.

– Menu’s, pictogrammen, knoppen, tab-bladen, dialoogvensters, snelmenu’s

4.2.7 De belangrijkste types van gegevensinvoer gebruiken. – Tekstvakken, afvinkvakjes, keuzerond-jes, keuzelijsten

4.2.8 Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulp-middelen.

– Bijvoorbeeld ingebouwde helpfunctie, handleiding

4.2.9 Zelfredzaamheid ontwikkelen, teneinde zelfstandig oplossingen te realiseren.

– Zelfredzaamheid

4.2.10 Enkele elementaire regels kennen en toepassen be-treffende de ergonomisch verantwoorde inrichting van de werkplek.

– Onder meer afstand tot het scherm, plaats van het toetsenbord, lichtweer-spiegeling in het beeldscherm, tegen-licht, afstelling van de stoel


4.2.4 Vooral praktische oefeningen, om door ervaring een goede bewegingscoördinatie te verwerven. Ernaar streven in alle omstandigheden de cursor zo efficiënt mogelijk te verplaatsen.

4.2.5 Onder meer pijltje, balkje, handje, zandloper.

4.2.6 Sommige besturingselementen zijn niet altijd actief. Ernaar streven de meest geschikte werkwijze toe te passen.

4.2.8 Zowel contextgevoelige help als algemene helpfuncties. De klemtoon ligt op ‘spontaan’. De zelfred-zaamheid van de leerlingen bevorderen. Vermijden dat leerlingen te lang blijven zoeken.

4.2.10 Attitudes in verband met ergonomie worden enkel verworven als de leerlingen er systematisch en dage-lijks op gewezen worden!



4.3 Bestanden en schijf beheren


4.3.1 Een bestand bewaren onder een betekenisvolle naam.

– Naamgeving van nieuwe bestanden. Be-waren onder dezelfde naam of onder een andere naam, in dezelfde map of in een andere map

4.3.2 Een preventieve houding ontwikkelen ten aanzien van het verlies van gegevens. Alert zijn voor het geregeld veilig opslaan van bestanden.

– Back-up. Automatisch bewaren van be-standen

4.3.3 De belangrijkste media voor de permanente opslag van gegevens kennen en gebruiken.

– Harde schijf, diskette, cd, dvd

4.3.4 Inzicht hebben in de logische organisatie van een harde schijf(volume).

– Mappen en submappen

4.3.5 Weten dat een map actief gemaakt moet worden vooraleer men ermee kan werken. De actieve map herkennen. Elementaire bewerkingen met mappen uitvoeren.

– Onder meer een map activeren

– Onder meer een map creëren, verwijde-ren

4.3.6 Efficiënt navigeren binnen de organisatiestructuur van een schijf.

4.3.7 Het belang van een goede organisatie van een harde schijf inzien.


DIDACTISCHE WENKEN

4.3.1 Korte, eenduidige en relevante naamkeuze. Spaties en diakritische tekens in de naam vermijden.

4.3.2 Spontaan veiligheidskopieën maken. Gegevens kunnen verloren gaan om verschillende redenen: de harde schijf is gecrasht, een bestand is per vergissing verwijderd of overschreven, een virus is binnen-gedrongen, …

4.3.3 Niet op encyclopedische wijze benaderen, maar op functionele wijze: welke gegevensdrager wordt waarvoor gebruikt?

4.3.4 Voorstelling van mappen en submappen door middel van pictogrammen. De leerlingen moeten inzien dat bestanden in een hiërarchische structuur kunnen worden opgeslagen. De attitude ontwikkelen om orde en systematiek na te streven. Altijd naar dezelfde schijf of map laten wegschrijven en er de bestan-den kunnen terugvinden is hier vooral belangrijk.

4.3.5 De klemtoon ligt op het foutloos uitvoeren met een aanvaardbare vlotheid. Wijzen op de gevaren van het verwijderen van mappen waarvan men de functie niet kent. Liever nog niet werken op de harde schijf: mogelijke oefeningen inzake het maken en verwijderen van mappen worden veiligheidshalve op een dis-kette uitgevoerd.

4.3.6 In beperkte mate navigeren op een permanente gegevensdrager: bijvoorbeeld veranderen van schijf-eenheid of van map. Het gaat dan vooral om navigeren binnen een beperkt deelgebied van de harde schijf. De leerlingen hoeven zeker niet de volledige structuur van de harde schijf te doorlopen.

4.3.7 De attitude ontwikkelen om orde en systematiek na te streven.




4.4 Tekstverwerking

DIDACTISCHE WENKEN

4.4.2 Opmaakkenmerken steeds hanteren in functie van een aantrekkelijke en overzichtelijke lay-out. Kitsche-righeid en overdrijving vermijden.

4.4.4 Wijzen op de gevaren van ‘alles vervangen’.

4.4.5 Vermijden dat de leerlingen tijdens de les langdurig typen. Uitsluitend zinvolle, korte teksten laten inty-pen. Symbolen en pictogrammen zoals, ±, €, £, √,…

4.4.6 Vermijden dat de leerlingen alle cursorverplaatsingen uitsluitend met de pijltjes uitvoeren.


4.4.1 Tekstentiteiten maken, herkennen en selecteren. – Tekstentiteiten zoals teken, woord, regel, alinea, pagina

– Scheidingstekens zoals spatie, regel-einde, alinea-einde, pagina-einde

4.4.2 Enkele belangrijke opmaakkenmerken op het ni-veau van teken, alinea en pagina kennen en her-kennen, en deze vlot en efficiënt toewijzen en on-gedaan maken. De opmaak van een tekstfragment kopiëren.

– Onder meer lettertype, lettergrootte

– Letterweergave (vet, onderstreept, cur-sief)

– Centreren, links uitlijnen, uitvullen

4.4.3 Eenvoudige tekstwijzigingen uitvoeren. – Tussenvoegen, overschrijven, wissen

4.4.4 Tekstfragmenten in een document zoeken en eventueel vervangen. Zich bewust zijn van de risi-co’s, verbonden aan automatisch zoeken en ver-vangen.

– Zoeken en vervangen (manueel en auto-matisch)

4.4.5 Tekst met aanvaardbare vlotheid invoeren. – Inclusief veel gebruikte symbolen

4.4.6 De cursor op efficiënte wijze naar een bepaalde plaats in het document verplaatsen.

– Onder meer naar vorig of volgend scherm, naar vorige of volgende pagina, naar begin of einde van de tekst

4.4.7 Een afbeelding in een tekst inlassen en eenvoudi-ge aanpassingen aan de lay-out aanbrengen.

– Onder meer vergroten, verkleinen, ver-plaatsen, tekstomloop aanpassen

4.4.8 Het belang inzien van een afgewerkte vormgeving.

4.4.9 Zin voor nauwkeurigheid nastreven bij het typen van teksten.

4.4.10 Creatieve zin nastreven bij de lay-out van teksten.


4.4.7 Het werken met figuren is zeer motiverend voor leerlingen.

4.4.9 Vanaf het begin ook reeds de BIN-normen voor teksten toepassen, onder meer in telefoonnummers.




4.5 Surfen op Internet


4.5.1 Weten dat pc=s met elkaar in een netwerk verbon-den kunnen zijn. Enkele voordelen en enkele risi-co’s noemen van het verbinden van computers in een netwerk.

– Netwerken

4.5.2 Het onderscheid kennen tussen lokale en wereld-wijde netwerken.

– Lokale en wereldwijde netwerken

4.5.3 Het begrip Internet en enkele mogelijkheden ervan eenvoudig toelichten.

– Internet. Bijvoorbeeld: surfen

– Mailen, chatten, downloaden; vi-deoconferentie, telewerken, tele-bankieren

4.5.4 De functie van een dienstenleverancier (provider) toelichten. Enkele voorbeelden van Internetdien-sten beschrijven.

– Provider

– Bijvoorbeeld www, e-mail, ftp, irc

4.5.5 De functie van een webbrowser omschrijven. – Webbrowser

4.5.6 De belangrijkste hulpmiddelen van een browser functioneel gebruiken bij het navigeren.

– Navigatieknoppen, favorieten, ge-schiedenis

4.5.7 Met behulp van een browser surfen op het web. Webpagina’s afdrukken.

– Surfen, hyperlinks

4.5.8 Een kritische houding aannemen tegenover de gevonden informatie.

– Betrouwbaarheid van de informatie in vraag stellen

4.5.9 Een internetadres herkennen en gebruiken om een internetlocatie op te zoeken. De componenten van een internetadres toelichten.

– Domeinnaam, internetadres (url)

4.5.10 De gevolgen kennen van het binnendringen van virussen in een computersysteem, een preventieve houding ontwikkelen ten aanzien van de versprei-ding van virussen en weten hoe gepast te reage-ren bij de confrontatie met een virus.

– Virussen

4.5.11 Een correcte houding ontwikkelen ten aanzien van de auteursrechtelijke aspecten van software en van digitaal tekst-, beelden geluidsmateriaal.

– Auteursrechtelijke aspecten, onder meer op het Internet


DIDACTISCHE WENKEN 4.5.1 Lokaal netwerk, het Internet. Beperken tot terminologie. Niet ingaan op historische, technische of com-

merciële aspecten.

4.5.3 Geen theoretische bagage, wel praktische kennis. Niet ingaan op historische, technische of commerciële aspecten.

4.5.6 Aandacht opbrengen voor het doelgericht navigeren. Niet lukraak klikken maar doelgericht gebruik ma-ken van de hyperlinks op een webpagina.

4.5.7 Liefst ook oefenen binnen andere vakken zoals Nederlands, Frans, Biologie, …

4.5.8 De klemtoon ligt vooral op de attitudevorming.

4.5.9 Niet ingaan op technische details (bijvoorbeeld niet ingaan op het verband tussen url en IP-adres). Be-handeling van suffixen beperken (bijvoorbeeld .com, .be).

4.5.10 De nadruk ligt vooral op de attitudevorming: altijd alert zijn om geen virussen binnen te krijgen!

4.5.11 Legaal softwaregebruik stimuleren. Het onrechtmatig kopiëren van computerprogramma’s, beelden, muziekbestanden, films e.d. ontraden en ontmoedigen. Aandacht voor bronvermelding en toestemming van de auteur. Klemtoon ligt vooral op de attitudevorming.



4.6 Creatief tekenen


4.6.1 De betekenis kennen van de gebruikte pictogram-men van de tekenwerkset

– De tekenwerkset

4.6.2 De creativiteit van de leerling stimuleren

4.6.3 Een tekening of delen ervan bewerken, vergroten, verkleinen, verplaatsen, spiegelen.

– Selecteren, selecties verplaatsen, kopiëren, vergroten, verkleinen

4.6.4 Tekeningen maken met lijnen, ellipsen rechthoe-ken en veelhoeken.

– De tekenwerkset

– Kleurenpalet en lijndikte

4.6.5 Tekst aanbrengen in een tekening en het lettertype instellen.

– Tekstgereedschap, lettertype


DIDACTISCHE WENKEN

3.6.3 Eerst tekeningen inladen, aanpassen en opslaan, later pas zelf nieuwe tekeningen maken en bewaren.




5 ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

De leerplanonderdelen weerspiegelen geen chronologische volgorde. De basisvaardigheden worden aangebracht aan de hand van moderne eenvoudige software, met voorbeelden uit hun eigen leef- en beroepswereld. Het praktisch gebruik van de computer staat hierbij centraal. $ Leerlingen uit het BVL zijn sterk aan het concrete gebonden. Daarom zal het verwerven van de basisvaar-

digheden het best geschieden aan de hand van voorbeelden die eigen zijn aan hun leefwereld en interesse-sfeer of aan de beroepsopleiding die ze volgen. Samenwerking met de leraar praktijk en/of technologie is hierbij sterk aangewezen.

$ Leerlingen uit het BVL leven sensitief: ze begrijpen met de zintuigen. In dit verband is het gebruik van elek-

tronische dia=s belangrijk om het lesgebeuren aanschouwelijk voor te stellen. $ BVL-leerlingen zijn ontmoedigd als ze bij hun inspanningen geen direct resultaat zien. Om die reden is het

afdrukken van hun eigen teksten en tekeningen een must. $ Leerlingen uit het BVL zijn nerveuzer en prikkelbaarder dan hun leeftijdgenoten uit de A-stroom. Ze kunnen

zich niet lang op hetzelfde concentreren. Daarom moet het typewerk beperkt blijven: de computerles mag immers geen les dactylo zijn. Hou het dus bij korte teksten met korte zinnen. Stimuleer het gebruik van de muis bij menukeuzen en blokbewerkingen.

$ Door het bijhouden van een klassikale documentatiemap wordt de interesse van de leerlingen voor ICT ge-

stimuleerd. Hierin kunnen niet alleen teksten en gegevens over de nieuwste ontwikkelingen maar ook artike-len over de sociaal-economische impact van de nieuwe informatietechnologie bewaard worden. Uiteraard worden die artikelen klassikaal besproken.

$ De leerlingen werken het liefst alleen aan een computer (maximaal per twee).


6 EVALUATIE

$ Bij leerlingen uit het BVL is het kunnen belangrijker dan het kennen. Definities en redeneringen zijn niet aan hen besteed. Het zijn doe-leerlingen. Daarom moet het praktisch gebruik van de computer centraal staan: de leerlingen verwerven de nodige basiskennis over informatica via het gebruik van de computer. Dat impliceert ook dat de psychomotorische en affectieve doelstellingen primeren boven de cognitieve doelstellingen.

$ De leerlingen worden bij voorkeur permanent geëvalueerd. Daardoor is een aparte toets tijdens de periode

van de summatieve toetsen overbodig. Bij permanente evaluatie doet de leraar er goed aan vooraf een lijst samen te stellen van de vaardigheden en attitudes waarop er zal geëvalueerd worden en met elke vaardig-heid of attitude een beoordelingswijze te associëren, teneinde de mate waarin de leerling deze doelstellingen verworven heeft, zo nauwkeurig mogelijk te evalueren.

$ Periodiek dienen de leerlingen te bewijzen dat zij bepaalde basisbegrippen, -vaardigheden en -attitudes ver-

worven hebben. Dat gebeurt dan het best aan de hand van enkele korte praktische proeven, waarbij de leer-ling gebruik mag maken van zijn handboek en/of persoonlijke nota=s. De mate waarin de leerling zelfred-zaamheid verworven heeft, is immers een belangrijk element bij het meten van zijn vorderingen.

$ De leraar streeft naar een evaluatie waarbij de leerlingen thuis niet over een computer moeten beschikken:

geen overdreven aandacht voor technische kneepjes. Het bezit van een pc thuis mag niet bepalend zijn voor het al dan niet geslaagd zijn van een leerling.

$ Evalueer niet het memoriseren van menu=s, commando=s, toetsencombinaties, helpfuncties ... maar wel de

zelfredzaamheid van de leerling. $ Evaluatie wordt niet gebruikt als orde- of tuchtmaatregel. $ Tot de leerlingendocumenten die bewaard moeten worden met het oog op een schooldoorlichting door de

onderwijsinspectie behoren ook de werkstukken die een leerling op diskette of op een andere gegevensdra-ger realiseert. Concreet betekent dit dat van álle regelmatige leerlingen alle werkstukken (zowel op papier als in digitale vorm) bewaard moeten worden die (mede) de basis gevormd hebben voor de studiebekrachtiging en dat van 3 regelmatige leerlingen naar keuze per leerjaar en per structuuronderdeel álle werkstukken be-waard moeten worden. De bewaringsduur van de werkstukken is beperkt tot het lopend schooljaar en het vo-rig schooljaar. Vanzelfsprekend dient de school er eveneens voor te zorgen dat de bewaarde werkstukken achteraf nog gelezen kunnen worden, ook indien de school overgestapt is op andere computersystemen, ge-gevensdragers of softwarepakketten.


7 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN

De leerstof wordt bij voorkeur aangeboden in een computerklas. Deze is uitgerust met een voldoende aantal pc=s in netwerk. Per pc zit bij voorkeur slechts één leerling. De pc=s zijn geschikt om vlot te werken met de beschikba-re software. De aanwezigheid van een projectiesysteem voor computerbeelden is sterk aanbevolen. De leerlingen dienen hun uitgevoerde opdrachten soms af te drukken. Dit moet vlot kunnen gebeuren in de klas. In functie hiervan heeft de school het aantal en het type printer(s) in de computerklas vastgelegd. De school heeft een internetaansluiting, zodat alle leerlingen van een klas vlot en tegen aanvaardbare snelheden kunnen gebruikmaken van de mogelijkheden van het internet. Het werken met een grafische gebruikersinterface (zoals bijvoorbeeld in Windows en Macintosh standaard inge-bouwd is) is verplicht. De school kiest zelf de software waarmee gewerkt wordt. De gebruikte softwarepakketten moeten actueel en tevens toereikend zijn om de doelstellingen te realiseren en de leerinhouden te verwerven. Het is nuttig dat de leraar en de leerlingen kunnen beschikken over enkele vaktijdschriften, documentatie en naslagwerken.


8 BIBLIOGRAFIE

In de handel zijn talloze werken over computers, computertoepassingen, programmatuur e.d. te verkrijgen. Deze werken zijn vaak in het Nederlands en van redelijk goede kwaliteit. Aangezien een literatuurlijst informatica zeer snel veroudert, worden hier geen concrete boeken vermeld. Voor software kan men zowel terugvallen op de oorspronkelijke handleidingen bij de pakketten als op handboe-ken, beginnerscursussen en naslagwerken die door derden worden geproduceerd. Toch geldt hier een waar-schuwing. Deze boeken zijn geschreven met het oog op het (meestal zeer grondig) aanleren van een software-pakket. Het raamplan BVL heeft echter andere doelstellingen, namelijk vooral het praktisch leren gebruiken van de software. Bij het hanteren van de documentatie dient de leraar voor dit onderscheid op zijn hoede te zijn. Op de websites van het VVKSO (http://www.vvkso.be) en van de diocesane begeleidingsdiensten vindt men uitgebreide informatie over de didactische aspecten van ICT en de toepassing ervan binnen andere vakken. De wettelijke ergonomische vereisten voor het werken met computers worden beschreven in het KB van 27 au-gustus 1993 betreffende Het werken met beeldschermapparatuur (BS van 7 september 1993) en in de Vijfde Bijzondere Richtlijn van de Raad van de Europese Gemeenschappen (90/270/ EEG d.d. 29 mei 1960). Bij de keuze van het handboek laat de leraar zich leiden door het pedagogisch concept, het profiel van deze leerlingen en de leerplandoelstellingen.


9 VAKOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN ICT VOOR HET BASISONDERWIJS EN DE EERSTE GRAAD VAN HET SECUNDAIR ONDERWIJS (ONTWIKKELINGSDOELEN VOOR DE B-STROOM)

Met ingang van 1 september 2007 zijn de vakoverschrijdende eindtermen ICT in voege in het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs. Er zijn 10 eindtermen geformuleerd. De eerste 8 eindtermen zijn gemeenschappelijk voor het basisonderwijs en de eerste graad van het secundair onderwijs. De laatste 2 eind-termen zijn uitsluitend voor de eerste graad van het secundair onderwijs.

Eindtermen ICT voor het basis- en de eerste graad van het secundair onderwijs (ontwikkelingsdoelen voor de B-stroom):

1 De leerlingen hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

2 De leerlingen gebruiken ICT op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier.

3 De leerlingen kunnen zelfstandig oefenen in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

4 De leerlingen kunnen zelfstandig leren in een door ICT ondersteunde leeromgeving.

5 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om eigen ideeën creatief vorm te geven.

6 De leerlingen kunnen met behulp van ICT (SO: voor hen bestemde) digitale informatie opzoeken, ver-werken en bewaren.

7 De leerlingen kunnen ICT gebruiken bij het voorstellen van informatie aan anderen.

8 De leerlingen kunnen ICT gebruiken om op een veilige, verantwoorde en doelmatige manier te com-municeren.

Eindtermen ICT voor de eerste graad van het secundair onderwijs (ontwikkelingsdoelen voor de B-stroom):

9 De leerlingen kunnen afhankelijk van het te bereiken doel adequaat kiezen uit verschillende ICT-toepassingen.

10 De leerlingen zijn bereid hun handelen bij te sturen na reflectie over het eigen en elkaars ICT-gebruik.

BASISVAARDIGHEDEN ICTond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/ICT-2007-038.pdfBasisvaardigheden ICT...

Documents

Transcript of BASISVAARDIGHEDEN ICTond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/ICT-2007-038.pdfBasisvaardigheden ICT...