Basis farmacologie van glucocorticoiden

Dr Frederike Engels ziekenhuisapotheker, klinisch farmacoloog i.o.

NVK - 19 juni 2019

Inhoud

25-6-2019 2

I Fysiologie - Cortisol

II Klinische Farmacologie - Systemische glucocorticoiden

Fysiologie: HPA-as

25-6-2019 3

tekst

Adrenal cortex

25-6-2019 4

Circadiaans ritme

25-6-2019 5

Circadiaans ritme

25-6-2019 6

Fysiologische effecten cortisol

25-6-2019 7

Metabole effecten ‘Stress’ hormoon

Cortisol stress hormoon

25-6-2019 8

https://aneskey.com/common-endocrinopathies-in-the-pediatric-intensive-care-unit

Werkingsmechanisme

25-6-2019 9

http://tmedweb.tulane.edu/pharmwiki : Glucocorticoid pharmacology

1

2

3

4 5

6

Farmacologie: anti-inflammatoire geneesmiddelen

25-6-2019 10

2 soorten: 1. Steroids 2. Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs)

Synthetische glucocorticoid – steroid structuur

25-6-2019 11

OH-groep bij C11 Hogere specificiteit voor GR & langere bezetting Lipofiliteit ↑

Werkingsmechanisme glucocorticoiden

25-6-2019 12

- Remming synthese pro-inflammatoire mediatoren (Macrofagen, eosinofielen, mestcellen, lymfocyten, dendritische cellen) - Remming synthese pro-inflammatoire cytokines (TNF-alfa, IL’s; IFN) - Stimulatie van synthese van Annexin A1 (remming fosfolipase A2)

Farmacologisch gebruik glucocorticosteroiden

25-6-2019 13

Medicamenteuze behandeling (immuunosuppressief; anti-inflammatoir) Substitutie/suppletie (fysiologische / stress dosis)

Farmacologisch gebruik glucocorticoiden

25-6-2019 14

Becker DE; Anesth Prog. 2013. Basic and Clinical Pharmacology of Glucocorticoids (pmid 23506281)

Glucocorticoiden - Indeling

25-6-2019 15

Equivalent potency (mg) Duration of action / effect (HPA-as onderdrukking): ‘short / intermediate / long acting’ Mineralocorticoid potency

Williams DM; Respir Care 2018. Clinical Pharmacology of Corticosteroids (pmid 29794202)

Eigenschappen – Farmacotherapeutisch Kompas

25-6-2019 16

https://www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/groepsteksten/corticosteroiden__systemisch#vergelijken

Corticosteroid (systemisch)

Plasma halfwaarde tijd Biologische halfwaarde tijd (uur)

Opmerking

Short Cortison Ca 30 min; 90 min

(hydrocortison) 8-12* Gemetaboliseerd tot

hydrocortison

Hydrocortison 90 min 8-12 Intermediate Methylprednisolon 1,8-2,5 u 12-36

Prednisolon 2-4 u 12-36 Prednison 2-4 u 12-36 u Gemetaboliseerd tot

prednisolon

Long Dexamethason 3-6 u 36-72 u Betamethason >5u 36-54 u

Bijwerkingen: HPA-as onderdrukking

25-6-2019 17 http://tmedweb.tulane.edu/pharmwiki : Glucocorticoid pharmacology

1 2

3

Bijwerkingen: HPA-as onderdrukking

25-6-2019 18

Gerelateerd aan:

Keuze glucocorticosteroid (kort/middellang/lang werkend) Duur (chronisch vs kort) Dosis (verdeling over de dag / aantal giften) Inname moment (ochtend vs later)

Glucocorticoid therapie: afbouwen

25-6-2019 19

Noodzaak tot geleidelijk afbouwen

Doel: symptomen van sec. bijnierschors insufficientie voorkomen Basale cortisol afgifte (en stress respons) moet herstellen

Nieuwe NVK richtlijn

Vragen

25-6-2019 20

Stellingen

25-6-2019 21

1. Na het passeren van 4-5x de plasma halfwaarde tijd van prednisolone (2-4u) is de plasma concentratie na een toegediende orale gift niet meer meetbaar en derhalve het effect uitgewerkt.

Waar / Niet waar

2. De indeling in kort-middellang-lang werkende glucocortiocosteroiden is gebaseerd op de plasma halfwaarde tijd.

Waar / niet waar.

Referenties

25-6-2019 22

Becker DE; Anesth Prog. 2013. Basic and Clinical Pharmacology of Glucocorticoids (pmid 23506281) Williams DM; Respir Care 2018. Clinical Pharmacology of Corticosteroids (pmid 29794202) http://tmedweb.tulane.edu/pharmwiki : Glucocorticoid pharmacology