Quooste 2015: Allianties in de GWW

Allianties in de GWW

In Nederland werd in de GWW-sector tot circa 1990 uitsluitend gewerkt met een traditioneel concept, waarbij de opdrachtgever een werk doorgaans tot in detail specificeert en de opdrachtnemer (veelal onder strakke regie van de opdrachtgever) het werk uitvoert. Tegenwoordig worden steeds meer werken met meer geïntegreerde contractvormen gerealiseerd. Vooral bij complexe en technisch gecompliceerde werken, waarbij de uitvoeringsmogelijkheden en –technologie van individuele bouwbedrijven een rechtstreekse relatie hebben met de beslissingen in het ontwerpproces . De inbreng van de opdrachtgever blijft hierdoor beperkt tot een specificerende en controlerende rol. Dat is eigenlijk jammer, want juist de opdrachtgever heeft door het voortraject vaak een behoorlijke kennis opgebouwd. Ook ontstaan steeds scherpere verhoudingen doordat partijen risico’s willen toedelen via standaardvoorwaarden als UAV-GC 2005 en UAV 2012. Dit kan ongewenste gevolgen hebben voor de onderlinge relatie, maar ook tot suboptimale realisatie leiden. De alliantie tracht deze nadelige gevolgen via een samenwerkingsconcept te ondervangen. Daarbij moet direct worden vermeld dat ‘de’ alliantie niet bestaat, omdat geen enkel werk hetzelfde is. Scope, condities en omgeving van een werk zijn van doorslaggevende invloed op een alliantiecontract, net als de domeinen waarin partijen door de samenwerking meerwaarde kunnen realiseren.

1 De essentie van een alliantie

Door de gebruikelijke D&C-aanpak te vergelijken met een alliantie-aanpak wordt de essentie van

een alliantie duidelijk. In beide gevallen bepaalt de opdrachtgever de projectdefinitie. Vaak zijn ook

de planologische randvoorwaarden vooraf geregeld.

Traditionele aanpak D&C

In de voorbereidingsfase komt het ontwerp tot stand en worden risico’s voor een belangrijk deel

gemanaged binnen de kaders van het D&C contract. Het optimaliseren van oplossingen gebeurt

iteratief, waarbij de oplossingen worden getoetst aan kosten en contractuele randvoorwaarden. De

opdrachtnemer is hier verantwoordelijk voor de (financiële) resultaten van de voorbereidingsfase en

de uitvoeringsfase. De risico’s, met uitzondering m.b.t. productiviteit (maakbaarheid) en inkoop

(marktprijzen) worden feitelijk beheerst in voorbereidingsfase.

Raakvlak met mogelijk toekomstige Wijzigingen, waarvoor de kosten voor rekening van

opdrachtgever komen.

Opgave opdrachtgever Realisatiefase: managen contract en risico’s OG: beheerders, omgeving, areaal, conditionering

OPGAVE opdrachtgever Planstudiefase Planologisch ontwerp uitgewerkt in specificaties Uitgangspunten:

Beheerders

Omgeving

Budget

Mijlpalen

Risico’s

OPGAVE Opdrachtnemer: Realiseren D&C

Voorbereidingsfase: Ontwerpen

Uitv. methoden

Fasering

Interactie OG

Risicobeheersing

Uitvoeringsfase: Construction mgt. Risico’s: Productiviteit

Inkoop

Afbeelding 1, aanpak D&C

Quooste 2015: Allianties in de GWW

Alliantie aanpak Bij een alliantie zijn opdrachtgever en opdrachtnemer gezamenlijk verantwoordelijk voor (een deel van) het projectresultaat. Beide leveren een bijdrage aan dit resultaat en delen mee- en tegenvallers. De mogelijke toegevoegde waarde van opdrachtgever ligt bij GWW-werk veelal in de voorbereidingsfase. Daarom ligt het voor de hand de verantwoordelijkheid van de Alliantie te beperken tot deze fase, met als resultaat een ontwerp, inclusief uitvoeringsmethoden en faseringen en voorzien van bijbehorende prijs en mijlpalen.

Raakvlak met mogelijk Wijziging, waarvoor de kosten voor de alliantie en dus mede voor

rekening van opdrachtnemer komen.

Voor opdrachtgever en opdrachtnemer ontstaat een voordeel door bij het vinden van oplossingen rekening te houden met de risico’s die beide partijen in de alliantie hebben ingebracht. Bovendien wordt de speelruimte voor het vinden van oplossingen groter, doordat ook de opdrachtgever er belang bij heeft om bij de knelpunten op te lossen die bij de D&C aanpak in het domein van de opdrachtnemer liggen. Voor de opdrachtgever wordt het dan relevant om naar mogelijkheden te zoeken om de kaders van het D&C contract aan te passen. Daarnaast kan de opdrachtgever haar deskundigheid en haar relaties met de stakeholders inzetten om optimale oplossingen mogelijk te maken.

2 Harmoniëren van belangen

De samenwerking in een alliantie is erop gericht om de belangen van opdrachtgever en opdrachtnemer gelijk te schakelen via een win-win incentive, waardoor veel tegenstellingen zich niet meer voordoen. Het alliantiemodel is gebaseerd op het harmoniëren van belangen door de introductie van domeinen, waar beide partijen gezamenlijk voor verantwoordelijk zijn. Binnen die domeinen worden risico’s gedeeld onder het credo: samen uit, samen thuis. Door deze samenwerkingvorm wordt vermeden dat er tegengestelde belangen ontstaan door het ongenuanceerd verdelen van de risico’s. Doordat de belangen van partijen synchroon lopen, zal het handelen gericht zijn op het oplossen van problemen en niet op het neerleggen van problemen bij de andere partij. Ook wordt het tijdrovende en kostbare spel van contractuele disputen teruggedrongen doordat partijen een gezamenlijk belang hebben. Er ontstaan bovendien mogelijkheden die in traditionele verhoudingen onhaalbaar zijn. De alliantie richt zich op optimalisatie van het gehele project en voorkomt daarmee suboptimalisatie.

Opgave opdrachtgever Realisatiefase: managen contract en risico’s OG: beheerders, omgeving, areaal, conditionering niet belegd bij Alliantie

OPGAVE opdrachtgever Planstudiefase Planologisch ontwerp uitgewerkt in specificaties Uitgangspunten:

Beheerders

Omgeving

Budget

Mijlpalen

Risico’s

OPGAVE ALLIANTIE: Voorbereidingsfase:

Ontwerpen

Hoofd uitv. methoden

Fasering

Interactie opdrachtgever en ON

Managen contracten met Opdrachtgever en Opdrachtnemer en risico’s Alliantie : beheerders, omgeving, areaal, conditionering

OPGAVE Opdrachtnemer: Uitvoeringsfase: Construction management Risico’s: Productiviteit

Inkoop

Afbeelding 2, aanpak met alliantie

Quooste 2015: Allianties in de GWW

Opdrachtgever en opdrachtnemer delen de behaalde lusten, maar dragen ook gezamenlijk de lasten als het tegenzit.

3 Synergie door bundeling van deskundigheid

De samenwerking op voet van gelijkheid kan tot belangrijke voordelen leiden. Zo hebben opdrachtgever en opdrachtnemer ieder specifieke kennis, deskundigheid en manieren om problemen op te kunnen lossen. Beiden beschikken over hun eigen invloedsgebieden. De opdrachtgever kan haar publieke/bestuurlijke mogelijkheden bijvoorbeeld benutten om publieke besluiten te versnellen. De opdrachtnemer kan de problemen oplossen door haar kennis van techniek en onderaannemers in te zetten. Door deze expertises van partijen aan elkaar te verbinden ontstaat synergie. De gezamenlijke inhoudelijke betrokkenheid en het gezamenlijk belang leidt ook tot snellere besluitvorming. En niet in de laatste plaats zorgt de samenwerking ervoor dat medewerkers van beide partijen meer plezier aan hun werk beleven.

4 Door focus een win-win verdienmodel

Een alliantie kent een ander verdienmodel dan de traditionele contracten. In een meer traditionele verhouding heeft de opdrachtnemer na aanbesteding slechts een beperkt aantal manieren om zijn marge te verbeteren. In de praktijk leiden die manieren vrijwel altijd tot relatie-verstorende contractdiscussies. In het alliantiemodel verdient de opdrachtnemer doorgaans via het alliantieresultaat. Dat resultaat ontstaat uit effectief en efficiënt projectmanagement, optimalisaties en risicobeheersing. Is het resultaat goed, dan kan de opdrachtnemer zijn winstmarge sterk vergroten. Het alliantieresultaat bepaalt dus de uiteindelijk winst van de opdrachtnemer. Het is daarom in het belang van de opdrachtnemer om bij een alliantiemodel focus te houden op het alliantieresultaat en daarmee focus te houden op het belang van de opdrachtgever.

5 Waar ligt de meeste potentie voor een alliantie?

Opdrachtgevers in de GWW beschikken in de regel niet over inhoudelijke deskundigheid op het vlak van de feitelijke uitvoering van werken. Samenwerking leidt daarbij niet tot waardevermeerdering. Daarom wordt er doorgaans voor gekozen om de uitvoering – of het detailontwerp en de uitvoering - buiten het samenwerkingsdomein van de alliantie te laten. Veelal ondergebracht in een aparte overeenkomst waarop de bekende algemene voorwaarden van toepassing zijn. Het meeste voordeel is te behalen als de alliantie zich concentreert op de optimale voorbereiding van de uitvoering van het werk. Beide partijen beschikken in deze fase immers over complementaire kennis en deskundigheid en daarom kunnen in deze fase de grootste vruchten van de samenwerking worden verwacht. Dit betekent dat de alliantie het ontwerp en de daarvoor benodigde conditionering uitwerkt in combinatie met actief kansen- en risicomanagement. Hoe groot het voordeel van een alliantie is wordt vooral bepaald door de mate waarin de gezamenlijke inbreng van partijen kan bijdragen aan het beheersen van elkaars risico’s en het optimaliseren van oplossingen. Het volgende moet daarvoor worden beantwoord.

Beschikt de opdrachtgever over middelen (bijv. deskundigheid, relaties, doorzettingsmacht)

waarmee ook de risico’s van de opdrachtnemer kunnen worden beheerst of kansen kunnen

worden benut?

Beschikt de opdrachtnemer over middelen (bijv. marktkennis, uitvoeringskennis) waarmee

ook de risico’s van de opdrachtgever kunnen worden beheerst of kansen kunnen worden

benut?

Kunnen processen efficiënter worden als opdrachtgever en opdrachtnemer deze vanuit een

gezamenlijk belang inrichten?

Quooste 2015: Allianties in de GWW

Ook moet het vermogen van Opdrachtgever en Opdrachtnemer om te kunnen samenwerken

aanwezig zijn om een alliantie mogelijk te maken. Dit heeft vaak betrekking op de volgende punten:

Opdrachtgever en opdrachtnemer moeten erop kunnen vertrouwen dat er vlotte

gezamenlijke besluitvorming plaats zal vinden over de keuzes waarvoor de alliantie

verantwoordelijk is.

Partijen moeten het eens worden over een target prijs voor het project en het vertrouwen

hebben dat de opdrachtnemer een aanvaardbare wijze van prijsvorming van de producten

hanteert.

Last but not least zal de alliantie vaak in de context van een Europese aanbesteding tot stand

moeten komen.

6 Imago en begrip

Voor de betrokken partijen levert het deelnemen aan een alliantie niet alleen materiële voordelen op. Ook qua imago en uitstraling geeft het participeren in een nieuwe en moderne contractvorm positieve impulsen. Daarbij komt, dat wanneer partijen elkaar beter leren kennen, ze meer begrip voor elkaars problemen en werkwijzen kunnen opbrengen. Een goede relatie is immers de beste basis voor vruchtbare en langdurige samenwerking.