Arbeidshygiëne: huidige inzichten en evoluties

Arbeidshygiëne Huidige inzichten en evoluties

dr. ir. Tom Geens

Voorzitter Belgische Vereniging voor Arbeidshygiëne

BSOH vzw [email protected]

Wetenschappelijk Medewerker Studie- en Documentatiedienst

PROVIKMO vzw [email protected]

@tgeens

be.linkedin.com/in/tomgeens/

mailto:[email protected]


https://twitter.com/tgeens

http://be.linkedin.com/in/tomgeens/



PreNNE Donderdag 02/12/2010 2

Over Provikmo • Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op

het Werk

• www.provikmo.be

• Ruwe structuur: – Afdeling medisch toezicht

(+110 bedrijfsartsen voor +35000 bedrijven)

– Afdeling risicobeheersing (vele PA veiligheid niv 1 & 2 of andere

specialisten: +50 ings, irs, psychologen/sociologen, ergonomen,

arbeidshygiënisten, veiligheidsdeskundigen,…)

• Team ergonomie, psychosociaal, veiligheid

• Team bedrijfshygiëne

• Team metingen

– Studie- en documentatiedienst (stafdienst)

• Team documentatiedienst

• Team wetenschappelijk onderzoek

http://www.provikmo.be/

PreNNE Donderdag 02/12/2010 3

Over BSOH • Belgian Society for Occupational Hygiene

• www.bsoh.be

• Vereniging Zonder Winstoogmerk

– gewijd aan de discipline en de toepassing van de

arbeidshygiëne

– bestuurd door twaalfkoppige raad (ervaren

arbeidshygiënisten werkzaam bij de universiteiten, overheid,

externe diensten en bedrijven)

– met een honderdzeventig leden actief in arbeidshygiëne

(arbeidshygiënisten, artsen, fysici, chemici, ingenieurs,

consultants, andere professionals…)

– gratis lidmaatschap 2011/2012, betalend sinds 2013

(€50 per jaar)

http://www.bsoh.be/

Wat is arbeidshygiëne?

• intrinsieke eigenschap of capaciteit van een voorwerp, stof, proces of situatie

om nefaste gevolgen te hebben, of de gezondheid en de veiligheid van de

werknemer te bedreigen

• Veiligheid

– Mechanisch impact

– Chemisch impact

– Elektrisch

– Brand en ontploffing

• Gezondheid

– Chemisch

– Fysisch

– Biologisch

– Ergonomisch, muskuloskeletaal, fysiologisch

– Psychosociaal

• Milieu

Gevaren op het werk

Provinciaal Veiligheidsinstituut - Congres Navorming 2.0

20 februari 2014, infosessie reeks 3, Provinciaal Vormingscentrum Malle

http://www.csudh.edu/oliver/beetport/beetport.htm

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMicm0801077

http://www.hse.gov.uk/skin/imagelibrary.htm

http://en.wikipedia.org/wiki/Photokeratitis

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMicm0909444

http://www.hse.gov.uk/skin/imagelibrary.htm

http://web.princeton.edu/sites/ehs/radiation/Xraytraining/RigakuMiniflexPrism.htm

http://web.princeton.edu/sites/ehs/radiation/Xraytraining/RigakuMiniflexPrism.htm

http://nl.wikipedia.org/wiki/Fenomeen_van_Raynaud

http://nl.wikipedia.org/wiki/Ribbeldij

http://www.aafp.org/afp/2008/0101/p47.html

http://www.clinicalcorrelations.org/?p=459

1540 1582 1624 1666 1708 1750 1792 1834 1876 1918 1960

IOHA

1/1/1987

Wetgeving chemische en fysische agentia in USA, UK, Nederland, Australië 1/1/1980

Sherwood & Greenhalgh: eerste persoonlijke monsternamepomp 1/1/1960

BOHS opgericht 1/1/1953

ACGIH en AIHA opgericht 1/1/1938

Legge: medisch fabrieksinspecteur, verplichte melding van loodvergiftigingen

1/1/1898

Haldane: ratten en muizen blootstellen, onderzoek dosis/respons; canaries om blootstelling aan giftige gassen sneller op te merken

1/1/1890

Stenhouse: masker met actieve koolstoffilter om te beschermen tegen gassen en dampen

1/1/1858

Industriële revolutie: veel meer blootstelling

1/1/1750

Ramazzini: vader van de arbeidsgeneeskunde: "Wat is uw beroep?" (Italië)

1/1/1700

Paracelsus: longziekten bji mijnwerkers (Oostenrijk)

1/1/1540

1540 400 B.C.

Hippocrates: zieke werknemers tgv kwiksulfide (Griekenland)

400 B.C.

…



Historisch perspectief

http://www.ioha.net/

http://www.bohs.org/

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Paracelsus.jpg

http://nl.wikipedia.org/wiki/Bernardino_Ramazzini

http://www.acgih.org/

http://www.aiha.org/

https://ia700200.us.archive.org/2/items/leadpoisoninglea00leggiala/leadpoisoninglea00leggiala.pdf

http://nl.wikipedia.org/wiki/Hippocrates_van_Kos

• Arbeidshygiëne:

– discipline van het anticiperen, herkennen,

evalueren en beheersen

van gevaren voor de gezondheid in de

werkomgeving

– met als doel de bescherming van de

gezondheid en het welzijn

van de werknemers en van de gemeenschap in

het algemeen

IOHA definitie



http://www.ioha.net/faqs.html


– praktijk van de identificatie van

biologische, chemische en fysische agentia

– die ziekte of ongemak kunnen veroorzaken,

– het evalueren van de omvang van het risico als

gevolg van blootstelling eraan,

– en de beheersing van de risico‟s om nadelige

effecten op de gezondheid te voorkomen op

lange en korte termijn

Praktische definitie




Waar draait het om?

• vermijden arbeidsgerelateerde ziekten

• tgv blootstelling werkgerelateerde risico‟s

• aantonen causaal verband

– individueel niveau

– tss ziekte en agens

– via clinische/pathologische data, anamnese,

jobananalyse, identificatie/evaluatie gevaren

– bewezen blootstelling

Vermijden van gezondheidsschade



Over welke aantallen gaat het?

De verborgen epidemie



• 1 dode per 15 sec

• x doden per jaar tgv

arbeidsgerelateerde

ziekten

– Globaal: 2.000.000 (ILO)

– Europa: 83.000 (OSHA)

– België: 500 (FBZ-FMP)

?

6x meer doden door ziekte dan

door ongeval

6x minder doden door ongevallen dan

door ziekte (een 80 per jaar FAO-FAT)

http://www.ilo.org/safework/events/meetings/WCMS_204594/lang--en/index.htm

https://osha.europa.eu/en/publications/reports/te8108475enc_osh_outlook

http://www.fmp-fbz.fgov.be/web/pdfdocs/Publicaties/NL/Jaarverslag FBZ 2012.pdf

http://www.faofat.fgov.be/site_nl/stats_etudes/tableaux_stats/tableaux-2012/accidents-lieux-2012/documents/2.1.-2012-NL.pdf




12

0

0

43

34

340

1

0

414

143

0 100 200 300 400 500

Risicofactoren voorverwondingen

Ergonomischestressoren

Lawaai

Deeltjes in de ademlucht

Carcinogenen

Doden (in duizenden)

Doden volgens risico (WHO, 2004)

Hoog inkomen Laag inkomen

http://www.who.int/publications/cra/chapters/volume2/1651-1802.pdf




• Ziekte +/- alle

– Silicoses

– Asbestoses

– Stoflongen

• Prikongevallen

– 40% Hep B

– 40% hep C

– 4% HIV

http://www.sjweh.fi/show_abstract.php?abstract_id=939

• Ja, ook in België vallen er zes keer meer

doden door beroepsziekten dan door

ernstige arbeidsongevallen

• Conclusie

– Niet: minder aandacht voor veiligheid

– Wel: meer aandacht voor de preventie

van gezondheidsschade




Hoe is de relatie

met de andere zes welzijnsdomeinen?

Arbeid

Blootstelling

Ziekte

arbeidshygiëne

arbeidsgeneeskunde

arbeidsepidemiologie

arbeidstoxicologie

arbeids-

gezondheid

anticip

ere

n

herk

en

nen

evalu

ere

n

beheers

en

Chemische factoren

Fysische factoren

Biologische factoren

Ergonomische factoren

Psychosociale factoren



Situering vakgebied

arbeidsveiligheid

gezondheid

psychosociale

aspecten ergonomie

arbeidshygiëne milieu



Arbeid

Blootstelling

Ziekte

http://www.afisteb.be/

http://www.prebes.be/

http://www.vmx.be/

http://www.besweb.be/

http://www.vvib-amti.be/

http://www.vvvb.be/

http://www.vppa.be/

http://www.bsoh.be/

http://www.bbvag.be/

http://www.arcop.be/

http://www.vwva.be/

http://www.ssstr.be/

• …is goed!

• Sinds eind 2013: Consortium Welzijn

De relatie met de andere domeinen



https://sites.google.com/a/bsoh.be/bsoh-nl/consortium-welzijn

Wat is het algemeen juridisch kader

voor de arbeidshygiëne in België?

• Welzijn op het werk:

– Wet van 4 augustus 1996: Wet Welzijn Art. 4. §1. 5°

– Toelichting bij de Wet van 4 augustus 1996

– Codex over welzijn op het werk: uitvoerings KB‟s

– Algemeen reglement voor de arbeidsbescherming

De Wet Welzijn…



http://www.werk.belgie.be/moduleTab.aspx?id=556&idM=102

http://www.werk.belgie.be/WorkArea/linkit.aspx?LinkIdentifier=id&ItemID=1896

http://www.werk.belgie.be/publicationDefault.aspx?id=4292



• Algemene principes bij het welzijnsbeleid:

– KB van 27 maart 1998: KB Beleid Art. 4. 5°

– DRBS: planning van preventie en uitvoering beleid

• Uitwerkingsfase

• Programmatiefase

• Uitvoeringsfase

• Evaluatiefase

– DRBS: rekening houdend met de

• Aard van de activiteiten

• Risico‟s van de activiteiten

• Risico‟s werknemers

Het KB Beleid…



http://www.werk.belgie.be/welzijnsbeleid.aspx

http://www.werk.belgie.be/DownloadAsset.aspx?id=2140


– KB van 27 maart 1998: KB Beleid Art. 4. 5°

– DRBS: heeft betrekking op volgende domeinen

• arbeidsveiligheid

• gezondheid

• psychosociale aspecten

• ergonomie

• arbeidshygiëne

• verfraaiing

• leefmilieu

Het KB Beleid…






– Vertaling DRBS naar GPP en JAP

– Risicoanalyse (organisatie, werkposten, individuen)

• Identificatie gevaar

• Vaststellen en nader bepalen risico‟s

• Evalueren

– Preventiemaatregelen

• Risico‟s voorkomen

• Schade voorkomen

• Schade beperken

Het KB Beleid…





• Interne dienst preventie en bescherming

– Meeste bedrijven geen eigen preventieadviseur

arbeidshygiëne in dienst

– Uitzonderingen: multinationals, grote industriële

sites,…

• Externe dienst preventie en bescherming

De KB‟s interne & externe dienst…



http://www.werk.belgie.be/defaultTab.aspx?id=567


http://www.werk.belgie.be/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=4288

• Toezicht Welzijn op het Werk (TWW)

heeft ook arbeidshygiënisten in dienst…

• Deze toelichting (2008) is achterhaald,

nu enkel nog “inspecteurs arbeidshygiëne” bij LIT Provinciaal Veiligheidsinstituut - Congres Navorming 2.0


…en TWW

http://www.werk.belgie.be/detailA_Z.aspx?id=834

Welke regelgeving

is specifiek gericht op arbeidshygiëne?


– praktijk van de identificatie van

biologische, chemische en fysische agentia

– die ziekte of ongemak kunnen veroorzaken,

– het evalueren van de omvang van het risico als

gevolg van blootstelling eraan,

– en de beheersing van de risico‟s om nadelige

effecten op de gezondheid te voorkomen op

lange en korte termijn

Praktische definitie




• Codex:

– Biologische: Titel V, Hoofdstuk III

– Chemische: Titel V, Hoofdstuk I, II en IV

– Fysische: Titel IV

• Voor wie iets meer wil dan wetgeving alleen

– www.bsoh.be

Codex over het welzijn op het werk



http://www.werk.belgie.be/moduleDefault.aspx?id=1958

http://www.bsoh.be/

http://www.bsoh.be/

Wie mag zich preventieadviseur

arbeidshygiëne noemen?

• Vorming en bijscholing

Strikt genomen wie voldoet aan…



Basismodule 120h

Specialisatie 280h

3 jaar ervaring


…dat zijn er niet zo erg veel



• 0 tss 2003 (KB Deskundigheden) – 2006

• Ca. 15 2006–2007

• Ca. 15 2009–2010

• 0 tss 2010–2014

• Ca. 18 2014–2015??

DVO KAHO

• Officieel max. een kleine 50 eind 2015



http://projects.kahosl.be/DVO/industri%C3%ABle-wetenschappen/aanvullende-vorming-voor-preventieadviseurs/specialisatiemodule-niveau-1

http://www.lucina-academy.be/

http://www.lucina-academy.be/

…en er ontbreekt een landsdeel



• pas de spécialisation “Hygiène du travail”

Wie doet er dan aan

arbeidshygiëne in België?



Rijlabels Mannelijk Vrouwelijk

Academisch 65% 35%

Anders 75% 25%

Chemische/Petrochemische/Pharma industrie 52% 48%

Consultancy 85% 15%

Externe dienst 49% 51%

Overheid 79% 21%

Productie/Engineering 83% 17%

Eindtotaal 62% 38%

Situatieschets adhv BSOH leden

Hoe maken de beoefenaars een

arbeidshygiënische risicoanalyse?

Focus?



• Primaire preventie

– Vermijden dat de gezondheidsschade optreedt

• Secundaire preventie

– De gezondheidsschade vroegtijdig opsporen

• Tertiaire preventie

– Voorkomen dat bijkomende gezondheids-

schade optreedt als het probleem zich herhaalt

Principe?



• Basisprincipes van de risicoanalyse

www.sobane.be

http://www.meta.fgov.be/publicationDefault.aspx?id=4212

http://www.sobane.be/

Niveau?



• Basisprincipes van de risicoanalyse

http://www.meta.fgov.be/publicationDefault.aspx?id=4212

Risicoanalyse gezondheid?



• Arbeidshygiënisten waken over de gezondheid

van de werknemers

– vanuit collectief oogpunt maar

– rekening houdend met individuele gevoeligheid!

• Vertrekkend vanuit een risicoanalyse gezondheid

– rekening houdend met het agens en

de mogelijke gezondheidsschade

– blootstelling aan het agens (meten, berekenen,…)

– evaluatie van het risico (vergelijking met limiet)

– acties om dit risico onder controle te krijgen of te

houden alsook alle andere noodzakelijke acties

Stappenplan?



1. Inventaris van bronnen, identificatie van gevaren

2. Bepalen van de blootstelling 1. Via meting

2. Via berekening

3. Via combinatie van beiden

3. Evaluatie van de risico‟s, vergelijking met richt- en grenswaarden

4. Nemen van acties, preventiemaatregelen 1. Technische maatregelen

2. Organisatorische maatregelen

3. Persoonlijke beschermingsmaatregelen

Inventariseren?



• Op welk niveau is het risico aanwezig?

– Bedrijf

– Afdelingen

– Werkposten

– Individuele werknemer

Gezondheidsschade?



Gezondheidsschade?



1 2. 3. 4. 5.

http://www.fmp-fbz.fgov.be/web/pdfdocs/Publicaties/NL/Jaarverslag FBZ 2012.pdf

Blootstelling berekenen?



https://www.nkal.nl/tools.asp

https://stoffenmanager.nl/

http://wwwn.cdc.gov/niosh-sound-vibration/

Blootstelling meten?



www.indoorpol.be

http://www.indoorpol.be/

Evaluatie?



• Vergelijking met richt/actie/grenswaarden

• Uit normen, wetgeving, andere bronnen…

• bv. Binnenmilieubesluit (11/06/2004)

• bv. KB Chemische agentia

https://docs.google.com/open?id=0B6sCF78Ze9lRRVBiTUx3eXZWSWc

https://docs.google.com/open?id=0B6sCF78Ze9lRRVBiTUx3eXZWSWc


Evaluatie?



Ethanolconcentratie in omgevingslucht gemeten over twee uur (GW 8 h = 1000 ppm)

continu puntmeting TWA 15 min

proces TWA 2 h TWA 8 h

Acties?



• Volgens preventiehiërarchie – Eliminatie/Substitutie

– Efficiënte lokale ventilatie

– Opleiding, instructies, procedures, gezondheidsbewaking

– Persoonlijke beschermingsmaatregelen (bewust geselecteerd,

getest, gefit, gebruikt en onderhouden) obv risicoanalyse

http://www.hse.gov.uk/pubns/priced/hsg258.pdf

Documenteren?



• Stappen één tot vier samenvatten tot DRBS

Waar liggen de uitdagingen voor de

arbeidshygiënisten?

• 80 studies, 50 stoffen

• Bijna overal dalende trend

Gaat het niet goed soms?

http://annhyg.oxfordjournals.org/content/51/8/665.full.pdf+html

• 80 studies, 50 stoffen

• Bijna overal dalende trend

In de groeilanden ook?



Webinar “Occupational

Hygiene in a changing World”,

Slater, M, 24/01/2014.

http://www.bohs.org/webinarsession/occupationalhygiene/



















Slater, M, 24/01/2014.

http://www.bbc.co.uk/news/technology-12550429




















Slater, M, 24/01/2014.

A B


















Oude risico‟s onder controle krijgen



• Ramazzini, B. (1700) “When [Diemerbrock]

carried out the autopsies, he discovered

their lungs were full of lumps of sand so that

when he was cutting the pulmonary vesicles

with a knife, he thought he was cutting a

body of sand”

• Kristallijne silica (kwarts, SiO2)

• Meest voorkomend mineraal, in meeste stenen,

zand

• Inhalatie kan tot silicose (complicatie:

longfibrose)

• Komt vrij bij vele processen zoals slijpen en

zagen (beton, cement, keramische, glas,

baksteen, natuursteen, zandstralen van

gebouwen/kledij…)

(De Morbis Artificum Diatriba, hoofdstuk XXV, ziekten van steenhouwers)

http://en.wikipedia.org/wiki/Silicosis

http://www.arbokennisnet.nl/images/dynamic/Dossiers/Kwarts/D_Kwarts.pdf

http://nl.wikipedia.org/wiki/Silicose

http://www.bbc.co.uk/news/magazine-15017790

Oude risico‟s onder controle krijgen



• Kristallijn kwarts: silicose gekend sinds 1700

• Link met longkanker gekend sedert 1980

• Door IARC als carcinogeen cat. 1 erkend 2012

• Neerwaartse trend kwartsblootstelling europa

Sinds 2008, crisis, opnieuw stijging?

• Besparingen op personeel

• Besparingen op onderhoud

• Besparen op preventie

• Uitstellen investeringen?

• Meer nadruk op PPE ipv Collectief?

• …

http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol100C/mono100C-14.pdf

http://www.inhaledparticles.org.uk/files/2013/08/H-Kromhout-Presentation-Session-7.pdf

Nieuwe risico‟s begrijpen/beheersen



• Nanotechnologie

• Biotechnologie

• Recycling industrie

• Hernieuwbare energie, Fracking,…



Slater, M, 24/01/2014.

















Andere risico‟s ook meenemen • MSA RSI zijn voornaamste beroepsziekten!

• Stress, stress, stress…

• Multidisciplinariteit wordt steeds belangrijker



Slater, M, 24/01/2014.















Vraag, aanbod en visibiliteit



• Wereldwijd 37000 hygiënisten nodig

• In totaal 19500 hygiënisten bij IOHA

gekend, helft hiervan in USA en slechts

7900 geaccrediteerd

• Industrie bevestigt het tekort

• Aantallen nemen niet toe, maar lopen

verder terug (USA, VK, Nederland)

• …

Risicoperceptie en -communicatie



Een risico wordt hoger ingeschat

– Als de blootstelling niet vrijwillig is

– Als men er geen voordeel van heeft

(onbillijkheid)

– Als risico niet of minder goed

zintuiglijk kan ingeschat worden

– Als de persoonlijke beheersbaarheid

lager is

– Als het man-made is (niet natuurlijk)

– Als de deskundigen niet eensgezind

zijn

– Als er meer media-aandacht voor is

– Als men minder vertrouwen heeft in

de verantwoordelijken voor de

risicobeheersing

– Als de effecten snel optreden

Efficiënt communiceren over het risico

– Ken het doel

– Ken de doelgroep

– Ken de verwachting van de doelgroep

– Zorg voor vertrouwen

– Zorg voor eenduidigheid

– Zorg voor openheid

– Houd het initiatief



http://ibasecretariat.org/lka-bruss-europes-asbestos-catastrophe-report-2012.php



…

http://www.fmp-fbz.fgov.be/web/pdfdocs/Newsletters/NL/FBZ News 34 - asbestfonds erkende ondertussen meer dan 2000 slachtoffers.pdf

Alleen asbest?



• Arbeidsgerelateerde kankerdoden UK, 2005



Slater, M, 24/01/2014.















Waar ligt de toekomst voor

arbeidshygiëne in een bedrijf?

Denk eens aan gezondheid…



• Veilig werkend is goed,

• Veilig en gezond werken is nog beter!

• Breng ook gezondheidsrisico‟s in kaart

ten gevolge van van werken met – Biologische agentia

– Chemische agentia

– Fysische agentia

• Hou rekening met lange termijneffecten

• Vraag het aan uw arbeidshygiënist!

Hoe draagt BSOH haar steentje bij?

Geboren 4/6/1991 in St.-Rafaël

• opgericht in 1991 op vraag van enkele preventieadviseurs

gespecialiseerd in arbeidshygiëne en werkzaam bij grote

industriële spelers, overheid en universiteiten

• opstart vereniging (v.z.w.) geleid door prof. dr. Rik Veulemans

Laboratorium voor arbeidshygiëne en –toxicologie, KULeuven

• maatschappelijke zetel:

BSOH vzw

Kapucijnenvoer 35 5e verdiep

B-3000 Leuven

[email protected]




Actief 1991 tot 2006 1 Thermal Environment oktober 1991

2 Asbestos and non-asbestos fibers juni 1992

3 Fysische Agentia oktober 1992

4 EMF februari 1993

5 Ventilatie + bedrijfsbezoek Philips Turnhout mei 1993

6 Risk assessment and monitoring strategies (KVIV Int. Symposium) oktober 1993

7 Arbeidshygiëne in laboratoria (Texaco) februari 1994

8 Recognition and accreditation of laboratories oktober 1994

9 MIVB visit juni 1994

10 Chemical risk assessment (As, biomonitoring, MSDSen) februari 1995

11 Difficult data (Carcinogenity, Life Cycle Analysis, …) november 1995

12 Who is who juni 1996

13 Stof oktober 1996

14 Informatiebronnen in de Arbeidshygiëne februari 1997

15 De Welzijnswet oktober 1997

16 Ioniserende stralen februari 1998

17 Lassen november 1998

18 Verlichting oktober 1999

19 SPEED maart 2000

20 EMF november 2000

21 EASE april 2001

22 Fysische Agentia november 2001

23 Public Access to Toxicity Data juni 2002

24 PBM november 2002

25 Trends in de arbeidshygiëne juni 2003

26 Blootstellingslimieten voor chemische agentia november 2003

27 HACCP december 2004

28 Stof juni 2005

29 Ventilatie november 2005

30 Semi-kwantitatieve methoden en modellen september 2006

31 REACH november 2006

• gemiddeld twee

studiedagen per

kalenderjaar

• meestal klassieke

presentaties (seminarie

zalen FC KULeuven),

enkele keer bedrijfs-

bezoek, who-is-who,...

B C

C C

C

C

C

C

C

C

C

F

F

F

F

F

F F

C

• Geen activiteiten met de leden

• Wel focus op opleiding arbeidshygiënisten

• 2 cycli (ca. 30 nieuwe arbeidshygiënisten)

– Reeks 1 2006 – 2007

– Reeks 2 2009 – 2010

– voorbereiding herstart van BSOH najaar 2010

ism cursisten uit de twee eerste reeksen,

gekende eerdere leden en bestuursleden

Slapend 2007 tot 2010



• opnieuw de beroepsgroep vertegenwoordigen van

Belgische preventieadviseurs die zich bekwaamd

hebben in de discipline en de toepassing van de

arbeidshygiëne, zoals BSOH dit deed 1991 – 2006

• met grotendeels dezelfde doelstellingen:

– bevorderen van kennis, competentie en beroepseer

– bevorderen en handhaven hoge standaard in

vakbekwaamheid en praktijk

– aanmoediging ontwikkeling op wetenschappelijk en

professioneel niveau

– verspreiding en uitwisseling van kennis

– bekendheid vakgebied vergroten

– samenwerken met andere verenigingen

Wat wilden we doen vanaf 2011?



Met welke brede basisploeg? • Tom Geens (Provikmo, voorzitter)

• Rik Veulemans (KULeuven, LAT, ondervoorzitter)

• Maurits De Ridder (FOD WASO, ADHUA & UGent, VMG, secretaris)

• Katrien Poels (KULeuven, LAT, penningmeester)

• Johan Buys (NMBS)

• Roger Grosjean (FOD WASO, ADTWW, LIT)

• Anke Janssen (Attentia-CBMT)

• Chris Linders (Mensura)

• Christel Swinnen (Ford)

• Jan Van Bouwel (IBEVE/IDEWE)

• Michel Vangeel (Johnson & Johnson)

• Steven Verpaele (Adhesia)






arbeidshygiëne, zoals dit gebeurde van 1991 – 2006













Wat is arbeidshygiëne?

• IOHA definitie Arbeidshygiëne:

– discipline van het anticiperen, herkennen, evalueren en beheersen

van gevaren voor de gezondheid in de werkomgeving

– met als doel de bescherming van de gezondheid en het welzijn

van de werknemers en van de gemeenschap in het algemeen

• Praktische definitie: …



http://www.bsoh.be/

• Drietalig kennisplatform (Nl/Fr/Eng)

• Gebouwd rond Biologische/Chemische/Fysische agentia

Website (1)



http://www.bsoh.be/

• Achtergrond

• Wetgeving

• Normering

• Documentatie

• Tools

• Websites

Website (2)



http://www.bsoh.be/

Website (3)



1 januari 2012 – 19 februari 2014

Website (4)



http://www.beswic.be/nl/good_practice/examples/BSOH_Leuven/front-page

http://www.beswic.be/nl/good_practice/awards/award_health_enterprise

Nieuwsbrieven Beste BSOH lid,

In deze zesde nieuwsbrief van 2012 hebben we het over onze studienamiddagen en onze website. Er zijn twee congresverslagen en we sluiten af met een reeks nuttige links en externe symposia .

In augustus zal er geen nieuwsbrief verschijnen. In september horen jullie opnieuw van ons. Komende studienamiddagen

Vrijdag 23 november 2012 zouden we iets organiseren over correct gebruik van handschoenen (iemand van Ansell) en beschermingskledij. In het voorjaar 2013 plannen we een namiddag over biologische agentia (praktijkcases met risico-

evaluaties). Hiervoor zoeken we nog onderwerpen en sprekers. Alle ideeën zijn welkom. Normaal gezien zou na de vakantie een nieuw KB betreffende de arbeidsplaatsen gepubliceerd worden. Hierin staan bepalingen over onder andere verluchting en verlichting. Misschien dat we hier

ook iets kunnen over doen, zoals de verlichtingsnormen NBN-EN 124 64-1 (2003) en NBN EN 124 64-2 (2007), koolstofdioxide bepaling als indicator van luchtverversing, efficiënte niet -hinderende afzuiging. Is hier interesse voor bij de BSOH-leden?

Website Deze zomer wordt de tools-sectie op www.bsoh.be verder opgevuld. Laat iets weten via een mailtje

aan [email protected] als jullie nog opmerkingen of suggesties hebben. En vergeet zeker ook niet om af en toe naar onze kalender te kijken.

Congresverslagen Jan Urbanus van Shell is op 19 juni 2012 naar een studiedag van INRS/CRAMIF over dieseluitlaatgassen in Parijs geweest. Zijn Verslag vinden jullie in bijlage. Tom Geens, Katrien Poels

en Steven Verpaele woonden X2012 bij (2-5 juli in Edinburgh, Schotland). Ook daar is -vers van de pers- een tekst over gemaakt. De posters en presentaties die Steven, Katrien en Tom brachten vinden jullie eveneens in bijlage. We geven een seintje zodra alle presentaties van X2012 op de

congreswebsite ter beschikking zijn. Nuttige links http://www.ejustice.just.fgov.be/mopdf/2012/06/21_1.pdf#Page46 het K.B. betreffende de thermische

omgevingsfactoren is op 21 juni 2012 in het staatsblad verschenen http://press.iarc.fr/pr213_E.pdf deze maand heeft IARC besloten dat dieseluitlaatgassen zeker

kankerverwekkend zijn voor de mens (groep 1) in plaats van waarschijnlijk kankerverwekkend http://www.irsst.qc.ca/-outil-outils-variabilite-des-donnees-de-surveillance-biologique.html, http://www.irsst.qc.ca/-publication-irsst-guide-de-prelevement-des-echantillons-biologiques-t-25.html

en http://www.irsst.qc.ca/media/documents/PubIRSST/t-03.pdf: het IRSST uit Canada heeft enkele

interessante documenten over biologische monitoring

http://www.inrs.fr/accueil/produits/bdd/biotox.html ook INRS uit Frankrijk heeft een Biotox website over biologische monitoring http://www.slideshare.net/JohnCherrie/elimination-of-occupational-cancer-from-hazardous -substances

John Cherrie gaf op de AIHce een voordracht over beroepskankers http://www.bossons-fute.fr/ vele werkpostfiches en risicofiches staan op de Franse website Bossons Futé en op http://fmpcisme.org/ die verbonden is met CISME (de franse Co-Prev)

http://www.cisme.org/ http://echa.europa.eu/documents/10162/13655/du_practical_guide_13_en.pdf nieuwe praktische gids van ECHA hoe eindgebruikers moeten omgaan met blootstellingsscenario‟s

Externe symposia 20/09/2012, Brielle, Nederland: Ravebo Seminar “Binnenklimaat en –luchtkwaliteit”: leden Cindy

Hendrycks (Mediwet vzw) en Tom Geens (Provikmo vzw) zullen hier spreken over “Klimaat onderzoek, veel meer dan meten…” en “Sick Building Syndrome: praktijkvoorbeeld van een totaalaanpak”. Meer info: zie pdf in bijlage. Geïnteresseerden moeten zich wel vooraf aanmelden bij

Fransien vd Nieuwendijk ([email protected]). 16 – 22/09/12, Kuala Lumpur, Maleisië: IOHA 2012 (meer info) 17 – 18/04/12, Zeist, Nederland: 22

e symposium van de NVvA met thema „Arbeidshygiëne: van

driewieler tot rollator‟. Graag vragen wij jullie aandacht voor de Call for Abstracts in bijlage. De organisatoren hopen voor 15 oktober veel abstracts te mogen ontvangen, en ze hopen op meer Belgische inzendingen dankzij de heropstart van BSOH.



• Maandelijks uitgestuurd

• Gestructureerde inhoud

– Studienamiddagen

– Website

– Congresverslagen

– Nuttige links

– Externe symposia

http://www.bsoh.be/

• via nieuws, seminaries en opleiding:

– Tien nieuwsbrieven per jaar

– Drie studiedagen per jaar

– Aankondiging externe symposia

– Drie bestuursraden per jaar

– Één algemene ledenvergadering per jaar

• via inhoudelijke ondersteuning aan de

opleiding tot arbeidshygiënist in België

Kennis, competentie en beroepseer



• 2011 – 18 februari: Kunstmatige Optische Straling (F)

– 24 juni: Generische RA Tools chemische agentia (C)

– 2 december: Impact REACH & CLP op VIB (C)

• 2012 – 16 maart: huidblootstelling chemica & inspecties (C)

– 1 juni: Thermische Omgevingsfactoren (C)

– 7 december: PBMs (C)

• 2013 – 22 februari: Biologische agentia (B)

– 17 mei: Ventilatie (C)

– 24 oktober: Verlichting (F)

• 2014 – 13 februari: isocyanaten en polyurethaan (C)

Studiedagen 2011 – 2014

http://www.bsoh.be/

Activiteitenkalender

• BSOH Studienamiddagen

• BSOH Bestuursraden

• Externe symposia



http://www.bsoh.be/

Wetenschappelijk onderzoek

• Feed voorlopig beperkt tot belangrijkste AH tijdschriften

• Eigen congresdeelnames en –verslagen onder archief



http://www.bsoh.be/

Relaties en samenwerkingen



http://www.bsoh.be/

Concrete realisaties (1) • IHStat (Nederlandstalige Versie)

– Tom Geens (Provikmo) &

Maurits De Ridder (Ugent/FOD WASO AD HUA)



http://www.bsoh.be/

http://www.bsoh.be/

Concrete realisaties (2) • Clarice (Nederlandstalige Versie)

– Steven Verpaele (Adhesia)

– Zie ook BSOH Archief INRS methode (CLARICE)



https://docs.google.com/open?id=0B6sCF78Ze9lRODY4YjllNzQtYjU3Yi00NjFkLWFkYTItZjNlODJmZGIzMjNj

http://www.bsoh.be/

Concrete realisaties (3) • BWStat (Nl/Eng/Fr/Duits)

– Tom Geens (Provikmo), Theo Scheffers (TSAC),

Remko Houba (NKAL), Christian Schumacher (DGAH)



https://sites.google.com/a/bsoh.be/bsoh-nl/tools/chemische-agentia/8-verwerking-meetgegevens

http://www.bsoh.be/

Compliance2012bis.xlsx

Concrete realisaties (4) • Co-Prev Thermische Omgevingsfactoren



http://www.co-prev.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=8&sare=380

http://www.co-prev.be/page?orl=1&ssn=&lng=1&pge=8&sare=380

Spread the word • http://inschrijven.bsoh.be

• Lidmaatschap €50,0 per jaar, all-in



http://www.bsoh.be/

http://inschrijven.bsoh.be/

Hopelijk tot binnenkort!

Tom Geens Rik Veulemans Maurits De Ridder Katrien Poels

Johan Buys Roger Grosjean Anke Janssen Chris Linders Christel Swinnen Jan Van Bouwel Michel Vangeel Steven Verpaele



Arbeidshygiëne: huidige inzichten en evoluties

Health & Medicine

Transcript of Arbeidshygiëne: huidige inzichten en evoluties