Concurrentie op de hypotheekmarkt ‘De marge is genormaliseerd'

De Week van het Geld

Campagne Veilig internetbankierenkomt eraan!

Kwartaalblad, nummer 3, oktober 2010

Nederlandse Vereniging van Banken

Bank|Wereld

Gerjoke Wilmink, directeur Nibudover het belang van financiële opvoeding

Banken hebben een cruciale functie in

onze samenleving en onze economie.

Niet alleen omdat ze geld beheren, maar

ook omdat ze bedrijven en burgers voor-

zien van kapitaal. Daarom was de impact

van de financiële crisis ook zo groot en

daar moeten we lering uit trekken. We

moeten een nieuw evenwicht vinden

zodat het systeem van ‘checks and bal-

ances’ goed kan functioneren om toe-

komstige crises te voorkomen en de

maatschappelijke functie van banken

weer centraal komt te staan.

Sinds 2007 is Wortmann vice-voorzitter van de Europese Volkspartij (EVP) en sinds juni 2009 vice-voorzitter van de EVP-fractie verant-woordelijk voor sociaal-economische en milieuvraagstukken. Zij is actief in de Commissies Economische en Monetaire Zaken en de tijdelijke Crisis Commissie, de Commissie Transport en Toerisme en de Commissie Rechten van de Vrouw en Gelijke Behandeling.

Mail naar: corien.wortmann@europarl.europa.eu als u wilt rea-geren op dit artikel of op de hoogte gehouden wilt worden via haar nieuwsbrief.

Dialoog De komende maanden staan in het teken van de verdere hervorming van de Europese financiële sector. In het Europees Parlement ben ik (helaas het enige!) lid van de Economisch en Monetaire Commissie. Daarnaast ben ik Vice-voorzitter van de Europese Volkspartij (EVP), de grootste fractie in het Parlement waar het CDA deel van uitmaakt. Vanuit deze functie ben ik nauw betrokken bij voor de bankensector cruciale dossiers en het overleg met Commissaris Barnier en de ECOFIN Raad hierover. Een zeer uitdagende en boeiende klus waarbij de dialoog met alle betrokken partijen voor mij van grote waarde is.

MijlpaalAls de crisis één ding duidelijk heeft gemaakt dan is het dat nationaal toezicht op internationaal opererende banken niet werkt. Alleen door Europees toezicht kunnen we de klap van een financieel 'ongeluk' veel eerder en beter opvangen en ik ben daarom zeer verheugd met de komst van vier Europese toezicht-houders. Ondanks dat een aantal lidstaten de hakken in het zand zette heeft het Parlement met succes de poot stijf gehouden om recht te doen aan de aanbevelingen van de Larosière. Het is daar-mee een belangrijke mijlpaal in de hervorming van de financiële sector.

VoortouwDe discussie over de bankenheffing wordt op dit moment in volle hevigheid gevoerd. Ik vind het juist dat de banken een deel van de schade van de crisis voor eigen rekening nemen, bij voorkeur in internationaal verband, maar Europa kan daarin wat mij betreft het voortouw nemen. Ik vind het heel belangrijk dat een banken-heffing goed gecoördineerd wordt, om concurrentie verstoring te voorkomen. Daarnaast moet goed gelet worden op de samenloop met aanscherping van kapitaalvereisten voor banken. Daarom heeft onze EVP-fractie aan de Europese Commissie gevraagd om met een impact analyse over het totale pakket aan voorstellen te komen.

Stel de klant weer centraal, zo luidde het heldere advies van de Code Banken. Het bewust worden van de maatschappelijke functie is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de bank zelf. Regels zijn daar een belangrijke aanvulling op en ik pleit ervoor dat deze bij voorkeur internationaal, maar in ieder geval op Europese schaal worden ingevoerd. Ik ga ook in de komende tijd graag met u het debat aan om betere effectiviteit, maar ook proportionaliteit van de regelgeving te bereiken.

Corien Wortmann-Kool | lid Europees Parlement

Uitgesproken

2

Maatschappelijke functie banken moet weer centraal staan

Bank|Wereld

3

Inhoudsopgave

RedactieadresSingel 236, 1016 AB AmsterdamTelefoon: (020) 550 28 13E-mail: noordermeer@nvb.nl

Overname van artikelen uit deze uitgave of delen daarvan is toe-gestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie over de inhoud van dit nummer kunt u terecht bij de redactie.

Redactie: Michel NoordermeerFotografie: Bart Dijkstra (p.8) , Truus van Gog / Hollandse Hoogte (p. 12-13 ) en Michel Wielick (p.6-7)

Vormgeving: 124 Design bv, Amsterdam

Productie: Yardmen bv, Amsterdam

Financiële educatieTijdens de Week van het geld had ik een prachtige dag toen ik in Den Haag twee gastlessen mocht geven aan leerlingen van groep 7. Heerlijk om in gesprek te zijn met kinderen die onbevangen over geld en bankzaken praten. Wat me daarbij in positieve zin opviel is dat kinderen veel kennis hebben van bank-zaken en enthousiast vertellen en vragen over sparen, zakgeld, creditcards, betaalpassen en vals geld. Tijdens de lessen blijkt het belang van goede en tijdige financiële educatie. Het aloude adagium ‘jong geleerd oud gedaan’ doet zeker opgeld bij kennis over geld in al zijn verschillende facetten. Onze steun aan de Week van het Geld en Wijzer in Geldza-ken en de uiteenlopende inzet van onze leden op het gebied van financiële educatie is even logisch als noodzakelijk in de maatschappelijke rol die banken hebben. Dat we in deze Bank|Wereld het podium geven aan Gerjoke Wilmink, na-mens het Nibud een belangrijke speler in financiële educa-tie, is dan ook niet verwonderlijk.

Ook niet verwonderlijk is dat we als Nederlandse Vereniging van Banken het Basels Comité steunen om wereldwijd te komen tot hogere kapitaalseisen. Sinds het uitbreken van de crisis hebben banken substantiële inspanningen gedaan om hun kapitaalbuffers te verhogen. De positieve resultaten van de Europese stresstest voor Nederlandse banken onderstre-pen dit. Het plan van het Basels Comité is in lijn met deze inspanningen. De voorstellen in het kader van Basel III voor het minimum aan te houden kapitaal vormen een stevige set aan maatregelen die zal bijdragen aan het versterken van de weerbaarheid van banken. De duidelijkheid die dit met zich meebrengt is positief en banken kunnen zich voorbereiden op de invoering van deze nieuwe regels. Gezien de stevig-heid van het pakket draagt de gefaseerde invoering ertoe bij dat het economische herstel niet teveel wordt gehinderd.

Voorbereidingen treffen we als bureau van de Nederlandse Verenging van Banken voor onze verhuizing naar het Symphony gebouw. Aan het eind van dit jaar is het kantoor met haar medewerkers verhuisd, 2011 starten we vanuit een nieuwe omgeving waar we u van harte welkom zullen heten.

Ik wens u veel leesplezier.

Wim Mijs | directeur Nederlandse Vereniging van Banken

Oogpunt

Hypotheekmarkt

Campagne Veilig internetbankieren

Uitgelicht

Toegelicht

Gerjoke Wilmink over financiële opvoeding

Prinses Máxima opent Week van het Geld

Leuker kunnen we het niet maken

Kort

Aanpak bankovervallen

‘Het spel wordt in Brussel gespeeld’

Bodem kredietbehoefte

Boeken

Nawoord

Bank|Wereld is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken

4

5

5

7

8

12

13

14

15

1616

3

16

18

19

20

3Bank|Wereld

Oogpunt

De Nederlandse hypotheekmarkt is wel degelijk concurrerend. Dat de rentetarieven omhoog zijn gegaan, is verklaarbaar: het aantrekken van geld kost de Nederlandse banken meer dan voor de kredietcrisis. En de marge is genormaliseerd.

De Nederlandse Vereniging van Banken ver-weert zich tegen de maatschappelijke kritiek van onder meer de Vereniging Eigen Huis en de Consumentenbond dat banken te hoge tarieven zouden rekenen, in vergelijking met de prijs die banken moeten betalen voor het aantrekken van de hypotheekgelden.Volgens de Nederlandse banken is de opslag die banken betalen om geld voor het langere tijd beschikbaar te krijgen 'fors ge-stegen' onder invloed van de crisis. Een van de misverstanden is dat de hypotheekrente eigenlijk niet kan worden afgezet tegen de Euribor- of ECB-rente. Die rentepercentages betreffen immers kort geld en hebben maar zeer beperkt invloed op de – langer lopende – hypotheekrente. Voor de hypotheekta-rieven zijn de rentes op de kapitaal- en spaarmarkt veel belangrijker. En juist voor de lange rente moet sinds de crisis een 'forse risicopremie worden betaald'.

RisicopremieDie risicopremie kan inderdaad behoorlijk oplopen, blijkt uit cijfers van de Rabobank, Nederlands grootste hypotheekverstrekker. Op het dieptepunt van de crisis betaalde de Rabobank naar eigen zeggen 150 basis-punten (ofwel 1,5%) premie boven de

interbancaire swaprente. Inmiddels is dat voor tien-jaars geld gezakt tot ongeveer 100 basispunten.

NormaliseringNaast de hogere risicopremie die doorbe-rekend wordt, is er nog een verklaring voor de stijging van de hypotheektarieven. Rond 2005 was de hypotheekrente immers wel erg laag. 'Te laag wellicht,' stelt de NVB. 'Hypotheken werden in die dagen verstrekt tegen rentes die achteraf voor veel financiers verlieslatend bleken te zijn.' Daarom lijkt het de NVB 'gezond' als er enige 'normali-sering' van de marge is ingezet. De Rabo-bank bijvoorbeeld hanteert een opslag van 90-100 basispunten op de fundingkosten. Daaruit worden de kosten van de hypo-theekverstrekking en risicokosten betaald. De bank houdt dan zo'n 40 basispunten over, ter compensatie van de kosten van het kapitaalbeslag.

Quick scanDe Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), die de hypotheekmarkt momenteel onderzoekt, komt naar verwachting eind september met de resultaten van een quick scan naar de hoogte van de hypotheekren-

Dossier

4Bank|Wereld

‘Hypotheekmarkt wel degelijk concurrerend’

tes, de ontwikkeling van de marges en even-tuele verschillen in vergelijkbare landen. Zo'n vergelijking met bijvoorbeeld Duitsland is echter niet zo eenvoudig. De risicopremie kan immers per land verschillen. Ook wordt er in Duitsland over het algemeen minder rente betaald op spaargeld, waardoor dat een relatief goedkope bron van funding is voor de Duitse banken. En in Duitsland wordt zelfs van starters een fors deel eigen financiering verlangd als zij een hypotheek afsluiten, terwijl in Nederland doorgaans het hele huis volledig wordt gefinancierd.

DolkomischNa de quick scan komt de NMa voorjaar 2011 met een meer diepgaand onder-zoek naar de mate van concurrentie op de hypotheekmarkt. Centrale vraag is in hoeverre de markt concurrerend is. Volgens de banken is er in ieder geval niets mis met de concurrentie op de hypotheekmarkt. 'De hypotheekmarkt is zeer concurrerend', volgens de NVB. 'Ik vind het een dolkomisch verhaal. Er is geen sprake van een kartel', stelde financieel topman Bert Bruggink van de Rabo onlangs in de Telegraaf. Zijn collega Ference Lamp van SNS was al even duidelijk: 'De NMa is welkom. Laat ze maar komen. Ik maak me geen zorgen.'

feitsma@nvb.nl

5

Toegelicht

Bank|Wereld

Internetbankieren is niet meer weg te denken: ruim 10 miljoen bankklanten gebruiken het bijna dagelijks.

Uit recent onderzoek van de Consu-mentenbond blijkt dat klanten deze faciliteit zeer waarderen. De mogelijk-heden verschillen wel per bank. Niet bij alle banken kunnen doorlopende machtigingen via internetbankieren worden gestorneerd. Ook verschilt de periode waarover je oude rekening-overzichten kunt inzien en lang niet alle banken bieden de mogelijkheid om met iDeal in webwinkels te betalen. Dit laatste woog zwaar mee in de beoorde-ling. In het algemeen scoren de grote banken wat hoger dan kleine banken, omdat ze meestal meer mogelijkheden bieden. Zoals het aanvragen en wijzi-gen van schadeverzekeringen en het inzien van creditcarduitgaven. Opval-lend was dat de eigen bank vaak meer opties biedt dan men weet. Zo denkt 67% van de 3100 ondervraagden dat ze online geen periodieke overboekin-gen kunnen regelen, terwijl dat bij alle banken kan. De Consumentenbond vraagt zich af of dat misschien komt doordat de websites niet gebruikers-vriendelijk genoeg zijn.

wapenen. De campagnestrategie is het creëren van bewustwording door een minidocumentaire over dit onderwerp. Daarin legt een crimineel uit hoe hij te werk is gegaan en hoe hij duizenden slachtoffers heeft gedupeerd. In de docu-mentaire zijn animaties toegevoegd met praktische tips voor consumenten om te voorkomen dat ze slachtoffer worden. Alle communicatie (TV-commercials, banners en free publicity) leidt naar het centrale platform www.veiligbankieren.nl. Deze website van de Nederlandse Vereniging van Banken, die al enkele jaren bestaat, wordt volledig vernieuwd. Op dit platform vinden consumenten meer informatie. De website fungeert de komende jaren als het overkoepelende platform voor alle onderwerpen over veilig bankieren. Dus niet alleen veilig internetbankieren, maar ook bijvoorbeeld skimming (het kopieren van bankpassen). Natuurlijk proberen we ook om een zo breed mogelijk draagvlak te creëren bij banken, bedrijfsleven (partners) en stakeholders als de Consumentenbond om de campagne zo effectief mogelijk te maken. Partijen slaan de handen ineen om internetbankieren veilig te houden! Op 13 oktober vindt op een bijzondere locatie de aftrap voor de campagne plaats. De Nederlandse Vereniging van Banken maakt dan ook voor het eerst het schadecijfer van internetbankieren voor de banken bekend.

drijkoningen@nvb.nl

EvaluatieHoe dan ook, internetbankieren is een groot succes. Dat succes heeft ook een keerzijde: criminelen raken meer en meer geïnteres-seerd in internetbankieren en proberen methoden te vinden om in te breken en geld weg te sluizen. Internetbankieren is door de Nederlandse banken zeer goed beveiligd en de schade is gelukkig klein. Daarnaast is het belangrijk dat gebruikers zelf ook verantwoordelijkheid nemen, en weten wat zij kunnen bijdragen om internetbankie-ren veilig houden. Daarom ontwikkelt de Nederlandse Vereniging van Banken sinds 2007 bewustwordingscampagnes onder het motto ’3xkloppen’, waarin drie belangrijke gedragsregels onder de aandacht worden gebracht. Uit evaluatie van de campagne in 2009 blijkt dat 90% van de respondenten het positief tot zeer positief dat aandacht wordt besteed aan dit onderwerp. Bijna 80% van de respondenten vindt internetbankieren veilig en meer respondenten geven na de campagne aan een eigen bijdrage daaraan te kunnen leveren.

De boodschap en materie worden helaas steeds complexer. Dit vraagt om keuzes in de communicatie. Na drie jaar is het daarom tijd voor een vernieuwde aanpak. Omdat crimi-nelen steeds meer via ’phishing’ (hengelen) proberen allerlei vertrouwelijke bankgege-vens te bemachtigen ligt de focus dit jaar op het voor jezelf houden van die gegevens. En dat je die gegevens alleen moet invoeren op de website van de eigen bank. En natuurlijk blijft het ook erg belangrijk je eigen PC goed te beveiligen.

Campagne-aanpakDe kernboodschap van de campagne is: als je weet hoe ze opereren, kun je je er tegen

Nieuwe campagne Veilig internetbankieren komt eraan!

Bank|Wereld

Uitgelicht

6

Op vrijdag 3 september onthulden burgemeester Eberhard van der Laan

van de gemeente Amsterdam en Henk Brouwer, directeur bij de Neder-

landsche Bank, op het Frederiksplein een monument voor verzetsheld

Walraven van Hall.

Walraven van Hall, ook wel de Bankier van het verzet genoemd, speelde

een bijzondere en heldhaftige rol in het verzet tijdens de Tweede Werel-

doorlog. Hij zette zijn vakmanschap als bankier en zijn netwerk in om

onderduikers en hun helpers financieel te ondersteunen. In zijn poging

om anderen het leven te redden, heeft hij het zijne verloren. Walraven

van Hall werd op 27 januari 1945 gearresteerd nadat hij was aangegeven

door een collega. Op 12 februari 1945 werd hij in Haarlem gefusilleerd.

De Nederlandse Vereniging van Banken is betrokken geweest bij de

totstandkoming van het beeld. Het gedenkteken is een om-

gevallen boom in brons. De kunstenaar is Fernando

Sanchez Castillo. De boom symboliseert de

gevallen held en ligt als een gevelde reus naast

de fontein op het plein. Er kan op worden gezeten

en geklommen. ‘De boom is een plek om samen te

komen,’ zegt de maker.

Meer info: www.walravenvanhall.nl

Monument verzetsheld Walraven van Hall onthuld

Toegelicht

7Bank|Wereld

Europese regelgeving versnelt overgang SEPADe voorbereidingen voor de invoering van een Europees geharmoniseerd betalingsverkeer, SEPA, zijn al jaren in volle gang bij banken, proces-

soren en grote betalingsverkeer gebruikers. De Europese Commissie ziet die harmonisatie als een belangrijke voorwaarde om, op termijn,

Europa meer economische slagkracht te geven. En doordat bedrijven en consumenten niet meer gebonden zijn aan hun nationale banken

is de verwachting dat de service en de prijzen voor betaaldiensten in Europa verbeteren. Zelfs voor de Nederlandse betaalmarkt, die al zeer

concurrerend en efficiënt is, zijn er op termijn voordelen.

Met de invoering van de Europese overschrijving in januari 2008 en de Europese incasso per juli 2010 is in Nederland aan de aanbodzijde (bank-

en) de basis gelegd voor de volledige overgang van nationale betaalsystemen naar één Europese infrastructuur. Oorspronkelijk zou de migratie

naar SEPA door bedrijven en consumenten marktgedreven moeten zijn. Omdat de voordelen op korte termijn echter alleen merkbaar zijn bij inter-

nationaal opererende bedrijven met veel internationaal betalingsverkeer komt die migratie nog niet echt op gang. De SEPA-monitor van DNB leert

dat veel bedrijven wel weten dat SEPA komt, maar dat slechts een derde deel haar betaalsystemen en gerelateerde processen heeft voorbereid.

Het feitelijk gebruik, ook voor binnenlandse betalingen, is momenteel minder dan 1% van het totale betalingsverkeer.

Zonder duidelijke einddatum komt de migratie niet op gang. Maar de marktbrede voordelen worden pas duidelijk als alle partijen overgestapt zijn

op de nieuwe Europese infrastructuur en de oude, nationale systemen weg zijn. En dat kan het beste bij wet voor heel SEPA geregeld worden.

Daarom is een Verordening, met daarin de verplichte einddata voor de overgang naar SEPA, in voorbereiding. Deze zomer vond een korte markt-

consultatie plaats, eind september stuurt de Europese Commissie de concept Verordening aan het Europees Parlement en de Raad van Ministers.

Daarin worden twee einddata benoemd; eerst de Europese overschrijving met een mogelijke datum van medio/eind 2012 en 1 tot 2 jaar later de

Europese incasso. Besluitvorming en definitieve vaststelling van de Verordening vindt medio 2011 plaats. De Nederlandse markt, zowel de bed-

rijven als banken willen graag overgang in één keer omdat dat efficiënter en beter beheersbaar en communiceerbaar is. Om daarvoor voldoende

tijd te hebben wil de Nederlandse Vereniging van Banken de eerste einddatum niet eerder dan eind 2013, zodat de overgang naar de Europese

incasso direct meekan.

beers@nvb.nl

Banken steken 30 miljoen in microkredietStartende ondernemers kunnen microkrediet blijven aanvragen. De pot was nagenoeg leeg, maar minister Maria van der Hoeven (Econo-

mische Zaken) zette 24 augustus haar handtekening onder een financieringsovereenkomst met banken en met Qredits, de organisatie die

gaat over het microkrediet. De banken zullen € 30 miljoen aan Qredits lenen. Daarmee kunnen naar verwachting 1500 tot 2000 ondernemers

in Nederland met microkrediet op gang worden geholpen. Rabobank, ING, en ABNAMRO stellen de helft van het geld beschikbaar en Bank

Nederlandse Gemeenten (BNG) de andere helft. Deze banken en het ministerie van Economische Zaken (EZ) hebben een nieuwe financier-

ingsovereenkomst gesloten met Qredits, de organisatie die gaat over het microkrediet. De overheid staat borg voor 80 procent van de lening

die BNG aan Qredits geeft. De Raad voor de Microfinanciering heeft bij de totstandkoming van de nieuwe financiering een bemiddelende rol

gespeeld. Sinds januari 2009 kunnen ondernemers een microkrediet verkrijgen via Qredits, een stichting die is opgericht met steun van de

banken. Het ministerie van EZ stelde een bedrag van € 15 miljoen beschikbaar om leningen te kunnen verstrekken en dat was goed voor 800

kredieten. Op termijn dient Qredits zonder overheidssteun financiering uit de markt te halen. Gemiddeld lenen de toekomstige ondernemers €

20.000. Het maximum is gesteld op € 35.000. De doelgroep is zeer divers en is afkomstig uit verschillende sectoren. Maar allen hebben één

overeenkomst: zij willen ondernemen.

zwan@nvb.nl

Zomerstage tweede kamerJaarlijks organiseert de Nederlandse Vereniging van Banken een Zomerstage die is bedoeld om kennis te delen met beleidsmedewerkers die

voor de financieel specialisten in de Tweede Kamer werken. Op 30 en 31 augustus zijn medewerkers van het CDA, de PvdA, D66, GroenLinks,

PVV en SP zowel bij de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) als bij ABNAMRO en ING geweest.

Bij de NVB stonden de onderwerpen Code Banken, de klant centraal en het internationale speelveld centraal. Juist dat laatste onderwerp

laat zien dat er heel veel gebeurt wat betreft nieuwe wet- en regelgeving dat voor de Haagse politiek pas veel later zichtbaar wordt. Bij ABN

AMRO en ING werd met name ingegaan op het onderwerp de klant centraal. Hoe dat onderwerp wordt ingebed in de nieuwe cultuur en/of

producten van een bank. Zo ging Paulus de Wilt (directeur retail Nederland) in op de veranderingen binnen het retailbedrijf van ABNAMRO,

heeft de groep geluncht met Koos Timmermans (chief risk officer en lid raad van bestuur ING Groep) en is onder andere Peter Paul Wekking

(directeur hypotheken ING) verder ingegaan op vraagstukken rond hypotheken. De reacties van de deelnemers op de Zomerstage zijn heel

positief. Vooral de presentaties en het in contact komen met veel mensen wordt als zeer nuttig ervaren. Tijdens de stage was er veel ruimte

voor vragen, waardoor er leuke discussies mogelijk waren. In oktober worden de onderwerpen betalingsverkeer en criminaliteitsbeheersing bij

de NVB gepresenteerd en worden SNS en Rabobank bezocht.

leenstra@nvb.nl

8Bank|Wereld

De o

ntmoeting

Nibud-directeur Gerjoke Wilmink over financiële opvoeding

Bank|Wereld 9

Hoe jong begint de financiële opvoeding?'Begin met het geven van zakgeld als je kind in groep drie zit; met zes, zeven jaar. Dat zijn dan kleine bedragen, eens per week. Dan gaat het vooral om het zien wat muntjes zijn, het tellen en de waarde. Hoe kun je waarde leren kennen? Door uit te geven. Het is niet erg dat er een keer flut dingen van gekocht worden, die meteen kapot zijn. Daar leer je van. En als het met kleine bedragen is; so what? Dat bouw je verder op. Met steeds meer geld. En ook steeds meer afspraken. Dat hoort erbij. Wat doe je ervan? Het is aan elke ouder om daar zelf afspraken over te maken.'

Zijn ouders onzeker?'Ouders zoeken heel erg. Daarom geven wij referentiecijfers, die aangeven wat er gemiddeld wordt gegeven. Bij middelbare scholie-ren geven we ook een range aan: tussen dat en dat. Daarmee heb je als ouder wat houvast. Maar elke ouder is verschillend en kan zich ook verschillende dingen veroorloven. Elk kind is ook verschil-lend. Je moet als ouder bepalen wat je kind aan kan. Maar durf dan ook die verantwoordelijkheid bij hem of haar neer te leggen.'

Het klinkt niet bijzonder ingewikkeld. Zakgeld. Kleedgeld. Bouw de verantwoordelijkheid op.'Het blijkt in de praktijk toch wel heel moeilijk. Vaak denken kinderen dat alles zomaar kan. Geld wordt steeds abstracter. En er is vaak relatief veel geld. Ik sprak deze week ouders die zeiden: “Ik heb een zoontje van zeven. Die kan ik wel vijftig cent geven. Maar dat vindt hij helemaal niets. Wat kan hij daar nou mee doen? Oma heeft ervoor gezorgd dat hij al driehonderd euro op de bank heeft staan.” Geld zegt veel kinderen weinig. “Geld? Hoezo? Papa en mamma halen iets uit de muur en klaar.” In dat geweld moet je proberen de waarde van geld in te laten zien en verantwoordelijk-heid op te bouwen.'

Was dat tien jaar geleden anders?'Nee. Maar dertig jaar geleden was het wel anders. Geld was toen veel zichtbaarder. Toen was het nog veel meer zo dat op ook echt op was. Er was meer cash geld. Nu moet je als ouder kinderen leren omgaan met virtueel geld. Maar je moet eerst het principe

'Ouders denken dat ze heel veel doen, maar in de praktijk valt dat vaak tegen,' zegt Nibud-directeur Gerjoke Wilmink. Ze ziet dat ook bij “brave ouders” de financiële opvoeding vaak wat hapert. 'Dan sparen kinderen wel, maar dat is dan onzichtbaar sparen zonder duidelijk doel. Er wordt iets op het spaarbankboekje gezet. Dat bedoelen wij niet met sparen. Dat is voor jonge kinderen veel te abstract.'

Ouders geven kinderen kleedgeld maar betalen toch de kleren.'Dat is ook zoiets wat je veel te vaak ziet. Kleedgeld is een hele mooie vorm van leergeld waarmee je de verantwoordelijkheid voor vaste uitgaven bij je kind neerlegt. Maar dan moet je wel goed afspreken wat er wel en wat er niet onder valt en daar heel conse-quent in zijn als ouder. Maar consequent zijn, dat vinden ouders lastig.Ouders zijn ook bezorgd dat kinderen te veel uitgeven. Om hen te beschermen, geven ze hun kind dan minder verantwoordelijkheid en geen kleedgeld. Of ze geven geen kleedgeld omdat hun kind de verantwoordelijkheid niet aan zou kunnen. “Straks vergeet hij dat hij ook een winterjas nodig heeft of komt hij terug met foute kleren. Of ze geven helemaal geen kleedgeld omdat het kind zegt dat het dat niet wil. Nee dat klopt, mijn jongste dochter wil dat ook niet. Het is soms veel aantrekkelijker om met mamma te gaan shoppen. Dat kan veel meer opleveren.'

U heeft zelf kinderen?'Ja. Ik heb twee dochters: een van veertien en een van zestien. Ik weet dat goed, consequent, zakgeld geven lastig is. Je gunt je kind ontzettend veel. Het is hartstikke moeilijk om nee te zeggen. Als ouder moet je je bewust zijn dat je je kind uiteindelijk veel meer geeft als je tegen je gevoel in zegt “Sorry, afspraak is afspraak.” Dat zeg ik echt uit ervaring.Besef dat het niet erg is dat je kind fouten maakt. Dat het goed is om je kind verantwoordelijkheid te geven. Dat begint al heel jong.'

Het Nibud is bedoeld om financiële problemen bij particulieren te voorkomen. Een goede financiële opvoeding, moet de nieuwe generatie helpen. 'In je jeugd goed leren omgaan met geld is de ultieme preventie. Jong geleerd is oud gedaan. Dus laten we beginnen bij onze kinderen.'

kunnen eye-openers zijn voor kinderen, dat het toch niet allemaal zomaar uit de muur komt.Enkel een opmerking, van “Het geld groeit me niet op de rug” werkt niet. Dat is veel te abstract.'

Past geld lenen ook in de financiële opvoeding?'Ik denk dat het goed is dat je ook leert lenen. Maar goed omgaan met geld is ook keuzes maken. Je kunt niet alles. Je moet leren om je verlangens uit te stellen. De truc met zakgeld en met kleed-geld is dat je niet alleen leert om geld uit te geven, maar ook om te reserveren, dat je leert sparen, en dat je leert om te plannen. Wat komt eraan en wat heb ik daarvoor nodig? Als je afspreekt om meer zakgeld te geven, maar dat daar wel de cadeautjes van betaald moeten worden, dan hoor je dus te leren dat je daarvoor reserveert. Ik zou als ouder voorzichtig zijn om dan toch cadeau-tjes voor te gaan schieten.Het gaat erom waar je voor leent. Een studielening is een prima le-ning. Maar wat we bij studenten te veel zien, is dat er ook geleend wordt om een makkelijk leven te hebben. Een lening betekent dat je je vaste lasten aan het verhogen bent. Je moet je realiseren dat je je daarmee vastlegt.'

Wat is volgens u de taak van scholen op het gebied van financi-ële educatie?'Ouders zijn de eerstverantwoordelijke, ook voor de financiële opvoeding. Maar ze kunnen wel wat hulp gebruiken. Het is soms lastig; bijvoorbeeld om kinderen weerbaar te maken tegen verlei-dingen. Hoe ga je om met de druk van vriendjes die allemaal Nikes of Uggs dragen?Kinderen moeten ook leren denken in transacties. Er wordt via incasso geld van rekeningen afgeschreven. Je pint. Je chipt. Er gebeurt van alles. Het is niet zo gemakkelijk om overal grip op te houden. Je neemt dagelijks verschillende beslissingen die finan-ciële consequenties hebben. Ik denk dat het onderwijs daar een belangrijke toegevoegde rol in heeft op die van ouders om kinde-ren daarop voor te bereiden. Zelfstandig kunnen omgaan met geld is ongelooflijk belangrijk.'

Hoe kunnen scholen meer doen?'Mijn droom is dat financiële educatie onderdeel zal worden van

van het tastbare geld aanleren. Met geld leren omgaan heeft een opbouw nodig. Daarom moet je daar ook niet te laat mee begin-nen. Zes, zeven jaar. Gewoon doen.'

Is er in de financiële opvoeding veel verschil tussen bevolkings-groepen?'Ja. Ik heb daar niet veel cijfers over, maar uit scholierenonderzoek merken we dat bij migrantenkinderen, voor zover we dat kunnen achterhalen, want veel tweede of derde generatie migranten voelen en zijn ook erg Nederlands. Maar geld speelt in sommige culturen een heel andere rol. Daar ligt zakgeld en kleedgeld minder voor de hand.'

Hoe geef je kinderen meer financiële verantwoordelijkheid?'Ouders blijven tegenwoordig vaak kleding en telefoonkosten betalen. Dat is zonde. De mobiele telefoon biedt een geweldige kans om de financiële verantwoordelijkheid bij je kind te leggen. Wij adviseren het wel om het via prepaid te doen. Dan is het een beetje tastbaar. En je moet als ouder dan niet alsnog toch een nieuwe kaart geven.Jonge kinderen hebben duidelijke grenzen nodig, blijkt ook uit hersenonderzoek bij jongeren. Het brein is pas met een jaar of 24, 25 volwassen. Wat daarvoor juist nog niet volgroeid is, is die fron-tale cortex. En daarin zitten de hoge cognitieve vaardigheden zoals plannen maken en prioriteiten stellen. Ook zit daar een begrenzer. Dat zijn nou net vaardigheden die je nodig hebt om met geld om te gaan. Dat betekent dat je jongeren moet helpen om grenzen te stellen. Dat is het doel van de financiële opvoeding. Het gaat niet zozeer om kennisoverdracht, maar om het aanleren van vaardighe-den. Daar moet je kinderen bij helpen.Geef ze vrijheid binnen bepaalde grenzen. Over die grenzen moet je duidelijk zijn. En kinderen en jongeren zullen die grenzen soms overschrijden. Dat is leren. Dat is ook goed. Kijken wat wel en wat niet kan. Maar je moet die grenzen wel vaststellen en daar als ouder duidelijk in zijn, dat afspraak afspraak is.'

Duidelijke afspraken klinkt mooi. Maar in veel gezinnen wordt over van alles en nog wat onderhandeld.'Ja, we leven in een onderhandelingscultuur. Deze week heeft prin-ses Maxima een opmerking gemaakt dat haar kinderen moeten onderhandelen over de hoogte van zakgeld. Daar heeft ze eigenlijk heel erg gelijk in. Ik zou ouders heel erg willen aanmoedigen om te onderhandelen over de hoogte van zak- en kleedgeld. Dan bedoel ik vooral: praat over geld en over de hoogte van zak en kleedgeld en maak afspraken wat je ermee mag doen en wat je ermee moet doen. Onderhandelen kan ontzettend helpen in de financiële opvoeding.'

Praten we te weinig over geld?'Ik denk het wel. Ik denk dat de meeste kinderen niet weten wat hun ouders verdienen. Ik denk dat het heel erg helpt als je kinderen betrekt bij de financiële beslissingen die je thuis maakt. Waarom zou je niet de kinderen meenemen in de gedachtengang? “We gaan nu daarheen op vakantie. Dat is leuk, maar kost best veel en dat betekent wel dat we dat en dat niet kunnen doen.” Dat

De o

ntmoeting

1010Bank|Wereld

Bank|Wereld 11

het vaste curriculum en in allerlei bestaande vakken wordt opgeno-men. Wij hebben ook leerdoelen en lesmiddelen voor alle kinderen beschreven, wat ze zouden moeten kunnen per levensjaar. Ik denk dat het in de leermiddelen zou moeten terugkomen. Maar dat ligt bij de grote, educatieve uitgeverijen. Daar gaan veel jaren over-heen. In de tussentijd moet je natuurlijk niet niks doen.We hebben voor het basisonderwijs een prachtige leskoffer met lesmateriaal, al is het vaak niet meer dan een les in een jaar. Dat die geldkoffer zo breed verspreid is, is heel erg te danken aan Prinses Maxima, die er destijds een gastles mee heeft gegeven. Dat heeft een gigantische duw gegeven. Haar betrokkenheid helpt zeker.'

Hoe bereikt het Nibud kinderen?'Wij bereiken jongeren indirect via ouders en scholen en direct vaak via internet. Jongeren googelen en weten ons te vinden. Wij zetten heel erg in op zoekmachineoptimalisatie. Het gaat niet al-leen om dat je een goede site hebt. Je moet denken in zoekvragen. Hoe geef je snel antwoord? Anders ben je ze zo kwijt.We zijn ook 'deskundige' op scholieren.com. En we hebben op digischool.nl een 'vaklokaal geld'. Scholieren.com wordt heel erg gezien als iets van en voor scholieren, ik vind het wel bijzonder dat we daarop mogen.'

Banken zijn betrokken bij de Week van het Geld. Wat kunnen banken nog meer doen?'Wat ze deze week doen vind ik heel goed. Het spaarblik vind ik leuk, met de mogelijkheid om het spaardoel erop te zetten. Met de gastlessen 'Bank in de klas' heb je mensen die er wat vanaf weten. Laat dat doorgaan. Ik denk dat het heel mooi is als het ook binnen banken gestimuleerd wordt als medewerkers op vrijwillige basis naar scholen van hun kind of kleinkind gaan, niet namens de bank maar als deskundige. Je ingang is makkelijk als je zegt: “Ik ben de vader van Pietje en ik zou best eens een gastles willen geven.”Ik vind het ook belangrijk om ouders erop te wijzen dat het heel slim is om kinderen op een gegeven moment het geld niet meer cash te geven aan kinderen, maar te storten, maandelijks, regelmatig. En ook kinderen op die manier te helpen om te leren internetbankieren. Banken kunnen zich heel verantwoord en toch commercieel interessant richten op kinderen en jongeren.'

Gaat het daar wel eens mis?'Het moet niet zo zijn dat wanneer jongeren achttien zijn, ze op-eens bestookt worden met roodstandmogelijkheden. Dat gebeurt wel. En dat vind ik niet goed. De zorgtaak van de bank gaat nog wel even door. Je ziet dat banken dat ook wel zo opvat-ten hoor, ze komen met handigheidjes. De tendens om bij internetbankieren ook huishoudboekachtige toepas-singen aan te reiken is juist weer heel goed. Alles wat helpt om financiën zichtbaar te maken, helpt mensen om grip te houden op hun portemonnee – kinderen en volwassenen.

Daan van Seventer

SchoollessenDe Nederlandse Vereniging van Banken is één van de partners van de Week van het Geld. In de Week van het Geld organiseren de banken gezamenlijk een educatief programma voor kinderen. Naast de individuele inspanningen van banken om educatieve financiële programma's te ontwikkelen, werd er in de Week van het Geld collectief lesgegeven op scholen. Zo stond Wim Mijs (direc-teur Nederlandse Vereniging van Banken) voor groep 7 van de ba-sisschool Wolters in Den Haag. Bovendien krijgen scholen speciale spaarblikken, mits een leerling van die school het goede antwoord geeft op de vraag wanneer de euro werd ingevoerd. Ook deelden speciale NVB-promotieteams 20.000 spaarblikken uit op diverse lokaties in Nederland. Doel van de actie is om kinderen bewust te maken van de omgang met geld. 'Banken vinden het belangrijk dat kinderen leren omgaan met geld,' aldus Boele Staal, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken. 'Kinderen die dit op jonge leeftijd leren, hebben daar later profijt van.'

LesmateriaalIn samenwerking met het Nibud hebben de banken lesmateriaal ontwikkeld om kinderen bewust te maken van het nut van sparen. Medewerkers van verschillende banken in het land gingen hiermee op bezoek bij scholen in hun buurt. Het spaarblik dat wordt uitge-geven door de banken sluit hier op aan. Op het spaarblik kunnen kinderen een spaardoel aangeven. Deze spaarblikken werden op zes locaties in het land uitgereikt door promotieteams. Naast het lesgeven en de spaarblikactie, worden kinderen ook uitgenodigd om eens te kijken in een bank.

reitsma@nvb.nl

Hare Koninklijke Hoogheid Prinses

Máxima der Nederlanden opende of-

ficieel op 13 september de nationale

Week van het Geld op feestelijke wijze.

In de nabijheid van De Nederlandsche Bank (DNB) te Amsterdam opende de Prinses, sinds 1 september ere-voorzitter van Cen-tiQ, Wijzer in geldzaken, samen met SchoolTV presentator Jurre Bosman een symbolische reuzemunt vol met Week van het Geld ballonnen. Tegelijkertijd lieten zo'n 250 kinderen van de naast-gelegen ASVO school ook ballonnen op. Na het officiële startsein ging Prinses Máxima naar het Bezoekerscentrum van DNB. Hier werden door kinderen van groep 8 diverse collages over het thema geld aan de Prinses aangeboden. Vervolgens gingen verschillende partners (waaronder de Nederlandse Vereniging van Banken) van de Week van het Geld in gesprek met de Prinses om hun bijdrage aan de Week van het Geld toe te lichten. Tv, radio en schrijvende pers waren volop aanwezig om het startsein van de Week van het Geld vast te leggen. Onder meer het NOS Jeugdjournaal en Hart van Nederland brachten een uitgebreide reportage.

Uitgelicht

1212Bank|Wereld

Prinses Máxima opent de nationale Week van het Geld

Van 13 tot en met 19 septem-ber vond de Week van het Geld plaats, een initiatief van Wijzer in geldzaken, SchoolTV en het Nibud in het kader van financiële educatie voor kinderen in het basisonderwijs. De Week van het Geld heeft als doel kinderen te leren omgaan met geld. Door kin-deren al jong financieel bewust te maken, wordt de basis gelegd voor financiële zelfredzaamheid op volwassen leeftijd. Immers, jong geleerd is oud gedaan.

De consument krijgt het makkelijker: vanaf 2012 worden ook de be-dragen van onder andere de (hypotheek)rente en –schuld eigenwo-ning en waarde beleggingsportefeuille ingevuld op de vooringevulde aangifte inkomstenbelasting (VIA). De banken gaan de Belasting-dienst helpen: zij leveren de extra gegevens.

'Het is het resultaat van een intensieve samenwerking tussen Belas-tingdienst en de Nederlandse Vereniging van Banken,' zegt adviseur fiscale zaken Menko Been. De Belastingdienst en de Nederlandse Vereniging van Banken zijn sinds 2005 in gesprek over de nieuwe opzet van de gegevenslevering door de banken. Eind juni is duidelijk geworden hoe het nieuwe renseigneringstraject eruit gaat zien. Toen werd de Handleiding renseigneren van bank- en beleggingsproduc-ten vastgesteld. 'Banken hebben nu anderhalf jaar de tijd om hun systemen en administratieve procedures aan te passen en om be-heersingsmaatregelen te treffen zodat het een goed, geolied lopend systeem wordt. In 2012 leveren de banken de extra gegevens aan voor de vooringevulde aangifte.'

Waarom helpen banken de Belastingdienst?'Banken helpen de Belastingdienst én de burger: de aangifte wordt gemakkelijker. Bij de aangiften zijn al de loongegevens, de woz-waar-de van de eigenwoning en de heffingskortingen ingevuld. Daar komt nu het een en ander bij. De overheid wil de administratieve lasten van de burger verminderen, haar controlekosten en de kans op fraude reduceren. De banken zijn administratieplichtig en moeten jaarlijks al veel gegevens leveren – het zogenoemde renseigneren. Het gaat nu nog om rente, dividend en de 'box3'-gegevens: tegoeden van bank-rekeningen en de waarde van de effectenportefeuille. Per 2012 gaan de banken ook de debetgegevens van bankrekeningen en van de leningen leveren. Van de debetgegevens gaat de Belastingdienst op basis van historische gegevens van de burger bepalen welk gedeelte aan de eigenwoning is toe te rekenen en in box1 wordt vooringevuld. De overige saldi behoren tot box3 en worden voor het eerst in 2013 in de VIA over 2012 vooringevuld,

Is dat voor de banken een grote verandering?'De gegevens die banken jaarlijks aan de Belastingdienst verstrek-ken hebben nu het karakter van contra-informatie. Het is slechts

een signaal aan de fiscus, de gegevens hoeven niet exact te zijn. Uiteindelijk is het de belastingplichtige zelf die de aangifte invult. Bij de VIA gaan die gegevens rechtstreeks in de aangifte van de klant. Dan moeten de gegevens perfect zijn: tijdig, volledig en juist. Banken moeten daarom een zeer hoge kwaliteit gaan waarborgen. Banken gaan er voor zorgen dat de benodigde gegevens van het financieel jaaroverzicht van de klant ook één op één naar de fiscus gaan. Dat vergt aanzienlijke investeringen in de complexe systemen van de banken en aanpassingen in de administratieve organisatie'.

Het financieel jaaroverzicht vormt de basis?'Ja, het jaaroverzicht bevat de gegevens die de klant heeft gezien. Die gegevens wil de klant ook in z'n aangifte terugzien. Daarom leveren we voortaan ook gegevens van rekeningen met hele kleine bedragen. Tot nu toe werden saldi, rente- en dividendgegevens beneden een drempelbedrag niet verstrekt. Ook nieuw is dat de bank bij iedere bankrekening een label moet plaatsen, dus de naam van de bank en het soort product. Dat verbetert de herkenbaarheid.” Daarom is het format waarmee de banken moeten werken om de gegevens aan de Belastingdienst aan te leveren eenmalig veranderd.'

Hoe is de samenwerking met de Belastingdienst verlopen?'Nadat op bestuursniveau de uitgangspunten afgesproken waren is op technisch niveau hard gewerkt aan een concept handleiding met de mogelijke specificaties. Vervolgens is bij de impactanalyse die een aantal banken hebben uitgevoerd heel intensief en met inzet samen-gewerkt. Dat heeft geresulteerd in de definitieve Handleiding. Voor de Belastingdienst heeft de VIA topprioriteit. Ze weten uit eigen ervaring dat de IT buitengewoon complex is en hebben zich daarom gerealiseerd dat je heel goed moet samenwerken met de gegevensle-veranciers om gezamenlijk tot een goed product te komen. Ook de communicatie met de consument zal in hele nauwe afstem-ming tussen NVB en de Belastingdienst gaan plaatsvinden. Dat is óók erg belangrijk, want de Belastingdienst én de banken willen dat de VIA vanaf h.nlet eerste jaar goed gaat werken.'Meer info: been@nvb

Daan van Seventer

Leuker kunnen we het niet maken Banken helpen met vooringevulde aangifte

Bank|Wereld 13Uitgesproken

Bank|WereldBank|Wereld

Minder witwasmeldingen Het aantal meldingen van witwastransacties is in 2009 naar het laagste niveau sinds 2002 gedaald. Dat blijkt uit het

jaaroverzicht van de Financial Intelligence Unit (FIU). De FIU, een opsporingsdienst die witwassen en financiering van

terrorisme bestrijdt, kreeg in totaal 164.000 meldingen van verdachte transacties. Dat was een halvering ten opzichte

van 2008, maar dat komt vooral omdat de Postbank in dat jaar een hoop achterstallige meldingen doorgaf. Ook het

aantal meldingen dat daadwerkelijk verdacht bleek viel in 2009 sterk terug, van 54.605 naar 32.100. Een aantal instel-

lingen, zoals banken en accountants, is verplicht om verdachte geldstromen te melden. Een ongebruikelijke transactie

is bijvoorbeeld een contante aankoop van meer dan € 25.000. Een woordvoerder van de opsporingsdienst geeft als

een van de oorzaken van de daling het door de crisis instorten van de huizenmarkt en die van luxegoederen als auto’s

en juwelen, waardoor het totale aantal transacties terugviel. Ongeveer 90 procent van de verdachte transacties zijn

money transfers, waarbij geld bij een agentschap wordt gestort, waarna iemand anders het kan oppikken.

Griekse stresstesten uitgesteld De stresstesten die moeten bepalen hoe sterk de banken in Griekenland momenteel zijn, worden uitgesteld zo meld-

den diverse media eind september op basis van ingewijden. Een van de voorwaarden waaronder de Griekse overheid

eerder dit jaar noodleningen kreeg van de EU en het IMF, was dat het toezicht op de banken strenger zou worden,

onder meer door de banken elk kwartaal een stresstest te laten ondergaan. De eerste van die driemaandelijkse testen

is nu uitgesteld, waarschijnlijk tot eind oktober. Door de datum op te schuiven, kunnen de resultaten van de Griekse

banken in de eerste negen maanden van het jaar worden meegenomen in de test. Ook kan er rekening worden gehou-

den met de gevolgen van de aandelenemissie ter waarde van 1,7 miljard euro die de grootste bank van het land, de

Nationale Bank van Griekenland, in oktober wil uitvoeren

Franse banken boete 385 miljoen De Franse mededingingsautoriteit heeft op 20 september elf Franse banken een boete opgelegd van in totaal 384,9

miljoen euro. De banken hebben prijsafspraken gemaakt bij het verwerken van cheques. De banken stelden begin

2002 een commissie in van 4,3 eurocent per betaling met cheque. Volgens de banken was dat noodzakelijk om

omzetverlies te compenseren dat ontstond nadat werd overgestapt op een sneller digitaal betalingssysteem. Door dat

systeem kwam geld voor chequebetalingen eerder vrij waardoor de banken minder verdienden op deze transacties.

Deze heffing op chequebetalingen liep tot juli 2007. Tot de elf betrokken banken behoren de grootste bankconcerns

van Frankrijk, BNP Paribas, Société Générale en Crédit Agricole.

Huishoudboekje via bank zet consumenten op scherp Waar blijft mijn geld? Nederlanders stellen zich deze vraag geregeld als zij hun banksaldo checken. Om klanten meer

grip op hun geld te geven, bieden steeds meer banken de helpende hand. ING heeft per augustus een noviteit op dit

gebied: een persoonlijk huishoudboekje dat is gekoppeld aan de eigen bankrekening. De Consumentenbond is positief

over het initiatief. ABNAMRO laat weten zelf ook te kijken naar een digitaal huishoudboekje. Rabobank heeft geen plan-

nen, maar biedt andere digitale mogelijkheden aan.

Erfpacht-oplossing in AmsterdamEr komt een handreiking voor eigenaren van woningen die op particuliere erfpachtgrond staan. De woningen zijn nu on-

verkoopbaar omdat banken sinds begin dit jaar geen hypotheken meer verstrekken voor huizen op grond die in particu-

liere erfpacht is uitgegeven. De gemeente Amsterdam en de Nederlandse Vereniging van Banken hebben besloten de

getroffen huiseigenaren tegemoet te komen. De gemeente biedt aan de grond onder de honderden woningen desnoods

te kopen om er gemeentelijke erfpachtgrond van te maken. Deze oplossing komt pas in beeld als het de huiseigenaar

niet zelf is gelukt de grond van de eigenaar te kopen. De banken hebben beloofd hen daarbij te helpen. Als hij daar wel

in slaagt, komt het huis weer op eigen grond te staan. Als de eigenaar van de grond niet wil meewerken aan één van

deze twee oplossingen, willen de banken bij wijze van uitzondering bekijken of ze alsnog zullen meewerken aan het

financieren van deze huizen op particuliere erfpachtgrond.

Kort

14

In het eerste halfjaar 2010 zijn in Nederland 19 banken overvallen. Hiermee blijft het aantal bankovervallen op een stabiel laag niveau. Deze situatie is niet te vergelijken met die van zo´n 20 jaar geleden.

In 1992 werden er in Nederland nog 570 overvallen gepleegd. Daarna wisten de banken de stijgende lijn om te buigen om in 2009 uit te komen op 34 overvallen. Hoe is deze daling van de afgelopen twintig jaar in het aantal bankovervallen te verklaren? Tot het ‘topjaar’ 1992 bleek dat de beveiliging op basis van pantserglas via indirecte bedrei-ging (bedreiging van de klant om de kassier te bewegen geld te geven) stelselmatig werd omzeild. Hierop zijn de banken overgegaan op een beveiligingsconcept, dat uitgaat van vergaande buitbeperkende maatregelen en middelen. In bijna de helft van de bankover-vallen lukt het de dader dan ook niet om geld te bemachtigen en als het al lukt dan is de buit vaak zeer gering.

Toch blijven overvallers het proberen en schuwen ze het gebruik van ernstig geweld niet. Zo zijn in het eerste halfjaar 2010 drie medewerkers en één klant gewond geraakt tijdens een bankoverval. Elke overval is voor medewerkers en aanwezige klanten een zeer ingrijpende gebeurtenis, waarvan de emotionele verwerking vaak langere tijd in beslag neemt. Dit is de reden geweest fors te

investeren in beveiligingsconcepten waarbij de bankmedewerker niet langer de sleutel is tot het geld.

Taskforce OvervallenWaar de banken de laatste jaren redelijk stabiel zijn gebleven in het aantal overvallen, stijgt in dezelfde periode het aantal over-vallen bij andere branches (detailhandel, transportsector, woningen). In 2009 vonden er landelijk bijna 2.900 overvallen plaats (acht per dag), een stijging van 21% ten opzichte van 2008. Daarbij is sprake van toenemend geweld. Om deze trend te keren is sinds oktober 2009 de Taskforce Overval-len ingesteld, onder leiding van burgemees-ter Aboutaleb van Rotterdam. Doel van de Taskforce is het aantal overvallen in 2010 met 1.000 terug te brengen tot 1.900 over-vallen. Het eerste halfjaar van 2010 toont dat het aantal overvallen met zes procent is gedaald. In totaal werden er 1.341 overvallen gepleegd. Hoewel de doelstelling waarschijnlijk niet gehaald wordt, zijn en worden er goede stap-pen gezet om deze ernstige criminaliteits-vorm structureel aan te pakken. Het bedrijfs-

Aanpak

bankovervallen

leven neemt extra preventieve maatregelen, de politie zet quick-responseteams in. Deze teams werken in gebieden waar veel overval-len plaatsvinden (vooral Rotterdam-Rijn-mond, Amsterdam-Amstelland en Midden- en West-Brabant). In deze regio's vond vorig jaar 51% van de overvallen plaats. Daarnaast gaat het Openbaar Ministerie vaker gebruik maken van snelrecht en slachtoffers van overvallen wijzen op de mogelijkheden van schadevergoeding.

ToekomstHoewel het aantal overvallen op bankkan-toren de laatste jaren stabiel laag is, blijft waakzaamheid geboden. Snelle opsporing en vervolging van daders is cruciaal. De ervaring leert dat de meeste overvallers ver-antwoordelijk zijn voor reeksen overvallen en net zo lang doorgaan tot ze worden gepakt. De activiteiten van de Taskforce Overvallen worden dan ook van harte ondersteund.

willemsen@nvb.nl

Bank|Wereld 15Toegelicht

1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

600

500

400

300

200

100

0

Nationaal Platform CriminaliteitsbeheersingDe Taskforce Overvallen is een initiatief van het Nationaal Platform Criminaliteitsbeheersing (NPC); een publiek privaat samenwer-kingsverband dat tot doel heeft om die vormen van criminaliteit aan te pakken waarvan het bedrijfsleven slachtoffer wordt. De Nederlandse Vereniging van Banken is bij monde van haar be-stuursvoorzitter, Boele Staal, in het NPC vertegenwoordigd.

Overzicht bankovervallen vanaf 1965Sinds 1972 melden de banken elke overval direct aan de Nederlandse Vereniging van Banken. Hiervan wordt wekelijks een risico-analyse gemaakt, waarin per overval, de datum, plaats, werk-wijze, buit en aanvullende daderinformatie wordt vermeld. Deze interbancaire informatieuitwisseling is een belangrijk mid-del om nieuwe dreigingen of verschuivingseffecten vroegtijdig te signaleren.

Bank|WereldBank|Wereld 16

Reportage

'Sinds de financiële crisis uitbrak is het voor ons rennen, vliegen en hardlopen geweest,' zegt Koen Holdtgrefe. Als adviseur toezicht werkt hij nauw samen met Onno Steins, adviseur risicomanage-ment. Zij kijken naar de maatregelen die in de maak zijn om de banken weerbaarder te maken. Samen met de NVB-leden bepalen zij het standpunt van de Nederlandse banken. Dat standpunt wordt vervolgens overgebracht bij diverse stakeholders. Dit zijn veelal het ministerie van Financien en DNB in Nederland en de Europese Commissie, het Europees Parlement en de European Banking Federation in Brussel. 'En wij houden het overzicht,' zegt Holdtgrefe. Hij doelt hierbij op de diverse wetgevingstrajecten die nu lopen. 'Wij proberen dubbelingen in de maatregelen te voor-komen, proberen te voorkomen dat er onnodige regels worden gesteld en proberen dat de regelgeving die uiteindelijk wordt vast-gesteld zo efficiënt en eenvoudig mogelijk wordt geïmplementeerd in Nederland.'

De uitgangspunten van Basel III zijn vastgesteld: banken krijgen meer kapitaal en kwalitatief hoogwaardiger kapitaal.Holdtgrefe: 'Ja. Dat is duidelijk en goed. Banken worden stevi-ger, solvabeler en weerbaarder. Het moet nog wel meer concreet worden ingevuld. Wat valt onder de regels? Hoe zien de definities er concreet uit?'Steins: 'Hoe dichter je bij de nationale wetgeving komt, hoe specifieker het wordt. Het Basels Comité zegt: “Kapitaal moet worden verbeterd. En van de huidige 2% common equity (kapitaal en ingehouden winst), moet je naar 7% gaan.” Daarna is Europa aan zet, voor aanpassing van de Capital Requirements Direc-tive -de Europese bankenrichtlijn. Die richtlijn wordt vervolgens opgenomen in de Nederlandse Wet- en regelgeving. Die is nog wat gedetailleerder. De toezichthouder zal haar regels aanpassen en de maatregelen opnemen in het lopend toezicht op banken, Denk

bijvoorbeeld ook aan practische vragen, zoals de datum waarop een bank het eerste rapport moet inleveren conform het nieuwe format. Dat soort zaken vertelt Basel je niet.'

Is de uitwerking van Basel nog spannend, voor de banken?Holdtgrefe: 'Het maakt zeker uit hoe dat gebeurt. Zoveel banken, zoveel business modellen. Elke uitwerking zal een ander effect hebben op een bank. Wij proberen de sector stabieler te maken door goede voorstellen te ondersteunen en alternatieven aan te dragen voor onderdelen die in onze ogen beter kunnen. Dat doen we op basis van de gegevens en inzichten die we van de experts uit de banken zelf aangereikt krijgen. Daarmee ga je naar de Euro-pese Commissie of naar het Europees Parlement of naar je eigen minister om toe te lichten wat de uitwerking is van bepaalde regel-geving of definities op de Nederlandse sector. Waarom knelt iets of waarom is een voorstel juist heel goed? Ook kan het gebeuren dat voorstellen voor regelgeving technisch slecht zijn uitgewerkt. Dan proberen wij met alternatieven te komen of dit recht te zetten.. '

Richt de NVB zich niet primair op de Nederlandse uitwerking?Holdtgrefe: 'In principe moet je voor de meeste regelgeving op ons terrein in Brussel zijn. Op de voorstellen van het Basels Comité wordt in Europees verband gereageerd. Voor het CRD, DGS en de bankbelasting worden de besluiten in Brussel genomen. Maar je moet wel zorgen dat je nationaal goede banden hebt. We hebben veel en constructief overleg met het ministerie van Financiën en DNB. Zij moeten weten wat de bancaire knelpunten zijn, zodat zij in Brussel en in Nederland die kennis mee kunnen nemen in hun beraadslagingen.'

‘Het spel wordt in Brussel gespeeld’

Er wordt veel gedaan om de banken stabieler te maken. Vaak gebeurt dit in internationaal verband, zoals in het Basels Comité of in Brussel.Voor de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) houden Koen Holdtgrefe (links) en Onno Steins (rechts) de veranderende regelgeving in de gaten.

17Bank|Wereld

Je hebt Basel III, de bankenbelasting, het depositogarantiestel-sel. Is dat niet veel?Steins: 'Het gaat om een balans. Aan de ene kant wil je de sector stevig genoeg maken om klappen te kunnen opvangen. Dat onder-steunen we van harte. Het is heel goed dat dat gebeurt. Maar als je kapitaalbuffers worden verhoogd én je moet een bankbelasting gaan betalen én je moet standaard gaan betalen voor het deposi-togarantiestelsel...”Holdtgrefe: 'Je kunt maar een keer een euro uitgeven. Een voor-beeld: Basel III kijkt naar het treffen van voorzieningen, dat doen de accountingregels ook. Die kijken ook naar het opbouwen van buffers. Moet je nou twee keer dezelfde soorten buffers opbouwen? Dan heb je twee potten met geld binnen banken om te gebruiken als het slecht gaat. Kan je er niet beter één pot van maken? Op deze manier blijft steeds minder geld over om mee te bankieren. Om uit te lenen aan consumenten, aan MKB-ers of aan de samen-leving in den brede.'

Er wordt ook gekeken naar internationaal crisismanagement.Holdtgrefe: 'De banken worden weerbaarder gemaakt. Maar mocht het toch een keer mis gaan, wat doe je dan als een grotere bank in de problemen komt? Hoe zorg je ervoor dat problemen die zo'n bank heeft niet overslaan naar de rest van de sector en de rest van de economie? Dit zijn vragen waar men zich nationaal en internati-onaal nu over buigt. De volgende stap voor ons is dat de Europese Commissie in oktober komt met plannen.' Ook dit is een traject dat nodig is, maar waarvan de impact nog moet worden ingeschat.

Is er voldoende zicht op de kosten van alle maatregelen?Holdtgrefe: 'Nee, dat is er niet en blijft een zeer lastig punt. Basel wordt op mondiaal niveau besproken, de uitwerking ervan Euro-pees en de vertaling daarvan weer nationaal. Dit traject is verre van

afgerond, maar wordt alweer doorkruisd door voorstellen voor DGS, crisis management, aanpassing accountingregels. Deze trajecten lopen vaak ook nog parallel, Het zijn allemaal glijdende horizonnen waarvan het heel lastig is om de totaalsom te bepalen en de vraag te beantwoorden of dat te veel, te weinig of goed is.'Ik verbaas me persoonlijk wel als je ziet hoeveel er gebeurt. Het lijkt misschien voor sommigen alsof de banken heel rustig aan de slag zijn gegaan na de crisis. Maar dat is verre van waar. Er ge-beurt heel veel. Maar de mensen, de samenleving ziet het nog niet omdat het op dit moment niet in Nederland gebeurt en de kranten niet of enkel negatief berichten over de Europese ontwikkelingen.'

Banken doen meer dan de samenleving ziet?Steins: 'Jazeker, banken hebben hun balans versterkt. De kapitaal-ratio's van banken zijn opgelopen. De stresstests geven hetzelfde beeld, daar is de Nederlandse sector goed uitgekomen. Banken doen, vooruitlopend op wat er nu vanuit een wetgevende kant gedaan wordt zelf al een heleboel.'Holdtgrefe: 'De politiek verandert om de vier jaar en moet zich dan verantwoorden naar de samenleving. Dit hoort bij een demo-cratische samenleving. Dat geeft tijdsdruk. Wij hebben liever dat er voldoende tijd wordt genomen voor het vaststellen van nieuwe regelgeving, dan dat je het op korte termijn opschrijft en doorvoert, waardoor men in de praktijk aanloopt tegen praktische knelpunten en later de wet hierop moet worden aangepast.'

Meer info: holdtgrefe@nvb.nl en steins@nvb.nl

Daan van Seventer

‘Het spel wordt in Brussel gespeeld’

18Bank|Wereld

ToegelichtDe kredietbehoefte

van bedrijven lijkt zijn dieptepunt bereikt te hebben. De vraag naar nieuw krediet gaat waarschijnlijk stijgen maar zal zich gematigd ontwikkelen. Dit blijkt onder andere uit statistische cijfers van DNB van begin september.

In de lente van 2008 constateerde de DNB de hoogste groei van de uitstaande kredieten van banken aan ondernemin-gen sinds enkele jaren, namelijk een jaargroei van 16,2%. Sindsdien groeien de uitstaande bedrijfskredieten nog steeds, alleen minder sterk. Nederland doet het ten opzichte van het hele Euro-gebied op dit punt wel beter (zie grafiek).

De DNB wijt de afname van de krediet-groei grotendeels aan een afname van de vraag naar krediet. Volgens DNB is nu de bodem bereikt. Verder blijkt uit de Bank Lending Survey van de European Central Bank dat banken hun voorwaar-de niet verder hebben aangescherpt.

Ondernemerskredietdesk – vragen en klachtenDe Nederlandse Vereniging van Banken heeft (NVB) zich sinds het uitbreken van de onrust bij het bedrijfsleven over kredietverlening ingezet om de oorzaken hiervan duidelijk te krijgen. Zo heeft de NVB samen met MKB-Nederland en VNO-NCW een desk opgericht waar ondernemers met vragen en klachten over kredietverlening door banken zich kunnen melden; www.ondernemerskre-dietdesk.nl. Tot nu toe zijn 480 vragen afgehandeld en 496 klachten ingediend.

onlangs aan dat de garantieregelingen voor bedrijfskredieten inderdaad in 2011 blijven bestaan. Het gaat om de Garan-tieregeling Ondernemingsfinancieringen voor grote bedrijven en de BMKB-regeling voor het midden- en kleinbedrijf. Volgend jaar kan de overheid voor circa € 2 miljard borg staan tegenover een leningporte-feuille van € 4 miljard.

Sinds 2008 is voor € 1,5 miljard euro borg gestaan voor de BMKB-regeling en heb-ben ruim 7000 bedrijven er gebruik van gemaakt. De Garantieregeling Onderne-mingsfinancieringen werd in maart 2009 geïntroduceerd en blijft in ieder geval nog een jaar bestaan. Deze regeling is gericht op grote en middelgrote ondernemingen. Sinds het begin ervan in 2009 heeft de overheid voor een € 0,5 miljard garanties verleend aan 105 bedrijven.

In de afgelopen zes maanden is het ge-bruik van deze regelingen sterk toegeno-men. Dit toont aan dat er een nuttige rol is weggelegd voor deze regelingen ten tijde van crisis en herstel.

zwan@nvb.nlwww.ondernemerskredietdesk.nl

Opmerkelijk is dat de afgelopen maanden de klachten sterk afnemen; er zijn slechts 18 klachten per maand geregistreerd. Eerder werden nog gemiddeld 110 klachten per maand ingediend. De klachten hebben hoofd-zakelijk (80%) betrekking op ondernemers met een kredietaanvraag van € 200.000 of minder. De klachten zijn gelijkmatig verdeeld over de verschillende banken. Meer dan 50% van de klachten komt van bedrijven werkzaam in de sectoren zakelijke dienstverlening, han-del of de bouw.

Naast een punt waar ondernemers met hun klachten terecht kunnen, fungeert de desk ook als vraagbaak over kredietverlening. Zo is informatie beschikbaar waar de ondernemer goed naar moet kijken alvorens hij of zij de stap naar de bank zet en wordt informatie gegeven over de garantieregelingen van het ministerie van Economische Zaken (EZ). Vooral binnen het midden- en kleinbedrijf bestaat grote behoefte aan deze informatie.

Taskforce KredietverleningBegin 2010 is de Taskforce Kredietverlening in het leven geroepen om de mogelijke knel-punten duidelijk te krijgen en oplossingen te zoeken omtrent de kredietverlening met name voor kleine en middelgrote ondernemingen. Wim Mijs, directeur NVB, en Paul Dirken, directeur bedrijven Rabobank Nederland, vertegenwoordigen de banken in de Taskforce waarin verder afgevaardigden van de overheid en het bedrijfsleven plaats hebben. Eind 2010 komt de Taskforce met een eindrapportage.

Verlenging garantieregelingenDe NVB heeft eerder dit jaar samen met VNO-NCW en MKB-Nederland bij de minis-ter gepleit om het bestaande (en verruimde) garantie-instrumentarium te behouden in 2011. Juist tijdens een opgaande economie zijn deze instrumenten voor veel bedrijven van grote waarde. Het ministerie van EZ kondigde

Bodem kredietbehoefte bereikt

More Money Than God

Hedge Funds And The Making Of The New Elite

Wealthy, powerful, and potentially dangerous, hedge-find managers have emer-ged as the stars of twenty-first century capitalism. Based on unprecedented ac-cess to the industry, More Money Than God provides the first authoritative history of hedge funds. This is the inside story of their origins in the 1960s and 1970s, their explosive battles with central banks in the 1980s and 1990s, and finally their role in the financial crisis of 2007-9. Hedge funds reward risk takers, so they tend to attract larger-than-life personalities. Jim Simons began life as a code-breaker and mathematician, co-authoring a paper on theoretical geometry that led to breakthroughs in string theory. Ken Griffin started out trading convertible bonds from his Harvard dorm room. Paul Tudor Jones happily declared that a 1929-style crash would be 'total rock-and-roll' for him. Michael Steinhardt was capable of reducing underlings to sobs. 'All I want to do is kill myself', one said. 'Can I watch?' Steinhardt responded. A saga of riches and rich egos, this is also a history of disco-very. Drawing on insights from mathematics, economics and psychology to crack the mysteries of the market, hedge funds have transformed the world, spawning new markets in exotic financial instruments and rewriting the rules of capitalism. And while major banks, brokers, home lenders, insurers and money market funds failed or were bailed out during the crisis of 2007-9, the hedge-fund industry sur-vived the test, proving that money can be successfully managed without taxpayer safety nets. Anybody pondering fixes to the financial system could usefully start here: the future of finance lies in the history of hedge funds.

Banken, bubbels en bonussen

een kleine geschiedenis van de Nederlandse eco-

nomie in de 21ste eeuw

Toen Nederland zich in 1999 opmaakte voor het nieuwe millennium, lachte de toekomst ons tegemoet. Beurzen braken record na record, de economie groeide en Nederlandse bedrijven deden de ene na de andere grote buitenlandse over-name. Een nieuwe Gouden Eeuw leek zich aan te dienen. Tien jaar later heeft het zelfvertrouwen waarmee Nederland de 21ste eeuw bestormde, plaatsgemaakt voor onzekerheid over de economische toekomst, wantrouwen jegens het financi-ële systeem en twijfel aan de concurrentiekracht van onze economie. Bedrijven als ABNAMRO, VNU, DSB, KLM en Van der Hoop werden overgenomen, aan stukken gescheurd of gingen failliet. Belangrijke financiële instellingen hangen aan het overheidsinfuus. Financieel journalist Wouter van Bergen beschrijft de gebeur-tenissen en ontwikkelingen die de afgelopen tien jaar het lot van de Nederlandse economie hebben bepaald. Wat is er gebeurd tussen het laaiende optimisme van eind jaren negentig en de gedeprimeerde stemming van tien jaar later? Hij beschrijft kleurrijk hoe de zoete belofte van een nieuwe Gouden Eeuw werd inge-haald door de bittere werkelijkheid van de diepste recessie sinds de jaren dertig.

Auteur: Sebastian Mallaby

Pagina’s : 496

Taal: Engels

Uitgever: Bloomsbury Publishing

PLC

ISBN: 9780747592273

Publicatiedatum: juni 2010

Prijs : € 22,00

Auteur: Wouter van Bergen

Pagina’s : 207

Taal: Nederlands

Uitgever: Business Contact

ISBN: 9789047003441

Publicatiedatum: maart 2010

Prijs : € 18,50

19Bank|WereldUitgelezen

‘De financiële sector van Nederland moet je zien als het menselijk

lichaam: alles is met elkaar verbonden. Zonder rechterarm kun

je leven, maar niet zonder hart. De macromensen kunnen alleen

samen met de toezichthouders in kaart brengen welke delen van

de sector cruciaal zijn en welke niet – wat is het hart en wat is de

rechterarm?’

• Henriëtte Prast, hoogleraar economie aan de Universiteit van Tilburg, Volkskrant, 14 augustus 2010

‘We moeten er voor waken dat banken niet worden als een patiënt

die dagelijks een batterij pillen moet slikken, maar het risico loopt

dat de combinatie daarvan hem zieker maakt dan dat hij was.’

• Albert Röell, voorzitter raad van bestuur Kasbank, B&E, juli 2010

‘We hebben een scheef geldbrein en zien dingen lang niet altijd goed. Of iets echt waardevol is bijvoorbeeld is sowieso voor vijftig procent psychologie.’

• Psycholoog Jaap van Ginneken, De Telegraaf, 29 mei 2010

‘Ik voel mij geen topbankier. Ik voldoe niet aan het stereotype beeld. Ik ben niet vies van klanten. Ik ben een oliemannetje dat ervoor moet zorgen dat alles soepel loopt.’

• Kees Beuving, CEO Friesland Bank, De Telegraaf, 3 september 2010

‘Indien je een alcoholist een fles whisky voorhoudt, moet je niet zeuren als hij weer dronken wordt. Indien je banken te veel ruimte geeft risico te nemen, zullen ze door peerpressure en concurrentieoverwegingen collectief uit de band springen. En dat is nog steeds het geval, hier is sinds de kredietcrisis niets aan veranderd.’

• Prof. dr. Dolf van den Brink, hoogleraar Financial Institutions aan de UvA, het Financieele Dagblad,

10 september 2010