ARBEIDS- PARTICIPATIE STATUS- HOUDERS - kis.nl · 1. Inleiding Areidspariipaie sausouders pagina 6...

WAT WERKT BIJ

ARBEIDS- PARTICIPATIE STATUS- HOUDERS

pagina 2 van 36Arbeidsparticipatie statushouders

Samenvatting 3

1 Inleiding 6 1.1 Onderzoeksvraag 6 1.2 Definities 6

2 Aard, omvang en context 8 2.1 RegelsvoornieuwestatushoudersinNederland 8 2.2 Feitelijkearbeidsparticipatienieuwestatushouders 9 2.3 Potentiëlevoorspellers 10 2.3.1 Beleid 11 2.4 Gevolgenvanbeperktearbeidsparticipatie 11 2.5 Context 12 2.5.1 Publiekeopinie 12

3 Wat werkt in de aanpak? 13 3.1 Taalvaardigheid 13 3.1.1 Aandachtspuntentaalonderwijs 14 3.2 Opleiding,kennisen(werknemers)vaardigheden 15 3.2.1 Waardering diploma 15 3.2.2 Waarderingkennisenvaardigheden 15 3.2.3 Volgen van een opleiding 16 3.2.4. Lerencombinerenmetwerken 17 3.3 Sociaalnetwerk 18 3.3.1 Mentoringen(vrijwillige)maatjes 19 3.3.2 Trainingengerichtoppresentatieenzoekgedrag 21 3.4 Gezondheidenfinanciëleproblematiek 21 3.4.1 Erkennenenrekeninghoudenmetgezondheidsproblematiek 22 3.4.2 Maatwerk(doorklantmanagers) 22 3.5 Relatiemetdewerkgever 23 3.5.1 Matchingenbegeleidwerk 23 3.5.2 Bemiddelaar 24 3.6 Conclusie 24

4 Literatuur 26

Bijlage1 WetenregelgevingnieuwestatushoudersinNederland 33Bijlage2 Lijstmetmogelijkevoorspellersarbeidsmarktparticipatiestatushouders 35

Inhoud


De arbeidsparticipatie van statushouders blijft sterk achter bij die van de rest van de Nederlandse beroepsbevolking, op korte en lange termijn. De geringe arbeidsparticipatie van statushouders kan negatieve gevolgen hebben voor de lichamelijke en psychische gezondheid, leiden tot armoede en schuldenproblematiek en een beperkt sociaal netwerk. Ook leidt het landelijk tot negatieve gevolgen voor de financiën en sociale cohesie. Het dossier Wat Werkt bij arbeidsparticipatie van statushouders gaat daarom in op de vraag: Wat werkt bij de bevordering van arbeidsparticipatie van statushouders?

kwam,metindividuelekwaliteitenenkwalificatiesvandestatushouderendeondersteuninginNederland.

Oorzaken en gevolgenDegevolgenenverklaringenvandegeringearbeids-participatievanstatushouderskunnenwenietlosvanelkaarzien.Zoleidtwerkloosheidtotarmoedeenverkleintarmoededekansophetvindenvanwerkindetoekomst.Ookverschillendeoorzakenhangensamen.WanneermendeNederlandsetaalnietbeheerst,isdekanskleinerophetvolgenvaneengeschikteopleidingen/ofhetaangaanvannieuwesocialecontacten.Dezekunnenbeidebepalendzijnvoorhetvindenvanwerk.Omhetprobleemvanar-beidsparticipatievoorstatushoudersaantepakken,ishetzaakomookdeoplossingennietlosvanelkaartezien.Dekansopsuccesisgroterwanneerdezezoveelmogelijkgeïntegreerdworden.

Wat werktWehebbendebelangrijksteoorzakenopeenrijgezetenperoorzaakaangegevenwatwerkt:

TaalvaardigheidDetaalvaardigheidvanstatushoudersiseenvandegrootstebelemmeringenvoorhetvindenvanwerk.

Samenvatting

WanneervluchtelingeninNederlandarriveren,kunnenzijeenasielaanvraagindienen.DezeasielaanvraagwordtdoordeImmigratie-enNaturalisatiedienst(IND)behandeld.Wanneerdediensthunvluchtelingenstatuserkent,wordteentijdelijkeverblijfsvergunningverleend.Zijzijndanstatushouder.In2015kwamener,inNederland,16.450nieuwestatushoudersbijenin2016nogeens20.810.StatushoudersmogenwerkenofalsondernemeraandeslaggaanenvallenonderdeParticipatiewet.

Context Dearbeidsparticipatievanstatushoudersblijftopkorteenlangetermijnachterbijdievananderegroepenindesamenleving.VijftienjaarnavestiginginNederlandisdiebijvoorbeeld57%,tegenoverzo’n80%voorautochtonenen65%voordeoverigeniet-westersebevolking.Hiervoorzijnverschillendeverklaringentegeven,zoalsverschillentussengroe-pen(bijvoorbeeldgeslacht,leeftijdenlandvanher-komst).MaarookverklaringendietemakenhebbenmetdegeschiedenisvoordatmennaarNederland


HetbeheersenvandeNederlandsetaalspeelteencrucialerolendeaanbevelingomstatushouderszosnelmogelijktelatenstartenmettaalonderwijsisinmiddelsbreedgedeeld.Depolitiekheeftbeslotendatalleasielzoekers,waarvandekansgrootisdatzeeenverblijfsvergunningkrijgen,directbijbinnen-komsttaallesontvangen.Voordehogeropgeleidevluchtelingenblijktheteffectvantaalonderwijshetgrootst.Voorhenishetvanbelangdatertaallessenopeenhogerniveaubeschikbaarzijn.

Taalonderwijskanhetbestegecombineerdwordenmethetopdoenvanwerkervaring.Zokunnenstatus-houdershuntaalvaardighedendirectinzettenineendagelijksewerkpraktijkenwoordenoefenendierele-vantzijnvoorhetdesbetreffendeberoep.Daardoortreedteenwisselwerkingop:detaalvaardigheidver-grootdekansopwerkendestatushoudersdiewer-kenlerensnellerdetaal.Ookwordthiermeemogelijkeen‘lock-in’effectvoorkomen:statushoudersdiefulltimebezigzijnmetinburgeringentaallessenzijnminderbeschikbaarenzoekenmindernaarwerk.

Opleiding, kennis en (werknemers)vaardighedenHetopleidingsniveauisbelangrijkbijdeinstroomopdearbeidsmarkt.Sommigestatushoudershebbeneenhogere(beroeps)opleidinggevolgdinhetlandvanherkomst,maarbeschikkennietmeeroverhundiploma,omdatditverlorenisgegaaninhether-komstlandoftijdensdevlucht.Diplomawaarderingkanditprobleemoplossen,maarverlooptindeprak-tijknogmoeizaamenvindtdaardoorweinigplaats.InNederlandverzorgtNufficgratisdiplomawaarde-ringvooriedereenmeteeninburgeringsplichteneriseenspecialeprocedurevoorvluchtelingenzonderdocumenten.

Ookwerkgeversvindenhetlastigomdekennis,vaar-dighedenen/ofcompetentiesvanstatushoudersopwaardeteschatten.Eenoplossingkanzijnomdittelatendoendoorexpertpanels,competentietestenofassessments.Vanafhetbeginmoetenwerkgeverswordenmeegenomenindeontwikkelingenhetge-bruikvandergelijketools,zodatzijopdeuitkomstenervandurventevertrouwen.

Sommigestatushoudersmissendejuisteopleidingoftrainingvooreenbaandiezewillen.VoorhenkanhetwaardevolzijnomeenopleidingtevolgeninNe-derland.Baangerichteopleidingenoftrainingen,diespecifiekvoorbereidenopeenbepaaldberoep,zoalsBBL-opleidingenzijnopdekortetermijneffectief.Hetvolgenvaneenopleidingophogerniveaublijktoplangetermijneenzinvollewegnaarwerk.TienjaarnavestigingisdeparticipatieopdearbeidsmarktvanasielmigrantenmeteenNederlandsdiplomavergelijkbaarmetdievanautochtoneNederlandersmeteendiploma.

Veeloverzichtsstudiespleitenvoortrajectenwaarinlerenwordtgecombineerdmetwerken.Voorbeeldenvandezedualetrajectenzijntaal-en/ofberoepson-derwijsalsonderdeelvandewerkdagopeenbedrijfofopleidingstrajectenmetstagesopdewerkvloer.

Sociaal netwerkHetsocialenetwerkkaneenbelangrijkerolspelenbijhetvindenvaneenbaan.Viahetnetwerkvanhunwerknemers vinden werkgevers nieuwe werknemers, maarookwordensommigevacaturesalleenviahetnetwerkverspreid.Voorstatushouderskanhetsocialenetwerkeenbronvaninformatieoverdrachtvormen.Zijhorenwelkekanalenerzijnenhoedesollicitatieprocedurewerkt.Ookkunnenhuncontac-teneeningangzijnnaarpotentiëlewerkgevers.Hetcreërenvaneennieuwenbreedsociaalnetwerkisvoorstatushoudersbelangrijkindezoektochtnaarwerk.Maarhetleggenvancontactmetdeautoch-tonebevolkingislastigenbeperkthunkansen.

Eenaantalgeschiktemanierenomhetsocialenet-werkuittebreidenen/ofinaanrakingtekomenmetdeNederlandsearbeidsmarktzijn:

• Hetinzettenvaneenmentor,maatjeofcoach.• Trainingengerichtoppresentatieenzoekgedrag.

Gezondheid en financiële problematiekAlertheidop,enerkenningvan,fysiekeenmentalegezondheidsproblematiekisvanbelangbijhetbevor-derenvanarbeidsparticipatie.Wanneereralsprakeisvangezondheidsproblematiek,danmoetdaar


rekeningmeegehoudenwordenindearbeidstoelei-ding(aantalurenwerken,soortwerk).Ookfinanciëleproblemenkunneneenrolspelenbijhetvindenvanwerk.Datvraagtommaatwerk:perindividumoetergekekenwordennaardebehoeftenenwensen,zoalsverbeteringvankennisenvaardigheden,uitbreidingvanhetsocialenetwerkofhetversterkenvanhetzelfvertrouwen.Ditiseenbelangrijkevoorwaardevooreensuccesvoltrajectrichtingarbeid.Daarnaastwerkthetgoedomgedurendehetheletrajectéénbegeleider(indepraktijkvaakeenklantmanager)tebenoemen.

Relatie met werkgeverWerkgeverskunnenterughoudendzijnmethetaan-nemenvanstatushouders,omdatzijhetideehebbendatdezemindergoedpresteren.Doordewerkgevervoorafopdehoogtetebrengenvandebelastbaar-

heidendevaardighedenvandestatushouderkanereengoedematchgemaaktworden.Ookmoetdewerkgeverbereidzijnomhetwerkaantepassenaandecapaciteitvandewerknemer.Eenbemiddelaardieregelmatigcontactheeftmetdewerkgeverendewerkzoekendeisdaarbijessentieel.

AlternatievenWanneereenregulierefulltimebetaaldebaannietdirecthaalbaaris,zijneralternatievevormenvanarbeidsparticipatiemogelijkzoalsgesubsidieerdebanenofvrijwilligerswerk.Dezelaatstevormwordtvaakingezetalsopstapnaarbetaaldwerk.Erzijnkleineaanwijzingendatvrijwilligerswerkeenpositiefeffectheeftopdebaankansenvanstatushoudersenarbeidsdiscriminatiedoetafnemen.Hetdoenvanvrijwilligerswerkdoorstatushouderswordtbreedaanbevolen.

1. Inleiding


1.1 Onderzoeksvraag

Indeafgelopenvierjaarzijnerrelatiefveelvluchtelin-gennaarNederlandgekomen.VanvluchtelingendieeerderinNederlandzijnaangekomen,wetenwedathunarbeidsmarktpositie–ookopdelangeretermijn–doorgaansongunstigis.Gemeentenzijnervandoordrongendaterextrainspanningennodigzijnomhensuccesvolnaararbeidtoeteleiden.Uitdemoni-torgemeentelijkbeleidarbeidstoeleidingvluchtelin-gen2017(Razenberg,Kahmann&DeGruijter,2017)blijktdat82procentvandegemeentenaanvullendbeleidheeftomstatushoudersrichtingwerktebe-geleiden.Tegelijkertijdzijndebeleidsmaatregelendiezijngenomenbij45procentvandegemeentenprojectmatigendaarmeevantijdelijkeaard.Ditisondermeervanwegedeextramiddelendiehiervoordeafgelopentweejaarbeschikbaarzijngestelddoordelandelijkeoverheid.Hetinbeddenvandezeinspanningenbinnenreguliereprocessenvraagtdekomendetijddenodigeaandacht.Veelgemeentengevenaandaarbijbehoeftetehebbenaaninzichtinwerkzamefactoren.

InhetWatWerktbij-dossierstaatdevolgendevraagcentraal:Watwerktbijdebevorderingvanarbeidsparticipatievanstatushouders?Doormiddelvaneenuitgebreideliteratuursearchinbinnen-enbuitenlandseliteratuurbiedenweinzichtindewerk-zamefactoren,randvoorwaardenenbelemmerendefactorenbijdebegeleidingvanstatushoudersendebemiddelingrichtingpotentiëlewerkgevers.Informa-tieuitditWatWerktbij-dossierisrelevantvoorondermeerbeleidsmakersenuitvoerendeprofessionals

vanafdelingenWerkenInkomenvandegemeente,ServicepuntenWerkenmaatschappelijkeorganisa-tiesdieeenbijdrageleverenaandearbeidstoeleidingvannieuwestatushouders.Beleidsmaatregelenenuitvoeringspraktijkkunnengetoetst,enverrijkt,wor-denmetdeverzameldeinzichten.

1.2 Definities

Dearbeidsparticipatiegeeftaanwelkdeelvandebevolkingdeelneemtaanhetarbeidsproces.Indezeverkenningrichtenweonsopdenettoarbeidspar-ticipatie.DitwordtdoorhetCentraalBureauvoordeStatistiek(CBS)omschrevenals‘hetaandeelvandewerkzameberoepsbevolkingindebevolking(beroeps-enniet-beroepsbevolking)’(CBS,2018a).DitbetekentconcreethetpercentageNederlanderstussende15en75jaarmeteenbetaaldebaanvantenminstetwaalfuurperweek.Idealitergaathetomduurzamearbeidsparticipatied.w.z.uitstroomnaarbetaaldwerkdieblijvendvanaardis.Veelbeleidspro-gramma’senonderzoekenkijkenalleennaareffectenopkortetermijn(vandriemaandentotdriejaar;Ott,2013).Wanneerdetermijnlangeris,danwordtdatexplicietvermeld.Ookwordterzeldengekekenofstatushoudersdoorhetvindenvanwerkinstaatzijnominhuneigenlevensonderhoudtevoorzien.Terwijlditdoorgaanswelhetdoelisvanzoweloverhedenalsstatushouderszelf(UNHCR,2013).Tenslottegaathetinditdossiernietoverbetaaldwerkdataan-sluitophetopleidingsniveauomdatditgeenvereisteisomtekunnenwerken.

pagina7van36Arbeidsparticipatie statushouders

Statushouders(ookwelvergunninghoudersge-noemd)zijnvluchtelingenaanwieasielisverleendinNederland.Zijkrijgeneentijdelijkeverblijfsver-gunning.StatushouderszijnbeschikbaarvoordeNederlandsearbeidsmarkt;zijhebbenwettelijketoestemmingomtewerken(Rijksoverheid,2016).Hetkangaanomeenfunctieinloondienst,maarookomhetzelfstandigondernemerschap.Alseenbetaaldebaannognietdirecttotdemogelijkhedenbehoort,kunnenstatushoudersook(werk)ervaringopdoenviawerkervaringsplaatsen,stagesenvrijwil-ligerswerk.Inditdossierfocussenwespecifiekopnieuwestatushouders,dievoormaximaalvijfjaar

eenNederlandseverblijfsvergunninghebben.Wekiezendaarvooromdatnavijfjaardemaximumter-mijnvervaltwaarbinnendestatushoudersgeachtwordenhuninburgeringsexamen,metgoedgevolg,afgelegdtehebben(zieookbijlage1).Watkanhenindezeeersteperiode,navestiginginNederland,hel-penrichtingwerk?

Debevorderingvanarbeidsparticipatieheeftzowelbetrekkingopactiviteiteninhetkadervandebegelei-dingvandenieuwestatushouderszelf,alsopfacto-renophetniveauvandesamenleving.Zoalswet-enregelgeving,economischesituatieendiscriminatie.


2.1 Regels voor nieuwe statushouders in Nederland

IndeafgelopenjarenzijnerrelatiefveelvluchtelingennaarNederlandgekomen.In2013warener17.000asielaanvrageninNederland,dataantalsteegin2015totbijna60.000aanvragen(zietabel;Vluchtelingen-WerkNederland,2018)1.

Aantal asielaanvragen in Nederland per jaar

Jaar Eerste Asielaanvragen

2012 9.714

2013 9.838

2014 21.811

2015 43.095

2016 18.171

2017 14.716

VluchtelingendieinNederlandarriveren,kunneneenasielaanvraagindienenopbasisvandedefinitie

1 CijfersvanVluchtelingenWerkzijnafkomstigvanIND,hetCOA,hetCBS,EurostatenUNHCR.

2 Wanneerdeeersteasielaanvraagwordtafgewezenkaneen asielzoeker in sommige gevallen een nieuwe aanvraag (vervolgaanvraag)indienen.Daarkanookdekomstvannarei-zigerseenrolbijspelen.

vaneenvluchtelingzoalsdezeisvastgesteldinhetinternationale‘Verdragbetreffendedestatusvanvluchtelingen’(hetzogenaamdeVluchtelingenver-drag;Overheid,2018a).DeasielaanvragenwordendoordeINDbehandeld.Wanneervluchtelingenaandezedefinitievoldoen,krijgenzeeentijdelijkever-blijfsvergunning.Dezekannavijfjaaromgezetwor-denineenverblijfsvergunningvooronbepaaldetijd.Voorwaardeisdatvluchtelingeniniedergevalhuninburgeringsdiplomahalen.VoorditdiplomawordtdestatushoudergetoetstopvoldoendekennisvandeNederlandsesamenlevingenvoldoendebeheer-singvandeNederlandsetaalomdeeltenemenaandesamenleving.In2016zijner20.810toegewezenasielverzoeken(VluchtelingenWerkNederland,2017)enin2017zijndat7.810toegewezenasielverzoeken(VluchtelingenWerkNederland,2018).3Devluchtelin-genvanwiehetasielverzoekistoegewezen,zijndenieuwestatushoudersdiecentraalstaaninditWatWerktbij-dossier.Indejaren2014tot2017zijndatvoornamelijkSyriërsenEritreeërs,maarookIrake-zen,Afghanen,Iraniërs,Soedanezen,Somaliërsenstatelozevluchtelingen.

Statushoudersmeteentijdelijkeverblijfsvergunningmogen,volgensdeWetarbeidvreemdelingen(Wav),werkenofeeneigenondernemingstarten.VanafdatmomentvallenstatushoudersookonderdeParti-cipatiewet(Rijksoverheid,2018).Dezewetheeftalsdoelzoveelmogelijkmensendeeltelatennemenaandearbeidsmarkt.Gemeentenzijnverantwoorde-

3 Nietopelkeaanvraagwordtinhetjaarvandeaanvraagbeslist.Sommigeaanvragenvan2015zijnpasin2016toege-wezen.

2.Aard,omvangencontext


lijkvoordeuitvoeringvandewetenhetondersteu-nenvanstatushoudersrichtingwerk.Gemeentenzettendaarvoorverschillendeinstrumentenin:vrij-willigerswerk,werkervaringsplekken,proefplaatsing,aanvullendetaalcursussenensollicitatietrainingen(Razenbergetal.,2017).Ookheefteengrootaantalgemeenten(82procent)aanvullendbeleidontwik-keldopditterreinenheeft72procentervoorgekozenomditaanvullendbeleidvormtegevendoorklant-managersaantestellendiespecifiekvoorstatus-houderswerken.

2.2 Feitelijke arbeidsparticipatie nieuwe statushouders

Refugee entry effectNieuwestatushouderskunnenzichvrijbewegenopdeNederlandsearbeidsmarkt,maarindepraktijkblijftditsterkachterbijderestvandeNederlandseberoepsbevolking.DitlijktlogischaangezienzijaandestartstaanvanhunloopbaaninNederland.ZijsprekenbijvoorbeeldnoggeenNederlands,zijndrukmetinburgerenen/ofwachtenopgezinshereni-ging.Ditzogenoemderefugeeentryeffect(Bakker&Dagevos,2017)zienwebijvoorbeeldbijdegroepstatushoudersdiein2014eenverblijfsvergunningheeftgekregen(CBS,2018b).Vanhenheeftin2016,anderhalfjaarlater,slechtsvierprocenteenbaaninloondienst.In2017,natweeëneenhalfjaar,isdatopgelopentotelfprocent.Ditisveellagerdande(netto)arbeidsparticipatievandetotaleNederlandsebevolking–inhetderdekwartaalvan2016isdiebijvoorbeeld66procent(CBS,2017a).Denettoar-beidsparticipatievanmensenmeteenniet-westersemigratieachtergrond(dieveelallangerinNederlandzijn)ligtietslager(57%),maarnogsteedsveelhogerdandievandenieuwestatushouders.

Refugee gapWezienookdatdearbeidsparticipatievanstatus-houders(asielmigranten)lagerisdandievananderetypenmigranten,zoalsarbeids-engezinsmigranten,dieindezelfdeperiodenaarNederlandkomen(Bak-ker&Dagevos,2017).Ditverschiltussendearbeids-participatievanasielmigrantenenanderemigranten

noemenweeenrefugeegap,ofteweleengat(Con-nor,2010).Hetrefugeegapblijktvoorhetcohortasielmigrantendatzichtussen1995-1999inNeder-landvestigt,nietalleenkortnavestiginginNederlandtebestaan,maarooknog15jaarlater(Bakker&Dagevos,2017).Hoeweldearbeidsparticipatievanditcohortasielmigrantenstijgttot57procent,ligtdatnogsteedslagerdandatvanarbeidsmigranten(70%)engezinsmigranten(60%).Eenvergelijkbareontwikkelingiszichtbaarwanneerwekijkennaarhetpercentagevoltijdbanen(Engbersen,Dagevos,Jennissen,Bakker,&Leerkes,2015).Wewetendatstatushoudersregelmatigwerkzaamzijninlageropgeleidwerk,zoalsschoonmaak,cateringenbouw(UNHCR,2013).Hetisnietbekendofstatushoudersookoplangeretermijnvakerlaagopgeleidwerkblij-vendoendananderemigranten.

Dezeverschillentussentypenmigranten(asiel-,arbeids-engezinsmigranten)kunnenverklaardwordendoordeverschilleninuitgangspositievandezegroepenmigranten(Bakker&Dagevos,2017).ArbeidsmigrantenkomennaarNederlandmetper-spectiefopwerk.Gezinsmigrantenkomenterechtinhet(sociale)netwerkdatisopgebouwddoorhunfamilielid.Asielmigrantendaarentegenontvluchtenhunherkomstlandineersteinstantievanwegevei-ligheidsredenenenhebbenvaakeenheftigevlucht-geschiedenis.DaarnaastkomtdezegroeptijdensdeasielperiodeminderinaanrakingmetdeNeder-landsesamenleving,enbrengtdeasielprocedurevaakveelonzekerheidmetzichmee.DatbemoeilijkthunstartopdeNederlandsearbeidsmarktnogextratenopzichtevanarbeids-engezinsmigranten.Erisdaarnaastmogelijksprakevan‘cumulatiefnadeel’:eeninitiëleachterstandopdearbeidsmarktdieindetoekomsttotanderenadelenleidt.Inlijnhiermeeont-dekkenBakker&Dagevos(2017)datdekansvoormigrantenophethebbenvanwerkkleinerisalszehetjaarervoorwerklooszijn.Zohoudtwerkloosheidzichzelfinstand.

BijstandsuitkeringEenvergelijkbaarbeeldzienwewanneerwekijkennaarhetaantalbijstandsuitkeringen.Vande18-totenmet64-jarigendiein2014eenverblijfsvergunning


krijgt,ontvangt90procentanderhalfjaarlatereenbijstandsuitkering(CBS,2017b).Onderdetotalebe-volkingisditin2016ongeveervijfprocent.Hoewelhetaantalvluchtelingenmeteenbijstandsuitke-ringdaaltovertijd,blijftookhiereengapbestaan.Zoheeftvanhetcohortvluchtelingendatin2010naarNederlandkomt,driejaarlaternog39procenteenbijstandsuitkering(Klaver,Witkamp,Paulus-sen-Hoogeboom,Slotboom,&Stouten,2014).

2.3 Potentiële voorspellers

In2.2zijnalenkelepotentiëleoorzakengenoemdvoorhetverschilinarbeidsparticipatietussenver-schillendegroepenmigranten.Ookbinnendegroepstatushouders(asielmigranten)zijngroteverschillentevinden.Uitdiverseonderzoekenhalenweeengrotehoeveelheidmogelijkevoorspellersvandearbeidsmarktparticipatievanstatushouders.Ott(2013)vatdezesamenineenlijstmetdemogra-fischevariabelen,variabelendietemakenhebbenmetdegeschiedenisvoordevestiginginNederland,menselijkkapitaal,sociaalkapitaalenondersteuninginhetvestigingsland.Omeenindruktegevenvandeveelheidvandemogelijkevoorspellersstaatdezelijst,metenkeleaanvullingen,indebijlage2vanditdossier.Delijstgeefteenbeeldvandecomplexiteitvandeproblematiekrondomarbeidsmarktpartici-patievanstatushouders.In2.3.1.beschrijvenweenkeleontwikkelingenbinnenhetoverheidsbeleiddiealsmogelijkevoorspellersbijdragenaanhetwelofnietbevorderenvandearbeidsmarktparticipatievannieuwestatushouders.Inhoofdstuk3beschrijvenwevaneenaantalbeïnvloedbarevoorspellers‘watwerkt’bijdeaanpakervan,zoalsbijhetbevorderenvandetaalvaardigheidvanstatushouders.

Hiervolgteenkortetoelichtingvandebelangrijksteniet-beïnvloedbarevoorspellers(geslacht,leeftijd,landvanherkomst),inwillekeurigevolgorde.

Watbetreftgeslachtblijktdatvluchtelingenvrouwengemiddeldveelminderparticiperenopdearbeids-marktdanvluchtelingenmannen.Datgeldtookvoorvluchtelingenvrouwentenopzichtvanautoch-

tonevrouwenenvrouwenmeteenniet-westerseherkomst(Bakker&Dagevos,2017).Ditisdeelsteverklarenvanuittraditionelerolpatronenwaarindevrouwvoordekinderenzorgtendemanwerkt(Razenberg,Kahmann&DeGruijter,2018).Inlijnhiermeezienwedatonderdegroepstatushouders,vrouwenmetkinderenminderkanshebbenopwerkdanalleenstaanden,terwijlmannendiedeeluitma-kenvaneenstelmeerkanshebbenopwerk(Bakker&Dagevos,2017;Peters,Vink,&Schmeets,2017).Andereverklaringenvoordelagerearbeidspartici-patievanvrouwenzijneenlagereopleiding,weinigwerkervaringeneenbeperktnetwerk(Razenbergetal.,2018).Anderzijdsblijktdatde(externe)begelei-dingdiezijkrijgeninhunzoektochtnaarwerkvaaknietgoedophenistoegerustofzelfshelemaalaf-wezigis.Datlaatsteisbijvoorbeeldhetgevalomdatsommigegemeentenalleenbegeleidingbiedenaandegene,vaneenstel,diehetsnelstebemiddelbaaris(meestaldeman)ofomdatdeondersteuningstoptnadatdemanwerkheeftgevonden.

Dekansopwerkwordtkleinernaarmatedeleef-tijdbijhetverkrijgenvandeverblijfsstatushogeris(Bakker&Dagevos,2017).HoewelinNederlanddearbeidsparticipatieindeleeftijdscategorie55-65jaarin2017überhauptlagerisdandievan25-55jaar(CBS,2018c)hebbenmigrantendieoplatereleeftijdnaarNederlandkomen,noganderenadelen.Zijheb-benvaakmeermoeitemethetlerenvandetaalenminderkansenomeenopleidingtevolgen(Bakker&Dagevos,2017).

Ookzienwegroteverschillenindearbeidspartici-patievanasielmigrantenuitverschillendelandenvanherkomst.VijftienjaarnavestiginginNederlandlooptditverschiluiteenvan43procentarbeidsparti-ciperendeSomaliërstot65procentvoormalig-Joe-goslaven(Bakker&Dagevos,2017).Vergelijkbareverschillenzijnookzichtbaarbijeencohortstatus-houdersuit2010(Klaveretal.,2014)enbijnieuwestatushoudersin2014(CBS,2017b).Dezeverschil-lenkunnenwellichtookwordenverklaarddooran-derefactoren:zoalsverschilinopleidingsniveauentaalvaardigheid.


2.3.1 BeleidVerschillendestudieshebbengekekennaardeeffec-tenvanbeleidopdearbeidsmarktkansenvanstatus-houders.Erzijnoverhedendiedesnelheidenkwali-teitvandeintegratievanstatushoudersregelmatignegatiefbeïnvloedendoorhetbeleiddatzijvoeren(Fasani,Frattini,&Minale,2018).Wanneeroverhedenhunbeleidrestrictievermakenomhunlandminderaantrekkelijktemakenvoormigranten,heeftdatookgevolgenvoordearbeidsmarktkansenvanhuidigevluchtelingen.Inclusievearbeidsmarktregelingen(bij-voorbeelddatmeneerderaanhetwerkmag)daar-entegenvergrotendearbeidsmarktparticipatievanvluchtelingeninregio’sinZwitserlandmetelfprocent(Slotwinski,Stutzer,&Uhlig,2018).Ookderegelingenrondomhetverkrijgenvanhetstaatsburgerschapvaneenlandkunneneenrolspelen.ZovergroothethebbenvandeNederlandsenationaliteitdekansopwerk(Bakker&Dagevos,2017).Zelfsvoorafgaandaannaturalisatietreedtaleen‘anticipationeffect’op,waarbijdekansophethebbenvanwerktoeneemtomdatstatushouderszichvoorbereidenophetver-krijgenvandeNederlandsenationaliteit(Petersetal.,2017).WellichtkunnendergelijkeverschilleninbeleiddegroteEuropeseverschilleninparticipatievansta-tushoudersverklaren(Liebig,2007).

PlaatsingsbeleidEenfactordierecentveelaandachtkrijgt,alshetgaatomdearbeidsmarktparticipatievanstatus-houders,islocatie.Erisallangeraandachtvoordeverschillentussenstatushoudersdie‘geplaatst’zijnopverschillendelocaties.Zoblijktdatdekansopwerkkleinerisalsstatushoudersgehuisvestzijnineenzeerstedelijkeomgeving,mogelijkdoorhogereconcurrentieopdearbeidsmarkt(Bakker&Dagevos,2017).InZwedenblijkenasielmigranteneengroterekansopbetaaldearbeidtehebbenindienzijterecht-komeningebiedenmeteenlagewerkloosheidenmeteenrelatiefsterkevraagnaarlaaggeschooldearbeid(Bevelander&Lundh,2007).Alin2015schrijftdeWRRineenpolicybrief:“Hethuidigespreidingsbe-leidvoorstatushoudersleidttoteensuboptimaleaf-stemmingvanvraagenaanbodopdearbeidsmarkt.StatushouderswordeninprincipeoverNederlandgespreidzonderrekeningtehoudenmetdemate

waarinervoorhenlokaalwelofgeenwerkbeschik-baaris.Hetishetoverwegenwaardomeenbeterekoppelingtotstandtebrengentussenstatushoudersenregionalearbeidsmarkten”(Engbersenetal.,2015,p.41).EenrecentestudieindeVerenigdeStatenenZwitserland(Bansaketal.,2018)maakthiervoorgebruikvanalgoritmes.Opbasisvancomputer-berekeningenwordtbepaaldwelkeverdelingvanstatushoudersoverhetlandervoorzorgtdatzoveelmogelijkwerkvinden.Diealgoritmeskunnenleidentoteentoenamevan40tot70procentindekansophethebbenvanwerkdriejaarnavestiging.RecentstelthetCentraalPlanbureau(CPB)dateenderge-lijkeprocedurevoorNederlandookveelbelovendkanzijn(Gerritsen,Kattenberg,&Vermeulen,2018).

2.4 Gevolgen van beperkte arbeidsparticipatie

Erzijnverschillendegevolgenvanbeperktearbeids-participatievannieuwestatushoudersteonder-scheiden.Opindividueelniveaugaathetomsocialecontacten(zie3.3.),lichamelijkeenpsychischegezondheid(zie3.4)enfinanciëleproblematiek(zie3.4).Bijdezegevolgenisvaaksprakevaneenweder-kerigerelatie;zoleidtwerkloosheidtotarmoedeenverkleintarmoededekansophetvindenvanwerk.Daarnaasthangendeverschillendeindividuelege-volgenvanwerkloosheidmetelkaarsamen.Zokanarmoededoorschuldenleidentoteenverminderde(geestelijke)gezondheid(Fitch,Hamilton,Bassett,&Davey,2011)enzijndeeffectenvanwerkloosheidopgezondheidkleinervoormensenmetsterkesoci-alebanden(McKee-Ryan,Song,Wanberg&Kinicki,2005).Erisdussprakevaneenvicieuzecirkelvansamenhangendeproblemenrondomwerkloosheidvannieuwestatushouders.

Naastindividueleeffectenzijnerookeenaantaleffectenophetniveauvandesamenleving.Weon-derscheidenfinanciëleensocialegevolgen.Deuitbe-talingvanbijstandsuitkeringenkostdesamenlevingveelgeld.Deoverheidlooptdaarnaastbelastingin-komstenmiswanneerstatushoudersnietwerken.Deslechterelichamelijkeengeestelijkegezondheid


vanwerklozenbrengtookmedischekostenmetzichmee.Intotaalschatmendeeffectenvanmigratieopdeeconomieopgemiddeld40.000tot50.000eurogedurendehetgehelelevenvaneen25-jarigeimmigrant,deelsveroorzaaktdoorgeringearbeids-participatie(Visser,2015).Tervergelijking:eenau-tochtoneNederlandervan25jaardraagtpersaldojuist76.000eurobijaandeschatkist.Bijdergelijkeberekeningenzijnechterwelveelkanttekeningenteplaatsen.

Hetsocialeeffectdraaitomhetgegevendatwerkeenbelangrijkefactorisvoordeintegratievanvluch-telingen(CommonBasicPrinciplesforImmigrantImmigrationPolicy,aangehaaldinUNHCR,2013).Nietalleenvanwegehetopdoenvansocialecontac-ten,maarookomdatersprakeisvaneendagritme.Aangezienwerkvaaknognietbinnenhandbereikligtvoornieuwestatushouders,isditproblematischvoorzoweldesamenlevingalsvoorhetindividu.Status-houderswillenimmerszelfookgraagaanhetwerkeninhuneigenlevensonderhoudvoorzien(UNHCR,2013).

2.5 Context

Anno2018zitdeNederlandseeconomieindelift.HetCPBverwachtin2018eeneconomischegroeivan3,2procent(CPB,2018).Eenbijkomendver-schijnselisdatdewerkloosheiddaalt.Deberoepsbe-volkingtelt3,9procentwerklozen;hetlaagstewerk-loosheidscijfersinds2007.Ditkomtmededoorhetstijgenvandewerkgelegenheidmettweeprocent.Intheorielijktditgunstigvoornieuwebetredersvandearbeidsmarkt.Uithetverledenwetenweimmersdatdearbeidsparticipatievanmigrantenafneemtineconomischslechteretijden(Bakker&Dagevos,

2017).Echterwezien,zoalshierbovenisbeschreven,datdearbeidsparticipatievannieuwestatushouderssterkachterblijftbijanderegroepen.Wellichtheeftdattemakenmeteenmismatchtussendevraagnaarspecifiekekwaliteitenendatwatstatushouderskunnenbieden.

2.5.1 Publieke opinie Wellichtheeftdegeringearbeidstoeleidingvanstatushoudersooktemakenmetdeberichtgevingrondomde‘vluchtelingenstroom’indeNederlandsesamenlevingeninderestvanEuropa.Onderzoekennaarhetdiscoursrondomstatushouderswijzenuitdatzowelinderegulieremediaalsopsocialemediasterkexenofobe,racistischeenpolariserendege-luidentehorenzijn(Berry,Garcia-Blanco,&Moore,2015;Kreis,2017).Dehoudingtenopzichtevanvluchtelingen–diehierbovenalalsdeterminantvangeringearbeidsparticipatiewordtgenoemd–isinEuropanietaltijdpositief(Bansak,Hainmueller,&Hangartner,2016).Wanneerburgersuit15verschil-lendelandenvoordekeuzewordengesteldwelkevluchtelingenzijaccepteren,gevenzijaanalleenbereidtezijnomvluchtelingenteaccepterenmeteenhogekansoparbeidendemeestkwetsbaren.Ookhebbenzelieverchristenendanmoslims.EenNederlandsestudievanhetCBSlaatziendat1opde5NederlandersvluchtelingenzienalseenbedreigingvoordeveiligheidinNederland(Kloosterman,2018).Daarnaastdenkt36procentdatvluchtelingengeennuttigebijdragekunnenleverenaandeNederlandsemaatschappij.Dittegenover31procentdiedatweldenkt.Voorallaagopgeleidenhebbenvakereenne-gatievehoudingtenopzichtevanvluchtelingen.Wan-neerookwerkgeversdergelijkeopvattingenhebben,heeftditgroteinvloedopdearbeidsmarktkansenvanvluchtelingen(zieook3.5).

3.Watwerktindeaanpak?


Op basis van de beschikbare literatuur bieden we een overzicht van de werkzame factoren voor de bevordering van de arbeidsparticipatie van nieuwe statushouders en beschrijven we enkele veelbelovende aanpakken, zowel nationaal als internationaal. Uit de literatuursearch blijkt dat er veel bekend is over de oorzaken van werkloosheid bij statushouders en migrantengroepen in het algemeen, maar nog weinig over de effectiviteit van aanpakken die in proberen te springen op deze oorzaken. De hier beschreven werkzame factoren en randvoorwaarden moeten dus worden opgevat als voorlopige bevindingen, waar hopelijk in de komende jaren meer bewijs voor wordt geleverd.

experimentinZwitserland(Auer,2018)waarvluch-telingengerandomiseerdwordengeplaatstineenregiowaarDuits,FransofItaliaanswordtgesproken.Vluchtelingendiewordengeplaatstineenregiowaarvanzedetaalalspreken,hebbentweejaarlatereen14procentgroterekansopeenbaan.Minstenszoveelbetekenendisdatvluchtelingenvoorwieditnietgeldt,maardieweltaalonderwijsvolgen,eenbijnaevengrotekanshebbenophetvindenvanwerk.

DitsluitaanopbevindingenvanConstantenSchultz-Nielsen(2004,zoalsweergegeveninLiebig,2007),diestellendatdekansopwerkvoorvluchte-lingendiedetaalvloeiendsprekeninDuitslandtweetottweeëneenhalfkeerzogrootwordteninDene-markendrietotvierkeerzogroot.Hettaalniveauheeftookinvloedophetsalaris;inDuitslandblijkenvluchtelingendiedetaalgoedofzeergoedspreken,gemiddeldrespectievelijk12en22procentmeerver-dienen(Konle-Seidl&Bolits,2016).OokinNederlandblijktdatstatushoudersdiezichviainburgerings-entaalcursussenhebbengekwalificeerdeengroterekansopwerkhebbendandegenendiedatnietheb-bengedaan(Dagevos,2011,zoalsweergegeveninSociaal-EconomischeRaad-SER-,2016).

Indithoofdstukbeperkenweonstotdewerkzamefactoren,ophetniveauvanhetindividu,voordeaan-pakvandevijfbelangrijksteoorzaken:1. Taalvaardigheid2. Opleiding,kennisen(werknemers)vaardigheden3. Sociaalnetwerk4. Gezondheid(enfinanciëleproblematiek)5. Relatiemetwerkgever

3.1 Taalvaardigheid

Zoweluitnationaalonderzoek(Guiaux,Uiters,Wubs,&Beenakkers,2008;Klaver,Mallee,Odé,&Smit,2015)alsuitinternationaalonderzoek(Martínetal.,2016;UNHCR,2013)blijkteengebrekkigetaalvaar-digheidéénvandegrootstebelemmeringenvoorstatushoudersvoorhetvindenvanwerk.

Nederlandsegemeentenonderschrijvendezecon-clusie(Razenberg&DeGruijter,2016).Hetisnietverrassenddatuitvelekwantitatieveinternationalestudies(zievooreenoverzichtMartínetal.,2016)blijktdateengroterekennisvandetaalvanhetves-tigingslandbijdraagtaanbetereprestatiesvansta-tushoudersopdearbeidsmarkt.Wellichthetmeestovertuigendebewijskomtvaneenrecentnatuurlijk


Deaanbevelingomstatushouderszosnelmogelijktelatenstartenmettaalonderwijsisinmiddelsdanookbreedgedeeldinrapportagesvanadviesorganen(Martínetal.,2016;SER,2016;UNHCR,2013)enop-gepaktdoordepolitiek.Alleasielzoekers,waarvandekansgrootisdatzeeenverblijfsvergunningkrijgen,ontvangendirectbijbinnenkomsttaalles(KabinetRutteIII,2017).

3.1.1 Aandachtspunten taalonderwijsBijhettaalonderwijszijnenkelebelangrijkekantteke-ningenteplaatsen.Erzijnaanwijzingendatheteffectvantaalonderwijsverschiltvoorverschillendetypenvluchtelingen.Voorlageropgeleidwerkistaalmindernoodzakelijk,endaaromzijndeeffectenvantaalon-derwijsgrotervoorhogeropgeleidestatushouders(SER,2016;UNHCR,2013).Eénempirischestudievindtzelfsdattaalvaardigheidnietgerelateerdisaandetoegangtotlaagopgeleidwerk(Bloch,2002,zoalsweergegeveninMpofu,Stevens,Biggs,&Johnson,2012).Voorhogeropgeleidenisvooraldebeschik-baarheidvantaallessenopeenhogerniveauvanbelang(UNHCR,2013).

Hetisookvanbelangomkritischtekijkennaardelengtevanhettaalonderwijs.ZowijsteenZweedsekwantitatievestudie(OECD,2004,zoalsweergege-veninLiebig,2007)uitdatnaongeveer500uurtaal-lesdebaankansvanmigrantennietverdertoeneemt.Ditkantemakenhebbenmethetzogenaamde‘lock-in’effect:statushoudersdiebezigzijnmetin-burgeringentaallessen,zijnminderbeschikbaarenzoekendenaarwerk.Vandaardatwordtaanbevolenomtaaltrainingengeïntegreerdintezettenmethetopdoenvanwerkervaring(Konle-Seidl&Bolits,2016;Martínetal.,2016;SER,2018).Zokunnenstatus-houdersnietalleenwerknemersvaardighedenop-doen,maarkunnenzehuntaalvaardighedendirectinzettenineendagelijksewerkpraktijkenoefenenmetdewoordendierelevantzijnvoordieberoeps-praktijk(UNHCR,2013).4Detaallessenfocussendan(deels)opdewoordenschatenzinsbouwdienodig

4 Datgeldtoverigensnietwanneerhetgaatomlaagopgeleidwerkwaarvoornamelijkcollega’swerkenwienstaalvaardig-heidookslechtis(UNHCR,2013).

isvooreenbepaaldberoep(Desiderio,2016).Ertreedtdaneenwisselwerkingop:nietalleenvergroottaalvaardigheiddekansopwerk,maarooklerenmensendiewerkensnellerdetaal(Liebig,2007),ziehetvoorbeeldinonderstaandkader.Eengroothiaatindekennisisdatdeeffectiviteitvandergelijkegeïntegreerdetaaltrajectennooitisafgezettegendievan‘normaal’taalonderwijs(Martínetal.,2016;Ott,2013).

Werktaalstages bij werkgevers in Boxmeer en Sint Anthonis (SER, 2018)In2016startdeafdelingSocialeZakenvandegemeentenBoxmeerenSintAnthonismethetproject‘WerkenVergunninghouders’.Ver-gunninghouderslopendaarindriemaanden‘werktaalstage’voortweeofdriedagenperweek,parallelaandeinburgering.Onderdeelvandestageiseenpersoonlijkbegeleidings-trajectenhetlerenvandeNederlandsetaalindepraktijk.Zoweldeelnemendebedrijvenalsstatushouderszijnergtesprekenoverdestages.Hettrajectmag,wathenbetreft,langerdan drie maanden duren. Inmiddels deden zo’n 75statushouderseenwerktaalstage.Eenderdevandezegroepheeftinmiddelseenbetaaldebaangevonden.Deanderenzijnbezigmetdewerktaalstage,aaneenopleidingbegonnenofingestroomdineenbegeleidingstrajectbijdeuitvoerdervandeParticipatiewetIBN.

Hettaalniveaublijktookeenbelangrijkebottleneckvoordeinstroominberoeps-enhogeronderwijs(SER,2016).Wanneerwemeerstatushouderswil-lenbewegenrichtingeenopleiding,moetvoordezebeperkingeenoplossingwordengevonden.Enkelevoorbeeldenhiervanzijn:extrabegeleidingvoorstatushoudersdieeenMbo-opleidingvolgen(SER,2016)enmeerfinanciëleruimte,doorbehoudvandeuitkeringofextraleningenenbeurzen(UNHCR,2013).


3.2 Opleiding, kennis en (werknemers)vaardigheden

Hetopleidingsniveauisookeenbelangrijkevoorspel-lervandekansenopdearbeidsmarktvanstatushou-ders.Hoehogerhetopleidingsniveau(variërendvangeentottertiaironderwijs),hoegroterdekansophetvindenvanwerkinhetalgemeen,envanhoog-opgeleidwerkinhetbijzonder(DeVroome&VanTubergen,2010).Ookuitinternationaalonderzoekblijktdatopleidingsniveaueengroteinvloedheeftopdearbeidsmarktkansenvanstatushouders(Liebig,2007).Veelrecentevluchtelingengroepenhebben,invergelijkingmetautochtoneNederlanders,rela-tiefweinigjarenonderwijsgevolgdinhetlandvanherkomstendiploma’suitdezelandenwordenvaaklaaggewaardeerd(SER,2016).

3.2.1. Waardering diplomaVeelstatushoudersbezittengeendiplomaomdatditverlorenisgegaaninhetlandvanherkomstoftijdensdevlucht.Voorhenkanwaarderingvanvaardighe-denofdiploma’seenoplossingzijn.Dewaarderingoferkenningvan,inhetbuitenlandbehaalde,diplo-ma’swordtininternationaleoverzichtsstudiesbreedaanbevolen(ziebijv.Martínetal.,2016;Mpofuetal.,2012;UNHCR,2013).ZoblijktuiteenkwantitatievestudieinDuitslanddatmigrantenvanwiehetdi-plomaisgewaardeerd,1tot23procentgroterekanshebbenopwerkdanvergelijkbaremigrantenzonderdiplomawaardering(Konle-Seidl&Bolits,2016).Ditheeftookinvloedopdehoogtevanhetinkomenendekansomovergekwalificeerdtezijnvoordebaandiemenvervult.DiplomawaarderingverlooptindeNederlandsepraktijkechternogmoeizaamenvindtdaardoorweinigplaats(Odé&Dagevos,2018);eenbevindingdieweookinternationaalterugzien(Mpofuetal.,2012;UNHCR,2013).Grotebelemmeringenhierbijzijnhetontbrekenvaninformatieendiploma’sendemoeitediehetkostdezediploma’sopwaardeteschatten(Klaveretal.,2015).InNederlandver-zorgtdeorganisatieNufficgratisdiplomawaarderingvooriedereenmeteeninburgeringsplicht,inclusiefeenspecialeprocedurevoorstatushoudersdiegeendocumentenmeerhebben(Bardoel,2017).Wellichtbiedendezeproceduresuitkomst.

3.2.2 Waardering kennis en vaardigheden

Voorwerkgeversishetlastigomtewetenwelkevaardighedenenkennisdestatushoudertebiedenheeftwanneerdezegeendiploma(meer)bezit.Hierkanwaarderingvanvaardighedenencompeten-tieszinvolzijn.Ditwordtregelmatigaanbevoleninoverzichtsstudies(ziebijv.Born&Schwefer,2016;Konle-Seidl&Bolits,2016;Martínetal.,2016).Dezewaarderingwordtbijvoorbeeldgedaandooreenex-pertpanel,competentietestofdoormiddelvanas-sessments(Desiderio,2016;Martínetal.,2016).Zieinonderstaandkadereenvoorbeeldvaneendergelijk‘skillsassessment’.

Recognition Procedure for Persons without Verifiable Documentation (Konle-Seidl & Bolits, 2016)InNoorwegenissinds2013eennationaalprogrammavoorvluchtelingendieweinigtotgeendocumentatiehebbenvanhungevolgdehogeronderwijsinhetlandvanherkomst.Deze‘RecognitionProcedureforPersonswithoutVerifiableDocumentation’wordtuitgevoerddoorexpertpanels.Middelsacademischeas-sessments,huiswerkopdrachtenenhetinkaartbrengenvandewerkgeschiedenisbepalenzijmetwelkNoorsopleidingsniveaudeachter-grondvandevluchtelingencorrespondeert.Eenvragenlijstonderdevluchtelingenvanwiedevaardighedenzijngewaardeerd,laatziendatmeerdandehelftvanheneengerelateerdebaanheeftgevonden,ofeenvervolgopleidingisgestart.

Veelgemeentenproberendergelijkewaarderings-middelenalintezetten(ziebijvoorbeeldSER,2018).Hierbijwordeneenaantalaanbevelingengedaan:1. Zetzovroegmogelijknavestiginginopwaarde-

ring(Desiderio,2016;UNHCR,2013)indeNeder-landsecontext.WaarmogelijkalinhetAZCofdirectnaplaatsingineengemeente.


2. Focusoppraktischecompetentiesen‘softskills’(persoonlijkensociaal),bijvoorbeeldmiddelsErkenningVerworvenCompetenties(EVC;SER,2016).

3. Betrekwerkgeversindeontwikkelingenhetgebruikvandezetools.Hetlijkteropdatdebekendheidenonderkenningvandergelijkeassessmentmetho-denbijhenverbeterdkanworden(Liebig,2007).Zogenaamde‘baanprofielen’metspecifiekebeno-digdevaardighedenofkennisvooreenbepaaldebaankunnenhiervoornuttigzijn(OECD,2006).

4. Erisbehoefteaanéénoverzichtelijkenbegrijpelijksysteemomopleidingen,kennis,vaardighedenencompetentiesinkaarttebrengen(Tuliao,Najjar,&Torraco,2017).IndatkaderheeftmeninCanadabijvoorbeeldgetrachthetSyrischeonderwijssys-teemnaasthetCanadeseteleggen(Desiderio,2016).Voorzoverbekendiseendergelijkeexerci-tienognietgedaanvoorNederland.

Fast-Track programma in Zweden (Desiderio, 2016)InZwedenheeftmenin2015eenprogrammaopgezetomstatushoudersversneldtoetelei-dennaarwerkinsectorenwaarmenopzoekisnaarvaardigewerknemers.Hetprogrammabegintmeteenassessmentvoorkwalificatiesvoorverschillendeberoepsgroepen,zoalskoks,gezondheidszorgprofessionals(waaronderdoktersentandartsen)enleraren.Vervolgenswordthetvakspecifieketaalniveauenbe-roepskennisverdergetoetstaandehandvanbegeleidwerken/ofkennistoetsen.Waarnodigwordtaanvullendberoepsonderwijsgegeven,vindtmentoringplaatsopdewerkplekenwordenvakspecifieketaallessenaangeboden.Deelnemershalenprofessionelecertificatenenanderevereistenvoorhetwerkdatzewillenbeoefenen.Deprogramma’sresulteren,zoveelmogelijk,inhetaanbiedenvaneenwerkplekenanderemanierenomdevluchtelingentemat-chenaaneenbaan.

5. Beschouwwaarderingvankennisenvaardighe-denalséénonderdeelvanderoutenaarwerk(OECD,2006).ZoblijkteenDuitseinterventiediegebruikmaaktvaneenassessment,enkortdu-rendetrainingenopdiegebiedenwaarvluchtelin-genvaardighedenmissen,succesvolinhet‘toel-eiden’naarwerk(Thomsen,Walter,&Aldashev,2013).EenzelfdeconclusiewordtgetrokkenineenFinsestudie(Sarvimäki&Hämäläinen,2016,zo-alsweergegeveninKonle-Seidl&Bolits,2016),zieinonderstaandkadereenvoorbeeldvaneen‘skillsassessment’aangevuldmetopleidingopmaat.

3.2.3 Volgen van een opleidingVoorstatushoudersdiebepaaldecompetentiesmissen,ofdeopleidingmissenvoorhetberoepdatzewillendoen,kanhetvolgenvaneenopleidingeenzinvollestrategienaarwerkzijn.Echterdeinterna-tionaleliteratuurisnieteenduidigoverhetvolgenvanopleidingeninhetvestigingsland.Regelmatigwordtinoverzichtsstudiesgestelddatopleidingendewegnaarwerkeerdervertragendanversnellen(Liebig,2017)endatwerkbelangrijkerisdanhetvolgenvaneenopleiding(Martínetal.,2016).Heteerdergenoemde‘lock-in’effectlijkthierbij,netalsbijtaalonderwijs,aandeorde:wieeenopleidingvolgt,isnietbeschikbaarvoorwerk.Deenigeopleidingenwaaropkortetermijnsignificanteeffectenvoorzijngevonden,zijnbaangerichteopleidingenoftrainingendiespecifiekvoorbereidenopeenbepaaldberoep,metsomsaleenarbeidsplekinhetvooruitzicht(Born&Schwefer,2016;Liebig,2007).InNederlandzijnBBL-opleidingendaareenvoorbeeldvan.

Hetgaathierveelaloverkortetermijneffecten.Erisweinigbekendoverdeeffectiviteitvanhetvolgenvaneenopleidingopdelangeretermijn(zieo.a.Liebig,2007).Momenteelaccepterenveelvluchtelingenwerkbenedenhunniveau,ditsluitnietaanbijhunwerkinhetlandvanherkomst(UNHCR,2013).Hetdoenvanlaagopgeleidwerkkaneen‘lock-in’effectteweegbrengen;navijftotzesjaarishet,doordelandelijkeinstroomeisen,nagenoegonmogelijkomwerkophetoorspronkelijkeniveautevindenofaaneenopleidingopniveautebeginnen(UNHCR,2013).


Doorlopende leerlijnen in Noordoost Brabant (SER, 2018)IndertiengemeenteninNoordoostBrabantprobeertmenstatushoudersvoortebereidenopwerkinsectorenwaarveelvraagisnaarwerknemers,zoalsdebouwnijverheid,catering,logistiekenschoonmaak.Hettrajectbegintmeteenuitgebreidescreening,gevolgddooreenvooropleidingwaarinaandachtisvoorvak-taalenpraktijkvaardigheden.Wiebijvoorbeeldeenlogistiekeopleidingvolgt,krijgtvoorafeenpakketmetondermeerfunctiegerichtetaalincombinatiemetlesseninbesturenvaneenhef-enreachtruck.Ditvoortrajectwordtafgeslotenmeteenerkendcertificaat.NadevooropleidingstarteenBBL-trajectopEntree-niveau:ééndagperweektheorieopschool,derestvandeweekbetaaldaanhetwerk.Dekandidatenkrijgeninelkgevaleenbetaaldebaanvooreenjaar.Intotaalkregenalmeerdan200kandidateneendergelijktrajectaangeboden.DriekwartvanallestatushoudersstroomtnaafloopvandezeBBL-trajectenuitnaarwerkofgaatdoormetonderwijs(Mbo-opleidingniveau2).

Hetrendementvanpubliekemiddelendiewordenaangewendvoorhetopleidenvanimmigranteniswellichtnietdirectzichtbaar.Ditheeftdeneigingtegroeienovertijd,enkanuiteindelijksubstantieelwor-den.Datmaaktopleidenvanimmigranteneengevalvansocialeinvestering:deverwachtetoekomstkandepubliekemiddelendieweernuvooraanwendenverantwoorden.(Bonin,2017,p.2,vertaald)

Erismeeronderzoeknodigomdeuitkomstenvanhetvolgenvaneenopleidingoplangetermijntebepalen.InNederlandgeefteencohortstudiewelaanwijzingendathetvolgenvaneenopleidingoplangeretermijngunstigegevolgenheeftvoordear-beidsmarktpositievanstatushouders.TienjaarnavestigingisdeparticipatieopdearbeidsmarktvanasielmigrantenmeteenNederlandsdiplomaverge-lijkbaarmetdievanautochtoneNederlandersmeteendiploma(Bakker&Dagevos,2017).Zijvinden

werkdataansluitbijhunopleidingsniveau.InNeder-landbegeleidthetUAF,stichtingvoorvluchteling-stu-denten,vluchtelingenbij(hetvindenvan)eenstudie.In2017vinden271vanhunafgestudeerdevluchte-lingeneenbetaaldebaan(UAF,2018;inpublicatie).Veelstatushoudersbeginnennietaaneenopleidingofbrekenhunonderwijscarrièrevoortijdigaf(SER,2018).Uitzowelnationale(Odé&Dagevos,2018)alsinternationalestudies(UNHCR,2013)blijktdathiervaakfinanciëleredenenaantengrondslagliggen.Dereguliereonderwijsmiddelenzijnbeperktenmenheeftnugeldnodigomvanteleven.Bovendienwil-lenveelstatushoudersaanhetwerkennietfinanci-eelafhankelijkzijnvandeoverheid.Zekiezenervoortefocussenopdetoekomstkansenvanhunkinderen(UNHCR,2013).

3.2.4 Leren combineren met werkenZowelalshetgaatomtaalonderwijsspecifiek,ofomopleidingeninhetalgemeen,pleitenveeloverzichts-studiesvoortrajectenwaarinlerenwordtgecombi-neerdmetwerken(Born&Schwefer,2016;Liebig,2007;Martínetal.,2016).InlijndaarmeepleitdeWRRineenpolicybriefvooreenaanpakwaarinhetlerenvandetaal,hetvolgenvaneenopleidingen(hetvindenvan)werknietnaelkaar,maarophetzelfdemomentplaatsvinden(Engbersenetal.,2015).Indergelijke‘dualetrajecten’5vindendezeverschillendeonderdelengeïntegreerdplaats–zewordenopel-kaarafgestemdwaardoorzeelkaarversterken(SER,2018).Tochzijner(voorzoveronsbekend)geenem-pirischestudiesdiedeeffectenvandergelijkedualetrajectenvergelijkenmetdievanregulieronderwijsofregulieretaaltrainingen.Dergelijkestudiesblijkenweleffectiefvooranderedoelgroepenmeteenafstandtotdearbeidsmarkt,zoalsmensenmet(ernstige)psychiatrischeproblematiek(Blonketal.,2005;Groe-newoud,Mallee,Witvliet,&Blommesteijn,2014).

5 Indepraktijkwordenhiervoorverschillendetermengebruikt,zoalsparallelleaanpak,integraleaanpakofdualeaanpak(Lagunas&Rijssenbeek,2017).Hierbijiseenonderscheidtussentrajectenwaarinactiviteitentegelijkertijdplaatsvinden,entrajectenwaarinactiviteitenopelkaarafgestemdwordeneninsamenhangplaatsvinden.


Dualetrajectenhebbenveleverschijningsvormen,zoals:

• Taal-en/ofberoepsonderwijsalsonderdeelvandewerkdagopeenbedrijf;

• Eenaantaldagenwerken,aangevuldmeteenaantaldagenonderwijsintaal,softskillsenbe-roepsvaardigheden(deelsgeorganiseerddoordewerkorganisaties);

• Opleidingstrajectenmetstagesopdewerkvloer,eventueelmetextraaandachtvoortaalopdewerkvloer;

• Programma’svoorwerknemersmeteenachter-grondineenbepaaldhoogopgeleidberoep,waar-bijdeopleidingfocustopdieaspectenwaarhunervaringenkennisnietvoldoendeisvoordeNe-derlandseberoepspraktijk(zievoorvoorbeeldenDesiderio,2016;Ott,2013).

Aandachtspuntbijdergelijkemethodenisvaakdatdezeergintensief(endaarmeekostbaar)zijn,eneenactieveondersteuningvanuitbedrijvenvereisen(Desiderio,2016).Datishetmeestrealistischenver-dedigbaarvoorberoepenwaarveelstatushouderservaringinhebbenenwaarveelvraagnaaris.Ookmoetenergarantiesaanwerkgeverswordengege-vendatdekwaliteitvandenieuwewerknemersevengrootisalsdievanhuidigewerknemers.Dewinstkanechteraanzienlijkzijnomdatvraagnaarenaan-bodvanwerkbeteropelkaarafgestemdwordt.

3.3. Sociaal netwerk

Nationaaleninternationaalonderzoekwijstuitdathethebbenvansocialenetwerkenoverhetalge-meeneenpositiefeffectheeftopdearbeidsmarkt-participatievanstatushouders(Bloch,2004,zoalsaangehaaldinCampion,2018;DeVroome&VanTubergen,2010).Individuendiebeschikkenovereensociaalnetwerk,enditnetwerkkunnenbenuttenbijdezoektochtnaareenbaan,zijnsnellerinstaatomeen(nieuwe)baantevinden(Mahuteau&Junankar,2008,aangehaaldinCampion,2018).

Integenstellingtotdeautochtonebevolking,moe-tenvluchtelingennieuwesocialenetwerkencreëren

(Torezani,Colic-Peisker,&Fozdar,2008).Socialenet-werkenkunneneenbronvaninformatieoverdrachtzijn.Socialecontactendelenkennisoverdearbeids-markt;overzoekkanalenensollicitatieprocedures(Calvó-Armengol&Jackson,2010;Martínetal.,2016).Daarnaastkansociaalkapitaalspecifiekvoorstatushoudersnuttigzijn.Viaeencontactpersoonkunnenzijmogelijkhunpotentieelgebrekaanfor-melekwalificatiescompenserenenviahentoegangtotdearbeidsmarktkrijgen(Dreven&Hoffmeister,2008,aangehaaldinGericke,Burmeister,Löwe,Del-ler,&Pundt,2018).

Sociaalcontactmetdeautochtonebevolking(nati-ves)heefthierbijhetmeesteinvloedopdetoegangtotdearbeidsmarktvanstatushouders.Hoemeercontactmetnatives,hoegroterdekansophetvindenvaneenbaan(DeVroome&VanTubergen,2010).Ditkomtomdatautochtonebewonersvoorstatushoudersveel‘landspecifieke’kennishebbenoverdearbeidsmarkt,enookoverandere(invloed-rijke)socialecontactenbeschikken.Ditgeefthentoegangtotcarrière-gerelateerdeinformatieenbiedthensocialemobiliteit(DeVroome&VanTubergen,2010;Gerickeetal.,2018).Daarnaastleidtcontactmetnativestotmeerkennisvandetaal,culturelenormenenwaarden.Ditzorgtervoordatdesoci-aleafstandafneemteneenstatushoudersnelleropgenomenwordtinbijvoorbeelddearbeidsmarkt(Cruz-Saco,2008;Lin,1999;Allport,1954).Socialenetwerkenbinnendeeigenherkomstgroepkunnendaarentegenzelfsnegatievegevolgenhebbenvoordearbeidsparticipatievanstatushouders.Desta-tushoudersdievooralcontacthebbenmetanderestatushouderslopenhetrisicoombijvoorbeelddetaalmindervaakteoefenenenminderingangentehebbentothogerbetaaldebanen(Campion,2018).TochzijnersignalendatcontactmetvoormaligevluchtelingenjuistkanhelpenomwegwijstewordeninNederlandendearbeidsmarkt,omdatzijhetzelfdeproceshebbendoorlopen(Edelbroek,2010).

Contactleggenmetdeautochtonebevolkingislastigvoorstatushouders,mededoordebeperktetaalvaardigheid(Campion,2018).Ookcultureleverschillenenangstvoorafwijzingvormenvoor


statushouderseenbelemmeringomverbindingte(kunnen)makenmetautochtoneinwoners.Zijkun-nenooklasthebbenvanacculturatiestress,waarbijdestatushouderhetideeheeftdatdeoriginelebe-wonersdominantzijnenmeerrechtenhebbendannieuwkomers(Phillimore,2011;Geschiere,2009;Martinovic&Verkuyten,2013).Dezegevoelenshoudenhetcontacttegen(Berryetal.,2006).An-derzijdskunnennativeszelfinminderemateopenstaanvoorsociaalcontactmetvluchtelingen(zie2.5.1.).Veelvluchtelingenblijkenweinigcontacttehebbenmetautochtoneinwoners(UNHCR,2013),alzijner(bijvoorbeeldbinnendeNederlandsecon-text)groteverschillentussenherkomstgroepen.ZoblijktdatEritreeërsnietofnauwelijkscontactheb-benmetmensenmeteenNederlandseachtergrondengevenzijaandaterweiniggelegenheidistotkennismaking(Ferrier&Massink,2016).Daarente-genblijkttweederdevandeSyriërswélcontacttehebbenmetmensenmeteenNederlandseachter-grond,waarbijeendeelookalsvriendschappelijkcontactwordtbeschouwd(Dagevos,Huijnk,Malie-paard,&Miltenburg,2018).Hetisnietduidelijkwaarditverschildoorwordtveroorzaakt.

Vanwegedebeperktesocialenetwerkenvanvluch-telingeninNederlandéndedrempelrichtingcon-tactmetautochtoneinwoners,wordenmiddelenwaarbijdefocusligtophetbevorderenvancontact,zoalsmentoring,maatjesprojectenentrainingengerichtopzoek-ensollicitatievaardigheden,alssuccesvolgezien.Zowordtderoldieeensociaalnetwerkspeeltrichtingdearbeidsmarkttijdelijkovergenomen.InhetkaderhieronderstaatmeerinformatieoverhetK!XWorks-programma,waarinookaandachtisvoorhetverbredenvanhetnetwerkvanstatushouders.

3.3.1 Mentoring en (vrijwillige) maatjesInternationaalonderzoekbenadruktdathetlastigisomdeeffectenvanmentoring(hetbeschikbaarstel-lenvaneenpersoonlijkementorvooreenvluchteling)temeten,omdatdeinzetvaneenmentorvaakwordtgecombineerdmetanderehulpmiddelen(Månsson&Delander,2017).EchterconstaterenMånsson&Delandertegelijkertijddatdeinzetvan

K!X Works-programma (www.kixworks.nl)K!XWorksbegeleidtvluchtelingenenanderenieuwkomersopwegnaareenopleiding,stageofbaan.Movisiestartteditprogrammaeind2015metfinancieringvanhetAsiel,MigratieenIntegratiefonds(AMIF).Inmiddelshebben500deelnemersin15gemeentendeelgenomenaanhetprogramma.Sommigevandiegemeentenvoerendemethodiekinmiddelszelfstandiguit.Belangrijkonderdeelvanhetprogrammaisdatdeelnemerseennetwerkopbouwendatzijkunnenbenuttenvoorhetvindenvaneenbaan.Daarbijwordenzeonderanderegeholpendooreencoachuithetbedrijfsleven.Ookzijnertrai-ningenengastlessen,enbezoekendeelnemersbedrijveninderegiodieaansluitenbijhuninte-resses.K!XWorksblijkteeneffectieveaanpakomstatushouderstehelpenbijdeaansluitingnaarvervolgonderwijsenarbeidsmarkt.

eenmentorpositiefsamenhangtmeteenbaanmeteeninkomenbovendeminimumgrens.Daarvanzijndiversegoedevoorbeeldenbekend.Canadakiestbijvoorbeeldvooreenberoepsspecifiekmentorpro-gramma.GeschooldevluchtelingenwordenbinnenhetALLIES-projectgekoppeldaanmedewerkersvaneenbedrijfindezelfdebranchealswaarzijvoorheenwerkten.Eenjaarlaterisdewerkloosheidonderdedeelnemendevluchtelingenaanzienlijkgedaald(Martínetal.,2016).EenanderpraktijkvoorbeeldkomtuithetVerenigdKoninkrijk,zieonderstaandkader.

ErzijninNederlandverschillendemaatjesprojectenvoorvluchtelingenenstatushoudersmetalsdoeldebeheersingvandetaal,desocialeparticipatieendesocialeintegratietebevorderen(Uyterlinde,Lub,DeGroot&Sprinkhuizen,2009).Ookhiergeldtdatdedeelnemers,doorcontactmetNederlanders(metofzondermigratieachtergrond),deafstandtotdesamenlevingverminderen.Zijvergaren,metdehulpvanhunmaatje,meerkennisoverdearbeidsmarkt.

http://www.kixworks.nl


Trellis project (UNHCR, 2013)Het“Trellis”projectinBirmingham(VK)pro-beertvluchtelingentehelpenduurzaamwerktevindendataansluitbijhunvaardigheden.Samenmet‘jobseekers’,werkgevers,vluchte-linggemeenschappenensocialepartnerswordtondersteuningopmaatgegeven.Indeleadzijn‘linkofficers’:voormaligevluchtelingendiegetraindwordenalsarbeidsmarktadviseurs.Zijwordengekoppeldaanvluchtelingendiedezelfdetaalspreken.Samenmetdevluchte-lingontwikkelenzeeenplanopmaat,waarbijgekozenwordtvoordeidealecombinatievanondersteuning,training,taallesenplaatsingopdewerkvloer.ZehelpenbijhetupdatenvanhetCV,hetinvullenvanformulierenendevoorbe-reidingopsollicitatiegesprekken.

Hunmaatjekanooknieuwecontacten(opdear-beidsmarkt)voordedeelnemerbeschikbaarmaken.Uitonderzoekblijktookdatmaatjesdevluchtelingenenstatushoudersstimulerenenprikkelenomnieuwesocialecontactenaantegaanenhunnetwerkteverbreden(Gruppen,2010).

3.3.2 Trainingen gericht op presentatie en zoekgedrag

StatushouderszijnvaakonvoldoendebekendmetdeNederlandsearbeidsmarkt(Klaveretal.,2015).Eensociaalnetwerkkaneenbelangrijkebronvaninfor-matiezijninzakezoekkanalenensollicitatieprocedu-res.Bijstatushoudersontbreekthetvaakaanzo’nnetwerk(Martínetal.,2016;Torezanietal.,2008).DeonbekendheidmetdeNederlandsearbeidsmarktheefttotgevolgdatstatushoudersvaakdegeldendeomgangsvormenopdewerkvloernietkennenenzichzelfnietgoedwetentepresenterentijdenssollicitatiegesprekken.Ookbelemmerthetontbre-kenvandezekennisvandearbeidsmarkteffectiefzoekgedrag(Klaveretal.,2015).Vooruitkeringsge-rechtigdeninhetalgemeenkunneninterventiesterondersteuningvanzoekgedragendebijbehorendevaardighedenpositiefbijdragenaanhetvindenvan

werk(Blonk,VanTwuijver,VandeVen,&Hazelzet,2005).Hierbijvalttedenkenaantrainingengerichtopzoek-enpresentatievaardigheden,hetvertrouweninheteigenkunnen(self-efficacy),stressmanage-ment,pro-activiteit,socialesteunengoalsetting(Liu,Huang,&Wang,2014).Hetisbelangrijkdaterzowelwordtingezetophetverbeterenvandevaardighedenvandewerkzoekendealsopdemotivatieomwerktezoeken(zieook3.4.1.).Wanneererineeninterventiealleenwordtingezetopvaardighedenófmotivatie,heeftdatgeeneffectophetvergrotenvandekansenophetvindenvanwerk(Blonketal.,2005).Daar-naastblijkeninterventiesdiegerichtzijnoplerenef-fectieverdanpresteren.Hetwerktbeteralsernaelkesollicitatiegekekenwordtwatdevluchtelingbeterkandoen(leren)dandatdewerkzoekendeeenspe-cifiekaantalverplichtesollicitatiesmoetdoen(pres-teren).Indepraktijkwordenechtervakerinterventiestoegepastdiegerichtzijnoppresteren.

3.4 Gezondheid en financiële problematiek

Vluchtelingenhebbeninhetlandvanherkomst,tengevolgevanoorlogofpolitiekeonderdrukking,vaaktraumatischeervaringenopgedaan.Ooktijdenshetvluchtenkomenveelvluchtelingeninheftigesituatiesterecht.Dergelijkeervaringenkunnenzowelfysiekegezondheidsklachten(zoalsdiabetes)alsmentalegezondheidsklachten(zoalsposttraumatischestress-stoornis)totgevolghebben(Connor,2010;DeVroome&VanTubergen,2010;Huijnk&Dagevos,2017;Slo-bodin&DeJong,2015;UNHCR,2013).Ookdeproce-duresinhetlandvanvestigingkunnenfysiekeofmen-talegezondheidsklachtenveroorzakenofversterken.Delangeasielprocedure,onzekerheid,slechtetoegangtotdienstenenanti-immigratiesentimentenindeont-vangendesamenlevingkunnenlangdurige,negatievegevolgenhebbenvooriemandsgezondheid(Bakker,Cheung&Phillimore,2016).Ookeenzaamheid,inade-quatehuisvestingengebrokenfamiliesspelendaarineenrol(DeVroome&VanTubergen,2010).HetisdanooknietverwonderlijkdatvanderecenteSyrischestatushouders45procentvandevrouwenen40pro-centvandemannenals‘psychischongezond’wordt


geclassificeerd(Dagevosetal.,2018).Dezegroepnieuwkomersheeftbijvoorbeeldlastvanzenuwen,issomberenneerslachtig.Bij13tot25procentvanallestatushouderskomtPTSSofdepressievoor(Ikram&Stronks,2016).

Inhetalgemeenleidengezondheidsproblementotminderkansopeenbaan.Uiteeninternationalemeta-analysevan104empirischestudiesblijktdatwerkloosheidsamenhangtmetzowellichamelijkealspsychischegezondheid(McKee-Ryan,Song,Wanberg&Kinicki,2005).Dezerelatieisechtercomplex;uiteenreviewblijktdateenslechtegezondheidnietalleendekansophetvindenvanwerkbeïnvloedt,maardatwerkloosheidookleidttoteenslechteregezondheid(Mathers&Schofield,1998;zieookHarbers&Hoey-mans,2013).Dergelijkewederzijdseeffectenzijnookgevondenvoorvluchtelingenspecifiek(Beiser,Johnson,&Turner,1993).UitBritsonderzoekblijktdatgezondheidsproblemendearbeidsparticipatievanvluchtelingenbelemmeren,zowelindehoeveelheidwerk,alshettypewerkdatzekunnenuitvoeren(Ruiz&Vargas-Silva,2017).Nederlandsonderzoeklaatziendatwanneergezondheidsklachtenlangerdantwaalfmaandenaanhouden,ditdekansopeenbaanmet19procentverkleint(Bakkeretal.,2016).Hierlijkteenwederkerigmechanismevantoepassingtezijn;ener-zijdsleidteenslechte(mentale)gezondheidtoteenverlaagdekansophetvindenvanwerkenanderzijdsheeftlangdurigewerkloosheideennegatiefeffectopdementalegezondheid(zieook3.5).

Naastgezondheidsproblemenspelenerookandereproblemeninhetlevenvanstatushouders,zoalsfinanciëleproblematiek.Werkloosheidhangtsamenmetarmoede-enschuldenproblematiek.Longitu-dinaalonderzoekwijstuitdatwerkloosheidleidttotarmoede,maarookdatarmoededekansophetvin-denvanwerkindetoekomstweerverkleint(Gallie,Paugam,&Jacobs,2003).InNederlandblijktdathetrisicooparmoedehetgrootstisvoormensendieindebijstandzitten:45procentvanhenisarm,inver-gelijkingmet12procentvanallezelfstandigwerken-denendrieprocentvanallewerknemers(SCP,2016).Hetisdanooknietverwonderlijkdat(afhankelijkvandedefinitie)tussende26en34procentvandestatushoudersinNederlandonderdearmoedegrens

leeft(Klaveretal.,2014).Hethebbenvanwerkspeeltookeenrolbijhetontstaanvanschulden.Opbasisvantweehonderddiepte-interviewsmetschulde-narenconcluderenWesthof,DeRuigenKerckhaert(2015)dathetleveninarmoede–watsamenhangtmethetniethebbenvanwerk–bijdraagtaanhethebbenvanschulden.

Statushouderskomenzelfsnogsnellerindefinan-ciëleproblemen(VanRooijen,Kahmann,&Elferink,2018)door:

• vertragingvandeaanvraagofuitbetalingvantoe-slagenenuitkering;

• DUO-schuldenvanwegedekostenvoordeNeder-landseles;

• schuldenvandereisvandestatushouderzelfofhetgezinnaarNederland;

• belemmeringendooringewikkelderegelingenenbeperkte(digi)taalvaardigheid;

• anderebestedingspatronenofprioriteiten,zoalsfinanciëleverantwoordelijkhedenvoorachterblij-versinhetthuisland.

HoeveelvluchtelingeninNederland(problematische)schuldenhebbenisnietbekend.NaarschattingkomengroteschuldenonderNederlandersmeteenniet-westerseachtergrondongeveervierkeervakervoordanbijautochtonen(Zwinkels,2015).VoorNederlandersmeteenwesterseachtergrondisdattweekeerzovaak.

3.4.1 Erkennen en rekening houden met gezondheidsproblematiek

Fysiekeenmentalegezondheidblijkenbelangrijkefactorentezijnvooreensuccesvolle(arbeidsmarkt)integratie.Vanuitdeinternationaleliteratuuriserweinigbekendovereffectievepreventievemaatrege-lenomdegeestelijkegezondheidvanvluchtelingentebevorderen(Ikram&Stronks,2016).Welwordtbenadruktdatalertheidop,enerkenningvan,fysiekeenmentalegezondheidsproblemenvanbelangis,hetliefstalgedurendedeasielprocedure(Bakkeretal.,2016;Slobodin&DeJong,2015;Ikram&Stronks,2016).Hetinadequaatbehandelenvangezondheids-klachtengedurendedeasielprocedurekanresulterenineennogslechteregezondheid.ExpertisecentrumPharosbenoemtenkelemaatregelendiegemeenten


kunneninzettenomdegezondheidvanvluchtelingentebevorderen.InhetkadervanpreventieadviseertPharos(2015)gemeentenombijvoorbeeldgebruiktemakenvanhetzorgnetwerkbinnenhetonderwijsenvandekennisvanGGD/Jeugdgezondheidszorgin-stelling.Inprincipeheeftlaatstgenoemdeinstellingiederkindenouderinbeeld.Dezemiddelenkunnengebruiktwordeninhetkadervan(vroeg)signalering.DaarnaastadviseertPharosvoorlichtingsbijeenkom-stentehouden,en,indienmogelijk,tewerkenmetmaatjes.SommigeGGD-instellingenmakenbijvoor-beeldgebruikvanpeer-educatorsdieookdetaalsprekenvandebetreffendevluchtelingen.

Naastpreventiemoetookmetalbestaandegezond-heidsklachtenrekeninggehoudenwordeninhetka-dervanarbeidstoeleiding(Pharos,2015).Erkenningvandefysiekeenmentalegezondheidsproblemenishierbijeeneerstestap.Daarnaastishetvanuitdewetenschappelijkeliteratuurbelangrijkdatprofessi-onalsookdeveerkrachtigheidvandevluchtelingenbenoemen(Slobodin&DeJong,2015).Pharosadvi-seertomstatushoudersophuneigenkrachtaantesprekenendaarbijteadviserenoverwathensterkermaakt.Daarnaastadviseerthetexpertisecentrumomdegezondheidtebevorderendoormiddelvansportensociaal-cultureleactiviteiten.

3.4.2. Maatwerk (door klantmanagers)Vooreensuccesvolletoeleidingnaarwerkishetbe-langrijkdatrekeninggehoudenwordtmetdeproble-meninhetlevenvandestatushouder.Datbetekentdatermaatwerkgeleverdmoetworden.Perindividukijktmennaardebehoeftenenwensen,zoalsver-beteringvankennisenvaardigheden,uitbreidingvanhetsocialenetwerkofhetversterkenvanhetzelfver-trouwen(Lub,2017).UitliteratuuronderzoekvanLubblijkteentrajectdataansluitopindividuelewensen,mogelijkhedenenbeperkingen,dewerkzoekendenmotiveert:erwordtaanspraakgedaanophunintrin-siekemotivatie.Inspelenopintrinsiekemotivatieiseffectieverdanopgecontroleerdemotivatie.Inheteerstegevalgaathetomeenautonomemotivatiedievoortkomtuithetgevoelietsvanuitzichzelftedoenzonderdaartoegedwongenteworden.Terwijlmenbijgecontroleerdemotivatiejuistweleenge-

voelvandwangervaartenvandaaruitgemotiveerdwordt.Zogevenwerkzoekendendieintrinsiekgemo-tiveerdzijnmindersnelopenisermindersprakevanuitstelgedrag(Senecal&Guay,2000,zoalsweerge-geveninGelderblom&Koning,2007;Groenewoudetal.,2014;Lub,2017;Vansteenkiste,2004).Daarnaastpresterenintrinsiekgemotiveerdeindividuenbeterenhebbenzijeenbetergevoeloverzichzelf(Bakker&VanEekert,2013).

Demeestegemeentenwerkenmetaparteklant-managersvoorstatushouders(Razenbergetal.,2017).Dezeklantmanagershebbenonderanderedemogelijkheidomzichteverdiepenindedoelgroep;eenvormvanmaatwerk.Nederlandsonderzoeknaararbeidstoeleidinginhetalgemeenlaatziendathethebbenvanéénbegeleider(bijvoorbeeldéénklantmanager)gedurendehettrajectrichtingarbeideffectiefis(Groenewoudetal.,2014).Hetpositieveeffectzitinhetopbouwenvaneenvertrouwensbandtussenbegeleider(klantmanager)enwerkzoekende.Eendergelijkevertrouwensbandisnoodzakelijkomvooruitgangteboeken.Vertrouwenwordteerderge-wonnenwanneerervakereen-op-eencontactismetdezelfdepersoon.Debegeleiderendewerkzoekendelerenelkaarbeterkennenenzokandebegeleiderbeterinschattenmetwelkewerkgeverdewerkzoe-kendeeengoedematchvormt(Groenewoudetal.,2014).Eengoedvoorbeeldvanmaatwerkdoorklant-managersisdeAmsterdamseaanpak,ziekader.


De Amsterdamse aanpakNaaraanleidingvandeWRR-policybrief(Eng-bersenetal.,2015)besluitdegemeenteAm-sterdamhaarbegeleidingvoorstatushoudersandersinterichten.Alineenzovroegmogelijkstadium(daarwaarmogelijkalinhetAZC)startmenmetintensievebegeleiding(gedurendemaximaalzesmaanden)doorgespecialiseerdeklantmanagersmeteenlagecaseload.Doormaximaal50statushoudersperklanttmana-gerwordtergerichteondersteuninggeboden.Naasthetregulierere-integratieinstrumenta-riummakenklantmanagersgebruikvanspe-cifiekeinstrumentendieondersteunendzijnbijdebegeleidingvanstatushoudersnaarwerkofscholing(ofanderevormenvanparticipatie).HetbetreftmetnameeenassessmentindeAZC-fase,kortstondigberoepsgerichttaalon-derwijs(Taalboost)eneentaal-enoriëntatiepro-gramma(TOV).Deeffectiviteitvandeaanpakwordtmomenteelonderzocht.

Eenanderevormvanmaatwerkdoorklantmanagersisbijvoorbeeldhethanterenvaneengenderspeci-fiekeaanpak.VanuitinternationaalonderzoekvanBarslund,Di,&Ludolph(2017)wordtaanbevolenombijdearbeidstoeleidingrekeningtehoudenmetge-nder,enmetnamerekeningtehoudenmetcultureleaspectendiedaaraanzijnverbonden.HierbijwordtleringgetrokkenuiteenAustralischeinterventiewaarinwordtingezetopondernemerschapbijvrou-wen.Ditleidtertoedatveertigprocentvandedeelne-mershuneigenbedrijfheeftopgezet.

3.5. Relatie met de werkgever

Gemeentenwillengraaghetcontactmetwerkgeversintensiveren,medeomzoeerdertoegangtekrijgentotwerk(ervarings)plaatsenvoorstatushouders(Ra-zenberg&DeGruijter,2016).Uitdepraktijkblijktdatongeveer60procentvandeNederlandsegemeenteniniedergevalcontactonderhoudtmetwerkgevers.

UitZweedsonderzoekblijktdatwerkgeverszeerterughoudendkunnenzijnmethetaannemenvanvluchtelingen.Discriminatieenvooroordelenspeleneenrol,maarwerkgeverszijnvooralbangdatvluch-teling-werknemersnietoptimaalpresteren.Debedrij-venstellendatzijbijeenverlagingvandelonenvanvluchtelingenweloverwegenomeenvluchtelingindiensttenemen(Lundborg&Skedinger,2016).Bin-nendeNederlandsecontextisbekenddatersprakeisvanarbeidsmarktdiscriminatieaangaandeburgersmeteenmigratieachtergrond(Andriessen,VanderEnt,VanderLinden,&Dekker,2015;Panteia,2015).VooralNederlandersmeteenmoslimachtergrondkrijgentemakenmet(arbeidsmarkt)discriminatie(Connor&Koenig,2015).Hetisdanookaannemelijkdatookstatushoudersmetdiscriminatieenvooroor-delentemakenkrijgen.

3.5.1 Matching en begeleid werkEenmanieromeventueledrempelsbijwerkgeverswegtenemen,ishetmakenvaneengoedematchtussenwerkzoekendeenwerkgever.Programma’svoorarbeidstoeleidingwaarbijsprakeisvanmat-chingtussenwerknemersenwerkgeverszorgenvooreenverhoogdekansopwerk(Groenewoudetal.,2014;Grootetal.,2008),ookvoorstatushouders(Correa-Velez,Barnett&Gifford,2015;Desiderio,2016).Deessentievaneengoedematchisdatdebelastbaarheidenmogelijkhedenvandewerknemervoorafbijdewerkgeverbekendzijn.Dewerkgevermoetbereidzijnom,indiennodig,hetwerkaantepassenaandecapaciteitvandewerknemer(Groe-newoudetal.,2014).Ditisbijvoorbeeldhetgevalbijbegeleidwerk.Bijdezealternatievevormvanwerkkrijgenmensengespecialiseerdeondersteuningbijhetkiezen,verkrijgenenbehoudenvanregulierwerk,waarvoorzenormaalbetaaldwordendooreenwerkgever.Hoewelvoorstatushoudersspecifieknoggeen onderzoek is gedaan naar deze vorm van werk, isdezevoormensenmeteenpsychischebeperkingenmetverslavingsproblematiekeffectiefgebleken(Marshalletal.,2014).Werkzamemechanismenvoorbegeleidewerktrajectenvoordezedoelgroepzijno.a.hetintegrerenvanberoeps-en(geestelijke)gezondheidsondersteuning,normalebetaling,snellezoektochtnaarwerk,ontwikkelingopdewerkvloer


zelf,geenbeperkingaandemaximaleondersteu-ningsduurengeenbeperkingintoelatingscriteria(iedereen mag meedoen).

3.5.2 BemiddelaarVoorhetmakenvaneengoedematchishetvanbe-langomeenbemiddelaarintezetten.Zo’nbemidde-laarisverantwoordelijkvoorhetrelatiebeheerwaarbijregelmatigcontactwordtonderhoudenmetdewerkgever.Opdezewijzewordtergebouwdaaneenvertrouwensband,waarbijdemogelijkheidontstaatombepaaldeafsprakentemakendievoorzoweldewerkgeveralsdepotentielewerknemervoordeligzijn(Bakker&VanEekert,2013).Daarnaastmoetdebemiddelaarookdewerkgeversondersteunenwaarnodig,enhenvoorzienvanadequatedienstenenincentives(Desiderio,2016).Inonderstaandekaderstaateenvoorbeeldvaneenprojectwaarinspecifiekaandachtisvoorhetincontactbrengenvanstatus-houdersenwerkgevers.

Vluchtelingen Investeren in Participeren (VIP)InhetprojectVIPvanVluchtelingenWerkNederlandprobeertmen1500vluchtelingenvoortebereidenopwerk.Datgebeurtdoorhetaanbiedenvaneentrainingsprogrammawaarbijdedeelnemersdekerncompetentieslerendienodigzijnom‘arbeidsmarktfit’tezijn.Hierdoorkunnenzijtoetredentotdearbeidsmarktófinstromennaareenopleiding.Erwordtindividueelmaatwerkgebodenindevormvaneenpersoonlijkecoach(vrijwilliger).Samenmetdedeelnemerwerktdecoachaandepersoonlijkedoelenenhetrealiserenvaneenindividueelactieplan.Essentieelisdekennismakingmethetbedrijfslevenenmetopleidingen.Hetbedrijfslevenraaktbekendmetdedoelgroepenervaarthetpotentieeldoorincontacttekomenviaontmoetingsactiviteiten,werkbezoeken,stagecafés,expertmeetingsendoorhetinzettenvanrolmodellen.Hetdoelvandezeactiviteitenisdatbedrijven,stagesofvrijwilligerswerkaanbieden.DeeffectiviteitvanhetprojectVIPwordtmomenteelonderzocht.

Alternatievearbeidsparticipatievormen

Alswehethebbenovereen‘snelletoeleidingnaardearbeidsmarkt’wordtinprincipehetvindenvaneenregulierebaanbedoeld.Ditisechternietaltijdeenvoudig.Erzijnookanderemogelijkhedenomstatushoudersaanhetwerktekrijgen.Hierlichtenwekorttoewaterbekendisoverdeeffectiviteitvangesubsidieerdeba-nen,werkervaringsplekkenenvrijwilligerswerkvoorhetvindenvaneenbaan.

Gesubsidieerde banen Dewerkendewordtvoordezebaan(grotendeelsofgeheel)betaaldviaeensubsidie.Zijzijnvoorwerkge-versgoedkope,ofzelfsgratis,arbeidskrachten.Hetbewijsrondomdeeffectiviteitvangesubsidieerdebanenvoorstatushoudersisgematigdpositief,voor-namelijkwanneerdeprivatesectorwordtbetrokken,envoornamelijkprogramma’sgerichtopvrouwen(Konle-Seidl&Bolits,2016;Martínetal.,2016).Vol-gensRoorda(2013)zijnvollediggesubsidieerdebanenvooruitkeringsgerechtigdeninhetalgemeennieteffectiefalsopstapnaarbetaaldwerk.Zowelwerknemersalswerkgeverszijngeneigddezefinan-cieelveiligeconstructieinstandtehouden,watdedoorstroomnaareen‘echte’baanbelemmert(zieookKoning,2013).Daarnaastisersprakevanonge-wensteeffectenzoalsstigmatiseringenoneigenlijkeconcurrentiemetregulierebanen(Koning,2013).Hetisaannemelijkdatookbijstatushoudersrekeningwordtgehoudenmetdezeaandachtspunten.

WerkervaringsplekkenDezezijnverwantaangesubsidieerdebanen.Hetzijnonbetaaldebanenwaarmensenbinneneenbedrijfwerkervaringopkunnendoen.Zijwerkenmetbehoudvanuitkering.Dusookbijdezebaneniserweinigfi-nancieelrisicovooreenwerkgever.Hetenigebewijsvoordeeffectiviteitvandergelijkeplekkeniservoormensenmeteenernstigepsychischeaandoening(Blonketal.,2005).Netalsbijgesubsidieerdebanen


voorstatushouders,geldendeeffectenvooralvoorwerkervaringsplekkenbijprivatewerkgevers,enmin-derinhetpubliekedomein.Waarditverschildoorver-klaardkanworden,isnietbekend.

VrijwilligerswerkErisweinigbekendoverdeeffectiviteitvanvrijwil-ligerswerkvoordebaankansenvanstatushouders(DeLange,Besselsen,Rahouti,&Rijken,2017).DeUNHCR(2013)haaltinditverbandéénIersestudieaandiesteltdatvrijwilligerswerkmogelijkeenposi-tiefeffectheeftopdebaankansenvanvluchtelingen.Indirectlijkterweleffecttezijnvanvrijwilligerswerkoparbeidsmarktdiscriminatie;dittoonteenBelgischveldexperimentaan(Baert&Vujić,2016).Autoch-toneBelgendiegeenvrijwilligerswerkdoen,wordentweekeerzovaakuitgenodigdvooreensollicitatie-gesprekdanvluchtelingeninBelgiëdiegeenvrijwil-ligerswerkdoen.TerwijlergeenverschilistussenautochtoneBelgenenvluchtelingendiewelvrijwilli-gerswerkdoen.InNederlandonderzoektSignificantvrijwilligerswerkonderstatushouders(Bakkeretal.,2018).Zijconcluderen,opbasisvaninterviewsmetorganisatiesenstatushouders,datvrijwilligerswerkdoorvluchtelingenookinNederlandbijkandragenaanarbeidsmarktparticipatie.UiteerderonderzoekbijNederlandseuitkeringsgerechtigdenblijktdatvrij-willigerswerkrisicovolisals‘verplichte’tegenpresta-tievoordeuitkering(Kampen,2014).Hetvooruitzichtopbetaaldwerkverleidtmensenomvrijwilligerswerktegaandoen.Maaralshetnietluktomeenbetaaldebaantevinden,nemendevrijwilligersopdenduurafstandvandearbeidsmarktenblijvenzeinhetvrij-willigerswerkhangen.Wanneerwerkechternognietmogelijkis(bijvoorbeeldvoorstatushoudersdienogineenAZCverblijven),wordthetdoenvanvrijwilli-gerswerkaanbevolen(SER,2018).Hierbijmoetwelrekeningwordengehoudenmethetrisicoopuitbui-ting(Desiderio,2016).

3.6. Conclusie

Hetvraagstukrondomdearbeidsmarktintegratievanstatushoudersblijkteengecompliceerdekwestie,waarinoorzakenengevolgennietlosvanelkaarte

bezienzijn.Erisvaaksprakevaneenwederkerigerelatie;zoleidtwerkloosheidtotarmoede,enver-kleintarmoededekansophetvindenvanwerkindetoekomst.Daarnaasthangendeverschillendeindividuelegevolgenvanwerkloosheidmetelkaarsamenenisereenvicieuzecirkelvansamenhan-gendeproblemenrondomwerkloosheidvannieuwestatushouders.Hetzelfdegeldtvoordeoorzakenvanarbeidsparticipatievanstatushoudersdieel-kaarkunnenversterken.Zomaakteengebrekkigetaalvaardigheidhetmoeilijkeromsocialecontactenaantegaan(Campion,2018;Mpofuetal.,2012).Ditbetekentdatookdeoplossingenvoorhetver-grotenvandearbeidsparticipatienietlosstaan.Zijbeïnvloedendekansopsuccesenmoetenzoveelmogelijkgeïntegreerdwordenomtevoorkomendaterjuistaverechtsteeffectenontstaan.Gemeenten,rijksoverheid,VluchtelingenWerk,COA,werkgevers,statushouderszelfennogveleandereorganisatiesenindividuenmoetensamenaandeslagomervoortezorgendatooknieuwestatushoudersopdeNe-derlandsearbeidsmarktmeekunnendoen.

PiëzoIndePiëzoMethodiekinZoetermeerkrijgeninwonersmeteenafstandtotdearbeidsmarkt,waaronderstatushouders,dekansomzichstapvoorstapteontwikkelen.Zijvolgeneerstallerleilessen(zoalsNederlands,rekenenofcomputerles)enactiviteiten(zoalsvoetballen,kokenofactiviteitenvoorkinderen).Wanneerzeerklaarvoorzijn,brengenzedeopgedanekennisindepraktijkdoorvrijwilligerswerktedoenophetPiëzoCentrum,waarookdelessenplaatsvinden.Wanneeriemandophetcentrumisuitgeleerd,kandiegenevrijwilligerswerkopmaatdoenbijeenvandeveleorganisatiesindeomgeving.Hetuiteindelijkedoelvoorsta-tushoudersisuitstroomnaareenopleidingofwerk.Deeffectiviteitvandemethodiekwordtmomenteelonderzocht.

4.Literatuur


Allport,G.W.(1954).The nature of prejudice. Cambridge,MA:PerseusBooks

AlgemeneRekenkamer(2017). Inburgering. Eerste resultaten van de Wet inburgering 2013.DenHaag:Algemene Rekenkamer.

Andriessen,I.,VanderEnt,B.,VanderLinden,M.,&Dekker,G.(2015).Op afkomst afgewezen. Onderzoek naar discriminatie op de Haagse arbeidsmarkt. Den Haag:SCP.

Asscher,L.(2017,6juli).Pre-evaluatie inburgering [Kamerbrief].

Auer,D.(2018).Language roulette – the effect of random placement on refugees’ labour market integration. Journal of Ethnic and Migration Studies, 44,341–362.https://doi.org/10.1080/1369183X.2017.1304208

Baert,S.,&Vujić,S.(2016). Immigrant volunteering: A way out of labour market discrimination? Economics Letters, 146,95–98.https://doi.org/10.1016/j.econlet.2016.07.035

Bakker,H.,&VanEekert,P.(2013).Coachingenmotivatie:tussensturingenzelfsturing.InP.Koning,M.Paantjens,C.Vaal,&R.VanderVeen(Eds.),Investeren in Participeren.DenHaag:KennisplatformWerk en Inkomen.

Bakker,L.,Cheung,S.Y.,&Phillimore,J.(2016).TheAsylum-IntegrationParadox:ComparingAsylumSupportSystemsandRefugeeIntegrationinTheNetherlandsandtheUK.International Migration, 54, 118-132.

Bakker,L.,Bekkers,R.,Reitsma,J.,Sederel,C.,Smets,P.,&Younes,Y.(2018). Vrijwilligerswerk : stimulans voor tijdige participatie en integratie?Barneveld:Significant.

Bakker,L.,&Dagevos,J.(2017).Arbeidsmarktparticipatieasielmigranten:stroevestartenblijvendeachterstand.InM.Maliepaard,B.Witkamp,&R.Jennissen(Eds.), Een kwestie van tijd? De integratie van asielmigranten: een cohortonderzoek(pp.63–76).DenHaag:WetenschappelijkOnderzoeks-enDocumentatiecentrum(WODC).

Bansak,K.,Ferwerda,J.,Hainmueller,J.,Dillon,A.,Hangartner,D.,Lawrence,D.,&Weinstein,J.(2018).Improving refugee integration through data-driven algorithmic assignment. Science, 359,325–329.https://doi.org/10.1126/science.aao4408

Bansak,K.,Hainmueller,J.&Hangartner,D.(2016).Howeconomic,humanitarian,andreligiousconcernsshapeEuropeanattitudestowardasylumseekers. Science, 354, 217-222.

https://doi.org/10.1080/1369183X.2017.1304208

https://doi.org/10.1080/1369183X.2017.1304208

https://doi.org/10.1126/science.aao4408


Bardoel,K.(2017).Diplomawaardering van vluchtelingen ter bevordering van de instroom in het onderwijs en op de arbeidsmarkt.DenHaag:Nuffic.

Barslund,M.,Di,A.,&Ludolph,B.L.(2017).GenderInequalityandIntegrationofNon-EUMigrantsintheEU. CEPS Policy Insights, 6, 1–10.

Beiser,M.,Johnson,P.J.,&Turner,R.J.(1993).Unemployment,underemploymentanddepressiveaffectamongsoutheastasianrefugees.Psychological Medicine, 23,731–743.https://doi.org/10.1017/S0033291700025502

Berry,J.W.,Phinney,J.S.,Sam,D.L.&Vedder,P.(2006).Immigrantyouth:Acculturation,identityandadaptation.Applied Psychology: An International Review, 55,303-332.

Berry,M.,Garcia-Blanco,I.&Moore,K.(2016).Press coverage of the refugee and migrant crisis in the EU: a content analysis of five European countries. Genève:UNHCR.

Bevelander,P.,&Lundh,C.(2007).EmploymentIntegrationofRefugees:TheInfluenceofLocalFactorsonRefugeeJobOpportunitiesinSweden.IZA Discussion Papers, 2551,2–43.

Blonk,R.W.B.,VanTwuijver,M.W.,VandeVen,H.A.,&Hazelzet,A.M.(2005).Quickscan Wetenschappelijke Literatuur Gemeentelijke Uitvoeringspraktijk.DenHaag:TNO.

Bonin,H.(2017).The Potential Economic Benefits of Education of Migrants in the EU. Luxemburg:EuropeanExpertNetworkonEconomicsofEducation(EENEE).https://doi.org/10.2766/276860

Born,R.,&Schwefer,M.(2016).Institutionaldimensionsofsuccessfullabormarketintegrationofrefugees.DICE Report, 4,82–84.

Calvó-Armengol,A.,&Jackson,M.O.(2010).Theeffectsofsocialnetworksonemploymentandinequality.American Economic Review, 94,426–454.https://doi.org/10.1257/0002828041464542

Campion,E.D.(2018).Thecareeradaptiverefugee:Exploringthestructuralandpersonalbarrierstorefugeeresettlement.Journal of Vocational Behavior, 105,6–16.https://doi.org/10.1016/j.jvb.2017.10.008CBS(2015). Sociale samenhang 2015: Wat ons bindt en verdeelt. DenHaag:CentraalBureauvoordeStatistiek.

CBS(2017a).StatLine. Arbeidsdeelname; migratieachtergrond. Verkregenop08-02-2017vanhttps://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/82809NED/table?ts=1517841060054

CBS(2017b).Van opvang naar integratie. Cohortstudie van recente asielmigranten. DenHaag:CentraalBureauvoordeStatistiek.

CBS(2017b).Aantal vacatures neemt toe. Verkregen op25-05-2018vancbs.nl:https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2017/46/aantal-vacatures-neemt-toe.

CBS(2018a).Begrippen. Verkregen op 16-07-2018vanhttps://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen?tab=n#id=netto-arbeidsparticipatie

CBS(2018b).11 procent van statushouders heeft werk. Verkregenop25-5-2018vancbs.nl:https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/16/11-procent-van-statushouders-heeft-werk.

CBS(2018c).Arbeidsdeelname naar leeftijd en geslacht.Verkregenop16-04-2018vanhttps://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/werkenden/toelichtingen/arbeidsdeelname-naar-leeftijd-en-geslacht

Connor,P.(2010).Explainingtherefugeegap:Economicoutcomesofrefugeesversusotherimmigrants.Journal of Refugee Studies, 23, 377–397.https://doi.org/10.1093/jrs/feq025

Connor,P.&Koenig,M.(2014).ExplainingtheMuslimemploymentgapinWesternEurope:Individual-leveleffectsandethno-religiouspenalties.Social Science Research, 49,191–201.

https://doi.org/10.1017/S0033291700025502

https://doi.org/10.1017/S0033291700025502

https://doi.org/10.2766/276860

https://doi.org/10.1257/0002828041464542

https://doi.org/10.1016/j.jvb.2017.10.008

https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/82809NED/table?ts=1517841060054

https://opendata.cbs.nl/#/CBS/nl/dataset/82809NED/table?ts=1517841060054

https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2017/46/aantal-vacatures-neemt-toe

https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2017/46/aantal-vacatures-neemt-toe

https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen?tab=n#id=netto-arbeidsparticipatie



https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2018/16/11-procent-van-statushouders-heeft-werk



https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/werkenden/toelichtingen/arbeidsdeelname-naar-leeftijd-en-geslacht




https://doi.org/10.1093/jrs/feq025


Correa-Velez,I.,Barnett,A.G.,&Gifford,S.(2015).Workingforabetterlife:LongitudinalevidenceonthepredictorsofemploymentamongrecentlyarrivedrefugeemigrantmenlivinginAustralia.International Migration, 53,321–337.https://doi.org/10.1111/imig.12099

CPB(2018).Centraal Economisch Plan 2018. Den Haag:CentraalPlanbureau.

Dagevos,J.Huijnk,W.,Maliepaard,M.&Miltenburg,E.(2018).Syriërs in Nederland. Een studie over de eerste jaren van hun leven in Nederland.DenHaag:SociaalenCultureelPlanbureau.

Cruz-Saco,M.A.(2008).Promoting Social Integration: Economic, Social and Political Dimensions with a focus on Latin America. VerenigdeStaten:ConnecticutCollege.

DeLange,T.,Besselsen,E.,Rahouti,S.,&Rijken,C.(2017).Van azc naar een baan. De Nederlandse regelgeving over en praktijk van arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen. Amsterdam:UniversiteitvanAmsterdam.

DeVroome,T.,&VanTubergen,F.(2010).TheemploymentexperienceofrefugeesintheNetherlands.International Migration Review, 44, 376–403.https://doi.org/10.1111/j.1747-7379.2010.00810.x

Dean,J.A.,&Wilson,K.(2009).’Education?Itisirrelevanttomyjobnow.Itmakesmeverydepressed’:Exploringthehealthimpactsofunder/unemploymentamonghighlyskilledrecentimmigrantsinCanada.Ethnicity and Health, 14, 185–204.https://doi.org/10.1080/13557850802227049

Desiderio,M.V.(2016). Integrating Refugees into Host Country Labor Markets: Challenges and Policy Options. Washington,DC:MigrationPolicyInstitute.Washinton,DC:MigrationPolicyInstitute.

DUO(2018).Participatieverklaring in het kort. Verkregenop25-05-2018vanduo.nl:https://duo.nl/zakelijk/inburgeren/participatieverklaring/over-de-participatieverklaring.jsp

Edelbroek,M.(2010).“Thisismyhomenow”Overvluchtelingenmeteeneersteverblijfvergunning.Utrecht:UniversiteitUtrecht.

Engbersen,G.,Dagevos,J.,Jennissen,R.,Bakker,L.,&Leerkes,A.(2015).WRR-Policy Brief 4. Geen tijd verliezen: van opvang naar integratie van asielmigranten.DenHaag:WRR.

Fasani,F.,Frattini,T.,&Minale,L.(2018). (The Struggle for) Refugee Integration into the Labour Market: Evidence from Europe (Vol. 11333). Bonn:InstituteofLaborEconomics.

Ferrier,J.,&Massink,L.(2016).Overleven in Nederland. Onderzoek naar het verloop van de inburgering en de integratiebehoeften van Eritrese statushouders (18-23 jaar) op de geclusterde woonlocatie op de Griftdijk in Lent. BergenopZoom:PreciesAdvies.

Fitch,C.,Hamilton,S.,Bassett,P.,&Davey,R.(2011).Therelationshipbetweenpersonaldebtandmentalhealth:asystematicreview.Mental Health Review Journal, 16, 153–166.https://doi.org/10.1108/13619321111202313

Gallie,D.,Paugam,S.,&Jacobs,S.(2003).Unemployment,povertyandsocialisolation:Isthereaviciouscircleofsocialexclusion?European Societies, 5,1–32.https://doi.org/10.1080/1461669032000057668

Gelderblom,A.,&DeKoning,J.(2007).Effecten van “zachte” kenmerken op de reïntegratie van de WWB, WW en AO populatie. Een literatuurstudie. Rotterdam:ErasmusUniversiteitRotterdam.

https://doi.org/10.1111/imig.12099

https://doi.org/10.1111/imig.12099

https://doi.org/10.1111/j.1747-7379.2010.00810.x

https://doi.org/10.1111/j.1747-7379.2010.00810.x

https://doi.org/10.1080/13557850802227049

https://doi.org/10.1080/13557850802227049

https://duo.nl/zakelijk/inburgeren/participatieverklaring/over-de-participatieverklaring.jsp



https://doi.org/10.1108/13619321111202313

https://doi.org/10.1108/13619321111202313

https://doi.org/10.1080/1461669032000057668

https://doi.org/10.1080/1461669032000057668


Gericke,D.,Burmeister,A.,Löwe,J.,Deller,J.,&Pundt,L.(2018).Howdorefugeesusetheirsocialcapitalforsuccessfullabormarketintegration?AnexploratoryanalysisinGermany.Journal of Vocational Behavior, 105,46–61.https://doi.org/10.1016/j.jvb.2017.12.002

Gerritsen,S.,Kattenberg,M.,&Vermeulen,W.(2018). CPB Policy Brief: Regionale plaatsing vergunninghouders en kans op werk. Den Haag.

Geschiere,P.(2009).The perils of belonging: Autochthony, citizenship, and exclusion in Africa and Europe.Chicago:UniversityofChicagoPress.Groenewoud,M.,Mallee,L.,Witvliet,M.,&Blommesteijn,M.(2014).Op weg naar een effectieve re-integratie van arbeidsbeperkten. Lessen voor gemeenten.Amsterdam:Regioplan.

Groot,I.,deGraaf-Zijl,M.,Hop,J.P.,Kok,L.M.,Fermin,B.,Ooms,D.,&Zwinkels,W.(2008).De lange weg naar werk. Beleid voor langdurig uitkeringsgerechtigden in de WW en de WWB. Den Haag:SEOEconomischOnderzoek.

Gruppen,A.(2010),Baat bij een maatje, onderzoek naar de ervaren opbrengsten van Take 2. Utrecht:HogeschoolUtrecht.

Guiaux,M.,Uiters,A.H.,Wubs,H.,&Beenakkers,E.M.T.(2008).Uitgenodigde vluchtelingen. Beleid en de maatschappelijke positie in nationaal en internationaal perspectief. Den Haag:WetenschappelijkOnderzoeks-enDocumentatiecentrum.

Harbers,M.M.,&Hoeymans,N.(2013).Gezondheid en maatschappelijke participatie. Themarapport Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2014. Den Haag:RIVM.

Huijnk,W.,&Dagevos,J.(2017).Eenstaalkaartvanstatushouders.OverdeintegratievanstatushoudersinNederland.Mens en Maatschappij, 92,359-394

Ikram,U.,&Stronks,K.(2016).Preserving and improving the mental health of refugees and asylum seekers: A literature review for the health council of the Netherlands. DenHaag:Gezondheidsraad.

KabinetRutteIII(2017).Regeerakkoord: Vertrouwen in de toekomst.

Kampen,T.(2014).Verplicht vrijwilligerswerk: De ervaringen van bijstandscliënten met een tegenprestatie voor hun uitkering. Amsterdam:UniversiteitvanAmsterdam.

Klaver,J.,Mallee,L.,Odé,A.,&Smit,W.(2015).De integratie van statushouders op lokaal niveau: belemmeringen en oplossingen. Amsterdam:Regioplan.

Klaver,J.,Witkamp,B.,Paulussen-Hoogeboom,M.,Slotboom,S.,&Stouten,J.(2014). VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2014. Amsterdam:VluchtelingenWerkNederland.

Kloosterman,R.(2018).Opvattingen over vluchtelingen in Nederland. DenHaag:CentraalBureauvoordeStatistiek.

Koning,P.(2013). Het effect van re-integratie in 8 vragen.Verkregenop21-02-2017vanwww.divosa.nl/

Konle-Seidl,R.,&Bolits,G.(2016).Labour Market Integration of Refugees: Strategies and good practices. Brussel:EuropeesParlement,PolicyDepartmentA:EconomicandScientificPolicy.https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004

Kreis,R.(2017).#refugeesnotwelcome:Anti-refugeediscourseonTwitter.Discourse and Communication, 11,498–514.https://doi.org/10.1177/1750481317714121

Liebig,T.(2007). The Labour Market Integration of Immigrants in Denmark. Parijs:OECD.



https://www.divosa.nl/sites/default/files/sprank_bestanden/sprank_201308_het_effect_van_reintegratie_in_8_vragen.pdf

https://doi.org/10.1017/CBO9781107415324.004

https://doi.org/10.1177/1750481317714121

https://doi.org/10.1177/1750481317714121


Lin,N.(1999)BuildingaNetworkTheoryofSocialCapital.Connections, 22, 28-51.

Liu,S.,Huang,J.L.,&Wang,M.(2014).EffectivenessofJobSearchInterventions:AMeta-AnaluticReview.Psychological Bulletin, 140, 1009–1041.

Lub,V.(2017).Participatieindebijstand:watleertdewetenschap?Rotterdam:BureauvoorSocialeArgumentatie.

Lundborg,P.&Skedinger,P.(2016).Employerattitudestowardsrefugeeimmigrants:FindingsfromaSwedishsurvey.International Labour Review, 155, 315-337.

Månsson,J.,&Delander,L.(2017).Mentoringasawayofintegratingrefugeesintothelabourmarket—EvidencefromaSwedishpilotscheme. Economic Analysis and Policy, 56, 51–59.https://doi.org/10.1016/j.eap.2017.08.002Marshall,T.,Goldberg,R.W.,Braude,L.,Dougherty,R.H.,Daniels,A.S.,Ghose,S.S.,…Delphin-Rittmon,M.E.(2014).Supportedemployment.Psychiatric Services, 65, 16–23.https://doi.org/10.1176/appi.ps.201300262

Martín,I.,Arcarons,A.,Aumüller,J.,Bevelander,P.,Emilsson,H.,Kalantaryan,S.,…Zorlu,A.(2016).From refugees to workers. Mapping labour-market integration support measures for asylum seekers and refugees in EU member states. Volume II : Literature review and country case studies. (Vol. II).Berlin:BertelmannStiftung.https://doi.org/10.11586/2016002

Martinovic,B.&Verkuyten,M.(2013).‘Wewereherefirst,sowedeterminetherulesofthegame’:Autochtonyandprejudicetowardsout-groups.European Journal of Social Psychology, 43,637-647.

Mathers,C.D.,&Schofield,D.J.(1998).Thehealthconsequencesofunemployment:theevidence.The Medical Journal of Australia, 168, 178-182.

McKee-Ryan,F.M.,Song,Z.,Wanberg,C.R.,&Kinicki,A.J.(2005).Psychologicalandphysicalwell-beingduringunemployment:Ameta-analyticstudy.Journal of Applied Psychology, 90,53–76.https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.1.53

Mpofu,E.,Stevens,C.,Biggs,H.C.,&Johnson,E.T.(2012).Socio-structuralinfluencesontheworkparticipationofrefugees:anexploratorysystematicmixedstudiesreview. Vulnerable Groups & Inclusion, 3, 1–22.https://doi.org/10.3402/vgi.v3i0.16066

Odé,A.,&Dagevos,J.(2018).Statushoudersaanhetwerk. Mens En Maatschappij, 92, 447–468.https://doi.org/10.5117/MEM2017.4.OD

OECD.(2006).From Immigration to Integration. Local Solutions to a Global Challenge. Parijs:OrganisationforEconomicCo-OperationandDevelopment(OECD).https://doi.org/10.1177/0022146512457153

Ott,E.(2013). The Labour Market Integration of Resettled Refugees. Geneve:UNHCR.

Overheid(2018a).Verdrag betreffende de status van vluchtelingen, Genève, 28-07-1951. Verkregen op 25-05-2018vanwetten.overheid.nl:wetten.overheid.nl/BWBV0001002/1956-08-01.

Overheid(2018b).Wet inburgering (2018, 1 januari). Verkregenop31-04-2018vanwetten.overheid.nl:wetten.overheid.nl/BWBR0020611/2018-01-01

Overheid(2018c).Wet arbeid vreemdelingen (2018, 1 januari).Verkregenop25-5-2018vanwetten.overheid.nl:wetten.overheid.nl/BWBR0007149/2018-01-01.

Panteia(2015). Discriminatie in de wervings- en selectiefase. Resultaten van ‘virtuele’ praktijktests. Zoetermeer:Panteia.

https://doi.org/10.1016/j.eap.2017.08.002

https://doi.org/10.1016/j.eap.2017.08.002

https://doi.org/10.1176/appi.ps.201300262

https://doi.org/10.1176/appi.ps.201300262

https://doi.org/10.11586/2016002

https://doi.org/10.11586/2016002

https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.1.53

https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.1.53

https://doi.org/10.3402/vgi.v3i0.16066

https://doi.org/10.5117/MEM2017.4.OD

https://doi.org/10.5117/MEM2017.4.OD

https://doi.org/10.1177/0022146512457153

https://doi.org/10.1177/0022146512457153

http://wetten.overheid.nl/BWBV0001002/1956-08-01

http://wetten.overheid.nl/BWBV0001002/1956-08-01

http://wetten.overheid.nl/BWBR0020611/2018-01-01




Peters,F.,Vink,M.,&Schmeets,H.(2017).Anticipatingthecitizenshippremium:beforeandaftereffectsofimmigrantnaturalisationonemployment.Journal of Ethnic and Migration Studies, 44, 1051-1080.https://doi.org/10.1080/1369183X.2017.1367650

Pharos(2015).Factsheet Gezondheidsbevordering van vluchtelingen in gemeenten. Utrecht:Pharos.

Phillimore,J.(2011).Refugees,AcculturationStrategies,StressandIntegration.Journal of Social Policy, 40, 575-593.

Razenberg,I.,&DeGruijter,M.(2016).Vluchtelingen aan het werk. Enquête onder gemeenten over arbeidstoeleiding van statushouders. Utrecht:KennisplatformIntegratie&Samenleving.

Razenberg,I.,Kahmann,M.,&DeGruijter,M.(2017).Monitor gemeentelijk beleid arbeidstoeleiding vluchtelingen 2017. Vluchtelingen aan het werk, gemeenten in beweging. Utrecht:KennisplatformIntegratie&Samenleving.

Razenberg,I.,Kahmann,M.,&DeGruijter,M.(2018).Mind the gap. Barrières en mogelijkheden voor de arbeidsparticipatie van vluchtelingenvrouwen. Utrecht.

Rijksoverheid(2018).Participatiewet. Verkregen op15-5-2018vanrijksoverheid.nl:https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/participatiewet.

Roorda,W.(2013).Deeffectiviteitvanre-integratie.InKoning,P.,Paantjens,M.,Vaal,C.enVanderVeen,R.(red.), Investeren in participeren(30-47).DenHaag:KennisplatformWerkenInkomen.

Ruiz,I.&Vargas-Silva,C.(2017).AreRefugees’LabourMarketOutcomesDifferentfromThoseofOtherMigrants?EvidencefromtheUnitedKingdominthe2005–2007Period.Population,Space and Space, 23,e2049.

SCP(2016).Armoede in Kaart 2016. Verkregen op16-07-2018vanhttps://digitaal.scp.nl/armoedeinkaart2016/.

Slobodin,O.,&DeJong,J.T.(2015).Mentalhealthinterventionsfortraumatizedasylumseekersandrefugees:Whatdoweknowabouttheirefficacy? International Journal of Social Psychiatry, 61, 17-26.

Slotwinski,M.,Stutzer,A.,&Uhlig,R.(2018). Are asylum seekers more likely to work with more inclusive labor market access regulations?Basel:UniversitätBasel.

SER.(2016).Nieuwe wegen naar een meer succesvolle arbeidsmarktintegratie van vluchtelingen. DenHaag:SER.

SER(2018). Vluchtelingen en Werk. Een nieuwe tussenbalans. DenHaag:SER.

Vansteenkiste,M.(2004).‘Decliëntwasernognietklaarvoor!’Dehulpverleneralsmotivatiepsycholoog:eenondersteunendeveeleerdaneencontrolerenderol. VAD-berichten, 2,17-19.

Thomsen,S.L.,Walter,T.,&Aldashev,A.(2013).Short-termtrainingprogramsforimmigrants:Doeffectsdifferfromnativesandwhy?IZA Journal of Migration, 2,1–20.

Torezani,S.,Colic-Peisker,V.,&Fozdar,F.(2008).Lookingfora“missinglink”:Formalemploymentservicesandsocialnetworksinrefugees’jobsearch.Journal of Intercultural Studies, 29, 135-152.DOI:10.1080/07256860801938617

Tuliao,M.D.,Najjar,K.,&Torraco,R.J.(2017).TalentDevelopmentofRefugeeWomen.InTalent Development and the Global Economy: Perspectives from Special Interest Group. (pp.41–60).Charlotte,NC:InformationAgePublishing.

https://doi.org/10.1080/1369183X.2017.1367650

https://doi.org/10.1080/1369183X.2017.1367650

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/participatiewet

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/participatiewet

https://digitaal.scp.nl/armoedeinkaart2016/

https://digitaal.scp.nl/armoedeinkaart2016/


UAF(2018).Jaarverslag 2017.Inpublicatie.

UNHCR(2013).A New Beginning: Refugee Integration in Europe. Brussel:UnitedNationsHighCommissionerforRefugees,BureauforEurope.https://doi.org/10.1080/02630672.2008.9689747

Uyterlinde,M.,Lub,V.,DeGroot,N.&Sprinkhuizen,A.(2009).Meer dan een steuntje in de rug. Succesfactoren van coaching en mentoring onderzocht.Utrecht:Movisie.

VanBeuningen,J.,&DeWitt,S.(2016).Eenzaamheid in Nederland. DenHaag:CentraalBureauvoordeStatistiek.

VanRooijen,M.,Kahmann,M.,Elferink,J.,&Avrić,B.(2018).Financiële en sociale zelfredzaamheid van nieuwkomers: Een verkenning van het landelijke en lokale beleid.Utrecht:KennisplatformIntegratie&Samenleving.

Visser,M.(2015).Hoeveel kost een gevluchte Syriër eigenlijk echt? Verkregenop18-05-2018vanTrouw:www.trouw.nl/home/hoeveel-kost-een-gevluchte-syrier-eigenlijk-echt

VluchtelingenWerkNederland(2017). Vluchtelingen in getallen 2017. Amsterdam:VluchtelingenWerkNederland.

VluchtelingenWerkNederland(2018).Vluchtelingen in Getallen 2018. VluchtelingenWerkNederland.Amsterdam.

Westhof,F.,DeRuig,L.,&Kerckhaert,A.(2015).Huishoudens in de rode cijfers 2015. Over schulden van Nederlandse huishoudens en preventiemogelijkheden. Zoetermeer:Panteia.

Zwinkels,W.(2015).Wie heeft schuld? Een kwanti-tatieve analyse van schulden bij uitkeringsgerechtig-den.Amsterdam:UWV,DirectieStrategie,BeleidenKenniscentrum.

https://doi.org/10.1080/02630672.2008.9689747

https://www.trouw.nl/home/hoeveel-kost-een-gevluchte-syrier-eigenlijk-echt-~a8db7660/

https://www.trouw.nl/home/hoeveel-kost-een-gevluchte-syrier-eigenlijk-echt-~a8db7660/


VluchtelingendieinNederlandarriveren,kunneneenasielaanvraagindienenopbasisvandedefinitievaneenvluchtelingzoalsdieisvastgesteldinhetinter-nationale‘Verdragbetreffendedestatusvanvluch-telingen’(hetzogenaamdeVluchtelingenverdrag;Overheid,2018a).6 Deze asielaanvragen worden door deINDbehandeld.Wanneerdedienstbeoordeeltdatvluchtelingenaandezedefinitievoldoen,krijgenzeeentijdelijkeverblijfsvergunningvolgensart.28vandeVreemdelingenwet.Dezekannavijfjaaromgezetwordenineenverblijfsvergunningvooronbepaaldetijd.Alsvoorwaardevoorhetomzettenvandever-blijfsgunningvoorbepaaldetijdnaareenverblijfsver-gunningvooronbepaaldetijdmoetenvluchtelingenhuninburgeringsdiplomabehalen,zoalsvastgesteldindeWetInburgering2013(Overheid,2018b;zieookhieronder).

InburgeringOmhetinburgeringsdiplomateverkrijgen,moethetinburgeringsexamengehaaldworden.DaarinwordtgetoetstofdevluchtelingvoldoendekennisheeftvandeNederlandsesamenlevingendeNederlandsetaalvoldoendebeheerstomdeeltenemenaandesamenleving.Binnenhetonderdeel‘KennisvandeNederlandseSamenleving’wordterbijvoorbeeldgevraagduitwelklandKoninginMaximaoorspronke-lijkkomtenofjeinNederlandopnieuweenrijbewijsmoethalenalsjediealinhetlandvanherkomsthebtgehaald.QuataalmoetenstatushoudersmethetinburgeringsexamenaantonendatzijNederlandskunnenschrijven,sprekenenbegrijpenopA2-niveau.

6 Daarnaastkunnennieuwkomerssubsidiairebeschermingkrijgenalszijnietvoordevluchtelingenstatusinaanmerkingkomen,maarweleenreëelrisicolopenopernstigeschadebijterugkeernaarlandvanherkomst.RegelgevinghieromtrentisopgenomenindeRichtlijn2011/95vandeEuropeseUniehttps://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=O-J:L:2011:337:0009:0026:nl:PDF.

MetdebeheersingvandeNederlandsetaalopditniveaukanmenzichinhetdagelijkslevenredden(SER,2018).Binnendriejaarmoetdestatushoudervoorzevenexamenonderdelenslagen.Statushou-dersdieanalfabeetzijn,krijgentweeextrajarenomteslagenvoordeexamens(Overheid,2018b;Alge-meneRekenkamer,2017).Alshetdestatushoudernietluktombinnendegesteldetermijnteslagenvooralleexamens,kandeinburgeraarverlenging(vandetermijn)ofontheffingaanvragen.Wanneerdestatushoudernietinaanmerkingkomtvoorver-lengingofontheffing,zijnersanctiesverbondenaanhetniethalenvandeexamens.Hetopleggenvaneenboetevanmaximaal1250euroofhetaflossenvandelening(maximaaltienduizendeuroviaDUO)behorentotdesanctiemogelijkheden(Asscher2017,6juli).

ParticipatieStatushoudersdiena1oktober2017inburge-ringsplichtigzijngeworden,moetenookdepartici-patieverklaringondertekenen(DUO,2018).MethetondertekenenvandezeverklaringonderschrijvenstatushoudersdatzekennishebbengenomenvandewaardenenspelregelsvandeNederlandsesa-menleving,datzedezerespecterenendatzeactiefeenbijdragewillenleverenaandesamenleving.Inhetbijbehorendeparticipatietrajectnemenstatus-houdersdeelaanverschillenactiviteiten,waarinkern-waardenalsvrijheid,gelijkwaardigheid,solidariteitenparticipatiecentraalstaan.Omdatdeparticipatiever-klaringeenverplichtonderdeelvandeinburgeringisgeworden,kunnenstatushoudersookeenboetekrijgenalszijhettraject(verwijtbaar)nietbinnendetermijnvaneenjaardoorlopen.

ParticipatiewetInNederlandzijngemeentenverantwoordelijkvoorhetuitvoerenvandeParticipatiewet.Dezewetheeftalsdoelzoveelmogelijkmensendeeltelaten

BIJLAGE 1 Wet en regelgeving nieuwe statushouders in Nederland

https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:337:0009:0026:nl:PDF

https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:337:0009:0026:nl:PDF


nemenaandearbeidsmarkt.Binnendezewetzijngemeentenookverantwoordelijkvoorhetonder-steunenvanstatushoudersrichtingwerk.Vanuitdieverantwoordelijkheidzettengemeentenverschillendeinstrumentenin:vrijwilligerswerk,werkervaringsplek-ken,proefplaatsingenaanvullendetaalcursussenensollicitatietrainingen(Razenbergetal.,2017).Daar-naastheefteengrootgedeeltevandegemeenten(82procent)aanvullendbeleidontwikkeldvoordearbeidsmarkttoeleidingvanstatushouders,omdatzijextraaandachtnodighebben.Demeestegemeenten(72procent)hebbenervoorgekozenomditaanvul-lendbeleidvormtegevendoorklantmanagersaantestellendiespecifiekvoorstatushouderswerken.Alshetgaatomdeinzetvanarbeidstoeleidingiserbijgemeenteneengrotediversiteit.Sommigege-meentenkiezenvoorallestatushoudersdesnelste

wegnaarwerk,terwijlinanderegemeentenwordtgezochtnaarmeerduurzamearbeidstoeleiding.

Wanneerergekekenwordtnaarderesultatenvandezeinspanningenschattendegemeentenindatzeslechts8procentvandestatushoudersdirectnaarwerkkunnenbemiddelen.Voordemeestestatus-houderswordterdaaromingezetopactiveringsac-tiviteitenofmaatschappelijkeparticipatie(beiden25procent).Twaalfprocentvandestatushouderswordtbemiddeldviaonderwijs,maardaarnaastver-moedengemeentendatongeveer37procentmo-menteelonbemiddelbaarnaarwerkis.Zijnoemenalsredenen:onvoldoendetaalbeheersing,psychischeoffysiekegezondheidsproblemen,financiëleofan-derezorgenofmoeitemetleren.


DezelijstissamengestelddoorEleanorOtt(UNHCR,2013)enbevateengrotehoeveelheidmogelijkevoorspellersvandearbeidsmarktparticipatievanstatushouders.

Demografische variabelen• Geslacht• Leeftijd• Samenstellinghuishouden• Burgerlijkestaat• Hetwelofniethebbenvankinderen• Omvanghuishouden• Herkomstenetnischegroep• Verblijfsduurinvestigingslandenduur• asielprocedure7

• Burgerschap(verblijfsonzekerheid,verkrijgen nationaliteit)

• Totaalaantaljarenwerkervaring• Secundairemigratie(verhuizenbinnen vestigingsland)

• Beperkingen• (Fysieke)gezondheid• Mentalegezondheid

Geschiedenis voor de vestiging• Trauma’s• Aantaljarenopdevlucht• Stedelijkeverblijfplaatsinlandvanherkomst• Initieeltaalniveau

Menselijk kapitaal• Eerdere werkervaring• Beroepsstatusenoverdraagbaarheid• Self-efficacy• Houdingt.o.v.inburgering• Opleidingsniveau• Taalvaardigheidindetaalvanhetgastland

7 AanvullinguitSER,2016

• Kwalificatiesoftrainingdiemenheeftgevolgdsindsaankomstinhetvestigingsland

• Erkenningvaneerderbehaaldekwalificaties

Ondersteuning in het gastland• Ondersteuning• Kwaliteitvandeondersteuning• Tijdvanondersteuning• Maniervanondersteunen(financieel)enover-heidsprogramma’s

• Taalmogelijkheden• Deelnemenaantaallessen• Discriminatie• Deelname aan werkprogramma’s• Opleidings-entrainingsmogelijkheden• Arbeidsmarkt(bijv.typenbeschikbaarwerk)• Houdingvandemaatschappijt.o.v.vluchtelingen• Geografischeregio• Toegangtottransport• Autobezit

Sociaal kapitaal• Socialenetwerken(bijv.etnischegemeenschap-pen,familierelaties)

• Hetgevoeleengewaardeerdlidvandeetnischegemeenschaptezijn

• Algemenearbeidsmarktparticipatievanmensenmeteenniet-Westerseachtergrond

• Socialesteunensteunvanvrienden• Etnischesamenstellingvandewerkplek• Informeleenformeleondersteuning

ToelichtingNietvoorallebovenstaandevoorspellersisweten-schappelijkbewijsgevonden.Bovendienzijnveelrelatiesnietcausaal.Dateenvariabelesamenhangtmetgeringearbeidsparticipatiewilnietzeggendatdedeterminanthogereoflagerearbeidsmarktpar-ticipatieveroorzaakt.EnnietaldezevariabelenzijnspecifiekinNederlandonderzocht.Vandaardatwehiersprekenoverpotentiëlevoorspellers.

BIJLAGE 2Lijst met mogelijke voorspellers arbeidsmarktparticipatie statutushouders

Colofon

Auteurs:ThijsvandenEnden,SuzandeWinter-Koçak,MarijkeBooijink,MarjandeGruijterMetdankaan:PascalBeckers,JacoDagevos,SimoneGoosen,ArendOdé,ElsSolEindredactie:EstherdenBreejenRedactie:EstherdenBreejen,HannekeMateman,OlafStompVormgeving:suggestie&illusieBestellen:www.movisie.nl

Overnamevaninformatieuitdezepublicatieistoegestaanondervoorwaardevanbronvemelding:©Movisie,kennisenaanpakvansocialevraagstukken

HetdossierisontwikkelddoorKennisplatformIntegratie&Samenleving(KIS)opbasisvanbestaandwetenschappelijkonderzoek.DezepublicatieisonderdeelvanMovisieWat-werkt-bij-dossiers.Dezeinformerenoverwerkzamefactorenbijdeaanpakvansocialevraagstukken.

Deinhoudvandezepublicatieismetgrotezorgsamengesteld.DesondanksisMovisienietaansprakelijkvoordeeventueleschadedieontstaatdoorhetgebruikvandezeinformatie.

september2018

http://www.movisie.nl

ARBEIDS- PARTICIPATIE STATUS- HOUDERS - kis.nl · 1. Inleiding Areidspariipaie sausouders pagina 6...

Documents

Transcript of ARBEIDS- PARTICIPATIE STATUS- HOUDERS - kis.nl · 1. Inleiding Areidspariipaie sausouders pagina 6...