Automatisering

Uitvoering van taken of functies door producten en systemen die vroeger werden uitgevoerd door mensen.

Bijvoorbeeld:• openslaande deuren, pincode automaten, cruise

control, automatische piloot, leersystemen, intensive care, thermostaten, smart homes, vertaal- en informatiesystemen, robots, procescontrole, etc., etc.

Human Factors gevolgen

• Beheersing• Situationeel bewustzijn• Inadequate feedforward en feedback• Wantrouwen of overmatig vertrouwen• Organisationeel

Waarom automatisering?

• Gevaarlijke of onmogelijk uit te voeren taken• risicovolle situaties, complexe berekeningen,

gehandicapten

• Moeilijk uitvoerbare taken• vermoeiende en saaie omstandigheden, preciezere

resultaten, monitoren van zeldzame momenten

• Ondersteuning van taken• geheugentaken, etc.

• Financiële argumenten• bijv. telefoonoperateurs, kaartjesautomaten, etc.

Soorten automatisering

In termen van vervanging van menselijke processen• Perceptie

– monitoren van de omgeving– van simpele detectie tot patroonherkenning

• Cognitie– ‘intelligent’ redeneren, diagnose en aanbevelingen– expert systeem (weersvoorspelling, leersystemen), zakcalculator

• Control– afhankelijk van perceptie, verschillende niveau’s van controle,– automatische piloot, cruise control, thermostaat

Control

• dynamisch: bij verandering van situatie– if waarde then actie (als het licht wordt, zet de kachel aan)

• statisch: houdt waarde stabiel – doel; while not x = doel do actie until x =doel

– bijv. cruise control

• quasi-statisch: mag niet bepaalde grens overschrijden– bijv. maximum snelheid

Attitude

• Hangt onder meer samen met betrouwbaarheid en invloed op de taak– positief (bijv. ABS)

– negatief (bijv. alarm)

• Perceived control– ‘wat de boer niet kent ...’ (bijv. ouderen en computers)

– controle willen houden • staat sportief (bijv. automatische versnelling)

• expertise

• baan

Gerapporteerde attitude hoeft niet overeen te komen met werkelijk gedrag

Problemen

Systeemkant (storing of defect)

Gebruikerskant– perceptie: verkeerde waarneming

– cognitie: verkeerd mentaal model

– actie: verkeerde invoer

Betrouwbaarheid en vertrouwen

Betrouwbaarheid en vertrouwen hangen samen, maar complexe relatie.

Gebaseerd op:• waarneembaarheid van toestand systeem• type fouten• eerdere ervaring met (soortgelijk) systeem• wat anderen ervan zeggen

Betrouwbaarheid en vertrouwenCalibratie: overeenstemming tussen vertrouwen en betrouwbaarheid.

Betrouwbaarheid > vertrouwen (mistrust)

• inefficiëntie

• gevaarlijk (alarms)

Betrouwbaarheid < vertrouwen (overtrust)

• inadequate detectie

• inadequaat situationeel bewustzijn

• verlies van noodzakelijke vaardigheden

Automatisering en werkbelasting

– niveau van attentie kan te laag worden (’s nachts rijden, afname situationeel bewustzijn)

– effectief monitoren kan juist leiden tot hoge werkbelasting en stress

– bediening kan juist ingewikkeld zijn• knoppen moeilijk te onthouden

• systeem doet onverwachte dingen

• vooral als de belasting al hoog is

– bij vermoeidheid meer gebruik

Verlies van informatie en routines

• verlies van informatie– bijv. geuren bij diagnose van chemische processen

– informatie in de taal (‘:-)’, ‘:-(‘ )

• verlies van routines– menselijke samenwerking

– dialoogsystemen slecht afgestemd op menselijke gebruiker

Waar staat de kleurenprinter?

• De kleurenprinter staat in het TEMA-gebouw

• De kleurenprinter staat op de begane grond

• De kleurenprinter staat in kamer 0.07

• De kleurenprinter staat naast de scanner

• Die staat in 0.07, maar je kunt beter een ander printer gebruiken

• Die staat in 0.07, maar hij is niet aangesloten op het netwerk

• Die staat in 0.07, maar hij is kapot

• Die doet het niet, neem de printer in 1.07

Werkvoldoening

Dus niet alleen performance problemen

– verlies van banen

– verlies van expertise

– onvoldaanheid

– demoralisatie

‘Human-centered’ automatisering• Breng gebruiker kennis bij over het proces• Geen al te zware belasting• Hou de gebruiker op de hoogte

– relevante informatie– geef reden van een automatische actie

• Hou de gebruiker getraind– vooral in verband met calamiteiten

• Hou de gebruiker ‘in de loop’– verschillende niveau’s van automatisering– compenseer verlies van situationeel bewustzijn

• Automatisering flexibel en adaptief – afhankelijk van persoon en situatie

De ‘loop’

level of automation human system

none decide, act ---

decision support decide, act suggest

consensual ai concur decide, act

monitored ai veto decide, act

full automation --- decide, act

ProcescontroleDrie stadia:

1. Overgangen (bijv. aan/uit)– hoge werkdruk, onstabiel, incorrecte displays

2. Stabiele situaties (‘steady state’)– lage werkdruk, verveling, achteruitgang situationeel bewustzijn

3. Foutenmanagement– veiligheid, voorkomen beschadiging, diagnose, herstel

– verschillende prioriteiten

– hoge stress door alarms

Presenteer in overeenstemming met mentaal model

Automatiseer diagnose proces (expert systemen)