© D

avid

Mar

lé

Atomiumsquare - 1020 Brussel

www.atomium.be/architectonic

pEdagogISCH doSSIEr

INTRODUCTION

De tentoonstelling gaat over gevels in architectonisch beton in België en meer in het bijzonder

in Brussel, van 1958 tot 1980.

Deze nieuwe bouwtechniek heeft de vormgeving van de stad veranderd en kon zich verder

ontwikkelen dankzij het idee van de « moderne stad » van de Wereldtentoonstelling van 1958.

Eerbetoon aan beeldhouwer jacques moeschal .

aT

oM

IUM

| A

RC

HIT

EC

TO

NIC

| p

Ed

ag

og

ISC

H d

oS

SIE

r _

1

BEGANE GROND

Het kruis, een origineel element van de gevel van het Marnixgebouw (fase 2, 1991), het

gebouw van de ING Bank, geeft ons de kans om op een eenvoudige en zeer visuele manier uit te

leggen wat beton is; de ijzeren wapening laat duidelijk zien hoe gewapend beton wordt gemaakt.

Het begrip pattern (herhaling van een zelfde motief).

thema en onderzoeksoriëntaties

Lijst met de verschillende architectuurstijlen in de stad.

> Staan er in de buurt van jullie school of jullie huis moderne gebouwen?

> Definitie van een moderne stad.

> Waarom moet beton gewapend zijn?

> Voordelen van prefabricatie (productie, opslag en bouw).

MOGELIJKHEDEN VAN BETON VANDAAG DE DAG

Om de verschillende technische mogelijkheden van beton te laten zien, stellen we een bank

tentoon bestaande uit een dunne laag beton van minder dan drie centimeter dik.

Dit beton is gewapend met vezels waardoor een ijzeren wapening niet nodig is en zeer dunne

lagen mogelijk zijn.

De mal maakt het mogelijk om het fabricageproces te begrijpen en hoe een object gegoten

en ontkist wordt.

thema en onderzoeksoriëntaties

> Begrip van het giet- en ontkistingsproces van het werkstuk.

> De ontwikkeling van hoogwaardig beton en vezelbeton.

> Studie van de weerstand ondanks de geringe dikte.

> Het imago van beton in de collectieve verbeelding, ten opzichte van vooroordelen (lelijk,

zwaar, één kleur).

aT

oM

IUM

| A

RC

HIT

EC

TO

NIC

| p

Ed

ag

og

ISC

H d

oS

SIE

r _

2

TIJDSLIJN

Op de tijdslijn zien we de verschillende betonnen gebouwen die werden gebouwd tussen

1890 en het begin van de jaren ‘80.

De tijdslijn geeft ook een overzicht van alle technieken op het gebied van betonconstructies,

bekisting en prefabricatie.

thema en onderzoeksoriëntaties

De tijdslijn geeft ons een beeld van de evolutie in het gebruik van beton in de verschillende bouw-

wijzen: particuliere woningen, burgerlijke bouwkunde, openbare gebouwen en kantoorgebouwen.

KENMERKEN VAN BETONBEWERKINGEN

De bezoekers wandelen door een betonbos waarin ze kennis maken met de verschillende

oppervlaktebewerkingen die mogelijk zijn voor een zelfde betonsamenstelling.

thema en onderzoeksoriëntaties

> Tactiele analyse (glad, ruw, schurend).

> Verschillende textuurresultaten.

> Kleurmogelijkheden.

aT

oM

IUM

| A

RC

HIT

EC

TO

NIC

| p

Ed

ag

og

ISC

H d

oS

SIE

r _

3

ANDRÉ JACQMAIN

België was pionier in de ontwikkeling van geprefabriceerde elementen in architectonisch

beton. Vanaf 1955 ontwikkelde de architect andré jacqmain al samen met de Nederlandse firma

Schokbeton de portiekelementen in dun beton voor het Foncolin-project (uitgevoerd in 1958 met

J. Wabbes en V. Mulpat). Een wereldpremière!

CONSTANTIN BRODZKI

We ontdekken een maquette van het cbr-gebouw uitgevoerd door de architect constantin

brodzki. Deze laatste ontwikkelde voor de firma CBR de mogelijkheid om van architectonisch

prefabbeton een commercieel product te maken. Hij rationaliseerde de verschillende element-

mogelijkheden en dat is duidelijk te zien in de constructie van het hoofdkantoor van CBR met zijn

756 geprefabriceerde gevelelementen.

Constantin Brodzki ging door met het ontwikkelen en perfectioneren van dit constructiesysteem

en vond een oplossing voor het voornaamste gebrek: het isolerende vermogen.

Voor het Project SWIFT 1 creëerde hij het systeem van de dubbele muur met daartussen

isolatiemateriaal (constructiemethode die vandaag de dag door iedereen wordt toegepast).

Met het SWIFT 2-gebouw dat hij uitvoerde in samenwerking met Ricardo Bofill, toonde hij aan

dat zijn constructiesysteem aan elke architectuurstijl kon worden aangepast.

thema en onderzoeksoriëntaties

> We zien dat België met André Jacqmain een voortrekkersrol vervulde op het gebied van

bouwen met gevels uit architectonisch beton.

> De ontwikkeling van het procedé is toe te schrijven aan Constantin Brodzki.

> CBR Cementbedrijven, dat toen nog een Belgische firma was, richtte een dochteronder-

neming op genaamd Ergon die volledig gewijd was aan het fabricageprocedé van archi-

tectonisch prefabbeton.

> Dankzij de maquette van CBR kunnen we de constructie-elementen van de gevel van

dichtbij bekijken. Ze lijken allemaal op elkaar, maar als je goed kijkt, zie je dat er 9 ver-

schillende elementen zijn.

aT

oM

IUM

| A

RC

HIT

EC

TO

NIC

| p

Ed

ag

og

ISC

H d

oS

SIE

r _

4

PATTERN

Het fenomeen pattern is terug te vinden op verschillende gebieden, zoals in designobjecten,

mode, meubels en behangpapier.

Een animatie gebaseerd op de gestileerde gevels van 5 gebouwen (rob, innovation, cbr,

swift 1 en het cultureel centrum van oudergem) laat dit fenomeen heel duidelijk zien: elk van

de gekleurde gevels lijkt zo weggelopen te zijn uit een collectie behangpapier uit de jaren ‘70.

ARCHITECTUUR BEELDHOUWKUNST

Boven ontdekken we losse gevelelementen op verschillende schalen (100 %, 70 % et 50 %).

De elementen worden behandeld als witte academische kunstwerken. Zo op zichzelf staand

krijgen ze een ware beeldhouwkundige dimensie.

We herontdekken elementen van gevels die we al niet meer opmerken, zoals die van warenhuis

innovation (Nieuwstraat en Waterloosesteenweg, Brussel), de gevel van warenhuis rob (Woluwe),

de hangende ster van de gevel van het aslk-gebouw (Brussel) en de 756 vensterelementen die

de gevel vormen van het Marnix-gebouw van ING en CBR.

thema en onderzoeksoriëntaties

> Doordat de elementen geïsoleerd zijn, begrijpen

we de beeldhouwkundige waarde ervan, maar

het is de herhaling van de elementen (pattern)

die ze tot architectuur maakt.

> Door de schaal van de modellen worden we

ons bewust van de afmetingen van de ge-

bouwen en het belang van de uitvoering ervan.

aT

oM

IUM

| A

RC

HIT

EC

TO

NIC

| p

Ed

ag

og

ISC

H d

oS

SIE

r _

5

MOESCHAL, BETONNEN BEELDHOUWWERKEN

Met de Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde kunnen we een eerbetoon brengen aan jacques

moeschal, “de architectonische beeldhouwer”. De eerste foto laat de bouw zien met de stellage

en de voorbereiding van de bekisting waar het beton in wordt gegoten.

Daarna zien we Jacques Moeschal voor de pijl en de pijl bij nacht.

Ten slotte de vernietiging ervan in 1970.

PIJL VAN DE BURGERLIJKE BOUWKUNDE

De Wereldtentoonstelling van 1958 was dé gelegenheid om de knowhow van Belgische

kunstenaars, architecten en ingenieurs tentoon te stellen.

Let vooral op: de buitensporige afmetingen van de pijl, de ongelofelijke stellage die de bekisting

droeg voor het gieten van het beton, de kunstenaar voor zijn kunstwerk, en ten slotte het onbegrip

over de vernietiging van het kunstwerk, dat oorspronkelijk dan wel bedoeld was om van kortston-

dige aard te zijn, maar dat was het Atomium ook!

aT

oM

IUM

| A

RC

HIT

EC

TO

NIC

| p

Ed

ag

og

ISC

H d

oS

SIE

r _

6