Veilig sportenCuratief luik

Algemeen Gedeelte Initiator

Luc .Ooms@zwim.beLuc .Ooms@zwim.bewww.zwim.be/initiator

mailto:.Ooms@zwim.be

2

De Initiator:

• Kan optreden in elke levensbedreigende situatie

• Kan hulp verlenen bij een aantal (ernstige) aandoeningen en bij vaak voorkomende sportletsels

• Weet een degelijke EHBO-set samen te stellen en kent de algemene principes van wondverzorging

• Kent de basis transporttechnieken

Doel van deze cursus

3

Deze presentatie toont een selectie van mogelijke letsels en aandoeningen die regelmatig voorkomen bij sportbeoefening. Daarnaast wordt ook een sportspecifieke aanvulling voorzien in functie van de gekozen sporttak.

Bv. ‘onderkoeling’ bij de opleiding Initiator Waterski

‘hitteslag’ bij de opleiding Initiator Bergwandelen

Doel van deze cursus

4

Vier stappen in eerste hulp

Levensbedreigende situaties

Levensbedreigende letsels en aandoeningen

Sportletsels

Transporttechnieken en eerstehulpmaterialen

Veiligheid Toestand SL 112

Reanimatie

Levensbedreigende bloedingen

Verslikking

Hartaanval

Beroerte

Hoofd- en wervelletsels

Letsels aan het bewegingsapparaat

Letsels aan de huid

Andere (sport)letsels

Eenvoudige transporttechnieken

Eerstehulpmateriaal

EerstehulpsetVragen ?

Basisprincipes

Stabiele zijligging

Overzicht

5

• Basisprincipe 1: handel als hulpverlener

• Basisprincipe 2: blijf rustig in een noodsituatie

• Basisprincipe 3: verleen psychosociale eerste hulp

• Basisprincipe 4: vermijd besmetting

• Basisprincipe 5: zorg voor het comfort van het slachtoffer

• Basisprincipe 6: hou rekening met emotionele reacties nadien

Deze basisprincipes zijn altijd en overal toepasbaar!

Basisprincipes van eerste hulp

6

Veiligheid bepalen in functie van de situatie:

• Eigen veiligheid eerst, altijd en overal

bv. besmettingsgevaar (HIV, HepB, enz.): gebruik handschoenen en mondmasker

• Veiligheid van de omstaanders

• Veiligheid van het slachtoffer(s): slachtoffer niet

verplaatsen, tenzij gevaarbron

bv. E40, water, brandendvoertuig, gaslek, enz.

Neem de tijd om de situatie op een afstand in te schatten!

Zorg voor de veiligheid

7

1. Controle van het bewustzijn

• Schud zacht aan de schouders

• Roep luid (zijn naam)

Indien slachtoffer bij bewustzijn is:– stel eenvoudige vragen: bv. ‘Wat is er gebeurd?’

– controleer of het slachtoffer letsels heeft: bv. bloedingen

– blijf het slachtoffer controleren

Indien slachtoffer bewusteloos is: hulp inroepen

Beoordeel de toestand van het slachtoffer (1/3 Bewustzijn)

8

2. De luchtweg openen

• Draai het slachtoffer op de rug (ERC)

• Kantel het hoofd achterwaarts

• Voer de kinlift uit

• Verwijder storende elementen wanneer een eerste beademingspoging niet succesvol was

bv. loszittend mondbeschermstuk (basketbal, boksen, enz.)

• Opgelet: wervelletsel (ERC)

Beoordeel de toestand van het slachtoffer (2/3 ademhaling )

9

3. De ademhaling controleren

• Kijk, luister en voel niet langer dan

10 seconden of het slachtoffer

normale ademhaling vertoont

Indien normale ademhaling:– leg het slachtoffer in stabiele zijligging

– bel 112 en blijf het bewustzijn + de ademhaling controleren

Indien geen normale ademhaling: bel 112

Beoordeel de toestand van het slachtoffer (3/3)

10

• Verschillende mogelijkheden: dokter, 112, enz.

• 112: Waar, wat, wie en ernst van het voorval (aantal en toestand van de slachtoffers) melden/laten melden door een medesporter

• Situatiegebonden

bv. bij het uit het water halen van een bewusteloze drenkeling mogen de hulpdiensten (112) reeds onmiddellijk verwittigd worden zonder voorafgaande controle

• FAQs: 112, MUG, ICE, enz.

• Opdracht

Alarmeer de hulpdiensten

11

• Elk bewusteloos slachtoffer dat normaal ademt, leg je in stabiele zijligging

• De stabiele zijligging laat toe:– dat het slachtoffer gemakkelijk ademt

– dat vloeistof uit de mond loopt

Stabiele zijligging

12

• Levensbedreigende situatie

• Inleiding basisreanimatie

• Basisregels van de reanimatie

Levensbedreigende situaties: reanimatie

13

• Levensbedreigend = uitvallen van het bewustzijn en/of de ademhaling

• Wat doen?

1. Vier stappen in eerste hulp

2. Indien geen normale ademhaling: bel 112 en start de reanimatie (harde ondergrond!)

Levensbedreigende situatie

14

• In normale omstandigheden zorgt de ademhaling voor voldoende zuurstofopname en zal de hartwerking zorgen voor de circulatie van dit zuurstofrijke bloed naar alle cellen.

• Het beademen brengt dus zuurstof in de longen en de bloedbaan, de hartmassage zorgt ervoor dat het bloed circuleert.

• Het doel van de reanimatie is het onderhouden van de zuurstofvoorziening in de vitale organen.

Inleiding basisreanimatie

15

Hartwerking

16

• 30 hartmassages– handen (hiel) in het midden van en loodrecht op de borstkas

– 4 à 5 cm diep masseren (niet stoten) bij volwassenen

– ritme: 100 keer per minuut

• 2 beademingspogingen– hoofd achterwaarts kantelen en kinlift uitvoeren (neus toe!)

– 2 x (1” in / 1” uit ) en hoofd wegdraaien richting borstkas

• Doorgaan tot– deskundige hulp ter plaatse overneemt

– het slachtoffer de normale ademhaling hervat

– de hulpverlener uitgeput is

Basisregels reanimatie: 30/2

1715-9-2016

Initiator - Basismodule - Veilig Sporten - Curatief 17

Samenvatting1. VeiligheidJezelf, Omstaanders, Slachtoffer

2. Bewustzijn controlerenHoe ?

3b. Bij bewustzijnBij ernstig letsel Bel 112

3a. Bewusteloos Help Roepen

4. Open AdemwegHoe ?

5. Controleer ademhalingKijk Luister Voel

6a. Geen ademhaling Bel 112 Start reanimatie ratio 30 / 2

6b. Wel ademhaling Stabiele zijligging Bel 112

18

• Inwendige bloeding (zeer moeilijk vast te stellen): pijn– bel 112

– controleer bewustzijn en ademhaling tot gespecialiseerde hulp overneemt

• Uitwendige bloeding: ernstig bloedverlies– vermijd rechtstreeks contact met bloed slachtoffer

– bel 112

– stelp de bloeding door rechtstreekse druk op wonde

– controleer bewustzijn en ademhaling tot gespecialiseerde hulp overneemt

Levensbedreigende bloedingen

montage bloeding verzorgen.mp4

19

• Lichte verslikking: het slachtoffer kan nog hoesten, ademen, praten (hees)– moedig het hoesten aan

• Ernstige verslikking: het slachtoffer kan geen enkele klank meer uitbrengen– geef eerst vijf rugslagen

– geef dan vijf buikstoten (controle arts achteraf !)

– controleer na elke slag of de luchtweg vrijgemaakt is

– bij bewustzijnsverlies: bel 112 en start met de reanimatie

Verslikking

montage verslikking bij een volwassene.mp4

20

• Wat: doorbloeding van de hartspier is verminderd waardoor een deel van het hart niet meer van bloed (en dus zuurstof) wordt voorzien en afsterft

• Oorzaken:– klonter in de kransslagader

De ernst v/h letsel hangt af v/d plaats v/d obstructie

• Alarmtekens vooraf: – pijn in de borststreek

– zuurstofnood bij fysieke inspanning (niet alleen sport)

Hartaanval (1/2)

21

• Symptomen: pijn (borststreek), duizeligheid, snelle en zwakke hartslag, snelle en oppervlakkige ademhaling, misselijkheid, grauwe huidskleur

• Wat doe je? – bel 112

– laat SL in comfortabele houding (op de grond) zitten

– maak knellende kledij los

– laat SL eigen medicatie innemen (indien aanwezig)

– blijf het bewustzijn en de ademhaling controleren

Hartaanval (2/2)

22

• Wat: bloedtoevoer naar een deel van de hersenen valt plotseling weg

• Symptomen: spierverzwakking meestal in één lichaamshelft, verstoord bewustzijn, gestoord gezichtsvermogen, hoofdpijn

• Wat doe je?– voer de FAST-test uit: Face – Arms – Speech – Timing

– indien de test positief is: bel 112

– plaats het slachtoffer in een comfortabele houding

– blijf het bewustzijn en de ademhaling controleren

Beroerte

23

• Wat: Letsels als gevolg van plotse, hevige impact op het hoofd en het lichaam

• Symptomen: – gevoelsuitval in armen en/of benen

– suf en verward (geen herinnering)

– misselijk

– spierkrachtvermindering

– hoofdpijn

– nekpijn

– last van licht of geluid

– braken

Hoofd- en wervelletsel (1/2)

24

• Wat doe je? – kalmeer het slachtoffer en overtuig hem om niet te bewegen

– bel 112

– immobiliseer het hoofd van het slachtoffer ENKEL als het wil meewerken

– blijf de vitale functies controleren

– na trauma: géén medicatie toedienen

Vrije ademhalingswegen zijn prioritair op een wervelletsel!

Hoofd- en wervelletsels (2/2)

25

• Letsels aan botten en gewrichten– breuk: bot gedeeltelijk of geheel gebroken

– ontwrichting: gewrichtskop uit gewrichtspan

– verstuiking: gewrichtsbanden uitgerokken of gescheurd

• Letsels aan onderhuidse weefsels– kneuzing: weefsel gekneld tussen voorwerp en bot

– spier/peesscheur: geheel/gedeeltelijk gescheurde vezels

– spierkramp: onwillekeurig samentrekken van de spier

– spierverrekking: uitgerekt zonder te scheuren

Letsels aan het bewegings-apparaat: Wat?

26

• Pijn

• Zwelling en blauwverkleuring (inwendige bloeding)

• Verminderde bruikbaarheid van het lidmaat

• Abnormale stand van het lidmaat (bij breuk of ontwrichting)

• Bloedingen(bij open breuk of ontwrichting)

• ‘Zweepslag’-gevoel(bij spier- of peesscheur)

Letsels aan het bewegings-apparaat: Symptomen

27

• Koel het letsel af met ijs: geen rechtstreeks contact met de wonde (doek) en maximum 20 minuten

• Lichaamsdeel zo onbeweeglijk mogelijk houden

• Geen repositie (bij breuk of ontwrichting)

• Bloeding stelpen (bij open breuk of ontwrichting)

Letsels aan het bewegings-apparaat: Wat doe je?

28

• Huidwonden

• Blaren

• Brandwonden

• Koudeletsels

• Insectensteken en tekenbeten

Letsels aan de huid

29

• Wat: beschadigingen van de huid na contact met een ruw of scherp voorwerp, hitte, enz. met twee grote risico’s:– bloedverlies

– infectierisico

• Initiator: – behandeling van schaafwonden

en snijwonden

Huidwonden: Situering

30

• Werk hygiënisch: was uw handen voor en na de hulpverlening en doe handschoenen aan

• Beperk het bloedverlies

• Reinig de wonde: met water (kraan) of HAC

• Sterk bevuilde wonde: arts raadplegen

• Bescherm de wonde: (liefst steriel) kompres, niet inklevend verband

• Controle tetanusinenting: doorverwijzen

Huidwonden: Wat doe je?

montage huidwonde verzorgen.mp4

31

• Etter ≠ wondvocht– etter: visceus slijm dat niet afdruipt (wijst op infectie)

– wondvocht: vloeibare substantie dat uit de wonde loopt (wijst op normale genezing van grote wonde)

Etter of wondvocht ?

Detailinfo: etter

32

• Ontstaan door wrijving

• Laat een blaar gesloten (infectiegevaar), tenzij ze sterk hindert of veel kans maakt om stuk gestoten te worden

• Wat doe je?– was de blaar en omgeving voorzichtig met water en zeep

– prik met een steriele naald enkele keren in de blaar en hou deze horizontaal met de huid

– druk met een kompres het vocht uit de blaar

– dek de blaar af met een verband

Blaren

33

• Wat: beschadiging van de huid (en onderliggende weefsels) ten gevolge van warmte, wrijving, straling, enz.

In de sportbeoefening hebben we vooral te maken met eerste graad brandwonden

• Symptomen:– pijn

– rode en licht gezwollen huid

• Wat doe je?– koel de brandwonde af met lauw water (15 à 20 min)

– verwijder niet klevende kledij en juwelen

– leg een vochtige doek rond de brandwonde

– laat blaren gesloten

Brandwonden

montage brandwonde verzorgen .mp4

34

• Wat: beschadiging van de huid (en onderliggende weefsels) door onvoldoende bescherming tegen extreme koude

In de sportbeoefening hebben we vooral te maken met eerste graad vrieswonden

• Symptomen: eerst rode huid, nadien, bleekgrijze verkleuring en stekende pijn, functieverlies en gevoelloosheid van de huid

• Wat doe je?– bloedcirculatie bevorderen door beweging

– gebruik een isolatiedeken (tegen verdere afkoeling)

– raadpleeg (eventueel) een arts achteraf

Koudeletsels

35

• Insectensteek– zwelling, jeuk, roodheid (soms pijn), meestal ongevaarlijk

– koel de plek af, breng nadien een insectenzalf aan

– indien levensbedreigend (bv. abnormale en ernstige allergische reactie): bel 112 en controleer bewustzijn en ademhaling

• Tekenbeet– tekenbeet is niet pijnlijk, jeuk na enkele uren

– verwijder de teek met een tekentang

– bewaar de teek in een pot ter controle op de ziekte van Lyme

– bij steek in mond- of keelholte: laat SL op ijsblokje zuigen

Insectensteken en tekenbeten

36

• Flauwte

• Neusbloeding

• Hyperventilatie

• Onderkoeling

• Hitteslag

• Vergiftiging

• Epilepsie

• Letsels aan de geslachtsdelen

• Oogletsels

Andere sportletsels

37

• Wat: kort, plots bewustzijnsverlies door een tijdelijk zuurstoftekort in de hersenen

• Oorzaken: emoties, pijn, uitputting, enz.

• Wat doe je?– leg het slachtoffer (indien normale ademhaling) in stabiele zijligging,

liefst in een verluchte ruimte

– maak knellende kledij los

– leg koude kompressen of een vochtige doek op het voorhoofd/in de nek

– bel 112 als het slachtoffer langer dan 2 minuten bewusteloos is

Flauwte

38

• Wat: bloeding uit de neus als gevolg van een slag of stoot op de neus of na een valpartij, hevig niezen, snuiten, enz.

• Wat doe je?– laat het slachtoffer zitten in ‘leeshouding’

– vraag het slachtoffer de neusvleugels dicht te knijpen gedurende 10 min en als de bloeding dan niet gestelpt is, probeer het dan opnieuw

– als het weeral niet lukt, raadpleeg een arts

– steek GEEN watten in de neus

Neusbloeding

39

• Omdat hyperventilatie niet makkelijk te herkennen is, handel je pas als het slachtoffer zelf zegt dat het hyperventileert

• Wat doe je?– kalmeer het slachtoffer op een rustige plek

– vraag om langzaam in en uit te ademen

– lukt het niet, laat blazen in een zak of in de handen

– blijf bij het slachtoffer totdat het terug normaal ademt

– bel arts/112 indien de hyperventilatie aanhoudt

Hyperventilatie

montage hyperventilatie.mp4

40

• Bij een kerntemperatuur van: 37°C = normale lichaamstemperatuur

36°C = lichte onderkoeling: bibberen, blauwe lippen, vingers en tenen, knieën, verward

34°C – 35°C = onderkoeling: versnelde AH, vertraagde HF, afname bewustzijn en verminderde motoriek en reactie

32°C = diepe onderkoeling: spierstijfheid, verminderde AH

30°C = bewustzijnsverlies: coma

28°C = hartstilstand na hartfibrillatie

• Beïnvloedende factoren: water- en omgevingstemperatuur, timing, kledij, vetmassa, leeftijd, activiteit, stroming, enz.

Onderkoeling: Wat?

41

• Lichte onderkoeling: droog het slachtoffer goed af, isolatiedeken, bedek het hoofd, lauwe drank, (arts)

• Hypothermie: – bel 112

– gebruik isolatiedeken (ledematen afzond. inwikkelen)

– controleer vitale functies

– géén externe opwarming (zoals warme douche)!

• Opgelet voor watersporters:– SL traag binnenhalen (weinig kracht en motoriek)

– horizontale redding om bloeddrukval te vermijden

Onderkoeling: Wat doe je?

42

• Risico: fysieke inspanning + felle zon + warme kleren

• Symptomen: rood aangelopen gelaat, warme huid, hoofdpijn, dorst, misselijk, verward, (eventueel) blaren, enz.

• Wat doe je?– haal het SL uit de zon, laat hem stoppen met inspanning en breng

hem in een koele omgeving/schaduw

– bel 112

– dien actieve koeling toe (koude kompressen)

Hitteslag

43

• Wat: elke stof die het organisme schade toebrengt

• Wat doe je? – bel het Antigifcentrum via 070/245 245, beschrijf wat er gebeurd is

(zie opsomming) en volg hun instructies op:

• leeftijd, gewicht en toestand slachtoffer;

• naam product en ingenomen hoeveelheid;

• omstandigheden.

– laat het slachtoffer niet overgeven en dien geen enkele drank toe

Vergiftiging

44

• Symptomen: (afhankelijk van de ernst van de aanval) staren, vertraagd reageren, lichte spierschokjes, bewustzijnsverlies, spierspasmen, urineverlies

• Wat doe je?– voorkom dat het slachtoffer zich blesseert

– steek nooit iets in de mond van het slachtoffer

– noteer de duur van de aanval en de reacties van het SL

– indien het slachtoffer bewusteloos blijft na de aanval: leg het slachtoffer in stabiele zijligging en bel 112

Epilepsie

montage epilepsie.mp4

45

• Wat doe je?– laat het slachtoffer zich ontspannen en in een comfortabele houding

plaats nemen

– koel in geval van zwelling

– laat het slachtoffer urineren

– verwijs door bij:

• blijvende pijn;

• bloedverlies bij urineren;

• verwondingen.

Letsels aan de geslachtsdelen

46

• Wat doe je?– blauw oog:

• koel de omgeving van het getroffen oog (bv. natte kompres);

• raadpleeg een arts bij gezichtsproblemen.

– letsels aan het oog:

• hou beide ogen gesloten en maak geen oogbewegingen;

• oefen géén druk uit op het oog;

• raadpleeg (oog)arts/112.

Oogletsels

47

• Alleen als hulpverlener– slachtoffer bij bewustzijn: ondersteunen of op de rug

– slachtoffer bewusteloos: Rautek

• Twee hulpverleners– slachtoffer bij bewustzijn: ondersteunen, geïmproviseerde of echte

stoel

– slachtoffer bewusteloos: Rautek

Transporttechnieken

48

• Kleefpleister (of sporttape)

• Wondpleister

• Tweedehuidverband

• Kompres

• Zwachtel of verband (techniek!)

• Steriel drukverband

• Driehoeksverband

• Isolatiedeken

• Reinigingsmiddel (uni), ook voor hulpverlener (zeeppompje)

• Ontsmettingsmiddel (uni)

• Cold pack

Eerstehulpmaterialen

49

Naast de hiervoor beschreven eerstehulpmaterialen, vul je uw eerstehulpset aan met:

• Wegwerphandschoenen

• Kleine, niet pluizige handdoek

• Kousverband

• Splinterpincet

• Tekentang

• Koortsthermometer

• Roestvrije schaar met fijne punten

• Verbandschaar

• Doosje veiligheidsspelden

Eerstehulpset (1/2)

50

• Plastiek zakjes

• Papier en potlood

• Zakmasker (reanimatie)

• Lijst met nuttige telefoonnummers

• Handleiding eerste hulp

• Steriele naalden

• GSM

• Snelle suikers

• Medicatielijst deelnemers sportkamp

• Inhoud eerstehulpset

• Paracetamol (enkel op initiatief van de betrokkene)

Eerstehulpset (2/2)

Vragen?

51

Meer info omtrent opleidingen EHBO:

Rode Kruis-Vlaanderen

www.rodekruis.be