Adoptiegebied Natuurgidsencursus IVN...

Adoptiegebied Natuurgidsencursus IVN 2007-2009

Sneek, januari 2009 G.W. Bosklopper

Verslag adoptiegebied Het Spoordok in Sneek 1

Zicht op het stationsgebouw in de winter, 22 december 2007.


Inhoud Bladzijde

1. Inleiding 3 2. Beschrijving gebied 4

3. Ontstaansgeschiedenis 6

3.1 Geologie 6 3.2 Bodem 8 3.3 Archeologie 10

4. Cultuurhistorie 13

5. Natuurhistorie 16 5.1 Natuur rond het begin van de jaartelling 16 5.2 Recente onderzoeken in het Spoordok-gebied 16

6. Huidig situatie 19

6.1 Huidig gebruik 19 6.2 Huidige natuurwaarden 20

6.3 De natuur door de seizoenen heen 25

7. Beheer 29 8. Toekomstige ontwikkelingen 31

Bronnen 34


1. Inleiding In september 2007 heeft het IVN Consulentschap Fryslân voor de Noordelijke regio van Nederland opnieuw een Natuurgidsencursus opgestart. Een belangrijk onderdeel van de cursus is dat de cursisten, gedurende een jaar, een terrein adopteren waarover zij informatie verzamelen. Zij stellen van hun bevindingen een rapport samen. Het adoptieterrein moet voldoen aan de volgende voorwaarden:

Het terrein ligt in de buurt van de woonplaats van de cursist; Qua grootte kan worden gedacht aan een stukje bos, een stadspark, een

ven, een flinke sloot of waterplas, een ruig stukje weiland of buitendijks land, een duingebied e.d.;

Het terrein biedt mogelijkheden voor veelzijdige waarnemingen wat betreft de zintuigen, flora en fauna en abiotische factoren;

De invloed van de mens is zodanig beperkt dat belangrijke processen in de loop van de seizoenen vrij ongestoord kunnen plaatsvinden.

Als deelnemer aan de cursus heb ik het Spoordok in Sneek met zijn directe omgeving als adoptiegebied gekozen. Dit voldoet aan de bovenstaande voorwaarden. Het aardige is dat ik vanuit mijn woonhuis aan de Fuutlaan uitkijk op het middelste deel van het gebied.

Woonhuis Fuutlaan 7

Mijn observaties beslaan de periode oktober 2007 tot en met oktober 2008. Dat kon ik deels doen omdat ik tot juni 2008 bijna dagelijks twee maal per dag door het gebied liep, ’s morgens naar en ’s avonds van het station, om met de trein naar en van mijn werk in Leeuwarden te gaan. De kennis over het gebied heb ik opgedaan op basis van literatuurstudie, de website van de Gemeente Sneek, eigen waarnemingen en gesprekken met Douwe de Groot, en Lydia Barkema. Douwe is technisch medewerker bij de Gemeente Sneek en Lydia is IVN-lid. Zij heeft, samen met Marieke van Dijk, hetzelfde gebied in de jaren 2000 en 2001 ‘geadopteerd’ en heeft daarover destijds ook een verslag gemaakt. Veel van hun onderzoeksgegevens zijn op de gemeentelijke website terug te vinden.


2. Beschrijving gebied Het Spoordok met zijn directe omgeving kan worden beschouwd als een groene long, die vanuit het Zuidwesten, vanaf het aquaduct in de Geeuw, in Noordoostelijke richting doorloopt tot aan de kern van Sneek. Het gebied bestaat uit een langgerekte waterpartij omzoomd door opgaande bomen, riet, ruigte, moerasbos en weiland. Het gebied heeft een lengte van ongeveer 1.300 m. en een breedte die varieert van 30 tot 100 m. De totale oppervlakte van het gebied is circa 8,5 ha. De hoogteligging van het gebied varieert van circa NAP - 0,20 m tot NAP - 0,90 m. De spoorlijn van Sneek naar Stavoren vormt de begrenzing aan de Zuidwest kant. Tussen het spoor en het water zijn verschillende, volkstuinen gesitueerd. Daarvan zijn er nu nog vier actief in gebruik. De overige zijn verlaten en verwilderd. Deze strook met volkstuinen is van het spoor afgescheiden door een hekwerk. Het gebied wordt aan de Noordoostkant begrensd door de woonwijk Hemdijk met de Roerdomplaan, de Fuutlaan en de Zwanenlaan. Langs een groot deel van Noordwestelijke zijde van het Spoordok loopt een halfverhard voetpad tot aan de voetgangers- en fietsbrug van de Roerdomplaan naar het station. Dit verslag heeft betrekking op het gebied dat op onderstaande situatie is aangegeven.

Situatie en begrenzing adoptiegebied


Het adoptiegebied bestaat uit een gevarieerde schakering van terreintypen.

Met open water en moerasbos

Deels verlaten moestuinen

Weiland aan de Roerdomplaan


3. Ontstaansgeschiedenis

3.1 Geologie Voor Noord Friesland, en het gebied ter plaatse van het Spoordok in het bijzonder, zijn de laatste twee geologische perioden het meest van belang. In het Pleistoceen is een brede zandformatie afgezet. Een grondsoort die relatief gemakkelijk waterverplaatsing toelaat. Deze laag is nog steeds van invloed op de waterhuishouding van het adoptiegebied. In het Holoceen is de bodem gevormd die er nu nog voorkomt. Beide perioden worden hierna wat uitgebreider beschreven

Geologische kaart van Fryslân

bron: Atlas van Nederland, deel 13: Geologie, 1985

Boren voor betonpalen tot 19 meter diep bij het Spoordok, voor de bouw van appartementen tegenover station (29-02-2008)

Jongere klei/zand

Jongere klei/zand op veen

Jongere klei/zand op veen op oudere klei/zand

7

9

4

De geologische kaart van Nederland laat zien, welke afzettingen aan of dichtbij de oppervlakte liggen.


Het Pleistoceen De geologische geschiedenis van Nederland valt uiteen in drie delen: het Paleozoïcum, het Mesozoïcum en het Kenozoïcum. Het Pleistoceen is de laatste periode van het Kenozoïkum. Deze periode begint circa 2,5 mln. jaar geleden. Uit deze periode stammen klei- en zandafzettingen uit de omgeving van Oosterhout (Breda). In het Pleistoceen werden ‘gesteenten’ door de Rijn en de Maas meegevoerd en afgezet in de delta van beide rivieren (Formatie van Kreftenheye). Door het oprukkende ijs tijdens de twee ijstijden Elsterien (ca. 450.000 jaar geleden) en Salien (ca. 150.000 jaar geleden) werd de loop van deze rivieren verlegd. Na het Salien volgde een periode waarin de zee zich terugtrok. Uit deze periode komen leem- en veenafzettingen. Tijdens het Weichselien (ca. 12.000 jaar geleden), de ijstijd die hierop volgde maar Nederland niet bereikte, verplaatste de wind enorme hoeveelheden zand over het land. Het Holoceen De afgelopen 10.000 jaar is de geologische ontwikkeling van Nederland met name bepaald door de zeespiegel rijzing, die gemiddeld 0,65 m per eeuw bedroeg. In de kustgebieden vond een constante strijd plaats tussen het land en de zee. Het gebied direct achter de kustlijn was volop in ontwikkeling. De zeespiegel bleef rijzen. 8.000 jaar geleden had de zeespiegel een hoogte bereikt die 20 meter onder het huidige niveau ligt. Het gebied, waar Sneek nu ligt, werd vanaf circa 3.600 v. Chr. met enige regelmaat door de zee overstroomd. Dat gebeurde alleen bij zeer hoog water. Op de al aanwezige veenlagen werden verschillende soorten ‘oude’ en ‘jonge’ zeeklei afgezet. Pas de afgelopen 3.000 jaar werden de strandwallen gevormd die nog in het Noordwestelijk deel van Fryslân terug te vinden zijn. Dit waren hoge zandruggen tot ongeveer 5 meter boven het zeeniveau. Door de verdere stijging van de zeespiegel brak de zee stukje bij beetje de veengebieden af die oorspronkelijk achter de strandwallen lagen. Daardoor ontstond bijvoorbeeld de Zuiderzee. De bovengeschetste geologische perioden zijn van belang voor Sneek en omgeving. In de ondergrond bij het Spoordok is het Pleistoceen zand terug te vinden op een diepte van ongeveer 10 tot 12 meter beneden het maaiveld. Op dat zand bevindt zich een veenpakket (basisveen), dat zich heeft gevormd in een situatie van zoet kwelwater dat van de hoger gelegen zandgebieden in het zuiden en oosten kwam. Op ongeveer 7 m. - maaiveld bevindt zich een dunne dekzandlaag met een dikte tot ongeveer 1 m. Dit is een Holocene getijdenafzetting. Daar bovenop zijn kleilagen en dunne veenlagen terug te vinden. Een en ander is afgeleid uit sonderingen voor ons eigen huis aan de Fuutlaan en uit het materiaal dat omhoog is gekomen bij het plaatsen van de ‘boorpalen’ voor de bouw van de appartementen ter hoogte van het spoorwegstation (zie afbeeldingen op de vorige bladzijde).


3.2 Bodem

Bodemkaart van Fryslân Bron: Atlas van Nederland, deel 14: Bodem, 1987

De bodem is het bovenste deel van de aardkorst voorzover deze door planten beworteld is, dan wel van invloed is op de bewortelde zone. Het is het deel dat onder invloed van fysische, chemische of biotische processen veranderd is. In Nederland is dat deel maximaal 1 à 2 m. In dit verslag beschouw ik als bodem de laag tot 1.20 m minus maaiveld. Sneek ligt in het overgangsgebied van klei naar veen. Volgens de bodemkaart van Nederland kan de bodem in het Spoordok-gebied worden gerangschikt onder poldervaaggronden met de code gMn83C. Deze aanduiding voor ‘knippige poldervaaggrond’ kan als volgt worden verklaard: g = kleur grijs M = mariene grond (door de zee opgeworpen) n = nat 8 = klei met meer dan 25% lutum 3 = nummer profielverloop (met een tussenlaag van niet kalkrijke, zware klei) C = kalkloos Vrijwel alle gronden uit de zee- en rivierkleigebieden zijn nog relatief jong. Hier zijn in de bodem nog geen duidelijke verschillen te vinden die zijn veroorzaakt door bodemvorming. Vandaar de naam ‘vaaggrond’. Het gebied is vrij nat. De grondwaterstanden variëren tussen 0,20 en 0,80 m - maaiveld. Het komt overeen met een Grondwatertrap II* (Gt II*) met een gemiddelde laagste grondwaterstand (GLG) van 50 - 80 cm. Het weiland langs de Roerdomplaan is nog een overblijfsel van het oorspronkelijke grasland, zoals dat bestond vóór de staduitbreiding van Sneek aan de Noordwestkant van het Spoordok. Daarom heb ik daar twee grondboringen gedaan. Het boorprofiel van beide boringen was nagenoeg gelijk.

4

21

1

22

Waardveengronden

Poldervaaggronden (kalkrijk, kalkhoudend en ondiep kalkarm)

Poldervaaggronden (overwegend kalkarm)


Het bodemprofiel ziet er als volgt uit: Maaiveld

0 Grijs, zware zavel

15

Licht grijs, knipklei, van 30 tot 50 cm,

met roest verschijnselen

60

Blauwgrijs, zware klei met humusdelen

80

Zwart, humeuze klei

95

Bruin, (riet)veen

120

De maten zijn aangegeven in centimeters.

Op het tijdstip van de boring (19 januari 2008) stond de grondwaterstand op 20 cm beneden het maaiveld. De maaiveldhoogte, bedraagt naar schatting, op basis van de topgrafische kaart, circa NAP - 0,80 m.


3.3 Archeologie Archeologie gaat vooral over de vestiging van de mens in een bepaald gebied en zijn aanpassing aan de natuurlijke omgeving. Bij de paragraaf over geologie waren we gebleven bij de periode rond 3.600 voor Christus. Door de stijgende zeespiegel kon het zoete water van de zandgronden moeilijker worden afgevoerd. Daardoor werd in de overgangszone het veenpakket steeds dikker en werd dit steeds minder toegankelijk. De omstandigheden waren te nat. Maar het kustgebied in het Noordwesten van Fryslân werd steeds beter toegankelijk. De zeespiegel steeg in die periode minder snel. Daardoor ging in dit gebied de afzetting van sedimenten (klei en zand) sneller dan de zeespiegelstijging. Het waddengebied dat was ontstaan veranderde geleidelijk in een kwelderlandschap. De geulen die het landschap doorsneden zorgden voor een natuurlijke afwatering. Zo konden zich in de loop van de tijd uitgestrekte grasvlaktes ontwikkelen. Rond 700 v. Chr. begonnen zich in dit gebied mensen te vestigen. Om hun families, vee en voorraden te beschermen tegen de winterse overstromingen, bouwden de boeren hun huizen op kunstmatige aangelegde verhogingen, terpen. Vanaf ongeveer 600 v. Chr. begonnen zich langs de kusten kwelderwallen te vormen: zandige en hoger gelegen ruggen in het landschap. Oorspronkelijk trokken deze drogere plekken bewoning aan. Daar werden aanvankelijk ook de eerste terpen opgeworpen. Vanaf circa 200 v. Chr. trok men ook naar het Zuiden. Daar bleken de randen van het veengebied nu goede vestigingsplaatsen. De veengroei was hier inmiddels op veel plekken gestopt. Stormvloeden hadden dit gebied, mogelijk via de riviermond van de Boorne, bereikt en zetten een dun kleilaagje op het veen af. Het veenoppervlak is sinds het begin van de jaartelling 1,5 tot 2 meter ingeklonken. Dit dalingsproces heeft voor het grootste deel plaatsgevonden sinds de Middeleeuwen. Kleine terpen in de omgeving van huidig Sneek De uitgestrekte weidegronden, die door de overslibbing waren ontstaan, trokken de eerste bewoners naar de randen van het veengebied. Zij wierpen hier kleine (veen)terpen op en gingen er hun vee weiden. Deze terpen waren niet zo hoog. Hoge waterstanden kwamen hier niet voor. De bewoners zorgden zelf voor de ontwatering van hun omgeving. Bovendien werden de terpen in het veengebied maar korte tijd bewoond. Na verloop van tijd vertrokken de mensen massaal uit de veenrandzone. De zee ging dit gebied weer steeds vaker overstromen. Deze overstromingen zijn ergens in de tweede eeuw begonnen en troffen grote delen van het veenrandgebied. Zo’n 100 jaar later herstelde het natuurlijke evenwicht zich. De veengroei liep door tot de zesde of zevende eeuw na Chr. De structuur van Sneek is een afspiegeling van de waterstaatkundige mogelijkheden en beperkingen tijdens de twaalfde en dertiende eeuw. Vóór de twaalfde eeuw was de afwatering vanuit het Zuidelijk achterland noordwaarts gericht. Via de Oude Ee en de latere Franekervaart richting Middelzee. Rond die tijd ontstond ook het dorp Sneek bij de kerkterp van Sint Maarten. Sneek lag op een strategische plek aan de monding van de rivier het Ges. Deze rivier gaf toegang tot het ontginningsgebied ten Zuiden van Sneek Een ontdekt slotenpatroon uit de Middeleeuwen wijst op die ontginning vanuit het kleigebied en op landbewerking in het veengebied. De ontwatering van het veen veroorzaakte echter een enorme oxidatie en inklinking. In combinatie met de opslibbing van de Middelzee, de diepe inham van de Noordzee, leidde dit tot een aanzienlijke wateroverlast: het water kon niet meer op een natuurlijke manier afvloeien.


Bovendien was dit gebied niet bedijkt en lag dus onbeschermd tegen de sterke kracht van het water. Tijdens hevige stormen aan het einde van de twaalfde eeuw werd de slappe veengrond losgeslagen. Zo ontstonden de meren, zoals het Sneekermeer en de Goengarypsterpuollen. De invloed van de zee in deze omgeving nam opnieuw sterk toe, vooral tijdens storm-vloeden. De Middelzee die tot dicht bij Sneek reikte, zette een nieuwe kleilaag af. Het veen raakte daardoor verzilt. Veel van de nieuwe landbouwgrond werd zo onbruikbaar. De overslibbing van de veenrand ging door tot aan de oudste bedijkingen rond het jaar 1.200. Als gevolg van dijkdoorbraken overstroomde het gebied zo nu en dan, waarbij opnieuw kei werd afgezet. De totale dikte van het kleipakket is nu zo’n 0,50 tot 1.00 m. Om het gebied beter te beschermen tegen de zee besloot men met de aanleg van dijken een aantal polders te maken. Deze werden de hempolders genoemd, omgeven door hemdijken (zie onderstaande afbeelding).

Overzichtkaart van de polders bij Sneek rond 1200 na Chr. Bron ‘Binnendiken en slieperdiken yn Fryslân’ (Rienks en Walther 1954)

Daarnaast werden door heel Fryslân nieuwe waterwegen gegraven, o.a. omdat de Middelzee door opslibbing onbruikbaar werd als route voor de scheepvaart. Door de ligging van Sneek aan de zuidelijke hemdijk van Scherhempolder en aan diverse waterwegen, werd haar positie nog gunstiger dan daarvoor. Daardoor kwam de handel tot bloei en kreeg Sneek de kans om van hoofddorp uit te groeien tot stad. Op de afbeelding op de volgende bladzijde kun je zien dat de Hemdyk vanaf IJlst, vanuit het Zuidwesten, Sneek binnenkomt en de stad weer verlaat als de Griene Dyk langs het Sneekermeer.


Oorspronkelijk landschap en cultuurhistorie rond Sneek

Het gebied, waar zich nu het Spoordok bevindt, lag oorspronkelijk ingeklemd tussen de ‘Hemdijk’ en de afwateringssloot de Geeuw. Het lag aan de rand van de Middelzee. Het gebied is eeuwenlang beweid door de bewoners van de terpen en hoger gelegen gronden in het kweldergebied. Na de indijkingen werd het gebied verkaveld. Daarbij werd veelal aangesloten bij de natuurlijke kreken en prielen. Zo ontstond er een onregelmatige blokverkaveling. Het weiland langs de Roerdomplaan is nog een relict van het grasland dat er vóór de bouw van de wijk Hemdijk nog lag.


4. Cultuurhistorie

Aanleg spoorverbinding Sneek- Stavoren Het grasland op de plek van het Spoordok is ook na de bedijkingen in de 13e eeuw enige eeuwen lang in agrarisch gebruik geweest. Totdat rond 1880 werd besloten de spoorlijn van Leeuwarden naar Sneek door te trekken naar Stavoren. Om die spoorlijn te kunnen aanleggen werd grond gebruikt uit de naastliggende weilandpercelen. Daardoor ontstond er een langgerekte waterpartij van ruim één kilometer die het Spoordok werd genoemd. Op 28 november 1895 werd de spoorverbinding Sneek - Stavoren in gebruik genomen. Peter Karstkarel vermeldt daarnaast nog in zijn boekje ‘van historisch groen naar Burgemeester Rasterhoffpark Sneek’ (2005) dat “in de jaren -1880 heel optimistisch een begin was gemaakt met het graven van een kanaal. Het bedrijfsleven van Sneek en hun medestanders meenden dat de ontwikkeling van Sneek en de Zuidwesthoek met de aanleg van de spoorverbinding weliswaar een impuls kreeg, maar dat deze ondersteund diende te worden met een kanaal van Sneek naar Stavoren. Er kwam niet voldoende financiering voor, maar zowel bij Sneek, met het Spoordok, als bij IJlst liggen kanaalfragmenten als sporen van deze ambities”.

Situatie Spoordok in 1932, ongeveer 30 jaar vóór de aanleg van de wijk Hemdijk

Zwembad in het Spoordok Het water van het spoordok bleef opvallend helder. Dit als gevolg van het kwelwater dat vanuit de hogere zandgronden hier omhoog kwam. Daarom deed het van 1889 tot 1937 dienst als zwembad. Het zwembad werd in dat laatste jaar verplaatst naar het burgemeester De Hooppark. Vervolgens deed dit Noordoostelijke deel van het Spoordok 's winters nog dienst als ijsbaan. Maar op de plaatsen waar het kwelwater naar boven kwam, vroor het water niet of moeilijk dicht.


Zwembad in het Spoordok Noordoostelijk deel van het Spoordok als zwembad

In 1931 werd het wandelpad naast het spoordok aangelegd. Deze kwam indertijd uit op de oude weg naar IJlst.

Wandelpad langs het Spoordok

Natuurbescherming en actiecomité In 1935 attendeerde de Vereniging voor Dierenbescherming de gemeente erop dat er iets met het Spoordok moest gebeuren met het oog op nestelende vogels. Door fosfaat-vervuiling en vanwege overlast van rondhangende jeugd werd de omgeving voor deze broedende vogels er niet beter op.

Lange tijd gebeurde er niets, maar in 1969 werd er weer actie ondernomen. Nu door een aantal inwoners van Sneek die het Actiecomité Behoud Spoorwater oprichtten. Dit comité werd aangevoerd door de biologen dr. Jan P. Otto en Douwe van de Ploeg uit Sneek. Zij stelden vast dat de natuurwaarden van het Spoordok zo belangrijk waren voor Sneek dat die behouden moesten blijven.


De grootste zorg van het Actiecomité Behoud Spoorwater was het dichtgroeien van het Zuidwestelijke deel van het spoordok door riet. Jan P. Otto schreef hierover op 10 oktober 1974 in het Sneeker Nieuwsblad: ”Nog is het Spoorwater een mooi natuurgebied, maar als er niet wordt ingegrepen, zal het zuidwestelijke deel over tien jaar een moeras zijn, waar de bruine ratten welig zullen tieren ten ongerieve van de bewoners van de nieuwe woonwijk”.

De gemeente onderschreef de visie van het Actiecomité. In de winter van 1979 werd het Spoordok uitgebaggerd en het riet afgesneden, zodat een betere doorstroming werd bereikt.

Fiets- en loopbrug Sinds het najaar van 1986 ligt over het spoordok een fiets- en loopbrug waardoor scholieren en wijkbewoners een veilige en korte verbinding hebben met het centrum en het station. Protesten uit de omgeving leidden ertoe dat de brug zo laag is dat hij vanaf de weg nauwelijks zichtbaar is. Een compromis was wel dat een deel enigszins verhoogd werd aangelegd, zodat ’s winters, met ijs, de schaatsers er onderdoor kunnen. De brug is vijf meter breed en vijftig meter lang.

Fiets- en loopbrug over het Spoordok. Op voorgrond bramen en uitgebloeid Fluitenkruid, mei 2008.


5. Natuurhistorie

5.1 Natuur rond het begin van de jaartelling Bij opgravingen aan de Stadsrondweg in 2001 is uit de analyse van grondmonsters gebleken dat in de veenrandzone, zoals die in paragraaf 3.3 is beschreven, meer dan 110 verschillende plantensoorten voorkwamen. Een groot deel van de aangetroffen plantensoorten valt onder de categorie wateren oeverplanten. Bijvoorbeeld soorten als Riet, Kattenstaart, Watermunt, Eendekroos, Lisdodde en Grote boterbloem. Maar ook werden soorten aangetroffen als Galigaan, Heen, Mannagras en Glanzende hoornbloem. Daarnaast werden 25 soorten graslandplanten gevonden zoals Beemdgras, Raaigras, Bosbies en Rood zwenkgras. Daartussen ook bloemen als Brunel, Koekoeksbloem, Sint-janskruid en Ogentroost. Het grootste deel van de aangetroffen planten heeft zoet water nodig om te kunnen overleven. Dat wijst erop dat het water in deze omgeving overwegend zoet moet zijn geweest. Zo’n 20% van de gevonden planten kan ook brak water verdragen. Dit zijn bijvoorbeeld Strandmelde, Zeeweegbree en Kweldergras. Bij het botanisch onderzoek zijn helemaal geen resten van bomen gevonden. De omstandigheden waren waarschijnlijk te nat. Het was vooral de combinatie nat zout (in de kwelder) of nat en zuur (in het veen) die boomgroei tegenhield.

5.2 Recente onderzoeken in het Spoordok-gebied De afgelopen jaren hebben er, in opdracht van de gemeente Sneek, twee onderzoeken plaatsgevonden naar de natuurwaarden in het Spoordok-gebied. Het eerste in 2002 door Nieuwland Advies uit Wageningen naar de natuurwaarden van het voormalige rangeerterrein ten Zuidwesten van het station. Het tweede in 2003 door het ecologisch onderzoeksbureau Altenburg & Wymenga voor een ecologische beoordeling van het stationsgebied en Spoordok in Sneek. De resultaten van deze onderzoeken worden hierna op hoofdlijnen besproken. I. Natuurwaarden voormalig rangeerterrein bij het station Het gebied dat Nieuwland Advies in 2002 heeft onderzocht ligt aan de Zuidoostkant van het spoor en loopt tot aan de Stadsrondweg. Flora De plantensoorten die zijn gevonden duiden deels op droge, voedselarme omstandigheden (Hazenpootje, St. Janskruid) op veelal zandige bodems. Op plaatsen waar de bodem verdicht is door betreding zijn plantensoorten aanwezig als Weegbree, Viltkruid, Trekrus, Fraai duizendguldenkruid en Zandblauwtje. Aan de andere kant komen er plantensoorten voor die het beste gedijen onder matig voedselrijke omstandigheden zoals Rietgras en Fluitenkruid en ruigtkruiden als Grote brandnetel en Akkerdistel. Door het ontbreken van beheer steken op diverse plaatsen struweel en bos de kop op. Fauna Bij het onderzoek zijn alleen de waargenomen vlinders genoteerd. Dit waren: Atalanta, Bruin zandoogje, Distelvlinder, Icarusblauwtje, Klein koolwitje, Kleine vos, Landkaartje, Oranjetipje en Zwartsprietdikkopje.

Een van de conclusies is dat de relatie tussen het voormalige rangeerterrein en het Spoordok zeer beperkt is omdat de biotopen sterk van elkaar verschillen: het Spoordok voedselrijk en nat, het rangeerterrein voedselarm tot matig voedselrijk en droog (heel lokaal ook nat).


II. Ecologische beoordeling van stationsgebied en Spoordok Het bureau Altenburg & Wymenga (A&W) heeft in 2003 een veel bredere inventarisatie gedaan over de hele lengte van het Spoordok, aan weerszijden van de spoorlijn. Aanleiding was de Structuurschets Stationsgebied Sneek, de voorgenomen nieuwbouw aan het Spoordok, tegenover en ten Noordoosten van het station en plannen voor her- en nieuwbouw langs de Zuidwesthoekweg, richting IJlst.

Flora Langs de oever van het Spoordok is plaatselijk een brede rietkraag aanwezig. Op een aantal plaatsen komt spontane natte rietvegetatie voor met Riet, Moeraswalstro, Wolfspoot en Watermunt. Langs de oevers troffen de onderzoekers plaatselijk Grote ratelaar en Kleine watereppe aan. Op een aantal plaatsten troffen ze ook Zwanebloem aan.

Plaatselijk een brede rietkraag

De bosstrook tussen de volktuinen en het water kan worden gekarakteriseerd als een Elzenbroekbos. Delen daarvan zijn sterk verruigd. De kruidlaag wordt hier gedomineerd door soorten als Koninginnekruid, Haagwinde en Harig wilgenroosje. Ook komen er de typerende soorten van natte bossen voor als Gele lis, Bitterzoet, Moeraswalstro en Riet. De boomlaag bestaat voornamelijk uit Schietwilg, Grauwe wilg en Zwarte els. In het bosje langs de spoorlijn komen de Gewone es, de Iep en de Ruwe berk voor. De kruidlaag langs het bosje en langs de verwilderde volkstuinen wordt gedomineerd door de Braam. Tijdens het onderzoek werden ook een paar exemplaren van de Brede wespenorchis gevonden. Rond de volktuinen zijn bijzondere soorten aangetroffen als Gewone vogelmelk en Grote kaardenbol. In de ruige vegetaties werden algemene soorten aangetroffen als Akkerdistel, Speerdistel, Gestreepte witbol, Groot en Klein hoefblad en Heermoes.


Vogels Tijdens de inventarisatie zijn door de medewerkers van A&W in totaal 38 soorten broedvogels waargenomen. Het gaat vooral om algemene soorten die voorkomen in moeras, open water, struweel en bos. Daarnaast zijn in het goed ontwikkelde struweel soorten aangetroffen als Braamsluiper, Spotvogel, Grasmus en Nachtegaal. Van de bosvogels kunnen Grote bonte specht en Ransuil als bijzonder worden aangemerkt. In het Spoordok komen ook diverse moerasvogels voor. Aangetroffen zijn Sprinkhaanzanger, Blauwborst en Rietzanger en Kleine karekiet. Deze moerasvogels zijn vooral in de Oostelijke rietoever van het Spoordok terug te vinden. Trek-, winter- en watervogels Het gebied biedt vooral ruimte aan zangvogels en eenden in de trek- en winterperiode. De eenden die het meest worden aangetroffen zijn Wilde eend, Kuifeend en Tafeleend. Af en toe ook Nonnetjes. Andere veel voorkomende watervogels zijn Aalscholver, Meerkoet, Waterhoen en Fuut. Ook komen in het gebied lijstersoorten als Koperwiek, Kramsvogel en Zanglijster voor. Twee bijzondere vogelsoorten die het hele jaar in het gebied zijn te vinden zijn de Boomvalk en de IJsvogel. Amfibieën en reptielen In het Spoordok zijn in het voorjaar van 2003 alleen algemene amfibieën waargenomen, zoals de Gewone pad en de Grote groene kikker. Mogelijk komen er ook de Kleine water-salamander en de Bruine kikker voor. In het verleden is de Ringslang in het Spoordok waargenomen. Tijdens het onderzoek niet. Ook andere reptielen zijn niet gevonden.

Vissen Tijdens het onderzoek door A&W is met bemonstering een goed beeld verkregen van de verschillende vissoorten die in het Spoordok voorkomen. Er zijn elf soorten gevangen. De Bittervoorn is de meest bijzondere vangst. Verder zijn o.a. Vetje, Paling, Brasem, Blankvoorn Ruisvoorn, Baars, Karper en Tiendoornige stekelbaars gevonden.

Zoogdieren Vooral de vleermuizen zijn door A&W uitgebreid geïnventariseerd. De aangetroffen soorten zijn Watervleermuis, Gewone en Ruige dwergvleermuis en Laatvlieger Overige Zoogdieren Tijdens de veldbezoeken zijn langs de spoorlijn op het rangeerterrein uitwerpselen van Vos en Bunzing gevonden. Verder zijn er vallen in de (riet)oevers geplaatst om muizen te vangen. Er zijn vier soorten gevangen, te weten Gewone bosspitsmuis, aardmuis, Veldmuis en Bosmuis.

Overige soortgroepen In het gebied zijn acht soorten libellen aangetroffen. De Zwervende heidelibel is daarvan de meest bijzondere. Andere libellen die werden gevonden zijn Lantaarntje, Vuurjuffer, Paardenbijter, Blauwe glazenmaker, Gewone oeverlibel, Zwarte heidelibel en Steenrode heidelibel. Naast de vlindersoorten die Nieuwland Advies in 2002 heeft waargenomen heeft A&W nog de volgende soorten kunnen onderscheiden: Resedawitje, Groot koolwitje, Klein geaderd witje, Citroenvlinder, Kleine vuurvlinder, Bont zandoogje, Argusvlinder, Dagpauwoog en Hooibeestje.


6. Huidige situatie 6.1 Huidig gebruik

Het Spoordok met zijn naaste omgeving is een aantrekkelijk gebied voor de buurtbewoners om er te wandelen, hard te lopen of er hun hond uit te laten. Van het eerder genoemde wandelpad, aan de Noordwestkant van het water, wordt dan ook intensief gebruik gemaakt. Hoewel een wandelpad, fietsers vinden het eveneens een mooie route om naar de stad of het station te gaan. Op plaatsen waar de gemeente (in het verleden) banken heeft geplaatst vinden jongeren het fantastisch om daar rond te hangen en bij te praten. Dat brengt dan wel enige vervuiling met zich mee van bier- en frisdrankblikjes, bierflesdoppen, wietzakjes, chipszakjes e.d. Tijdens de jaarlijkse avondvierdaagse is het Spoordok een vast onderdeel van de wandelroute.

Van de volkstuinen aan de Zuidoostzijde van het Spoordok zijn er nog vier in gebruik. Voor de andere tuinen is blijkbaar geen belangstelling meer. Het kan zijn dat de Nederlandse Spoorwegen/Prorail de tuinen niet meer verhuurt nadat de huur wordt opgezegd. De afgelopen zomer heeft een zwerver dankbaar gebruik gemaakt van een ongebruikt en vervallen tuinschuurtje. Ook heeft deze in en achter de begroeiing van bramen aardig wat zwerfvuil achtergelaten. Dat geldt overigens ook voor de voormalige tuinhuurders. Achterop de verlaten tuinen, overwoekerd door bomen en planten, hebben die veel puin, planken, golfplaten, landbouwplastic, glas, roestige kruiwagens e.d. laten liggen. Het schelpenpaadje langs de afrastering, voor de afscheiding tussen het spoor en de volkstuinen, wordt vooral nog gebruikt door degenen die groenten en bloemen kweken op hun moestuin. Ook een enkele hondenbezitter struint hier soms nieuwsgierig rond. De verwilderde tuinen vormen een prachtige speelplek voor de jeugd. In het bosje, helemaal aan het eind van het paadje, bevinden zich nog restanten van een boomhut in een forse Ruwe berk. Tot voor enkele jaren werd het Spoordok nog als viswater verpacht aan een beroepsvisser. Die is inmiddels met pensioen. Er mag nu vrij gevist worden. Sportvissers zijn er in de zomer dan ook regelmatig aan de walkant te vinden. Wanneer er in de winter ijs op het Spoordok ligt, zoals in de kerstvakantie 2008-2009 het geval was, dan vinden vele schaatsers hun weg naar dit prachtige stukje Sneek. Vooral de (jongere) bewoners uit de Hemdijkbuurt en uit het centrum. In het weiland aan de Roerdomplaan werden gedurende 2007 nog geiten, schapen, een paar pony’s en een ezel in het ingeschaard. In 2008 lag deze hoek land er ongebruikt bij. Ook werd er in 2008 niet gemaaid.


6.2 Huidige natuurwaarden Twee gebieden In de periode van oktober 2007 tot oktober 2008 ben ik op gezette tijden, aanvankelijk éénmaal in de twee weken, later met wat grotere tussenpozen door het gebied gelopen en bewust gekeken naar de natuurverschijnselen die mij opviel. Ondanks dat ik normaal ook bijna dagelijks langs het wandelpad liep ben ik juist door de cursus bewuster naar de natuur in het Spoordok gaan kijken. Ik heb tijdens mijn rondes veel foto’s gemaakt, me vooral gericht op wat ik op dat moment zag en beleefde. Ik heb bijvoorbeeld geen specifieke ‘meterhokken’ in detail geïnventariseerd op aanwezige planten en bodemleven en niet het waterleven bestudeerd. Hierna beschrijf ik ‘mijn natuur’ in de vorm van een opsomming. Voor de bomen, struiken, planten en grassen splits ik die op naar twee gebieden: 1. het gebied langs het wandelpad aan de Noordwestzijde van het water; 2. het gebied tussen het water en het spoor, aan de Zuidoostzijde. Deze splitsing maak ik omdat de groeiomstandigheden in beide delen van elkaar verschillen. Overigens is de gradiënt in het Zuidoostelijk gebied vrij groot. Deze loopt van laag en nat aan de kant van het water, naar relatief hoog en droog aan de kant van het spoor. Voor de vogels maak ik alleen onderscheid tussen watervogels en overige vogels. Voor de ‘overige natuur’ maak ik geen onderscheid. Soorten die ik niet kende heb ik gedetermineerd of opgezocht in een gids.

Langs het wandelpad Bomen Struiken Planten Grassen

Canadese Populier Gelderse roos Boterbloem Beemdlangbloem

Es Hazelaar Brandnetel Engels raaigras

Esdoorn Hondsroos Fluitenkruid Gestreepte witbol

Lijsterbes Kamperfoelie Grote lisdodde Kropaar

Paardekastanje Krent Haagwinde Rietgras

Plataan Meidoorn Hondsdraf Ruwbeemdgras

Ruwe berk Sleedoorn Kleine veldkers Straatgras

Schietwilg Sneeuwbes Kleine watereppe Timoteegras

Treurwilg Spaanse aak/ Veldes-

doorn

Paardebloem Veldbeemdgras

Waterwilg Vlier Paarse dovenetel

Zwarte els Pinksterbloem

Ridderzuring

Riet

Rode klaver

Vogelmuur

Witte klaver

Zevenblad


Vijverrand met Boterbloem, Rietgras en Kropaar

Kropaar

Grote lisdodde Haagwinde

Paarse dovenetel en Kleine veldkers Paardebloemen tussen Hondsdraf


Tussen water en spoor Bomen Struiken Planten Grassen

Hoog en droog

Blauwspar Egelantier Akkerdistel Gestreepte wilbol

Canadese populier Gele brem Akkerhoornbloem Gewoon reukgras

Douglasspar Gewone braam Boerenwormkruid Grote vossenstaart

Es Kamperfoelie Bosvergeet-mij-nietje Kropaar

Esdoorn Meidoorn Canadese guldenroede Kweekgras

Fijnspar Struikheide Gewone rolklaver Straatgras

Lijsterbes Vlier Gewoon biggekruid Veldbeemdgras

Paardekastanje Vogelkers Gewoon duizendblad

Ruwe berk Grootbloemige muur

Zomereik Grote ereprijs

Hazenpootje

Heermoes

Herderstasje

Hondsdraf

Klein kruiskruid

Kleine veldkers

Kruipend zenegroen

Leeuwentand

Lidrus

Lupine

Madeliefje

Paarse dovenetel

Ridderzuring

Smalle weegbree

Speenkruid

Vlasbekje

Vogelmuur

Wilde bertram

Witte dovenetel

Laag en nat Appel Gewone braam Bitterzoet Gestreepte witbol

Es Gewone liguster Boterbloem Rietgras

Grauwe wilg Meidoorn Brandnetel Liesgras

Lijsterbes Vogelkers Canadese guldenroede

Ruwe berk Gele lis

Schietwilg Gewone veldbies

Waterwilg Grote kaardenbol

Zwarte els Grote lisdodde

Haagwinde

Harig wilgenroosje

Kleefkruid

Kruipende boterbloem

Paardebloem

Pitrus

Riet

Reuzenbalsemien

Reuzen berenklauw

Veldzuring

Wilgenroosje

Zevenblad


Bosvergeet-mij-nietje Witte dovenetel

Kruipend zenegroen Vlasbekje

Reuzenbalsemien Gewone rolklaver

Bitterzoet Hazenpootje


Vogels Watervogels Overige vogels

Aalscholver Boomkruiper

Blauwe reiger Ekster

Fuut Fitis

Kuifeend Gaai

Meerkoet Grauwe vliegenvanger

Tafeleend Groenling

Waterhoen Grote bonte specht

Wilde eend Heggenmus

Houtduif

Huismus

IJsvogel

Kauw

Kleine karekiet

Kleine rietzanger

Koekoek

Kokmeeuw

Koolmees

Kraai

Kwikstaart

Merel

Pimpelmees

Ransuil

Roodborst

Scholekster

Spreeuw

Staartmees

Stormmeeuw

Tjiftjaf

Turkse tortel

Vink

Winterkoning

Zanglijster

Zwarte kraai

Wilde eenden op de ‘eendeboom’ Reiger wacht op zijn prooi


Oude koolmees voert jong Aalscholver droogt zijn vleugels

Zwarte kraai in witte boom Kuifeenden zonder verrekijker

6.3 De natuur door de seizoenen heen

Herfst 2007 De herfst van 2007 is, wat het weer betreft, vrijwel normaal, met temperaturen tussen + 20 en - 4º Celsius. Oktober was een redelijk droge maand met niet al te veel harde wind. Tot in november droegen veel bomen nog blad. De afgevallen bladeren bleven vrij lang liggen. Er leek wel meer blad te liggen dan andere jaren. Dus genieten van de mooie kleuren. De herfst is de periode van de paddestoelen. De soorten die ik gezien heb zijn Geschubde inktzwam, Gewone anijschampignon, Gewone zwavelkop, Vliegenzwam en Zwartwordende bovist. Veel vogels zijn er nog en zullen er de komende winter ook wel blijven. De Wilde eenden zitten nog lekker op de ‘Eendeboom’, de vijftien paartjes Kuifeenden dobberen voornamelijk in het gedeelte van het Spoordok, ten Noordoosten van de brug, achter het station. Pimpelmees en koolmees zijn veelvuldig te zien. En ook het Winterkoninkje, schiet tussen te takken van de struiken door. De Aalscholvers zitten nog graag boven in de kale elzen aan de spoorzijde van het water. Het maximum dat ik tel is veertien. Zo nu en dan nemen ze een duik om een visje te verschalken. De Blauwe reiger zit stil in ondiep water en wacht ook tot er een vis voorbijkomt die hij uit het water kan slingeren.


Winter 2007-2008 De winter van 2007-2008 is zacht. Van 11 december tot en met 24 december is het vrij koud winterweer. Vóór die tijd heeft het nog stevig geregend. Het weiland stond plas-dras. Met hun hoge piepgeluid wipt een paartje Staartmezen van tak tot tak. Op 22 december zakt het kwik ’s nachts tot bijna -10º C. Vooral de bomen en het riet raken daardoor wit berijpt. Op het Spoordok ligt een dunne laag ijs, te dun om op te schaatsen. Dat geeft schitterende plaatjes. Een Zwarte kraai steekt nu strak af tegen het wit als hij in een boom neerstrijkt. Eksters zitten in groepjes bij elkaar. Merels wroeten in het gras en tussen verdord blad dat bevroren op het wandelpad is blijven liggen, op zoek naar nog een beetje voedsel. De koolmezen en pimpelmezen zijn gebleven. Na de vorstperiode komt een eerste aalscholver weer terug. Het ijs smelt snel en Wilde eend, kuifeend en tafeleend zoeken de open plekken in het water snel op. Er vliegt een zilvermeeuw over. De Blauwe reiger is er ook weer. Januari is uitzonderlijk zacht en nat. In het Noorden valt er plaatselijk 80 mm. Februari is zacht en erg zonnig. Op de helft van de maand is er al weer een paartje van de Fuut en staan de Sneeuwklokjes in bloei. Ik heb de Grote bonte specht nog niet gezien maar wel gehoord. Van de Vlier zijn de bladeren al, van de Populier staan de knoppen op uitbarsten. De katjes van de Elzen zijn open en stuiven al flink. Het valt me op dat veel vogels in paartjes bij elkaar zitten. Ik tel veertien paar Kauwen, allemaal in één boom. Op de eerste dag van maart zorgt zeer zware wind uit het Noordwesten ervoor dat een grote Schietwilg geknakt over het Spoordok valt. Deze blijkt aangetast door de Boktor. Lente 2008 De lente begint met een periode van neerslag. Vaak nog in de vorm van sneeuw. April is een zachte en droge maand, terwijl mei uitzonderlijk warm is met maxima van rond de 25º C. De eerste tien dagen van mei zijn in 100 jaar niet zo zonnig geweest. Begin mei zie ik vanuit ons huis plotseling een IJsvogel op een tak van een struik langs de vijver zitten. Hij duikt en pikt een visje uit het water. De Koekoek heeft zich inmiddels gemeld. Veel vogels zie je vliegen met takjes in hun snavel. Ook de Grauwe vliegenvanger bouwt zijn nest. De pimpelmezen leggen al vlug eieren in het nestkastje aan de boom, tegenover ons huis. Een paar Grote bonte spechten hakt er flink op los, om de beurt. De zangvogels doen hun uiterste best. Tjiftjaf en Fitis hoor je wel maar zie je nauwelijks. Koolmees, Winterkoning, Zanglijster, Vink en ook de Roodborst zijn duidelijk aanwezig als ik ’s morgens via het wandelpad naar het station loop. Later leer ik ook de geluiden van Kleine karekiet en Kleine rietzanger onderscheiden. In de loop van mei zwemmen er verschillende paartjes Futen met grijs gestreepte jongen. Per paar maar twee of drie. Dan de Wilde eenden, die produceren ‘reigervoer’. Bij één paar tel ik elf donsjes. Daarvan blijven er uiteindelijk maar vier over. Bij andere paren zelfs minder. Ook de Meerkoeten en Waterhoentjes zwemmen met jonge kuikens. In de laatste week van mei zie ik de Pimpelmezen niet meer aan en af vliegen met luizen, rupsjes en insecten om hun jongen te voeren. De jonge vogels zullen dus hun nest hebben verlaten. Langs het wandelpad zit een oude koolmees in een boom haar jong nog bij te voeren. Groene kikkers hangen kwakend in de sloot op het kroos en de Waterpest. Veel bloemen staan eind april al in bloei: Hondsdraf, Paarse dovenetel, Witte dovenetel, Ereprijs, Gewone rolklaver, Kruipend zenegroen en in het riet de Gele lis. Het Fluitenkruit heeft een tijdlang de overhand in de bermen en in het grasveld rond de vijver gehad, maar is nu al op zijn retour. De kleine zaadbekertjes worden zichtbaar. Het zevenblad, dat wij in onze tuin proberen uit te roeien, bloeit nog wel met zijn spierwitte schermbloemen.


De bomen zitten in de loop van mei nu allemaal fris groen in het blad. Een struik als de Krentenboom staat al vroeg in bloei. De perenbomen langs het fietspad, net na de brug over het Spoordok, bloeien dit jaar zeer uitbundig. Die hebben eind april hun sterkste bloei al gehad.

Bloesem perenbomen verwaait al weer Bloeiende Vlier De Vlier en Vogelkers volgen als snel en nog wat later Meidoorn en Gelderse roos. Eind mei staat ook de Hondsroos te pronken met zijn tere, roze bloemen. Juni is warm, zonnig en in het Noorden behoorlijk droog. De meeste grassen staan begin juni volop in bloei, het Reukgras is dan bijna uitgebloeid. Dat geldt ook voor de Smalle weegbree. In het weiland overheerst nog de Boterbloem. Overal bloeien nog Paarde- bloemen en Hondsdraf. Op een aantal plekken Vlasbekje, Bitterzoet en Boerenwormkruid. Van deze laatste plant is het aardig dat hij zijn bladeren, in het volle zonlicht, precies plat op het zuiden richt. Daarom noemen ze hem wel een kompasplant. Zomer 2008 In 2008 is maand juli warm en nat. Augustus kent normale temperaturen, maar is wel somber en ook nat. September is aan de droge kant en zonnig. De temperaturen zijn dan vrij laag, gemiddeld zo’n 14º C. De zomer is de periode van nog uitbundige bloei. Langs het wandelpad veel Rode klaver. Veel grassen zijn inmiddels over hun bloei heen. De groene kleuren van de natuur worden donkerder. Een enkel blad vergeelt al. Het is ook de tijd van de vlinders. Ik zie de Atalanta, een Citroenvlinder, Kleine vos en een Kleine vuurvlinder. Deze laatste op de witte bloesem van Duizendblad. Het water in de vijver staat voor een zomer redelijk hoog. Kuifeenden en ook een paar Tafeleenden dobberen op de kleine golven. Ik heb van deze eendensoorten geen jongen gezien. Ze broeden hier blijkbaar niet. De struiken raken uitgebloeid. Ook de bloesem van de Lijsterbes verdort. Zo langzamerhand krijgen de bessen een beetje kleur. Het is inmiddels augustus. Er vliegt een ‘wolk’ Spreeuwen over. In een onbewaakt ogenblik schiet er een IJsvogel langs boven de sloot achter de P. Bakkerschool en het dagverblijf voor geestelijk gehandicapten Het Wad. De sloot langs het weiland is voor een deel bedekt met de fris groene stengels met bladeren van de Kleine watereppe. In de sloot drijft ook veel Eendekroos.


Het valt me op dat er zo in september eigenlijk best nog veel planten bloeien. De kamperfoelie bloeit, het Vlasbekje en de Wilde betram, het Harig wilgenroosje, Guldenroede en ook het Boerenwormkruid nog. Zo half september is het Hazenpootje ongeveer uitgebloeid. Je ziet duidelijk de zaadjes in het pluis zitten. Wel bijzonder, deze plant hier. Die hoort eigenlijk thuis in de duinen. Dat geldt ook voor de bloeiende Struikheide. Van de Bramen is het beste al af. De meeste vruchten zijn geplukt of opgegeten door Spreeuw, Zanglijster, Gaai en andere vogels die deze vrucht een toetje vinden. De Lijsterbes en struiken als Meidoorn, Vogelkers en Vlier dragen nu allemaal bessen in een kleurschakering van fel oranje tot diep paars. De bottels van de Hondsroos zijn duidelijk zichtbaar. Van de Fijnspar, de Zilverspar en de Douglasspar, die ooit langs de volkstuinen zijn geplant, zijn de kegels open. Die hebben hun zaden losgelaten. De bloemschermen van de Reuzen berenklauw inmiddels bruin en de Grote kaardenbol laat zijn stekelige kop hangen.

Bessen van de Lijsterbes Bessen van de Meidoorn

Kegels van de Douglasspar Bottels van de Hondsroos


7. Beheer Twee eigenaren Wat het beheer betreft valt het gebied in twee delen uiteen. Het water en het gebied tot aan de kant van het spoor zijn sinds 1 juli 2002 in eigendom bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, die het nu heeft ondergebracht bij NS Railinfratrust. Met ingang van 1 januari 2003, is formeel het beheer door de N.V. Nederlandse Spoorwegen overgedragen aan ProRail. Van dit beheer is in zoverre iets te merken dat er nog een viertal volktuinen wordt verhuurd en dat het schelpenpad langs deze tuinen wordt vrijgehouden van bramen. Het spoor zelf wordt uiteraard wel schoongehouden. In het kader van de Spoorwet is ProRail verplicht 8 m. uit het spoor vrij te houden van begroeiing. Het grindbed tussen en naast de rails wordt gesproeid met Roundup. De gemeente voelt zich verantwoordelijk voor het beheer van het water. Op gezette tijden waaien er, bij harde wind, takken uit bomen die langs het Spoordok staan. Bij harde storm waaien bomen om of worden ontworteld. Wanneer die in het Spoordok vallen blijven ze in principe liggen, tenzij daarmee een vrije doorgang voor (potentiële) schaatsers wordt belemmerd.

Schietwilg, geknakt en omgewaaid op 1 maart 2008, afgezaagd en opgeruimd in april 2008. De stobbe vormt al weer zijscheuten.


De gemeente heeft het gebied ten Noordwesten van het Spoordok in eigendom. Zij voert hier een vrij terughoudend, natuurlijk beheer. De bermen van het wandelpad worden tweemaal per jaar gemaaid. Het maaisel wordt afgevoerd. Dat geld ook voor de grasvelden rond de vijver aan de Fuutlaan. De sloot achter de P. Bakkerschool, die in directe verbinding staat met de vijver, wordt éénmaal per jaar opgeschoond, terwijl het riet in de vijver jaarlijks wordt gemaaid. In de zomer van 2007, toen alle doorgaande wateren in Sneek - in het kader van het Friese Merenproject - zijn gebaggerd, is ook de vijver helemaal baggervrij gemaakt. De bomen langs het wandelpad worden in een zo natuurlijk mogelijke staat gelaten. Wel moeten onderhoudsvoertuigen ongehinderd over het pad kunnen rijden. Afgewaaide takken worden van het pad verwijderd. De bomen langs de vijver worden opgekroond wanneer dat wenselijk wordt geacht. Dat heeft aan de ene kant te maken met de hoogte van de trekkers en opraapwagens die hier het gras moeten maaien en afvoeren. Aan de andere kant met de mate van lichtinval voor de huizen aan de Fuutlaan. Dit komt de schoonheid van de vorm niet altijd ten goede. De struiken langs het wandelpad worden ongeveer eens in de vier jaar afgezet. Het pad zelf vraagt ook het nodige onderhoud. Destijds is dit geasfalteerd. Dit type verharding bevalt niet goed, omdat eronder een condenslaag ontstaat. Door weersinvloeden kunnen zo ‘vulkanen’ ontstaan. Ook wortels van bomen drukken plaatselijk de asfaltlaag omhoog. De gemeente is begonnen om de slechtste plekken te vervangen door een kalkzandsteen-mengsel (Koersmix), afgestrooid met schelpen. Het ligt in de bedoeling de komende jaren langs het hele traject het asfalt door dit mengsel te vervangen.

Asfalt vervangen door een kalkzandsteenmengsel

Het weiland aan de Roerdomplaan is in eigendom bij de gemeente Sneek. Het is verpacht aan de Stichting Philadelphia. Deze organisatie biedt met het dagcentrum Het Wad activiteiten en werk aan mensen met een geestelijke beperking. Het onderhoud van het terrein en het weiland en het verzorgen van dieren maakt daar onderdeel van uit. Zoals bij ‘Huidig gebruik’ beschreven is in 2008 dit stuk land onbeheerd gebleven. De gemeente heeft voor het Spoordok-gebied geen beheersplan. Wellicht een klus voor de IVN-afdeling Sneek. Wel heeft de gemeente in 2008 een ‘Bomenbeleidsplan’ vastgesteld voor het behoud van oude en karakteristieke bomen in Sneek. Op de lijst met geselecteerde bomen in dit plan komen (nog) geen exemplaren rond het Spoordok voor.


8. Toekomstige ontwikkelingen Ontwikkelingsvisie 2002 In de ontwikkelingsvisie 2002 heeft de gemeente Sneek aangegeven dat de Spoorzone zal uitgroeien tot het belangrijkste concentratiegebied in Sneek voor kantoren in de (zakelijke) dienstverlening, gemengd met wonen en parkeren. In samenwerking met de belangrijkste eigenaar in het gebied, NS Vastgoed, inmiddels NS Railinfratrust, is een integrale visie ontwikkeld voor het gebied. Zoals op onderstaande schets is te zien dat aan de Oostkant van het Station, tussen het spoor en de Zuidwesthoekweg gedacht wordt aan kantoren en kleinschalige bedrijvigheid. Daarbij is nog uitgegaan van handhaving van de garage van, toen nog Noordned, nu Arriva. Wel wordt aangegeven dat bij de ontwikkelingen in deze zone de natuurwaarden van het Spoordok, gelegen tussen de Spoorzone en de wijk Hemdijk, gerespecteerd zal worden. Tot nu toe is er nog geen uitvoering aan de plannen gegeven.

De Spoorzone

In 2008 heeft het gemeente bestuur ingestemd met het plan voor het laten rijden van een stoomtrein tussen Sneek en Stavoren. Zoals het nu staat zal de Friese Stroomtrein Maatschappij met ingang vanaf 2010 ‘onder stoom gaan’ met deze toeristische trein. Daarvoor zullen rangeervoorzieningen moeten worden gemaakt, wellicht op het oude rangeerterrein. Daarnaast zal de garage van Arriva worden omgebouwd tot een treinremise.

Structuurvisie 2020 De Structuurvisie 2020 is een gezamenlijk product van de gemeente Wymbritseradiel en de gemeente Sneek. De visie is een richtlijn voor de ruimtelijke invulling van het gebied voor de periode tot 2020. Hij richt zicht in het bijzonder op wonen, werken en recreatie. De structuur visie geeft een vervolg en aanpassing van de Ontwikkelingsvisie 2002 voor de jaren ná 2010.

Een onderdeel van de structuurvisie dat direct betrekking heeft op het Spoordok is het idee van de ‘Groene Wiggen’. Sneek kent een aantal grote groengebieden zoals het Wilhelmina-park, het Zwettebos, het Burgemeester Rasterhoffpark en het Spoordok.


De koers van de gemeente is om grotere groengebieden, vanuit de diverse windstreken, als wiggen blijvend naar het hart van de stad te laten leiden. Zowel van belang voor het woonklimaat, alsook voor planten en dieren. In combinatie met de Geeuwzone vormt het Spoordok een waardevol groengebied dat bijna tot diep in het centrum van Sneek steekt. De waarde wordt nog versterkt door de komst van het Geeuwaquaduct en de omlegging van de Oostelijke rondweg. Daardoor is een zekere ‘drempel’ voor watervogels verlaagd. In onderstaande afbeeldingen zijn de groene wiggen aangegeven.

Groene wiggen


Bronnen Boeken, rapporten, brochures e.d.

Barkema-Drost, Lydia en Marieke van Dijk, Het Spoordok, Natuurgidsencursus IVN, Sneek, oktober 2001

Bakker, H. de en J. Schelling, Systeem van bodemclassificatie voor Nederland, de hogere niveaus

Berendsen, H.J.A., Landschap in delen, Overzicht van de geofactoren, Uitgeverij van Gorcum, Assen, 2005

Brenninkmeijer, A., D. Van Dullemen en M. Koopmans, Ecologische beoordeling van de geplande ontwikkelingen rond het stationsgebied en Spoordok te Sneek, A&W-rapport 453, Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoeksbureau, Veenwouden, 2004

Brataudeau, J. en A. Le Faou, bewerkt door Dr. B. Hubert, Natuurgids voor de bomen, J.M. Meulenhof, Amsterdam, 1965

Buitenhuis, H., Een archeologisch inventariserend veldonderzoek (IVO) door middel van bureau-onderzoek en grondboringen aan de Valkstraat te Sneek, ARC-rapporten 2005-59, Archaeological Research & Consultancy (ARC), Groningen, 2005

Ecoplan-Natuurontwikkeling, Rhee, Richard van Benthem en Douwe de Groot, gemeente Sneek, Natuur in Sneek, Ecologisch beheer in de wijk én in uw eigen tuin, 2008

Edlin Herbert e.a., Bomen bos en hout, Zomer & Keuning, Ede/Antwerpen, 1986 Evens, Shelley en Geoffrey Kibby, Paddestoelen, Capitool Veldgidsen, Van Reemst

uitgeverij, Houten, 2005 Forey, Pamela, Wilde bloemen van Europa, Thieme, Baarn, 1992 Jansen, G.W., Natuurwaarden voormalig rangeerterrein bij het station in Sneek,

Nieuwland Avies, Wageningen, 2002 Karstkarel, Peter, Van historisch groen naar Burgemeester Rasterhoffpark, Sneek,

Gemeente Sneek en Grontmij Drachten, 2005 Kruijne A.A. en Prof. Dr. D.M. de Vries, Vegetatieve herkenning van onze

graslandplanten, H. veenman & Zonen N.V., Wageningen, 1968 Meijden, Ruurd van der, Heukels’ Flora van Nederland, Wolters-Noordhof

drieëntwintigste druk, 2005 Mullarney, Killian, Lars Svensson, Dan Zetterström & Peter J. Grant, ANWB Vogelsgids

van Europa, 2005 Philips, Roger en Suzette E. Strumpel-Rienks, Wilde Bloemen, Het Spectrum,

Utrecht/Antwerpen, 1978 Schelling, J, H. de Bakker en G.G.L. Steur, Indeling van de Nederlandse gronden. Hoe

vroeger?, Stichting voor Bodemkartering (Stiboka), Wageningen, 1969 Schroevers, Wim en Jan de Hengst, Plantenrijk, Wilde planten in hun landschap,

Kosmos bv, Amsterdam, 1978 Schroor, Drs. M., De wereld van het Friese landschap, Wolters-Noordhoff bv,

Groningen, 1993 Sinker, C.A., Zoekkaart grassen, Een sleutel voor de meest voorkomende grassen,

Natuureducatief Centrum ‘De Vroente’, Kalmthout, België, 1998 Spaarkogel. G.N., J.B.W. Weg, herzien door ir. J.L. Guldemond, Bomen en struiken in

landschappelijke beplantingen, Stichting Bosbouw Praktijk Onderwijs, Arnhem, 1972 Stichmann-Marny, Ursula en Erich Kretzscmar, m.m.v. Wilfried Stichmann, ANWB

Natuurgids, Dieren- en plantengids voor heel Europa, 2007 Vreeken, Annelies, Veenterpen rond Sneek, Friezen tussen klei en veen in de

Romeinse tijd, uitgeverij Uniepers, Abcoude, 2005


Internet avn.geog.uu.nl, Atlas van Nederland, deel 13 Geologie en deel 14 Bodem www.archis.nl, Nationale Onderzoeksagenda Archeologie, De late prehistorie

en protohistorie van holoceen Noord-Nederland www.deltawerken.com, Geologie van Nederland www.knmi.nl, Klimatologie/ Maand en seizoensoverzichten www.sneek.nl, Over Sneek en nog veel meer, Groen, Spoordok www.sneek.nl, Actueel in Sneek, Plannen, Ontwikkelingsvisie 2002, Koers voor

Sneek www.sneek.nl, Actueel in Sneek, Plannen, Structuurvisie 2020 www.wikepedia.org, Geologie van Nederland en Vlaanderen www.wikepedia.org, Nederlandse Spoorwegen www.wikepedia.org, Spoorlijn Leeuwarden-Stavoren

http://www.archis.nl/

http://www.deltawerken.com/

http://www.knmi.nl/

http://www.sneek.nl/



http://www.wikepedia.org/

http://www.wikepedia.org/

Adoptiegebied Natuurgidsencursus IVN...

Documents

Transcript of Adoptiegebied Natuurgidsencursus IVN...