Hedendaagse West-Afrikaanse kunst

Inleiding:

In de werken van onze Westerse kubisten, surrealisten en andere moderne kunstenaars, na de jaren ’80, is duidelijk te zien dat de Afrikaanse kunst en kunstnijverheid een belangrijke bron van inspiratie is geweest. Je ziet de Afrikaanse bonte kleuren en schitterende vormen overal in terug.

Pablo Picasso, Les demoiselles d’ Avignon

Zo zijn er ook allerlei gebruiksvoorwerpen, decoratie en sieraden voor de Westerse markt geproduceerd.

De typisch Afrikaanse kunst werd vroeger als exotisch en primitief gezien, maar wordt nu als volkomen modern beschouwd.

Bocar Pathe Diong, Senegal, Zonder titel, Afrika museum

Dit geldt niet alleen voor de beeldende kunst. Van verschillende Afrikaanse muzikanten worden er vandaag de dag miljoenen cd's verkocht over de hele

wereld. Afrikaanse modeontwerpers doen mee met de absolute top van de modewereld en de verhalen die ooit van vader op zoon werden doorgegeven worden nu vervangen door boeken en

films.

Beeldhouwkunst:

De West-Afrikaanse beeldhouwkunst heeft weinig meer te maken met de vereringsbeeldjes die men vroeger van hout of steen maakte.

Nilton Moreira da Silava, Yemanja, 1997, Afrika museum

Door de jaren heen hebben de Afrikaanse beeldhouwers hun stijl gemixt met die van de Westerse wereld. De West-Afrikaanse meesters hebben naam gemaakt en exposeren nu overal in Europa en de Verenigde Staten.De belangrijkste inspiratiebronnen voor de West-Afrikaanse beeldhouwkunst zijn het dagelijks leven en het verbeelden van een stukje Afrikaanse geschiedenis. De materialen waar ze mee werken halen ze uit hun omgeving.

Gerard Quenum, Benin, Afrika museum

Aboudramane, Ivoorkust, Fanfare en Folie (De Dwaze Fanfare), 1993, Afrika museum

Dit betekend echter niet dat Afrikaanse kunstenaars alleen werken maken die te maken hebben met Afrika alleen. Ze behandelen ook problemen die spelen in de Westerse cultuur, zoals afval, communicatie, luchtvervuiling, industrie, etc.

Romould Hazoume, Benin, Ear Splitting, 1996

Romould Hazoume, Benin, Hangklok, 1997

Romould Hazoume, Benin, Circulus, 1997

Romould Hazoume, Benin, L’eau, 1991

Schilderkunst:

In de West-Afrikaanse schilderkunst is het dagelijks leven de belangrijkste inspiratiebron.

He Zoul, La Panne (Pech), 1993, Afrika museum

Je ziet in schilderingen bijvoorbeeld de vrolijke kleuren van de markten terugkomen.

Cheri Cherin, Congo, Cour des Grands (gerechtshof der Groten), 2004, Afrika museum

Die schilderingen worden aangebracht op de muren in de steden. Het vormt een geheel met de straat. De ontwikkelingen die zich in de straten voordoen zijn namelijk zeer belangrijk voor de toekomst van Afrika.

Fotografie:

Ook fotografie is niet meer onbekend in Afrika. Toch zie je fotografie als kunstvorm nog niet zo veel in het Westen van Afrika. Fotografie blijft toch een soort luxe. De landen waar je ‘kunstfoto’s’ vindt zijn meestal wat rijker dan andere landen. In West-Afrika is dat voornamelijk Nigeria en Mali. Mali heeft bijvoorbeeld in 2009 zijn eigen ‘African Photography Biennal’ gehouden.

Een grootschalige expositie, die bedoelt was om fotografie dichter bij zijn inwoners te brengen.

Dago Ananias Leki, Shebeen blues

Helaas waren er voornamelijk Westerse of rijke Afrikaanse vertegenwoordigers aanwezig. Het ‘gewone’ volk had het veel te druk met werken! In West-Afrika is een fotograaf nog steeds voornamelijk degene die bruiloften vastlegt.

Film:

Na een film over Afrika door de filmproducent Jean Rouch, zijn de Afrikanen sinds de jaren ’60 zelf dit medium gaan gebruiken. In de jaren tachtig brak de West-Afrikaanse filmkunst door in de rest van de wereld door de Afrikaanse regisseurs Souleymane Cisse uit Mali en Ouedraogo uit Burkina Faso.

Ousmane Sembene. Maakte de eerste speelfilm over Franstalig Afrika: La Noire de

Maar wat is er nou zo anders aan de Afrikaanse films? In Westerse films draait het verhaal over een of meerdere hoofdrolspelers. Wat maken ze mee? Wat voelen ze? Wat gaan ze nu doen? In Afrikaanse films is het echter veel belangrijker wat er zich afspeelt tussen mensen onderling. De band die ze met elkaar hebben. Hoe die band er uit ziet, etc. Natuurlijk zitten er verschillen in films die uit verschillende Afrikaanse landen komen, maar zowel de relatie tussen mensen, als een sterk verhalend karakter hebben ze met elkaar gemeen. De neiging om in films een soort verhaaltje te vertellen komt van de Afrikaanse gewoonte om verhalen en tradities door stamoudsten aan de jongeren te vertellen. In de meeste films zie je veel natuur, langzame camerabewegingen en veel symboliek. Dat maakt het

voor ons westerlingen moeilijk te begrijpen, omdat wij de achtergrond meestal niet kennen. Een voorbeeld: wit is in het Westen vaak een symbool van reinheid, in Afrika wordt er mee verwezen naar voorouders en mystiek.

De 15 beste Afrikaanse films ooit, volgens Erna Beumers, conservator van het Wereldmuseum in Rotterdam en kenner van de Afrikaanse Cinema:

1. Borôm Saret (1963) Sembenè Ousmane (Senegal)2. Soleil O (1969) Med Hondo (Mauretanië)3. Muna Moto / l’enfant de l’autre (1976) Jean Pierre Dikongue-Pipa (Kameroen)4. Yeelen / la lumière (1987) Souleymane Cissé (Mali)5. Tabataba (1988) Raymond Rajaonarivelo (Madagascar)6. Mortu Nega / Celui dont la mort n’a pas volu (1988) Flora Gomes (Guinee-Bissau)7. Octobre (1992) Abderrahmane Sissako (Mali/Mauretanië)8. Touki Bouki / Voyage de l’hyène (1973) Djibril Diop Mambéty (Senegal)9. Wend Kuuni / Don de Dieu (1982) Gaston J.M. Kaboré (Burkina Faso)10. Nyamantosn ou la leçon des ordures (1986) Cheick Oumar Sissoko (Mali)11. Bal Poussière (1988) Henri Duparc (Ivoorkust)12. La vie est belle (1987) Mweeze N’Gangura (voormalig Zaïre/ DR Congo)13. Sankofa (1993) Haile Gérima (Ethiopië)14. Au Nom du Christ (1993) Gnoan M-Bala (Ivoorkust)15. Chikin Biznis (1999) Ntshavheni Wa Luruli (Zuid-Afrika)

Mode:

Het moge duidelijk zijn dat de Afrikaanse mode en textielkunst een rijke geschiedenis heeft. De hedendaagse Afrikaanse vrouw heeft zijn hele eigen manier van kleden. De lendendoeken worden nog steeds in alle mogelijke kleuren en motieven gebruikt. Je ziet men vaak een 'complet' dragen. Dit is een driedelige outfit met een lijfje, lange rok en een derde lap stof die rond de middel over de vorige lagen heen wordt geknoopt. Hierbij horen nog een hoofddoek van flinke afmetingen met een gevlochten ring erboven op. Een ander veel gedragen kledingstuk is de 'boubou'. een wijd kledingstuk dat men over alle andere kleding draagt. De Afrikaanse vrouwen zijn een meester in het combineren van al die aparte kledingstukken en bontgekleurde prints.De Nigeriaanse kunstenaar Alphadi gebruikt die traditionele manier van kleden en de vele prints in zijn werk. De manier waarop hij de stoffen gebruikt lijken echter erg veel op de Westerse manier van kleden. Dit is waarschijnlijk het resultaat van zijn vele projecten in Europa. Hij is een internationale ster, maar is nooit zijn Afrikaanse roots vergeten.

De vrouwen in Afrika zijn niet anders dan de vrouwen in het Westen. Zij zien er graag elegant uit, maar net zoals de mannen in onze cultuur steeds metroseksueler worden, willen de Afrikaanse mannen ook graag opvallen. In de jaren '70 veranderde de door het westen gedomineerde kledingstijl in allerlei verrassende creaties. Tegenwoordig is er in Dakar, de hoofdstad van Senegal zelfs een 'fashion-week', waardoor

Afrikaanse Modeontwerpers uit heel West-Afrika internationale bekendheid kunnen verwerven. West-Afrika heeft hiermee zijn plek in de wereld van de haute-couture verdient. Op zo'n fashion-week gaat het natuurlijk niet alleen maar over kleding. Een zeer bekende West-Afrikaanse modekunstenaar is Michael Kra. Hij ontwerpt voornamelijk schitterende Afrikaanse sieraden. Je ziet bijvoorbeeld de moderne versie van de nekringen (Dzilla), die je bij sommige traditionele stammen nog steeds tegenkomt.

Kralen

Vroeger:

Uit onderzoeken en opgravingen blijkt dat 25.000 jaar geleden de mens al verlangde naar sieraden die het lichaam mooier doen lijken. Men gebruikte steeds materialen uit hun directe omgeving. De eerste sieraden waren gemaakt van ivoren kralen en visgraten. Later gingen ze ook schelpen en koraal gebruiken. De sieraden die we uit die tijd hebben teruggevonden waren hoogstwaarschijnlijk in eerste instantie bedoeld voor bescherming tegen boze geesten of het stimuleren van geluk. Door de manier waarop Afrikaanse volkeren hun sieraden maken kan je de leden van verschillende stammen beter herkennen. Elk volk heeft zijn eigen betekenis voor bepaalde combinaties van sieraden, kralen en kleuren, die ze gebruiken bij rituelen. Als je aan typisch Afrikaanse stammen denkt, zie je meestal een beeld voor je van halfnaakte mensen met een hele hoop veelgekleurde sieraden om. Toch is het werken met kralen, zoals we die in zijn huidige vorm kennen, te danken aan de handel. Die "typisch" Afrikaanse kralen zijn bijna allemaal afkomstig uit Europa.

Nu:

Veel Afrikaanse stammen maken nog steeds schitterende sieraden. Naast zelfgemaakte glazen en porseleinen kralen worden de meeste kralen door veel Afrikaanse culturen geïmporteerd. Doordat die volkeren zoveel verschillende kralen hebben krijg je dus ook veel meer variatie in sieraden. De sieraden die nu binnen de Afrikaanse culturen worden gemaakt hebben nog steeds alles te maken met de identiteit van stamleden. Door middel van sieraden wordt vaak bepaalt of iemand tot een bepaalde stam of volk behoort. In Oost- en Zuid-Afrika draagt bijna iedereen sieraden, terwijl in West-Afrika alleen bij hoge uitzondering leden van de Koninklijke familie sieraden dragen. Sieraden staat daar dus symbool voor status. Veel kralenwerkers zijn er niet meer. Het handjevol dat nog steeds sieraden maakt, reizen rond om speciaal voor verschillende Koninklijke families om kralenwerk te maken. (voorbeeld Yoruba uit nigeria en benin)

Kunstopleidingen in West-Afrika

Inleiding:

In vergelijking met andere delen van Afrika, zijn er in West-Afrika niet zo veel kunstopleidingen te vinden, zoals wij ze in de Westerse wereld kennen. De beeldende kunst heeft vaak nog een puur functionele doeleinde binnen de Afrikaanse stammencultuur, zoals de sieraden die dienen om iemands identiteit of status te bepalen. Het zijn voornamelijk de grotere en relatief ‘rijkere’ landen zoals Nigeria en Mali, waar kunst wordt gemaakt om kunst te zijn. Vroeger:

In Afrika is het altijd de gewoonte geweest om kennis, tradities en verhalen mondeling door te geven. Dit werd altijd gedaan via een zogenoemde ‘Griotten’. Dit waren de oudsten van het dorp die een enorme schat aan kennis bezaten. Zij leerden de jongeren alles wat ze moesten weten door middel van liederen en verhalen. Hoewel veel Afrikanen naar de stad zijn getrokken, blijven de dorpen waar ze vandaan komen een groot deel van de Afrikaanse maatschappij. Als je kijkt naar het leren van de ambachten, waar de meeste kunstvormen aan ten grondslag liggen is daar geen duidelijke overgang te zien van vroeger naar nu. De woningen van de ambachtslieden staan, net als vroeger , bij elkaar aan de rand van het dorp. Dat wordt zo gedaan zodat de andere dorpelingen geen last hebben van lawaai of vieze geuren. Je hebt pottenbakkers, smederijen, wevers en andere ambachten. Dit is meestal waar de kunstenaars in wording beginnen. Ze hebben vaak een ambacht geleerd van hun ouders.

Nu:

Als je verder kijkt naar de gevestigde kunstenaars zie je vaak dat bekende Afrikaanse kunstenaars meerdere kunstopleidingen hebben gevolgd, waarvan minimaal een in hun geboorteland en een in een Westers land. Je ziet daardoor dus een duidelijke mix van Afrikaanse kunst met die van de Westerse cultuur.Ze hebben gewerkt en geëxposeerd in verschillende landen, maar verliezen nooit hun Afrikaanse ‘roots’ uit het oog.

Voorbeelden:

- Universiteit van Ibanan, Faculteit der Kunsten, …- Institut National des Arts (INA), Mali - Instut Imagine, Ouagadougou, Burkina Faso

De opleidingen zijn voornamelijk theoretisch, maar enorm uitgebreid.

Op de universiteit van Ibanan wordt het vak geschiedenis niet alleen gezien als een goede voorbereiding voor vakdocenten, maar voor welk vakgebied dan ook. Deze universiteit heeft dan ook een aantal van de meest toonaangevende Afrikanologen voortgebracht.

Institut Imagine is een instituut waar filmworkshops worden gegeven. De Afrikaanse filmmaker leren het meeste in de praktijk. Ze leven dus voornamelijk op hun talent.De workshops zijn voor jonge talenten zonder echte opleiding, professionals die hun kennis willen uitbouwen en trainers en professionals die hun onderwijskundige kwaliteiten willen verdiepen.

Uitwisselingsprojecten/interculturalisatie:

Het moge duidelijk zijn dat zowel de Westerse cultuur, als de Afrikaanse cultuur geïnteresseerd zijn om van elkaar te leren en zich te verdiepen in elkaars werelden. Interculturalisatie noemen we dat: Het mixen en uitwisselen van kennis van kunst tussen verschillende culturen.Om deze uitwisseling te bevorderen worden er het hele jaar door verschillende projecten georganiseerd waarbij Westerlingen naar Afrika gaan en andersom. Een voorbeeld hiervan is het zogenoemde Mali-project, waar ook het Instut National des Artes aan meewerkt.

Voor dit project gaan Nederlandse studenten samen met twee docenten voor een duur van ongeveer een maand naar de hoofdstad van Mali, Bamako. De studenten krijgen les in de Bogolantechniek. Een typisch Afrikaanse schildertechniek. De studenten gaan ieder met een Malinese student Bogolanschilderingen maken en geven samen les aan kinderen in Bamako. De Nederlandse studenten leren van de Malinese studenten en andersom. De kennis die ze hebben opgedaan delen ze met de lokale bevolking.

Bronnen

Websites:

http://smarthistory.khanacademy.org/assets/images/images/avignon.jpg* Afbeelding d’avignon, Pablo Picasso

http://niborama.files.wordpress.com/2011/03/7-ear-splitting.jpg* Ear spiltting van Romuald Hazoume, beeldhouwkunst

http://www.africaserver.nl/magazine.htm?taal=nl&art=a20070424162300497*Namen West-Afrikaanse fotografen

http://www.minouopdenvelde.nl/pdf/interviews/SofieKnijff.pdf* Informatie Fotografie (Artikel Sofie Knijff)

http://www.galeriesanaa.nl/kunstenaarwerk.php?wid=164&kid=2* Foto van West-Afrikaanse fotograaf Dago Ananias Leki

http://www.google.nl/imgres?imgurl=http://www.jamati.com/online/wp-content/uploads/2008/04/ousmane-sembene.JPG&imgrefurl=http://www.jamati.com/online/film/filmmaker-spotlight-ousmane-sembene-january-1-1923-june-9-2007/&usg=___zehhimWqdne5EJxFptY6lGUfqw=&h=385&w=300&sz=124&hl=nl&start=4&zoom=1&tbnid=4U53t3tXOmLWzM:&tbnh=123&tbnw=96&ei=rf3xTsviEM6XOvayyY0F&prev=/search%3Fq%3Dousmane%2Bsembene%26um%3D1%26hl%3Dnl%26sa%3DN%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&um=1&itbs=1*Foto van Ousmane Sembene.

http://www.krachtvancultuur.nl/files/nl/specials/cinema_in_africa/inleiding.html* Informatie Afrikaanse film* Top 15 van beste Afrikaanse films ooit gemaakt volgens Erna Beumers.* Informatie Inleiding West-Afrikaanse Kunstopleidingen

http://www.krachtvancultuur.nl/files/nl/specials/cinema_in_africa/burkinafaso.html* Foto op de filmset* Informatie over Institut Imagine

http://www.uiartsfaculty.net/* Website van University of Ibanan, Faculty of Arts, Informatie Kunstopleidingen West-Afrika en Voorbeelden .

http://www.kunstnomade.com/?page_id=5* Informatie Maliproject

http://www.kunstnomade.com/wp-content/uploads/2010/02/Ina_logo_beeld.jpg

* Foto INA-logo

http://www.kunstnomade.com/wp-content/uploads/2010/03/DSC039461.jpg* Groepsfoto Mali

http://www.kunstnomade.com/wp-ontent/uploads/2010/02/samenwerk_doek_grond_feb_2009.jpg* Foto eindresultaat samenwerking Mali-project

Boeken:

Oog op de wereld, Midden- en West-AfrikaGebaseerd op L’Afrique des Sables et des foretsJean-Luc A. D’asciano, Daniel Bernard, Anne Bouin, Sylvie Deraime en Bernard Nantet Uitgeverij: Selection du Reader’s Digest, ParisVertaler: Han Honders, ZuidermeerUitgeverij: The Reader’s Digest N.V. Amsterdam/Brussel, 2003 ISBN 9064076413

Bladzijde:

56, 62 en 63: Informatie Kunstopleidingen West- Afrika, Vroeger129: Informatie Inleiding Hedendaagse West-Afrikaanse kunst130: Informatie Uitwisselingsprojecten/ interculturalisatie.130 en 136: Informatie Kunstopleidingen West-Afrika, Nu132/133: Informatie Mode136: Informatie Beeldhouwkunst en SchilderkunstAuthentiek AfrikaGebaseerd op Afican EleganceEttagale BlauerUitgeverij New Holland Publishers (UK)Vertaler: Marthe PhilipseUitgeverij Konemann, KeulenISBN 9783829033770Bladzijde:

61, 62, 63 en 67: Informatie Kralen, Vroeger62, 63 en 98: Informatie Kralen, Nu en Inleiding West-Afrikaanse Kunstopleidingen

Kijken zonder grenzen, Hedendaagse kunst in het Afrika Museum, de collectie Valk en verderBeeldende kunst, Afrika, 20ste eeuwWouter WellingUitgeverij Afrika Museum Berg en Dal, 2006ISBN 9071611175Bladzijde:

51: Afbeelding Bocar Pathe Diong (http://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?

image=screen/345-9.jpg)

56: Afbeelding Cour des Grands, Cheri Cherinhttp://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?image=screen/648-6.jpg

61: Afbeelding Gerard quenum

67: Afbeelding Fabfare en Folie, Aboudramanehttp://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?image=screen/609-3.jpg

75: naam Bollo

Afbeeldingen Romuald HazoumeCirculus, blz. 90 http://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?image=screen/609-27.jpgHangklok, blz. 91 http://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?image=screen/609-30.jpgL’eau, blz. 92 http://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?image=screen/609-31.jpg

143: Afbeelding He Zoul http://afrikamuseum.cithosting.nl/fullscreenimage.asp?image=screen/609-38.jpg