De navigatie van werken naar

vermogen in de praktijk

Drs Hans Zuidema MPM; sectorhoofd Werk & Inkomen, Gemeente Arnhem

Drs Tom de Haas CMC: zelfstandig adviseur en schrijver

2

Inhoudsopgave pagina

1. Succesfactoren 3

2. Twee standpunten 3

3. Zeven ‘knoppen’ voor het dashboard van werken naar vermogen 4

4. Uitvoeren WvN: Navigeren met 7 knoppen 7

3

1. Succesfactoren

Welke uitgangspunten gaan in de praktijk het succes bepalen van de Wet Werken naar

Vermogen? Kunnen we deze helder in een aantal kernpunten verwoorden? Hoe zorgen we dat

er goed invulling geven aan de doelstellingen van de aankomende Wet Werken naar

Vermogen? De nieuwe Wet Werken naar Vermogen is een succes als de onderstaande doelen

worden bereikt:

� Zoveel mogelijk mensen regulier aan het werk. Het realiseren van een zo groot

mogelijke arbeidsparticipatie van de mensen uit deze doelgroep die kunnen werken.

� Maximale benutting van het arbeidsvermogen. Het realiseren van een hoog mogelijke

loonwaarde tijdens de arbeidsparticipatie op werkplekken bij reguliere werkgevers.

� Iedereen doet mee en mag meedoen. Het realiseren van een optimale maatschappelijke

participatie van de doelgroep van Wwnv.

� Doelgericht en efficiënt uitvoeren. Het realiseren van een functionele en efficiënte

ondersteuningsstructuur voor toeleiding naar en begeleiding van mensen uit de WvN

doelgroep op de werkplek.

2. Twee standpunten

Duidelijk is dat deze opdracht de komende jaren moet worden uitgevoerd met blijvend minder

overheidsmiddelen. Bij het uitwerken van de succesfactoren is gewerkt vanuit twee

standpunten.

A: Samen economische waarde realiseren

De demografische, de sociale én de economische ontwikkeling van Nederland vraagt

een andere en grotere betrokkenheid van werkgevers. Alle uitvoerders en intermediairs

moeten zich veel nadrukkelijker richten op werkgevers. Alleen zo kan echt inhoud

worden gegeven aan de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor

maatschappelijke vraagstukken in de samenleving. Brede samenwerking is essentieel

om mensen om mensen aan het werk te krijgen en aan het werk te houden.

B. Zorg voor kwetsbare doelgroepen is een maatschappelijke waarde

Het is essentieel dat ook bij mensen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt of een

beperking wordt gekeken naar hun talenten, naar wat zij wel kunnen. Er mag verwacht

worden dat ook zij hun persoonlijk potentieel inzetten. Gelijkwaardigheid werkt in twee

richtingen. Tegelijkertijd is voor specifieke doelgroepen aandacht en ruimte nodig. Er

is ook sprake van kwetsbaarheid die voortkomt uit het onvermogen om aan onze

economische normen te voldoen. Voor dat inzicht, en de consequenties daarvan,

mogen we onze ogen niet sluiten.

4

3. Zeven ‘knoppen’ voor het dashboard van werken naar vermogen

1. Werkgevers staan centraal: werkgevers hebben sleutel in handen om mensen aan

regulier werk te helpen.

2. Iedereen werkt naar vermogen: voor iedereen geldt: het - binnen de eigen

mogelijkheden - realiseren van een economisch zelfstandig bestaan.

3. Denken in mogelijkheden niet in beperkingen

4. Goede logistiek, slim en uitstroomgericht organiseren: klantprioritering,

klantsegmentatie, slim inzetten van intake en diagnostiek, sturen op wachttijden en

wachtrijen

5. Echt vraaggericht werken: arbeidsontwikkeling wordt personeelsontwikkeling en

werken met instroomprojecten

6. Social return: volledig inzetten en goed benutten

7. Financiën: direct in beeld brengen en op sturen!

Hieronder volgt een concrete uitwerking van iedere knop.

Ad 1: Werkgevers centraal, uitvoeringsorganisaties zijn primair intermediair

Het succes van de doelstelling van plaatsing op regulier werk en plaatsing in een reguliere

werkomgeving staat of valt met de medewerking van lokale, regionale en landelijke

werkgevers. Zonder de actieve rol en betrokkenheid van werkgevers gaat de Wwnv niet

werken. Voor publieke en private uitvoerders van Werken naar Vermogen ligt de absolute

nadruk op hun rol als intermediair: diagnostiek, toeleiding, plaatsing en begeleiding worden

alleen ingezet als dat noodzakelijk is voor resultaat. Dit geldt zowel bij loonvormende arbeid

als bij participatie. Het werk of de participatie activiteiten worden dóór en bij derden

georganiseerd. Als het om werk gaat zijn dat altijd private werkgevers. Daarbij worden ook de

gemeente, de provincie, en rijksdiensten ook aangesproken op hun rol als werkgever. Daarbij

zullen ondersteunende instrumenten - zoals als uitzenden, instroomprojecten, detachering,

(individueel of in groepen) - de komende jaren hard nodig zullen zijn om werkgevers mee te

nemen in de uitrol van werken naar vermogen.

Ad 2: Iedereen werkt naar vermogen

Werken heeft een sterk positief effect op de eigenwaarde van ieder mens. Het is de meest

gewenste vorm van maatschappelijke participatie. Daarnaast geldt dat de economische en

demografische ontwikkeling van Nederland het noodzakelijk maakt dat iedereen die kan

werken dat ook doet. Alleen dan is een duurzaam sociaal beleid in de komende decennia

mogelijk.

Voor de brede doelgroep van de Wwnv geldt dat iedereen zich binnen zijn of haar

mogelijkheden maximaal moet inspannen om eigen inkomsten te genereren en zoveel als

mogelijk zelf te voorzien in de middelen van het bestaan. Primair wordt dit bereikt door

plaatsing op regulier werk. Waar dit (nog) niet volledig mogelijk is staat het genereren van

5

eigen inkomsten voorop: door parttime werk, door deeltijdondernemerschap en door het

werken naar vermogen (het realiseren van de optimale loonwaarde).

Voor diegenen met een blijvende beperking wordt een grote inzet gevraagd van werkgevers,

werknemers en de overheid om mensen met een beperking als werknemer in te zetten. Zodat

ook zij een bijdrage kunnen leveren aan de economie en sociaal beleid. Er is sprake van een

optimale loonwaarde als de hoogte van de loonwaarde aansluit op de mogelijkheid om

gezond gedurende langere tijd deze loonwaarde te realiseren.

Ad 3: De verbinding zit op het mogelijkheden; niet op de beperking

Mensen uit de doelgroep van Wwnv worden gelijkwaardig en respectvol aangesproken.

Zakelijk ook: Wat verwachten we van elkaar? De professionaliteit en de passie van de

beroepskrachten die Wwnv uitvoeren blijkt uit hun vermogen om een nieuwe deelnemer aan

Werken naar Vermogen vlot en doelgericht toe te leiden naar de plaats waar het beschikbare

talent optimaal kan worden benut en verder ontwikkeld.

De focus op de mogelijkheden, en niet op de beperkingen, geldt ook voor de

werkgeversbenadering. Vraag gericht, met kennis van de meerwaarde en de praktische

voordelen voor werkgevers. We vragen hen niet het probleem van gehandicapten zonder werk

op te lossen. We bieden hen op het HRM vlak en in de bedrijfsvoering kansen die zakelijk

aantrekkelijk zijn.

Dit statement staat al jaren in visie brochures van gemeenten en uitvoerders. Het wordt tijd

hem consequent in praktijk te brengen. En alle blokkades daarvoor één voor één af te breken.

Ad 4: Goede logistiek, slim en uitstroomgericht organiseren: de bijdrage van intake en

diagnostiek is effectief doorstromen

In het uitvoeringsproces is nog veel te winnen door goed te selecteren wie welke

ondersteuning nodig heeft, het snel toekennen van de meest geschikte dienstverlening en het

goed laten verlopen van de logistiek van het klantproces. Dat vraagt een heldere onderscheid

tussen verschillende klantgroepen, een goede keuze wat deze nodig hebben, op maat

gesneden intake, selectieve diagnostiek, het actief sturen op het voorkomen van onnodig

wachten op vervolgstappen tijdens de uitkering en een duidelijke prioriteitstelling bij het

aanbieden van de werkdienstverlening.

Werken met deze aanpak vraagt een omkering van het ´traditionele´ denken. De eerste vraag

moet telkens zijn: ‘Waarom kan iemand niet gewoon op eigen kracht aan het werk?’ In de

praktijk van de WWB zijn met deze aanpak zonder ‘intake en diagnose’ goede resultaten

geboekt door jongerenteams. Ook bij directe bemiddeling aan de poort werkt deze insteek

prima. De intake bij een SW organisatie is veelal de intake voor én het toegangsbewijs tot een

eindstation. Eenmaal in dit systeem worden de resultaten benut om te bepalen waar iemand

langere tijd werkzaam zal zijn. Diagnostiek gericht op doorstomen is anders dan diagnoses

voor blijvers.

Intake en diagnostiek in het kader van Werken naar Vermogen moet gezien worden als het NS

station aan het begin van het spoorwegennetwerk. De conducteur vraagt: Wie ben je, wat kun

je (al)?, wat is de eerst volgende stap die moet worden gezet? En: kan die volgende stap al bij

een reguliere werkgever worden gezet? Insteek daarbij is: Wat is minimaal noodzakelijk om de

volgende stap te kunnen zetten?

6

Veel winst is ook te boeken door het goed organiseren op klantstromen met toepassing van

heldere logistieke principes. Bij voorbeeld:

� Welke klantgroepen zijn er te onderscheiden?

� Wat is passend om de afstand tot de arbeidsmarkt slim te overbruggen?

� Welke informatie is nodig voor de volgende stap?

� Moet er een besluit worden genomen of een activiteit uitgevoerd?

� Bij welke schakel in de keten ligt de opdracht hiertoe?

� Hoe kan de overdracht zo effectief mogelijk worden geregeld?

� Hoe wordt de terugkoppeling en verantwoording georganiseerd?

Zo wordt onnodig ‘wachten’ in de uitkering door werkzoekenden vermeden.

Ad 5: Echt vraaggericht werken: arbeidsontwikkeling wordt personeelsontwikkeling

en werken met instroomprojecten

De vraaggerichte aanpak wordt versterkt, gericht op de mogelijkheden voor

werkgevers. Als er zakelijk aantrekkelijke oplossingen worden geboden aan werkgevers met

het inzetten van werknemers uit de doelgroep van werken naar vermogen, dan kunnen ook de

lasten meer bij de werkgever geplaatst worden. Zodra deze werknemers in loondienst komen

kunnen BBL-gelden, de Wet Vermindering Afdrachten en de scholingsmiddelen van de

sectorfondsen worden benut om samen met het instrument van loondispensatie tot een

financieel aantrekkelijk arrangement te komen. Daarmee worden hefbomen gezet op het sterk

krimpende budget voor Wwnv in de periode tot 2015.

Ad 6: Social return. Het arbeids- en participatie potentieel in het lokale publieke domein

moet zo goed mogelijk worden benut

Het is cruciaal en principieel dat alle uitvoerende opdrachten van gemeenten, provincie

en rijk worden betrokken bij het realiseren van zoveel mogelijk werk en participatie plekken.

Practice what you preach. En: Put your money where your mouth is. Zonder deze bijdrage

overheerst de komende jaren de sanering. Activiteiten als groenvoorziening, schoonmaak,

buurtbeheer, postbezorging, milieutaken, wijkgericht werken en het invulling geven aan

nieuwe opdrachten in het kader van de functie begeleiding die overkomt naar de WMO. Er zijn

legio mogelijkheden. Die moeten benut worden.

Ad 7: Herijken van de ambitie en de aanpak op het budget voor de komende jaren

De bediening van de knop financiën moet vanaf dag 1 helemaal op scherp staan. De financiële

doelstellingen van het kabinet Rutte met de Sociale Werkvoorziening en de Wet Werken naar

Vermogen zijn duidelijk en grijpen drastisch in. Het SW budget krimpt tussen 2010 en 2015 met

bijna 20%. De middelen voor re-integratie in het kader van de WWB krimpen tussen 2010 en

2015 gemiddeld met 65%. Het is op basis van deze cijfers onvermijdelijk dat er op alle fronten

een heldere en nuchtere impactanalyse wordt uitgevoerd over de financiële mogelijkheden

voor de komende jaren. Dit vraagt saneren en innoveren tegelijkertijd en stelt zeer uitdagende

vragen; ook aan de huidige publieke uitvoeringsorganisaties, waaronder de sociale diensten

en uitvoerders van de Wsw. Deze knop geeft het harde financiële kader. De overigen knoppen

geven binnen dit financiële kader richting aan de doelstelling en vormgeving.

7

De financiële condities maken dat hoge maatschappelijke ambities alleen kunnen worden

waargemaakt met slimme, innovatieve en actuele aanpakken én aanvullende financiële

middelen uit het private systeem.

4. Uitvoeren WvN: Navigeren met 7 knoppen

Onze overtuiging is dat we met deze 7 knoppen een overzichtelijk dashboard bieden

voor politieke bestuurders en managers van (publieke) uitvoeringsorganisaties. De concrete

uitwerking van iedere knop levert een helder en nuchter plan van aanpak op voor de komende

jaren. Het beperkte aantal knoppen maakt het mogelijk met alle direct betrokken partijen tot

een overzichtelijke en eenvoudige aanpak te komen. Dat maakt de besturing van een

ingrijpend veranderingsproces, waarin de nodige saneringspijn genomen moet worden, tot

een hanteerbaar vraagstuk.