Alexei lubimovschubert onder de sovjethamer

de

puur muziek

16.11.2011 | 20:00 | KRAAKHuiS

2

Aandacht! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen.

pRoGRAmmA uiTvoeRDeRS

mikhail Glinka (1804-1857)Introductie en variaties op een thema uit bellini’s ‘I capuleti e i montecchi’ in bes

Franz Schubert (1797-1828)vier Impromptus, d 899 (opus 90) nr. 1 in c - allegro molto moderato nr. 2 in es - allegro (scherzo) nr. 3 in Ges - andante nr. 4 in as - allegretto

PAUZE

Ferdinand Hérold (1791-1833)sonate opus 3/2 in c 1. L’amante disperato. allegro molto. 2. La consolation. Pastorale.

Franz SchubertFantasie in c opus 15, ‘’Wanderer-Fantasie’’, d 760 1. allegro con fuoco ma non troppo 2. adagio 3. Presto 4. allegro

Alexei lubimov | pianoforte

3

Mikhail GlinkaGlinka is de eerste Russische componist die grote erkenning vond in de rest van Europa. Hij is de vader van het Russische nationalisme in de muziek en ook de eerste grootmeester van de Russische opera. Hij wordt geboren in een welvarend gezin van landeigenaren en krijgt als 13-jarige in Sint-Petersburg les van de Ierse componist/pianist John Field. In 1824 geeft hij zijn muziekstudie op om amb-tenaar te worden bij het Ministerie van Com-municatie. Hoewel hij nog recitals geeft en als amateurzanger optreedt, gaat hij zich pas in 1828 definitief aan de muziek wijden. Glinka zuigt in het begin van zijn componistenbe-staan alle muziek die hij hoort als een spons in zich op. Hij is natuurlijk een geprivilegieerd man: zijn oom, die in de buurt woont, heeft een privéorkest met horigen. In de vroege werken kijken Haydn, Mozart en John Field mee over zijn schouder. In 1830 trekt Glinka naar Italië. Tijdens zijn driejarig verblijf in Italië ontmoet hij onder meer Mendelssohn en Berlioz, bezoekt hij veelvuldig de opera, dineert bij vooraan-staande personen, flirt met de jongedames en houdt nog wat tijd over om te compone-ren. Hij schrijft sierlijke muziek in de trant van zijn vrienden Donizetti en Bellini. Hij voelt zich in zijn sas met de Italiaanse operastijl en componeert heel wat pianowerken volledig in de Italiaanse stijl, zowel wat melodie als wat harmonische structuur betreft.Toch blijft het mooie liedje niet duren en wil hij iets nieuws. Na Italië trekt hij naar Ber-lijn. Glinka, de autodidact, besluit er voor het eerst formeel compositieles te nemen, bij

Siegfried Dehn. Die raadt hem aan om spe-cifiek Russische muziek te schrijven. Dat was iets nieuws, en het paste wel in de tijdgeest van de romantiek en het opkomende natio-nalisme. Zo schrijft hij de eerste echte Rus-sische opera, ‘Een leven voor de Tsaar’. Glinka had een enorme invloed op de generatie componisten na hem, waaronder Rimsky-Korsakov, Borodin en vooral Tsjaikovski.

Franz SchubertVier Impromptus opus 90, D 899Het woord impromptu komt van het Latijnse in promptu (‘gereed’, ‘bij de hand’) en duidt op een muziekstuk dat zich als een losse inval voordoet, improvisatorische elemen-ten bevat, vaak een vrije vorm heeft, maar ook als driedelige liedvorm voorkomt. De term ‘impromptu’ duikt voor het eerst op in Wenen in 1822. Een redacteur van de Allge-meine musikalische Zeitung gebruikt de term voor de omschrijving van een pianowerk van de Bohemer Jan Václav Hugo Voříšek, een vriend van Schubert. Het duurt niet lang voor de eerste generatie romantische componis-ten het idee overneemt en het verheft tot een belangrijk lyrisch-romantisch genre. Schubert componeert zijn Impromptus voor piano wellicht met een commerciële reflex in het achterhoofd of op vraag van zijn uit-gever om muziek te schrijven voor de steeds grotere markt van amateurmusici met een piano in huis. De muziek kan dan ook door een goede amateur gespeeld worden. Schu-berts uitgever Tobias Haslinger vindt de term impromptus passend voor de acht losse

ScHubeRT onDeR De SovjeTHAmeR

4

composities die Schubert hem in de loop van 1827 ter publicatie aanbiedt. Ze worden uit-gegeven als opus 90 en opus 142 postuum. Tegenwoordig zijn we er zo aan gewend de Impromptus als een cyclus gepresenteerd te krijgen, dat we wellicht opkijken dat Schubert de mogelijkheid openhield ze als vier afzon-derlijke stukken uit te geven. In een tijd waarin de concertbezoeker of cd-luisteraar er niet voor terugdeinst de zes Cellosuites van Bach of de complete Nocturnes van Chopin in één sessie tot zich te nemen, lijkt het niet meer dan vanzelfsprekend vier stukken met een gezamenlijk opusnummer als een onlosma-kelijke cyclus te beschouwen.Onbeduidende improvisaties zijn de Impromptus van Schubert echter allerminst. De vier Impromptus opus 90 componeert hij tussen de twee sets van de Winterreise door. We vinden iets van het duistere en de tragiek van die liederen terug in de pianostukjes. Kenmerkend voor zijn Impromptus is de grote verscheidenheid aan stemmingen en de grote variëteit van opbouw en vormen (rondo, menuet, variaties). Aan zijn vader schrijft hij: “De mensen vertelden me dat de toetsen zin-gende stemmen werden onder mijn handen”. De vocale aard van zijn pianomuziek is dan ook opvallend.

Wanderer Fantasie ‘’Daar waar je niet bent, daar is je geluk’’, zo eindigt Der Wanderer van Schubert, het lied dat aan de basis ligt van zijn grandioze Wan-derer Fantasie. Schuberts omvangrijke repertoire voor piano is toch wel merkwaardig te noemen. In tegen-stelling tot de meeste andere grote piano-componisten was hij zelf geen pianovirtuoos. Dat blijkt onder meer uit het ontbreken van echte bravura passages in de meeste van zijn pianowerken. Zware technische eisen worden

dus meestal niet aan de vertolker gesteld, hoewel de Wanderer Fantasie een uitzonde-ring vormt. Dat zorgt er wel voor dat Schu-berts unieke lyrische gaven op de voorgrond komen in vrijwel alles wat hij voor piano com-poneert.Op 7 december 1822 schrijft Schubert in een brief aan zijn vriend Josef von Spaun dat hij “een Fantasie voor pianoforte voor twee handen gecomponeerd had, opgedragen aan een rijke particulier”. Die rijke particulier is Emanuel Karl Edler Liebenberg, een groot-grondbezitter en amateurpianist. Hij noemt het stuk een ‘Fantasia’ omdat het een door-gecomponeerde sonate is, waarin de delen ononderbroken in elkaar overgaan. Het stuk krijgt daardoor een verhalend, fantasieach-tig karakter. Bovendien is al het thematische materiaal ontleend aan een en hetzelfde muzikale gegeven: een ritmisch motief, waarbij telkens één beklemtoonde vierde en twee onbeklemtoonde achtste noten elkaar opvolgen. Schubert had al eerder het inmid-dels beroemde staccatomotief gebruikt in het lied ‘Der Wanderer’ (D 489), op een tekst van Georg Lübeck. Vandaar de later bedachte bijnaam ‘Wanderer Fantasie’. Het werk oogst lovende recensies en in augus-tus 1828 – enkele maanden voor Schuberts dood – schrijft Robert Schumann in zijn dag-boek “Schubert wilde hier een volledig orkest in twee handen verenigen en de bezielde aan-vang is een engelenhymne tot lof van de God-heid; men ziet de engelen bidden; het Adagio is een milde reflectie over het leven en neemt er de omhulling vanaf; dan donderen fuga’s een lied van de oneindigheid van de mens en van de klanken”. Schumann en ook later Liszt herkennen het orkestrale karakter van de compositie. Schubert zelf moet eens, toen hij het stuk voor zijn vrienden wilde uitvoeren en in het laatste deel bleef steken, overeind zijn

5

gesprongen met de woorden “Das Zeug soll der Teufel spielen!” [Dat spul moet de duivel maar spelen].

Ferdinand HéroldDe klassieke muziek ontleent haar naam aan de periode van het classicisme. Binnen de muziekgeschiedenis is dat een bijzonder korte periode (ruwweg gesitueerd tussen 1750 – dood van Bach – en 1810). Het omvat hoofdzakelijk de werken van Wolfgang Ama-deus Mozart en Joseph Haydn. Ook de vroege werken van Ludwig van Beethoven vallen nog te categoriseren onder het begrip classi-cisme. Het classicisme was nochtans in oor-sprong een literaire stroming die in Frankrijk aan het eind van de 17e eeuw was ontstaan. Binnen de Franse literatuur wordt de clas-sicistische periode als één van de belang-rijkste beschouwd, en dan vooral de jaren 1660-1680. Schrijvers als Molière, Corneille en Racine springen er bovenuit. Die beweging waaiert ook in de rest van Europa uit, niet alleen in de literatuur, maar ook in de beel-dende kunst en de muziek.Merkwaardige inleiding zult u denken, ware het niet dat we met Ferdinand Hérold een Franse epigoon van het classicisme geser-veerd krijgen. Net als Londen geldt Parijs als internationaal concertpodium, waar de Weense klassieken veruit favoriet zijn. Maar Frankrijk heeft aanvankelijk weinig eigen klassieke componisten. Etienne Méhul, de gevierde operacomponist en muzikaal icoon van de Franse Revolutie, zorgt in Parijs als docent voor een kersverse nieuwe lichting componisten, onder wie Hérold, die de mos-terd halen bij Mozart, Haydn en Beethoven. Het werk van Ferdinand Hérold bevindt zich dus in het verlengde van de klassieke stijl, mijlenver verwijderd van een revolutionaire

Hector Berlioz.

Als winnaar van de Prix de Rome brengt Hérold in 1813 enkele maanden door in de Villa Medici. Daar is het ook dat jonge com-ponisten met zachte dwang richting opera gestuurd worden. In die tijd was je in Fran-kijk nu eenmaal operacomponist, of je was gewoonweg niet. Niemand vandaag kent nog Hérolds talrijke werken voor piano solo (sona-tes, caprices en fantasia’s) of zijn vier piano-concerto’s, waarbij sommigen gewagen van de ‘missing link’ tussen Mozart en Chopin.

6

Alexei Lubimov, in 1944 geboren in Moskou, geldt als een van de meest oorspronkelijke musici van zijn tijd. Zijn brede repertoire en zijn gewetensvolle instelling over muziek maken hem tot een welkome uitzondering in het hedendaagse muziekleven. Al tijdens zijn studie bij de beroemde Heinrich Neuhaus (die ook de leraar was van Emil Gilels en Sviato-slav Richter) ontwikkelde hij een passie voor zowel de barokmuziek - indien uitgevoerd op historische instrumenten - als voor 20ste-eeuwse componisten als Schönberg, Webern, Stockhausen, Boulez, Ives, Ligeti, Schnittke, Gubaidulina en Pärt. In de voormalige Sovjet-Unie gaf hij premières van veel hedendaagse composities. Ook was hij de oprichter van het festival “Alternativa”. Daarnaast richtte hij een barokkwartet op toen zijn internationale loopbaan in de jaren ‘70 van de vorige eeuw hinder ondervond van steeds verdergaande reisbeperkingen. Een en ander weerhield hem er niet van zich te ontwikkelen tot een pianist van uitzonderlijk formaat, bedreven in zowel klassiek als hedendaags repertoire, een feit waarvan zijn vele opnames getuigenis afleg-gen.Het gaandeweg verdwijnen van de politieke restricties in de jaren ‘80 gaf Alexei Lubimov gelegenheid om met talrijke optredens in Europa, Amerika en Japan toe te treden tot de rangen van de internationale toppianisten. Zo was hij solist bij de filharmonische orkes-ten van Helsinki, Israël, Los Angeles, München en St Petersburg en bij de Royal Philharmo-nic, Russian National, Orchestre Philharmo-nique de Radio France, Toronto Symphony en Deutsches Symphonieorchester Berlin met

dirigenten als Ashkenazy, Järvi, Kondrashin, Hogwood, Mackerras, Nagano, Norrington, Pletnev, Saraste, Salonen, Janowski en Tor-telier. Op het gebied van de authentieke uit-voeringspraktijk waren er optredens met o.a. Orchestra of the Age of Enlightenment, Wiener Akademie en Collegium Vocale Gent.Verder is Alexei Lubimov een toegewijd beoe-fenaar van kamermuziek, die hij samen met andere grote solisten op internationale fes-tivals ten gehore brengt. In de afgelopen sei-zoenen speelde hij onder meer met het City of Birmingham Symphony Orchestra, Rus-sian National Orchestra, Österreichisches Tonkünstlerorchester en gaf daarnaast tal-rijke recitals. Op het Salzburg Festival 2003 en in Kopenhagen was hij solist in Skrjabins ‘Prometheus’. In 2005 was hij solist bij het Orchestra of the Age of Enlightenment (Beet-hoven), Münchener Philharmoniker (Sil-vestrov), SWR Stuttgart (Pärt), Deens Nati-onaal Symfonieorkst (Pärt), Anima Eterna en RNO Moskou. In Nederland en België gaf hij de laatste jaren recitals (Antwerpen, Gent, Brugge) en was hij solist bij o.a. Koninklijk Concertgebouworkest, Koninklijke Filharmo-nie Vlaanderen, Radio Filharmonisch Orkest en de Radio Kamerfilharmonie.Van Lubimov verscheen een groot aantal opnamen voor verschillende labels, zoals Melodia, Erato, BIS, ZigZag en Sony. Ze omvatten de complete pianosonates van Mozart, verder Schubert, Chopin, Beethoven, Brahms en componisten uit de 20ste eeuw. Zijn meer recente opnamen voor ECM werden door de internationale vakpers bijzonder lovend ontvangen.

bio

7

vandaag: officiële opening van het vernieuwde Kraakhuis

vandaag opent muziekcentrum de bijloke Gent officieel het her-nieuwde Kraakhuis.deze 16e-eeuwse ziekenzaal werd tijdens de zomermaanden omge-vormd tot een perfect uitgeruste hedendaagse concertzaal.

eerst en vooral werd gezocht naar meer zit- en zichtcom-fort voor de luisteraars. daarom werden op maat gemaakte inschuifbare tribunes voorzien met inklapbare stoelen. Zo heeft elke bezoeker een goed zicht op het podium. bovendien werden alle nieuwe stoelen genummerd.

er werden ook akoestische aanpassingen gedaan aan het Kraakhuis. Zware technische investeringen zorgden ervoor dat we nu meer en gerichter licht kunnen ophangen. en u kan vooral niet naast het grote doek kijken dat zich uitstrekt over de hele lengte van 21 meter van het Kraakhuis. het 6 meter hoge doek heeft vooral een akoestische functie: door het op en neer laten kan er meer of minder akoestische resonantie gegeven worden zodat er in nog betere omstandig-heden naar de musici kan geluisterd worden. de bijloke heeft er ook meteen een kunstwerk van gemaakt. de jonge Franse kunstenares ara starck – dochter van de befaamde designer Philippe starck – ontwierp het doek op maat: in de kleuren van het Kraakhuis tekende zij verstren-gelde handen. die verwijzen naar musici die met hun handen hemelse muziek uit hun instrumenten halen maar ook naar de handen van het publiek dat applaudiseert voor al dat moois. het Kraakhuis is dus nu een gezonde concertzaal!

ZA | 19 november | jazz & Soundsjazz & sounds: een driedaagse hoogmis voor creatieve muziek in de vooruit, het conservatorium en de bijloke.

In de bijloke staat het festival in het teken van twee uiteenlo-pende invalshoeken. aan de ene kant is er de rijzende ster van de belgische jazzscene robin verheyen en zijn nieuwe project. aan de andere kant is er de canadese felle madam Lisa cay miller.

PROGRAMMA16:00 | lisa cay miller solo (piano)een reeks miniaturen gebaseerd op de kortverhalen van de britse schrijfster en nobelprijswinnares doris Lessing.

18:00 | lisa cay miller duo with Audrey chen (cello)miller als fantastische pianiste met een superbe gevoel voor harmonie en ritmiek, in duo met celliste audrey chen.

20:00 | Robin verheyen (saxofoon), Aki Rissanen (piano), Katrien baerts (sopraan) en het Kryptos Kwartetvoor de gelegenheid vroeg de bijloke aan verheyen werk te maken van een ‘klassieke compositie’. hij opteerde voor de septetformule: sax, piano, stem en strijkkwartet.

22:00 | lisa cay miller project with jean-Yves evrard (gitaar), joachim badenhorst (klarinet & saxofoon) en Audrey chen (cello)Gebruik makend van zowel nieuw geschreven werk als improvi-satievormen schildert Lisa miller met deze drie topmuzikanten aquarellen van klank. stille waters, diepe gronden… ze door-zwemt vele watertjes van de ene soundscape naar de andere.

tickets € 22 | reductie € 18, € 5 (-18)09 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

meer info: www.jazzandsounds.be

GoeD om Te weTen

Za | 19.11.11 | jazz & sounds16:00 | lisa cay miller solo18:00 | lisa cay miller duo with Audrey chen20:00 | Robin verheyen, Aki Rissanen, Katrien baerts, Kryptos Kwartet22:00 | lisa cay miller project with jean-Yves evrard,joachim badenhorst, Audrey chen

dI | 22.11.11 | 15:00cecilia bernardini & mirsa Adamivan beethoven, brahms, bartok

do | 24.11.11 | 20:00Kayhan Kalhor & madjid Khaladj ensemblePerzische liederen op gedichten van hafez en rumi

vr | 25.11.11 | 20:00carlos mena, Romina lischka, Sarah Ridy & Richard Sweeney | UITVERKOCHTKapsberger, Ferrari, dalla casa, mazzocchi, sances, rognoni, monteverdi

Zo | 27.11.11 | 15:00Symfonieorkest vlaanderen, Seikyo Kim (dirigent), pieter wispelwey (cello)ravel, Lalo, sibelius

vr | 02.12.11 | 20:00ensemble organum | UITVERKOCHToudromeinse gezangen uit de kerstliturgie

Za | 03.12.11 | 17:00 & 20:00le poème Harmonique o.l.v. vincent Dumestrecaligula: marionettenopera

Zo | 04.12.11 | 16:00deFilharmonie, clara cleymans, Thomas vandervekende schone slaapster, KIdconcert

Wo | 07.12.11 | 20:00Geri Allen & Time line Quartetjazz

vr | 09.12.11 | 20:00deFilharmonie, jaap van Zweden (dirigent), Katia en marielle labèque (piano)Poulenc, sjostakovitsj

Za | 10.12.11 | 20:00brussels philharmonic, michel Tabachnik (dirigent), eugene ugorski (viool)bartok, sibelius, schumann

Wo | 14.12.11 | 20:00Ricercar consort, oltremontanoschütz, scheidt, Praetorius

do | 15.12.11 | 20:00 | mIrYZaaLleipziger Streichquartett, pianoduo Tal & Groethuysenmendelssohn

binnenKoRT

bespreekbureau muziekcentrum De bijloke Gentj. Kluyskensstraat 2, 9000 Gentdi - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00 | za 13:00 - 17:0009 269 92 92 | tickets@debijloke.be | www.debijloke.be

v.u. | daan bauwens© | muziekcentrum de bijloke Gentinfo@debijloke.bemuziekcentrum de bijloke is mobiel dankzij het partnershipmet Gent motors (www.gentmotors.be)