Landjepik

Nieuwe ambassadeur Mirella van Markus

Zonnelamp

ANDERSOMmaart 2012

MAGAZINE VAN OIKOCREDIT NEDERLAND

Coöperaties in schijnwerpers

22

VN zet coöperatie in schijnwerpers 3Coopetarrazú verbetert positie Costa Ricaanse koffieboer 4

Voor 16 dollar een betere kwaliteit van leven 5 Bep Pruntel in het zonnetje 6

Landjepik: groene revolutie of nieuwe kolonisatie? 7

Hoe scoren bedrijven op duurzaamheid? 8

De droom van een jong stel 9

Verenigingsnieuws:

Nieuwe media-ambassadeur: Mirella van Markus 10 Oikocredit Nederland in 2011 11

Administratieve wijzigingen 11

Onderzoek kerkelijke instellingen en duurzaam beleggen 12

Seminar Het duurzame aandeel van de kerk 12

Column Kees van der Maas 12

ColofonHet kwartaalblad Andersom is een uitgave van Oikocredit Neder land en geeft nieuws en achtergrondinformatie over het werk van Oikocredit en Oikocredit Nederland. Overname van artikelen is toegestaan na toestemming van de redactie.

RedactieRonald Everts (hoofdredacteur)Dee Timmermans (bureauredacteur) Martien Versteegh (eindredacteur)Serana Stockmann Walter van TeeffelenAart van CootenJan de HoonKarlijn Smit

ColumnKees van der Maas

IllustratieAge Visser

Foto’sOikocredit, Nick van Ormondt, Alberto Vargas, Opmeer Reports, Serana Stockmann, Martien Versteegh

CoverfotoOp de foto: Ing. Ricardo Zuñiga Monge van de coöperatie Coopetarrazú

VormgevingXplore, Hoevelaken

OpmaakDonkigotte

DrukDe Groot Drukkerij BV, Goudriaan Andersom is gedrukt op kringlooppapierISSN 1566-368X; oplage: 13.200 exemplaren

Oikocredit NederlandPostbus 850153508 AA Utrecht

Bezoekadres: Herculesplein 207aUtrecht

T: 030 234 10 69E: nederland@oikocredit.orgI: www.oikocredit.org

INHOUDAndersommaart2012

Wat doet Oikocredit?Oikocredit, wereldwijd vooroplopend financier van de microkredietsector, is er-van overtuigd dat arme mensen in ontwikkelingslanden zelf in staat zijn een beter bestaan op te bouwen. Als ze maar een lening kunnen krijgen. Met (micro)krediet kunnen mensen voor hun eigen inkomen zorgen, bijvoorbeeld door een bedrijfje of marktkraam op te zetten.

Oikocredit gaat de strijd aan tegen armoede door leningen en investeringskapitaal te verstrekken aan microkredietinstel lingen, coöperaties en midden- en kleinbedrijf. Het kapitaal daarvoor trekt Oikocredit wereldwijd aan door de uitgifte van aandelen.

Oikocredit Nederland, een vereniging met ruim achtduizend leden en donateurs en ruim honderd vrijwilligers, geeft bekendheid aan Oikocredit en verzorgt de adminis-tratie van het Oikocredit Nederland Fonds (ONF), een erkend sociaalethisch beleg-gingsfonds. De Stichting Beheer Oikocredit Nederland Fonds is als beheerder van het ONF opgenomen in het register van de AFM.

3

INHOUDDe Verenigde Naties hebben 2012uitgeroepen tot het InternationaleJaarvandeCoöperaties.Overalindewereldstaandecoöperatiesditjaarinde schijnwerpers. Ook Oikocreditorganiseertindatkaderactiviteitenindiverselanden.

Tekst: Aart van Cooten

Een ding is zeker: coöperaties dragen bij aan de economische groei van de aangesloten leden. Dat is ook precies de reden dat Oikocredit een groot aantal coöperaties in derdewereldlanden finan-cieel ondersteunt. Via deze unieke samenwerkingsvorm wordt armoede een halt toegeroepen.

De cijfers spreken boekdelen. In meer dan honderd landen bestaat het fenomeen coöperatie. Wereldwijd zijn naar schatting 800 miljoen mensen aan-gesloten bij een coöperatie. Er bestaan bijvoorbeeld coöperaties die actief zijn op het terrein van financiering – daar is Oikocredit trouwens zelf een van –, verwerking van agrarische producten, handel, energieproductie en woning-bouw.

MelkveehoudersLandbouw is ongetwijfeld de sector waar de coöperatieve samenwerkings-vorm het meest voorkomt. Zeker in Nederland. Zo is bijvoorbeeld 80 procent van de melkveehouders in ons land aangesloten bij een coöperatie. In de zuivel is FrieslandCampina de grootste met vijftienduizend leden-veehouders. De geschiedenis van deze onderneming gaat terug tot 1872, met de oprichting van de eerste kleine coöperatieve melkfabriek. Inmiddels bedraagt de omzet 9 miljard euro. Toch is nog steeds sprake van een echte coöperatie, met inspraak van de aangesloten leden en uitbetaling van de winst. De Rabobank is ook een grote coöperatie. En in de volkshuisvesting zijn tientallen woning-bouwcoöperaties actief. Zij zijn destijds vooral opgericht om huizen te verhuren aan mensen met een laag inkomen. Dit doel hebben veel bestuurders van deze coöperaties trouwens nog steeds voor ogen.

MedezeggenschapCoöperaties in Nederland gaan vandaag de dag in essentie nog over hetzelfde als meer dan honderd jaar geleden: het lot in eigen hand nemen, versterking van de economische positie van de leden, risico’s delen en medezeggenschap. Het coöperatieve model zorgt voor zekerheid en continuïteit.

Ook in veel ontwikkelingslanden zijn coöperaties actief. Dat gaat vaak goed, maar niet altijd. Bestuurders van startende coöperaties zijn soms gevoelig voor corruptie. Medezeggenschap kan ook leiden tot bureaucratie. Dat is de reden dat veel ontwikkelingsorganisaties zich richten op versterking van de organisatorische structuur.

Als we kijken naar de cijfers van Oikocredit International, blijkt dat finan-ciële banden bestaan met een groot aantal coöperaties; welgeteld 288. De belangrijkste daarvan zijn actief op het terrein van microfinanciering (183), land- en tuinbouw (67), handel (14) en industrie (10).

LandbouwproductenOikocredit International is positief over de bijdrage van coöperaties aan de verbetering van de levensomstandig-heden van kleine ondernemers in de Derde Wereld. Bij de handel in landbouwproducten blijkt bijvoorbeeld

vaak dat slechts een klein deel van de uiteindelijke opbrengst bij de boer te- rechtkomt. Economische samenwerking tussen boeren, ofwel coöperatievorming, leidt ertoe dat zij minder afhankelijk worden van tussenhandelaren.

Een mooi voorbeeld van de coöperatieve insteek van Oikocredit is de steun aan de landbouwcoöperatie Cornesti in Roe-menië. De vijfhonderd aangesloten boeren bewerken samen 850 hectare landbouwgrond. Elk lid heeft zijn eigen grond, maar de machines zijn gezamenlijk bezit. Voor de aanschaf van nieuw landbouwmaterieel heeft Oiko-credit inmiddels via twee leningen 355.000 euro ter beschikking gesteld aan deze Roemeense coöperatie. Dit leidt tot betere arbeidsomstandigheden en hogere opbrengsten.

VN ZET COÖPERATIE IN SCHIJNWERPERS

Dankzij de leningen van Oikocredit kunnen de boeren van de coöperatie Cornesti in Roemenië investeren in landbouwmachines

444

Oikocredit leent geld aan dekoffiecoöperatie Coopetarrazú. Dezecoöperatieheefteenpositieveinvloedop veel boeren in Costa Rica, zoalsbijvoorbeeld Edgar. Hij heeft alskoffieboer veel geleerd van decoöperatie. Ricardo werkt voor deorganisatie zelf. Hij geeft technischeadviezen aan de koffieboeren. Ad-viezenwaarookRitaenWilberthvanprofiteren.

Tekst: Karlijn Smit

Als kind liep Edgar 23 kilometer naar de dichtstbijzijnde opslagplaats voor koffie-bonen. Hij bracht samen met zijn vader de koffieoogst weg. De oogst was ver-pakt op de rug van hun paarden. Het was een lastige tijd voor de koffieboeren in Costa Rica. Ze konden nauwelijks concurreren met de grote koffiebedrijven. Inmiddels heeft Edgar een eigen koffie-plantage van zeven hectare. Zijn twee oudste kinderen helpen hem. Edgar droomt ervan dat zijn kinderen de koffieboerderij overnemen en verbeteren. De kinderen hebben betere toekomst-perspectieven dan hun vader destijds, omdat Coopetarrazú inmiddels een goedlopende coöperatie is.

GrootstewerkgeverEdgars vader is een van de 230 kleine boeren die Coopetarrazú in 1960 oprichtte. De coöperatie is uitgegroeid tot de grootste werkgever in de regio van San Marcos de Tarrazú. Er zijn momenteel 2600 leden aangesloten. Coopetarrazú geeft haar leden een deel van de winst voordat er daadwerkelijk geoogst is. De boeren hebben hierdoor meer financiële middelen voor het telen en oogsten. Ook kunnen zij gebruik maken van diverse diensten, zoals autoreparatiediensten en trainingen. Oikocredit heeft de coöperatie sinds 2005 drie leningen verstrekt, met een totaalbedrag van 3.000.000 miljoen dollar.

Coopetarrazú heeft ervoor gezorgd dat Edgars handelspositie verbeterde. Edgar leerde nieuwe landbouwtechnieken van de coöperatie, waardoor hij meer oogst heeft. Bovendien krijgt hij een eerlijke prijs voor zijn koffiebonen. En de

COOPETARRAZÚ VERBETERT POSITIE COSTA RICAANSE KOFFIEBOER

dichtstbijzijnde opslagplaats ligt nu op slechts twee kilometer afstand. Edgar is blij met de veranderingen. Ook zijn kinderen profiteren van Coopetarrazú. De organisatie subsidieert een middel-bare schoolprogramma voor hen. Zo krijgen ze de kans om later naar de universiteit te gaan.

DuurzaamheidCoopetarrazú heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Ricardo Zuñiga Monge leverde als werknemer van Coopetarrazú een bijdrage aan het duurzaamheidsprogramma. Alle leden van de coöperatie werken nu volgens de strenge milieubeschermingscriteria. Ze gebruiken geen chemicaliën meer, omdat de grond hierdoor uitgeput raakte. Ricardo vond het lastig om een nieuw systeem in te voeren, maar hij is blij met het resultaat: ‘Verandering is altijd moeilijk. Vroeger raadden we de boeren juist aan chemicaliën te gebruiken voor een goede oogst. Maar ik ben nu

erg blij met deze vooruitgang, omdat het gunstig is voor de hele gemeenschap.’

Het echtpaar Rita Naranjo Retana and Wilberth Gamboa Garro houdt zich ook aan het duurzaamheidsprogramma van Coopetarrazú. Zij dragen hierdoor ook bij aan de bescherming van diersoorten. Bovendien werken ze nu zelf in een veiligere omgeving. Rita en Wilberth hebben allebei passie voor koffie, maar hun achtergrond is verschillend. Rita’s ouders waren ook koffieboeren en zij kreeg van haar vader een stuk land. Wilberth begon met een baan als automonteur en inmiddels helpt hij zijn vrouw op de boerderij. Tijdens de koffiecrisis in 2001 kreeg het echtpaar technische assistentie bij de koffie-productie, waardoor zij zich staande konden houden. Ook zij hebben zich bij Coopetarrazú aangesloten omdat ze hun koffieoogst wilden vergroten in de hoop daarmee de opleiding te kunnen betalen voor hun kinderen.

Wilberth Gamboa Garro en Rita Naranjo Retana

Edgar met zijn familie

55

Inhetmei-nummervanAndersom in2009 berichtten we over BarefootPower,opgerichtdoorHarryAndrewsen Stuart Craine uit Australië.Oikocredit had toen een tweedeinvestering van 300.000 Australischedollar in het bedrijf goedgekeurd. Injuni 2011 werd de grens van eenmiljoen mensen gepasseerd diedankzij de organisatie gebruikmakenvanledverlichtingopbasisvanzonne-panelenenoplaadbarebatterijen.WesprakendenieuweCEORickHooperen de CFO Steve Wright die metBarefoot Power voor de uitdagingstaan om tien miljoen mensen tebereikenin2015.

Tekst: Jan de Hoon

‘Het succes en het nut van de Firefly (de goedkoopste lamp in het assortiment) heb ik zelf ervaren in Oeganda’, begint Hooper zijn verhaal. ‘Op bezoek bij onze vestiging in Kampala werden we uit-genodigd voor een culturele avond. Op het moment dat de show zou beginnen, viel de stroom uit. Nu begreep ik waarom al onze medewerkers hun Firefly bij zich hadden. Op hetzelfde moment werden 32 lampen ontstoken.’ Het is een mooi voorbeeld uit het dagelijks leven in een land als Oeganda waar stroom-onderbrekingen meer regelmaat dan uitzondering zijn. Op plaatsen waar een elektriciteitsnet ontbreekt, is dit product een veilige vorm van verlichting. Het is

daarnaast op een goedkope manier te produceren. ‘Onze goedkoopste lamp kost 16 dollar’, vertelt Wright. ‘Gemiddeld is een huishouden in Oeganda bij-voorbeeld 2 dollar per week kwijt aan kerosine voor kerosinelampen. Dus in twee maanden tijd heeft de investering zich al terugbetaald. De lampen geven meer licht, de kans op brand en rookvergiftiging is niet meer aanwezig, mensen kunnen in het donker doorwerken en het blijkt dat kinderen meer tijd aan hun huiswerk besteden.’

NieuweuitdagingBarefoot Power heeft zich als doel gesteld vijf miljoen mensen te bereiken in 2012 en tien miljoen in 2015. Het bedrijf verwacht dat ze tweehonderd medewerkers wereldwijd in dienst hebben in 2015 en naast vestigingen in Afrika zal Barefoot Power ook aanwezig zijn in India en de Azië Pacific regio. ‘Dit zijn realistische cijfers’, zegt Hooper. ‘Momenteel zijn veertien containers met verkochte producten onderweg en in oktober 2011 hebben we de grens van anderhalf miljoen mensen al bereikt. Onze grootste uit-daging is om de organisatie op een gezonde manier te laten groeien, zodat we kunnen blijven voldoen aan de

vraag. Onze supply chain (beheer van logistiek) moet robuust genoeg zijn om in plaats van vier containers per jaar, twee containers per dág te verschepen. Hiervoor introduceren we een nieuw managementinformatiesysteem en zijn we bezig met ISO 9000 certificering (dit is een norm die eisen stelt aan het kwaliteitsmanagementsysteem) die eind 2012 afgerond moet zijn.’

VOOR 16 DOLLAR EEN BETERE KWALITEIT VAN LEVEN

Barefoot Power is een sociale onder-neming die zich richt op betaalbare verlichting en opladers voor mobiele telefoons in lage inkomenslanden, waar geen tot weinig toegang tot elek-triciteit is. De organisatie ziet elektrici-teit als essentieel onderdeel van eco-nomische ontwikkeling en als een eerste stap om armoede te kunnen ontstijgen.www.barefoot.com

Barefoot Power

Ledverlichtingopbasisvanzonnepanelenenoplaadbarebatterijen

De negatieve gevolgen van kerosine als brandstof

• Driehonderdduizend doden als gevolg van verbranding ieder jaar.

• Vier miljoen vrouwen zijn ieder jaar slachtoffer van ernstige brandwonden.

• Meer kinderen sterven ieder jaar aan brandgerelateerde ongevallen dan aan tbc of malaria.

• De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie van de VN) geeft aan dat ieder jaar 1,6 miljoen mensen sterven als gevolg van slechte ventilatie in huis en het gebruik van traditionele brandstoffen.

• Het inademen van de rook in huis staat gelijk aan het roken van twee pakjes sigaretten per dag. Dankzij de duurzame lampen van Barefoot Power kan deze

Afrikaanse man ’s avonds ook lezen

6

BepPruntel-BootsmaissindstweejaarregiocoördinatorNoord-Holland.Vanuithaar woonplaats Bloemendaal zet zezich met veel enthousiasme in voorOikocredit. Tijdens de AlgemeneLedenvergadering van mei vorig jaarzette Oikocredit Nederland Bep in hetzonnetje.Ditvanwegehaargroteinzeten de creatieve manier waarop zeprobeert diverse doelgroepen tebereiken. Daarmee verdient zij voorOikocreditNederlandhetpredicaatvanvrijwilligstervanhet jaar. Alssymboolvoor de waardering van OikocreditNederland voor het werk van allevrijwilligers.

Tekst en foto: Serana Stockmann

Na 21 jaar middelbaar onderwijs als docente Frans en decaan, zeven jaar op de heao als docente Personeelsmanage-ment en coördinator Studieloopbaan-begeleiding en tussendoor zeven jaar ondernemerschap met een wervings- en selectiebureau met studieberoepskeuze, besloot Bep om haar kennis en ervaring in te zetten voor vrijwilligerswerk.

Met haar keuze voor Oikocredit ging ze niet over één nacht ijs. ‘Ik had zo mijn bedenkingen over de resultaten bij ontwikkelingswerk. Daarom heb ik aan de Vrije Universiteit de module ‘ont-wikkelingseconomie’ gevolgd. Inderdaad gaat er nog veel mis, maar verschillende gastsprekers, waaronder voormalig minister voor Ontwikkelingssamenwerking Bert Koenders, noemden Oikocredit als waardevolle organisatie voor ontwikke-lingswerk. Ik had nooit eerder van Oikocredit gehoord. Voor mij zijn kennisoverdracht en microfinanciering fundamentele zaken, want zij laten arme mensen in hun waarde en ik was blij verrast dit terug te zien bij Oikocredit. De functieomschrijving van regiocoördinator Noord-Holland die de organisatie op dat moment zocht was me op het lijf geschreven. Coachen, coördineren, kennisoverdracht en netwerken heb ik allemaal gedaan in het onderwijs en voor mijn eigen onderneming.’

KansenzienenactieondernemenHet runnen van een eigen bedrijf leverde Bep ervaring op die ze prima kan inzetten in haar functie als regiocoördinator. Met haar creativiteit en vermogen om kansen te zien, zorgt ze er met haar team vrijwilligers voor dat de naamsbekendheid van Oikocredit op diverse manieren wordt vergroot.

In de afgelopen twee jaar organiseerden ze een high tea, Bep trad op bij een wijnproeverij van het MKB, er kwam een artikel in Happinez, ze werd door radio Beverwijk geïnterviewd en er verscheen op de achterkant van de uitleenbewijzen van bibliotheekboeken een advertentie van Oikocredit. ‘In de bibliotheek zag ik reclame staan op de uitleenbewijzen. Dat leek me ook iets voor Oikocredit: de uitleenbewijzen worden vaak als boekenlegger gebruikt en je bereikt jong en oud.

Je moet steeds zoeken naar zoveel mogelijk verschillende kansen zodat je allerlei doelgroepen bereikt. Daarnaast moet je als vrijwilliger bij Oikocredit geduld en doorzettingsvermogen hebben. Het is belangrijk een hecht team op te bouwen dat elkaar stimuleert en motiveert. Samen zijn we ‘vrijwilligster van het jaar’!’

VisieBep heeft een duidelijke visie op haar betrokkenheid bij dit vrijwilligerswerk: ‘Laten we proberen solidair met elkaar te zijn: jong/oud, rijk/arm, lid/participant/vrijwilliger. Ieder op zijn eigen manier. We hebben elkaar nodig, want samen moeten we onze aarde leefbaar houden voor iedereen. Ook jongeren willen wij in een vroeg stadium bij ontwikkelingssamen-werking betrekken. Wij hebben ons daarom als werkgroep sterk gemaakt om meer te doen met social media, games en er bestaat de wens om deelparticipaties te creëren. Ik denk dat zingeving voor jongeren niet meer zo vaak bestaat uit lidmaatschap van een kerk maar door mee te werken aan bijvoorbeeld fair trade of duurzaamheidsprojecten. En dan op een ludieke manier.’

‘Gelukkig krijgen wij alle medewerking van Oikocredit Nederland voor onze ideeën. Wij hebben bij hardloopwedstrijden voor-gesteld om jongeren gekleed in T-shirts van Oikocredit mee te laten lopen. Dat is op beperkte schaal gebeurd, maar dat wordt in de toekomst vast groter. Wie pakt de uitdaging met ons op?’

BEP PRUNTEL IN HET ZONNETJE

Bep Pruntel: ‘Voor mij zijn kennisoverdracht en microfinanciering fundamentele zaken’

7

PalmoliegigantennaarWest-AfrikaNu Indonesië een stop heeft gezet op nieuwe concessies voor nieuwe palm-olieplantages ter bescherming van het bestaande regenwoud, kijken palmolie-giganten naar West-Afrika voor alter-natieven. Dit leidt op grote schaal tot ontbossing en verlies aan landbouw-gronden door lokale gemeenschappen.

LANDJEPIK: GROENE REVOLUTIE OF NIEUWE KOLONISATIE?‘Je moet niet geloven dat dezeinvesteerderserzijnomdehongerigeAfrikanen te voeden, dat ze banencreërenofvoedselgarantiebevorderen,’zegt Obang Metho van SolidarityMovement for New Ethiopia in the Guardian. ‘Deze transacties vullenalleen de zakken van corrupte leidersenbuitenlandseinvesteerders.’VolgensMethoislandgrabbingoflandjepikeenvormvannieuwekolonisatieenzekergeen nieuwe groene revolutie. Onder-zoek van zowel Oxfam Novib als deFAO(WereldvoedselorganisatievandeVN)onderbouwtdezestelling.

Tekst: Jan de Hoon

Een gebied zo groot als West-Europa, namelijk 227 miljoen hectare, is de laatste tien jaar in ontwikkelingslanden aan landbouwgrond opgekocht of gepacht, zo blijkt uit het onderzoeksrapport ‘Land en Macht’ dat Oxfam Novib in september 2011 publiceerde. Het onderzoek betreft grondtransacties in Oeganda, Indonesië, Guatemala, Honduras en Zuid-Soedan. Met name de afgelopen twee jaar ging het hard als gevolg van de mondiale voedselcrisis in 2007-2008. Buitenlandse ondernemingen en hedgefondsen invest-eren grootschalig in landbouw-gronden in Afrika, Latijns-Amerika, Centraal- en Zuidoost-Azië. Lokale grondgebruikers leggen het hierbij af tegen de elite en investeerders.

ToenameinvesteringeninlandbouwDe FAO voerde een soortgelijk kwalitatief onderzoek uit in 2009 in Ethiopië, Ghana, Madagaskar, Mali and Soedan. Ze constateerden dat vanaf 2004 voor 2,5 miljoen hectare aan land was verhandeld met een toename aan investeringen in landbouwgronden. Dit levert een hoge druk op bestaande en schaarse hoog-waardige landbouwgronden in handen van de lokale bevolking. Er is hier sprake van een overduidelijke dominantie van de private sector en buitenlandse

www.fao.org/docrep/011/ak241e/ak241e00.htmwww.oxfamnovib.nl/grow

investeerders en dit leidt tot een mogelijke toename van grootschalige acquisities, zoals bijvoorbeeld een biobrandstofproject in Madagaskar van 425.000 hectare.

GevolgenlandjepikDe essentiële vraag is wat deze investeringen in landbouwgronden op-leveren voor de betreffende landen? Regeringen verdienen inkomsten in harde valuta. En investeringen in infrastructuur, technologie en werkgelegenheid zorgen voor ontwikkeling. Maar weegt dit op tegen de negatieve gevolgen? Volgens het rapport van Oxfam Novib zorgt landjepik voor ont-eigening, schending van mensenrechten en af-braak van middelen van bestaan van de lokale bevolking. Rechten van bestaande grondge-bruikers worden niet gerespecteerd en men-sen worden vaak door middel van geweld gedwongen hun land en huis te verlaten, waarbij hun gewassen vernietigd worden.

Het zijn bovendien de beste land-bouwgronden die populair zijn bij de investeerders. Kleine keuterboeren heb-ben vaak geen andere keus dan als (seizoens)arbeiders bij de grote buiten-landse bedrijven aan de slag te gaan. Er worden pachtovereenkomsten aange-gaan voor lange termijnen (49 tot 99 jaar), waarbij de bedrijven het recht hebben ook alle natuurlijke bronnen, zoals hout en olie, te exploiteren. Deze overeenkomsten hebben geen duurzaam karakter. De landbouwgronden worden gebruikt voor goedkope voedselproductie voor het buitenland of voor het verbouwen van exportgewassen zoals palmolie. Dit betekent geen vooruitgang voor de lokale bevolking en leidt niet tot gevulde magen.

Wat de gevolgen zijn op langere termijn is niet eenvoudig te voorspellen. Feit is dat we de grens van zeven miljard wereld-bewoners hebben overschreden en dat de druk op voedselproductie alleen maar zal toenemen. De oplossing voor dit probleem ligt in een samenwerking tussen investeerders, overheden, de private sector en de burgermaatschappij (civilsociety) met duurzame ontwikkeling als uitgangspunt voor grondtransacties.

88

EenpaarjaargeledenliepNielsOskamdoordeKalverstraat,opzoeknaareenverantwoordespijkerbroek.‘Ikwistdatde armste mensen zich een ongelukwerken voor onze kleding. En ik wasop de hoogte van de alarmerendemilieupraktijkenindekledingindustrie.Ikvondnietwatikzocht.Ikgingzondernieuwespijkerbroeknaarhuis.Maarinmijnhoofdginghettekeer.Ikbedachttoendatdelogo’sopdeuithangbordenonseigenlijkzoudenmoetenvertellenhoeverantwoorddieproductenzijn.’

Tekst: Walter van Teeffelen

Op dat moment, in 2008, werd het idee voor Rank a Brand geboren. Het is de grootste merken-vergelijkingssite van Nederland op het gebied van duur-zaamheid. Inmiddels staan ruim 750 merken in de database en dit aantal groeit met de dag. Op www.rankabrand.nl (ook beschikbaar als iPhone app of bereikbaar via de mobiele website) kun je als consument zien hoe je favoriete merken scoren op transparantie, ‘groenheid’ en eerlijk handelen. Je vindt onder andere merken van kleding, elektronica, websites, auto’s, bier en supermarkt-ketens.

HoehetwerktVerie Aarts, hoofd communicatie van de organisatie: ‘Rank a Brand beoordeelt het groene en eerlijke beleid dat merken zelf op hun website publiceren aan de hand van een kritische vragenlijst. Dit doen wij op de drie vaste thema’s: milieu, klimaat en arbeidsomstandigheden. Merken die geen openheid van zaken geven en geen concrete resultaten laten zien, krijgen geen punten. Merken die zich publiekelijk verantwoorden wel.’

‘Met onze resultaten kunnen con-sumenten kiezen voor de merken die aantonen dat zij oog hebben voor eerlijke arbeidsomstandigheden, een beter milieu en het klimaat. Hoe meer consumenten dit doen, hoe groter de prikkel voor bedrijven om opener, groener en eerlijker te worden. Ook kunnen consumenten via onze website merken die slecht scoren,

aanmoedigen om het beter te doen. Ze kunnen een e-mail opstellen met een statement of opmerking over een bepaald bedrijf en dat via onze site naar hen sturen.’

DereactievandebedrijvenOngeveer een kwart van de genoemde bedrijven reageert op de site. Dit heeft dan meestal betrekking op hun score, die volgens hen te laag uitvalt. Soms dragen ze extra informatie aan, met het verzoek nog een keer naar de beoordeling te kijken. ‘Wij vragen de bedrijven om alle informatie online te plaatsen. We kijken niet naar informatie als die niet op de website staat, omdat we juist trans-parantie willen stimuleren. Informatie is betrouwbaarder als het de publieke toets kan doorstaan.’

DemakersinontwikkelingslandenAarts: ‘De drive om Rank a Brand te beginnen is voortgekomen uit het verband tussen de producten in onze winkels en de omstandigheden waaronder die producten gemaakt zijn, vaak door mensen in ontwikkelingslanden. Of dat nu tropisch fruit, koffie, kleding of elektronica is.’

‘Dit gaat niet alleen over de noodzakelijke fair trade en fatsoenlijke arbeids-omstandigheden om mensen uit de armoede te houden. Ook de invloed op klimaat en milieu is in de landen waar de productie plaatsvindt het meest merkbaar. Zo zwemt er, dankzij industriële vervuiling, bijna geen vis meer in de grootste rivier van Bangladesh. Voorheen leefden hele gemeenschappen van die rivier.’

‘We moeten goed nadenken over ontwikkelingssamenwerking. Aan de ene kant importeren we dagelijks container-ladingen met producten die zijn gemaakt ten koste van mens, milieu en klimaat, aan de andere kant doneren we via ontwikkelingssamenwerking. Het is misschien wel beter om eerst de productieketens op te schonen.’

www.rankabrand.nl

HOESCORENBEDRIJVENOPDUURZAAMHEID?

RankaBrand

99

‘Ikgauernietvanovertuigenoman-derentegeven,omdatikgeloofdatudataldoet.Ikgeloofdatuzeerveelomanderen geeft.’ Deze prachtige woor-denspreektJessicaJacklyuitinhaarTED-lezing.Jacklyhadeendroomenomdiedroomwaartemaken,heeftzein 2005 samen met Matt Flannery deorganisatieKivaopgericht.Kivahelpt,netalsOikocredit,mensen inontwik-kelingslanden aan microkredieten viamicrofinancieringsinstellingen(MFI’s).

Tekst: Martien Versteegh

Kiva bereikt met haar online platform we-reldwijd een enorme doelgroep. Het is al mogelijk mensen te helpen met een le-ning vanaf 25 dollar. Als dat geld na een aantal maanden terug is betaald, krijgt de lener de keus zijn Kiva-credits opnieuw uit te lenen of het geld terug te vragen. Aangezien het percentage van leningen dat wordt terugbetaald rond de 98 pro-cent ligt, is de kans groot dat u uw geld gewoon terugkrijgt. Sinds kort is het ook mogelijk via de Nederlandse organisatie Wakibi geld te lenen aan Kiva-projecten. Dat is uiteraard vooral interessant voor mensen die de informatie liever in het Ne-derlands tot zich nemen. Bijkomend voordeel is de mogelijkheid te betalen met iDeal.

Peer-to-peerIn 2009 kwam er veel kritiek op Kiva, om-dat op de website de indruk werd gewekt dat het geld dat de deelnemer aan Kiva uitleende, direct terecht kwam bij de groep personen of het bedrijfje dat werd uitgekozen op basis van een online pro-fiel. Het zogenaamde peer-to-peer of person-to-person lenen. Daar is veel vraag naar. Logisch, want mensen willen graag weten wat er met hun geld gebeurt. Ze willen graag dat hun goede daad een ‘gezicht krijgt’. Als je bakker bent, is het extra leuk geld te lenen aan een bakker in een ontwikkelingsland. Maar helaas is dat ook duur en vergt het een logistiek die haast onhaalbaar is. Het is een probleem waar veel ngo’s mee kampen. In marke-tingcampagnes werken concrete verha-

len nu eenmaal beter. Maar naast de vraag om person-to-person interactie, verwacht de consument ook steeds meer transparantie van bedrijven. En in het bij-zonder van ngo’s. Daarom staat inmid-dels bij de meeste projecten dat de per-soon of het bedrijfje in kwestie de lening al heeft terugbetaald, oftewel dat het geld pre-disbursed is. Met uw geld vult de MFI dus haar eigen saldo weer aan. En de tekst op de homepage is gewijzigd van ‘Kiva stelt u in staat geld te lenen aan een specifieke ondernemer, waarmee u hem de kans geeft zichzelf uit de armoede te trekken’ in ‘Help mensen in de hele we-reld met een lening van 25 dollar.’

Het is niet een uitgebreid kantoornetwerk dat zich buigt over de kwaliteit van de MFI’s waar de organisatie mee werkt, maar ze moeten wel voldoen aan een aantal kwaliteitseisen. Daarnaast werken zo’n 450 vrijwilligers, de zogenoemde Ki-

va Fellows, intensief samen met die MFI’s. Zij hebben ook contact met de le-ningnemers. Kiva keert geen rente uit en brengt ook geen rente in rekening bij de MFI’s. De vraag of de leningnemers hier ook baat bij hebben, blijft onbeantwoord. Wel belooft Kiva dat het volledige bedrag dat de deelnemer uitleent, bij de lening-nemers terecht komt. Bij elke lening vra-gen ze echter ook om een donatie, waar-mee ze de kosten van de organisatie moeten dekken.

Kiva heeft de hoos van kritiek overleefd en lijkt er zelfs sterker van geworden. In-middels is er al meer dan 275 miljoen dol-lar aan leningen verstrekt en zijn daar ruim 675.790 mensen mee geholpen. Dat hadden Jackly en Flannery vermoedelijk niet durven dromen toen ze aan hun avontuur begonnen.

www.kiva.org

DE DROOM VANEENJONGSTELOnlinelenenviaKiva

Dogo Ramadhan is een van de ondernemers die een lening heeft gekregen dankzij Kiva

10

Tv-presentatriceenprogrammamakerMirella van Markus is de eerste‘media-ambassadeur’ van OikocreditNederland.Watzijnhaardrijfverenomzichhiervoorintezetten?

Ze was al eens jurylid bij een Oikocredit-fotowedstrijd over fair finance en fair trade. Haar vader is ondernemer en ondersteunt ondernemers in Gambia met microkrediet en coaching.

‘Dat vind ik ook het waardevolle van Oikocredit, het is niet alleen een kwestie van geld lenen, maar de ontvangers van microkrediet worden ook ter plekke gecoacht.’

ZinaanjelevenMirella zet zich graag in voor een duurzamere en eerlijkere wereld. ‘Ik wil nuttig bezig zijn. Door het tv-programma

‘Over Leven met Kanker’ is dat gevoel nog meer gesterkt, omdat je zo wordt geconfronteerd met het feit hoe relatief het leven is. Het kan zomaar voorbij zijn. Dingen doen die waardevol zijn, geeft zin aan je leven. En voor die zingeving ben je zelf verantwoordelijk. Eigen verant-woordelijkheid is ook een sleutelwoord als het gaat om microkrediet. Het is geen gift, dus de ontvanger moet er ver-antwoordelijk mee omgaan, want het moet worden terugbetaald.’

Zelfvertrouwen, zelfstandigheid en onaf-hankelijkheid is het resultaat en dat is volgens Mirella onbetaalbaar. ‘Vooral voor vrouwen is dat van belang, omdat in veel landen vrouwen nog steeds rechteloos zijn.’

Wijsheidindepraktijk‘In de columns die ik schrijf voor FilosofieMagazineonderzoek ik hoe ik om moet gaan met dilemma’s in mijn dagelijks leven. Zo’n dilemma kan bijvoorbeeld zijn: wat doe ik voor mensen die in armoede leven? Hoe ver moet ik daarin gaan? Ik ga in gesprek met filosofen en onderzoek hoe ik die wijsheden toe kan passen in de praktijk en om kan zetten in handelen. Het heeft me mede aan-gespoord om me actief in te gaan zetten voor Oikocredit.’

MIRELLAVANMARKUS

Mirella van Markus. Foto: Nick van Ormondt

Nieuwemedia-ambassadeur

Mirella van Markus is vooral bekend geworden als tv-presentatrice van ‘Goedemorgen Nederland’. Daarnaast kent u haar wellicht van het NTR tv-programma ‘Over Leven met Kanker’ of het programma ‘&Talk’, een business talkshow over inspiratie, verbinding en ondernemerschap op RTL 7.

Voor Filosofie Magazine interviewt Mirella filosofen en is zij vaste columniste. De programma’s die zij presenteert en de organisaties waar zij zich naast haar werk voor inzet, zoals Oikocredit, maar ook Human Rights Watch, kiest ze op basis van maatschappelijke en persoonlijke betrokkenheid.

11

Metelkaar,vrijwilligersinhetlandenmedewerkersophetbureau in Utrecht, stonden we in 2011 weer voor deuitdagingomonsintezettenvoorOikocreditenhaardoel:armoedebestrijdingdoorkredietverlening,deskundigenopbasisvanrespect.

Het jaar werd positief afgesloten. Oikocredit Nederland bleef de grootste steunvereniging van Oikocredit International met weliswaar een lagere groei dan in 2010, maar toch een bemoedigende, gezien de maatschappelijke omstandigheden waaronder gewerkt werd. Denk bijvoorbeeld aan de discussies rondom de afbouw van de fiscale heffingskorting en de algemene zorgen over inkomen en pensioen. Dat we desalniettemin groeiden in aantal beleggers, laat nog eens zien hoe belangrijk het werk is dat de ruim honderdvijftig vrijwilligers doen in samenwerking met de medewerkers op kantoor.

Enkelehighlights:Met de Klasse!Actie van Day for Change hebben ruim tienduizend leerlingen een recordbedrag opgehaald van 110.000 euro voor diverse microkredietprojecten van verschillende organisaties.

Oikocredit Nederland liet onderzoek doen naar kerkelijkeinstellingen en duurzaam beleggen. De resultaten van het onderzoek werden gepresenteerd op een seminar (zie p.12 ).

Highpotentials uit overheid en bedrijfsleven brachten advies uit over MindTheirBusiness, het ondernemersnetwerk van Oikocredit Nederland. Dit platform telde eind 2011 ongeveer zestig bedrijven uit Nederland. Om de groei van dat aantal te bevorderen, meldde MindTheirBusiness zich aan voor het Future Leaders Event.

Chocolade workshops: de Oikocredit-workshopbegeleiders hebben ruim dertig chocolade workshops gegeven verspreid over heel Nederland.

High Tea: de werkgroep Noord-Holland heeft de allereerste Oikocredit High Tea in Haarlem georganiseerd. Ruim veertig mensen, zowel leden als niet-leden van Oikocredit Nederland, uit Haarlem en omstreken kwamen er op af. Diverse fair trade dranken en spijzen stonden op het menu. De gasten werden geboeid met een presentatie over Oikocredit en met behulp van films en foto’s werden enkele projectpartners belicht.

Fair Trade diner: er is een geslaagd diner verzorgd met fair trade producten en een presentatie voor veertig leden en belangstellenden. Studenten van het ROC Breda kookten en vrijwilligers deden de verdere organisatie.

Publiciteit: een bekroonde documentaire over Oikocredit in Oeganda werd meerdere malen uitgezonden op Goed TV. Op de uitleenbewijzen van bijna alle bibliotheken in Nederland stond gedurende enkele maanden een advertentie van Oikocredit.

AdministratievewijzigingNieuwetenaamstellingONF

De tenaamstelling van de bankrekening van het Oikocredit Nederland Fonds (ONF) is gewijzigd. Per 1 januari dient u de volgende tenaamstelling bij beleggingen te gebruiken:

Stichting Bewaarder Oikocredit Nederland Fonds inzake ONF. Het rekeningnummer (2366503) en de bank (ING) zijn gelijk gebleven.

Meer info: www.oikocreditnederlandfonds.nl of 030 2341069.

OIKOCREDITNEDERLANDIN2011

Oud-premier Jan Peter Balkenende prees Oikocredit tijdens het Future Leaders Event omdat zij appelleert aan het eigen initiatief en ondernemerschap van mensen.Foto: Martien Versteegh

Vanaf mei kunt u de jaarverslagen van Oikocredit International, Oikocredit Nederland en het Oikocredit Nederland Fonds bekijken op: www.oikocredit.org. Kijk onder: ‘Wie zijn we?’

1212

Zeherinnerthetzichnogalsdedagvangisteren.Kirgiziëwasin 1991 net een onafhankelijke republiek geworden. Ineensgingnietsmeerzoalsveeltientallenjarendaarvoor,onderhetregime van de Sovjetunie, alles vanzelfsprekend was ge-weest.OlgaVerhovskayawerder indiedagenknapzenuw-achtigvan.DekleineboerenindestreekrondBukaramoes-tenplotselingzoietsalszelfstandigeondernemerworden.Endat liepnatuurlijkvangeenkanten.Deverplichte leveringenaandestaatviahetkolchozensysteemendevastigheidvaneenkariginkomen,datertegenoverstond,warenverdwenen.‘Mensendedenweinigmeer.Zescharreldenwatetenbijel-kaarvoorheteigengezin.Alsheteenbeetjemeezatwaserhierendaareenvoorraadjesuikerbieten,tarwe,melkenvleesomteverkopen.Maarverderteerdenze,zogoedenzokwaadalsdatging,opliefdadigheid.Erheersteinonzedorpeneensocialeapathievandeengstesoort.’

DevrouwenvanBukarahebbentoenhetheftinhandengeno-men.Zekondendelamgeslagensamenlevingophetplatte-landniet langeraanzien.Erkwam–‘datwas indietijdheelgewaagd’,zegtOlga–eenprogrammavanvrouwelijkevrijwil-ligersopgang.Daarindedenzijhunbestomdekleineboereninderegiovertrouwdtemakenmetmoderneagrarischetech-niekenenmethodieken.‘Weprobeerdenonzemannenervante overtuigen dat mensen voortaan verantwoordelijkheid eninitiatiefmoetennemen.Datwarenzenietgewend.Zewerk-tennogaltijdzoalshunvadersenhungrootvadersdathad-den gedaan. En dat schoot natuurlijk niet op.’ In het beginwerdhetnieuweactiewezenwatargwanendbekeken,maardat veranderde toen er advies en assistentie van buitenafkwam. Voor problemen met de verbouw en de oogst vanlandbouwproductenblekenoplossingentebestaan.Deboe-ren zagen dat ze zelf de spil van een veranderingsprocesmoestenworden.

Hetprogramma,opgezetdoordevrouwelijkevrijwilligersvantoen,isintusseneenvolwassenlandbouwcoöperatie.Deklei-ne landbouwers uit Bukara hebben begrepen dat ze zakenkunnendoendoordaarinactiefteparticiperen.Decoöperatiedoetaangezamenlijke inkoopvanzaad,kunstmest.Erwor-denprijsafsprakengemaaktvoordeafzetvandeoogstopdemarkt.Envoorboerendiewilleninvestereningereedschap,inmateriaalofindebouwvaneenschuurkunnentegenwoor-digmicrokredietenwordengeregeld.OlgaVerhovskayaisertrotsopdatdezelfstandigeagrariërsinhetKirgiziëvanvan-daaghaareneenpaarcollega’shebbengevraagdomzittingtenemeninhetbestuurvandecoöperatie.‘Hetwasnieteen-voudig’,kijktzeterug.‘Maarsamenzijnweeringeslaagdomfamiliebedrijventeorganiseren,samenstaanwesterkenheb-benweonzedorpsgemeenschapopdebeengeholpen’.

COLUMNBukara’s vrouwen trokken coöperatie

KeesvanderMaas

ONDERZOEK KERKELIJKE INSTELLINGEN EN DUURZAAM BELEGGENOikocredit Nederland heeft de VBDO (Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling) opdracht gegeven om in kaart te brengen wat de stand van zaken is binnen PKN-gemeenten en katholieke instellingen op het terrein van duurzaam beleggen. Het doel van het onderzoek was het stimuleren van de discussie over duurzaam beleggen binnen deze instellingen. Er is aan meegewerkt door 64 diaconieën en gemeenten van de PKN, veertien parochies en veertien orden/congregaties.

Het blijkt dat maar 40 procent van de respondenten een formeel of informeel duurzaam beleggingsbeleid heeft. Kerkelijke instel-lingen sluiten vaak bepaalde sectoren uit, maar ze investeren niet actief in duurzame bedrijven. Verder doen ze vrijwel niet aan actief aandeelhouderschap. Het besef dat kerken ook via hun beleggingsbeleid hun missie in praktijk kunnen brengen is nog geen gemeengoed.

SEMINAR HET DUURZAME AANDEEL VAN DE KERKSamen met de Protestantse Kerk Nederland (PKN) en de VBDO heeft Oikocredit Nederland in december een geslaagd seminar georganiseerd waarop de onderzoeksresultaten werden gepre-senteerd en handvatten werden aangereikt tijdens de work-shops om met duurzaam beleggen aan de slag te gaan. Er bleek grote behoefte aan meer informatie over de mogelijkheden.

AGENDA

2012 VN Jaar van de Coöperatie. Oikocredit haakt aan en organiseert verschillende activiteiten. 18maart 14:30 uur Oikocredit High Tea, naast station Heiloo. Fair trade buffet & beeldende presentaties over coöperatie in Ivoorkust en microkrediet in Oeganda en India. Opgave vóór 10 maart via 072 5320891 24maart 15:30 uur Oikocredit High Tea, Veenendaal met presentaties over Oikocredit en Oeganda Opgave vóór 16 maart via 033 2863131 2&3april Pymwymic Impact Days, Amsterdam. Hoe kapitaal inzetten voor positieve verandering? 13april Symposium over coöperaties, Boerenbondsmuseum, Gemert 17-19april Week van de Ondernemer, Utrecht21mei Algemene Ledenvergadering ONF

Meer info: www.oikocredit.org/agenda of 030 2341069

Op het seminar werd het boekje Investeren in je/de missie;duurzaam beleggen door kerken aangeboden aan ds. Arjan Plaisier, de scriba van de PKN. Het boekje belicht duurzaam beleggen vanuit nieuwe invalshoeken. Samengesteld door Huub Lems, financieel deskundige van de PKN, met bijdragen van auteurs van verschillende financiële instellingen. Het boekje bevat diverse handvatten zoals een stappenplan. Bestel het voor 15 euro via: https://webwinkel.pkn.nl/protestantse-kerk/investeren-in-jede-missie