„De Darde Klokke”

TPG Post Port betaald

Drie moandeleks tiedschrift veur Ommenin s a m e n w e r k in g m et de H i s t o r i s c h e K r i n g O m m e n

C o l o f o n

DE DARDE KLOKKE

Drie moandeleks tiedschrift veur Ommen en de gemienschap van Oll Ommer in samenwerking met de Historische Kring Ommen

Redactie-adresVarsenerstraat 69 7731 DC Ommen telefoon (0529) 452963

RedactiecommissieFM. Doezeman A. Makkinga H. Martens A. v.d. Vegt H. Woertink

AbonnementenVeur betaling van abonnementen (€ 4,- per jaar):Postbank nr. 3043554 of Rabobank nr. 34.89.05.904 t.n.v. "De Darde Klokke" te Ommen

HISTORISCHE KRING OMMEN

Lidmaatschap€ 11,50 per jaar.

SecretariaatWilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen

Bestuur• B.J. Warmelink, voorzitter

Spijkerweg 1, 7737 PV Stegeren telefoon (0529) 45 72 43

• H. van Elburg, secretaris Wilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen telefoon (0529) 45 61 46

• C.C. Schneiders, penningmeester Molenerf 27, 7731 BV Ommen telefoon (0529) 46 23 92

• A. PasmanMerelstraat 21, 7731 XP Ommen telefoon (0529) 45 34 46

• H. SteenWilhelminastraat 10, 7731 BH Ommen telefoon (0529) 45 36 24

• A. v.d. VegtSperwer 34, 7731 KB Ommen telefoon (0529) 45 63 17

• L. VogelzangArriërveldsweg 1 ,7735 KC Arriën telefoon (0529) 45 27 39

• H. WoertinkVarsenerstraat 69, 7731 DC Ommen telefoon (0529) 45 29 63

RedactieadresWilhelminastraat 9, 7731 BH Ommentelefoon (0529) 45 61 46.e-mail hg.van.elburg@gmx.net

BankrelatieRabobank Ommen, rek.nr. 3789.03977

Werkgroepen en contactpersonen1 Documentatie

G. J . VolkerinkReigerstraat 84, 7731 ZT Ommen telefoon (0529) 45 30 07

2 ArcheologieH. van DorstenKoedijk 9, 8147 RE Giethmen telefoon (0529) 45 11 89

3 Boerderij- en veldnamen T v.d. VeenKoedijk 7, 8147 RE Giethmen telefoon (0529) 45 61 44

4 FolkloreH.G. van ElburgWilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen telefoon (0529) 45 61 46

5 GenealogieM. Rhee-Luttekes Schapenallee 3, 7731 BK Ommen telefoon (0529) 45 42 20

6 Geschiedenis H. van ElburgWilhelminastraat 9, 7731 BH Ommen telefoon (0529) 45 61 46

7 Audiovisueel H. SteenWilhelminastraat 10, 7731 BH Ommen telefoon (0529) 45 36 24

8 DialectL. Bruins-Lemmers Beerzerweg 2, 7731 PA Ommen telefoon (0529) 45 11 93

M E T D A N K A A N

Vechtstede Notarissen Univé Verzekeringen J.Dijk, Architect Makelaarskantoor Bakker Juwelier-Opticiën Bastiaans Harry's HapTuincentrum Jurrie Baas Weenink Makelaars Aannemersbedrijf M. van derVegt Drukkerij Meijerink BV Douwe's DumpRijwielen/Bromfietsen Brunink NTP Infra BVInstallatiebedrijf Groen Hof Eetcafé De Zaak Autoschade Huysmans Ommer Automaten Bandenservice Ommen PearleSchildersbedrijf J .E . van Elburg Dakdekkers- en Renovatiebedrijf

E. van der Linde Ommen b.v. Café-Restaurant 'De Nieuwe Brug' Vivante Touwen

Van Aalderen garage en tankservice Dunnewind-Groep Slager A. van Lohuizen BouwbedrijfVonder BV Patisserie-Lunchroom Ekkelenkamp Dames- en herenkapsalon Pascale M. Dunnewind Schildersbedrijf Lennips Fotovakvrouw Dook van Gils RabobankTakman Gereedschappen Renault-dealer Cents Café-Restaurant 'Flater'

De Rechter van Steenwijk, De Pauw Uurwerkreparatie Obelisk OCB Bouw bv Kompanen Dusée de DrogistRestaurant-Catering 'De Bootsman' Verhuizers H. Steen bv Autoschade Henk Koggel Van der Beek Wijnhandel-slijterij Bakker KoggelRestaurant-Partycentrum 'De Lindenberg'

Bungalowpark 'Hoge Hexel'Expert Westerman Goudsmidsatelier Zandbergen Notaris Spruijt Restaurant Besthmenerberg Brood & Banket Harry Dunnewind De Schakel Makelaars Timmer- & Onderhoudsbedrijf

Kleinlugtenbelt Fit-Care Center Ommen Autobedrijven:• Freek Dunnewind bv• Oostendorp• Van Leussen• Dunnewind bv• Schuurhuis• Karsten bv• Cents bv• M.C. Bouwman• De Jong LibraAlex Hoen Schilderwerken Het Hypotheekhuis Scapino

Van de redactie

De Darde Klokke - nr. 132A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A

Van de redactie.

Tegen de tijd dat u dit leest, is ook de zomer van 2004 weer historie. Misschien leest u er ooit nog iets over in een Darde Klokke van 2029, maar tot die tijd zult u het moeten doen met geheel andere koek. Dat ook dat heel aardige stof tot lezen kan opleveren, bewijst dit num­mer van de Darde Klokke.

Zoals gebruikelijk vindt u in dit nummer weer een al dan niet fictieve historische beschrijving van Dientie. Deze keer gaat het over Cor en Coba. Ook Frouwke Doezeman-Makkinga liet ons niet in de steek. Van haar hand i s .................................

Tjeerd de Leeuw vervolgt zijn boeiende reeks over historische topografische kaarten met een aflevering over een uit 1642 daterende kaart van Overijssel en zijn makers, de beroemde kaartenmakers Willem en Johannes Blaeu. De duizendpoot onder de Ommer historici, Ben Wösten, is ook in dit nummer weer van de partij. Hij verblijdt ons met een mooie historische stadswandeling door de binnenstad. Ook Dieks Horsman is weer in de pen geklommen.Deze keer leidt hij ons door de buurtschap van “boeren, beuken en buitenhuizen”, oftewel het zo fraaie Archem.

Nieuw in dit nummer is het eerste deel van twee artikelen uit 1968 van de hand van Jaap van der Boon, boer en politicus te Ommen in de eerste helft van de vorige eeuw. In het eer­ste deel (uit 1968) beschrijft hij in mooie beelden wat hem zoal opviel als “westerling” in het Ommen van voor de oorlog.

Vanuit de buurtschap Varsen ontvingen wij een mooi staaltje van boerderijgeschiedenis. H. Kuijper gaat in zijn artikel in op de eeuwenoude geschiedenis van de door de familie Kuijper bewoonde boerderij aan de Hessenweg West, ook wel bekend onder de naam Nösper Groats.

That’s it, zoals ze in Engeland zeggen, maar volgens ons voldoende voor een paar interes­sante uren leesplezier en overpeinzingen. Zoals altijd wensen wij u allen veel plezier bij het ‘verorberen’ van de Darde Klokke.

InhoudsopgaveJaap van der Boon, boer en politicus in Ommen Jaap van der Boon 2Historische Topografische kaarten Tjeerd de Leeuw 4Boerderij Nösper Groats H. Kuijper 6Woar g ebeurd ....? Dientie 8Uut 't archief van wijlen Dieks Makkinga Dieks Makkinga 9Historische wandelroute stad Ommen Ben Wösten 10Van hofm eester tot kam pbewaker Ben Wösten 14Archem , buurtschap van boeren, beuken en buitenhuizen Dieks Horsman 16Kinderlekke uutsproak'n Frouwke Doezeman 19Personen herkend op foto uit numm er 131 20

1

Jaap van der Boonboer en politicus in Ommen

De redactie kwam in het bezit van een aantal interessante verhalen van Jacob van der Boon, die hij in 1968 schreef, na een loopbaan van vijftig jaar in de politiek van Ommen.Van 1927 tot 1939 was Van der Boon actief in de gemeentepolitiek, de laatste vier jaren als wethouder. Toen Van der Boon vanuit Zuid-Holland zich in Ommen vestigde, was dat eerst op de De Stekkenkamp in Zeesse, een boerderij toen eigendom van Baron van Pallandt. In 1938 werd intrek genomen op de Koeksebelt, waar nu kleinzoon Jack van der Boon een camping bestiert. De verhalen geven een goed beeld van de crisisjaren van de vorige eeuw, hoe het er in de politiek aan toeging en hoe de werkloosheid ter hand werd genomen.De stijl en de spelling is ongewijzigd, maar gelaten zoals het in die periode gold.

De Stekkenkamp OrganisatorischHierbij aansluitend geef ik enkele bizonderheden over de 50 jaren, waarin ik in het organisatorische leven heb mogen meewerken aan de opbouw van Ommen. Was Ommen in 1916 als het ware een onontwikkeld gebied, waar enkele vooraan­staande personen als het ware de touwtjes in handen hadden o.m. de notaris, de ge­meentesecretaris, de burgemeester, de geestelijkheid en enkele andere, bijv. de familie Kramer en de fam. Van der Veen en niet in het minst de Adel, bestaande uit de families Van Pallandt van Eerde, welke een landgoed bezat van ongeveer 5000 hectare daarnaast de familie van Baron Bentinck, welke in die tijd Burgemeester van Ommen was, Baron Bentinck van Beerse, de familie van Jonkheer Van der Wijck van Groot- Archem en een grootindustrieel uit Duits­land, ene M.H. Lubs welke eigenaar was van het landgoed Junne, ongeveer 2000 ha Ommen was toen verdeeld in 2 gemeenten, n.1. Stad- en Ambt-Ommen, met 1 Burge­meester en 1 secretaris, terwijl er in die tijd

ook 2 gemeenteontvangers waren. Ommen bestond voor het grootste gedeelte uit heidegrond en de boerenstand welke als eigenaren de beschikking hadden over grote kudden schapen waarmee men de heide op trok en ‘s nachts in het zogenaamde schapenschot werden gehouden om mest te maken voor het bouwland, alsook met de koeien welke daags in de arme weilanden graasden en ‘s nachts op stal werden gehouden om ook voor mest te zorgen voor het bouwland, hetwelk bestond uit heide­plaggen en de mest van het vee.Over het algemeen waren het arme mensen aan geld en boerden in hoofdzaak als zelfverzorgers in de ware zin van het woord. De hoofdproducten bestonden uit rogge, boekveit en aardappelen, daarnaast werd elk jaar een deel van het grasland omgeploegd voor de verbouw van vlas, dat ook op het bedrijf werd verwerkt, repelen en spinnen, en daarna naar de wever werd gebracht om er het linnen van te maken, hetwelk vooral in de gemeente Den Ham gebeurde, terwijl men daar ook de zoge­naamde blauwververs aantrof voor de vele rokken welke de vrouwen droegen. Het is een stuk historie, maar bij enkele oude geslachten treft men nog kabinetten aan met zo’n 30 a40 rollen eigen linnen, hetwelk betekent, 6 tot 800 meter linnen x 60 cm. breed, daarnaast werd de melk op het bedrijf verwerkt tot boter, de karnemelk diende voor de pap en de rest voor het vee. De boter werd, door velen (met de wol) gebracht bij de manufacturier, waar men z’n uitzet en de bovenkleren, bedden enz. kocht. Geld was er niet en zo gebeurde het dan, dat men 1 keer per jaar afrekende. Daarnaast waren er ook, welke de boter in Zwolle op de Markt gingen verkopen, hetzij

2

als kluiten van een pond, afgedekt met een weegblad of een l/16e ton van 20 pond. En het gebeurde dat men met zo’n ton boter op de rug van Ommen naar Zwolle liep en was het een uitzondering als men met de dili­gence naar Ommen reed. Voor de boeren­bevolking bestonden geen andere evene­menten dan de wekelijkse markten en de Kerk en eens per j aar het grote evenement :de Bissingh waar boer en personeel zich drie dagen uitleefde, onder het genot van een stevige borrel. Wat mij bij mijn komst in Ommen bizonder opviel was dat er tussen boer en personeel als het ware geen standsverschi 1 bestond, men was op de boerderij als het ware één. En baas én knecht én dienstbode spraken elkaar altijd bij de voornaam aan, men was solidair met elkaar. Vermeldenswaard is, dat een alles­zins bekwame knecht, en dienstbode, toen (het was al 1916) een jaarloon hadden van 80 tot 100 gulden per jaar, met het recht 2 schapen te mogen hebben bij de kudde en dat bij arbeidsdagen van ‘s morgens 5 tot ‘s avonds 8 uur. Uit het vorenstaande zal wel gebleken zijn, dat Ommen wat men tegen­woordig zou noemen een onontwikkeld ge­bied was, maar en dit moet gezegd worden, men leefde tevreden en was dankbaar voor hetgeen men had. En wat de jongelui aan­gaat, ook deze kwamen niets tekort, wat zich demonstreerde bijvoorbeeld in de win­termaanden als er “een gespin” in de buurt­schap was. Als de ouderen bij de buren op visite waren, kwamen de jongelui bij één hunner ook bij elkaar en men liet zich niet onbetuigd over de borrel en de vrijage en op

de deel koesterde men zich in elkanders armen. Ook bij de verdere vrijage ging alles in stilte, de vrijer kwam altijd als de ouders naar bed waren en men bleef “hoendere”,vrijen ! ! tot de volgende mor­gen. En als het zover was, dat de jongelui trouwplannen hadden of “moesten”, dan kwam de jongen het meisje op de soep, dit was a.h.w. de eerste kennismaking bij de ouders van het meisje. Het begin ging altijd even stiekum. Uit het vorenstaande zal U wel gebleken zijn, dat ik uit het meer mo­derne Zuid-Holland komende, “als een emi­grant” met enkele van de meest vooraan­staande boeren, voorgelicht door mijn onver­getelijke buren,de familie Schurink, begon­nen ons te bezinnen om de boerenbevolking op een hoger niveau te brengen. En dan denk ik in de eerste plaats aan mijn vriend Arie Grootenhuis en enkele jonge boeren, de eersten welke een landbouwcursus hadden gevolgd.Het doel de boeren meer onafhankelijk te maken van hun leveranciers, betrof het stichten van een Coöp. Aan- en Verkoop Vereniging, maar gezien de bescheiden mid­delen werd op bescheiden schaal begonnen. Zo werden de vervoermiddelen de eerste jaren uit de wagon afgeleverd. Aan deze Coöp. heb ik 23 jaar en wel van 1921 tot 1943 meegewerkt als vice-voorzitter.

In het volgende nummer vertelt Van der Boon over zijn politieke loopbaan in Ommen.

Koeksenbelt

3

Historische Topografische kaarten (3)

Tegenwoordig is het mogelijk om diverse historische kaarten on-line te bekijken op ‘het’ internet.Eén van de sites met oude kaarten van o.a. Ommen en omgeving is www.overijsselinkaart.nl met kaarten van Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek te Deventer en de Overijsselse Bibliotheek Dienst.In “De Darde Klokke” fragmenten van deze kaarten van onze omgeving met een korte toe­lichting.

Transiselania Dominium vernaculè Over-Yssel

O m m en

'**m/*r&Stkktfaft

SditLraicreh

Schaal: 1:330.000Auteur/kaartmaker: D. Bartoldo Wicheringe Uitgever/drukker: Willem en Johannes Blaeu Datering inhoud: / /1590 - Jaar van uitgave: 1642 - Doc.nr: OIK_000287

Beschrijving:Op deze kaart worden voor het eerst de belangrijkste wegen getoond en het is ook de oudste kaart (van “Overijsselinkaart.nl”) waarop bijvoorbeeld de Ommerschans en de “Leemlerberg” worden afgebeeld.De kaart geeft de situatie aan zoals deze was aan het eind van de zestiende eeuw en is in 2 uitgaven terug te vinden bij “Overijsselinkaart.nl” : OIK_000287 en OIK_000041.De kaart is afkomstig uit een atlas van Blaeu, gemaakt in opdracht van Bartholomeus Wicheringe.

De naam Blaeu staat voor een heel kaartenmakersgeslacht die bekend staat om z’n wereld­en stedenatlas.

Willem Janszoon BlaeuDe grondlegger van Blaeu’s wereld- en stedenatlas is Willem Janszoon Blaeu die in 1571 in Alkmaar werd geboren als zoon van een welgestelde haringverkoper. Hoewel hij voorbestemd was zijn vader op te volgen, lag zijn belangstelling op het terrein van de wiskunde en de astronomie. Van 1594 tot 1596 was hij leerling van Tycho Brahe, de beroemde Deense astronoom. In die jaren bekwaamde hij zich in het maken van instru­menten en globes.

Eenmaal terug in Nederland (in 1596) ging hij zich dan ook bezighouden met het vervaardi­gen van landkaarten en wereldbollen en stichtte een drukkerij, die zich tot een van de mooiste van Europa ontwikkelde. Hij gaf o.a. grote wandkaarten van de wereld en

werelddelen uit en vanaf 1604 ook kaarten op atlas -formaat. De eerste Blaeu-atlas, een gezamenlijke uitgave van vader en zoon, was de uitgebreide “Appendix Theatri A. Ortelli et Atlantis G. Mercatoris”, die uit 98 kaarten bestond. Het werd uitgegeven in 1631. Deze uit­gave in het Blaeu-fonds groeide snel, en Blaeu’s ambitie om een grote wereldatlas te maken kwam dichterbij met de uitgave (in 1635) van de uit twee delen bestaande “Novus Atlas of Theatrum”, een werk dat 208 kaarten bevatte. Aan de hand van de uitgave van zijn Novus Atlas kunnen we een idee krijgen van zijn ambities : er verschenen vier verschilllende edities in vier verschillende talen: in het Duits (208 kaarten), in het Nederlands (207 kaarten), in het Frans (208 kaarten) en in het Latijn (207 kaarten).

Enkele jaren later, in 1638 overleed Willem Jansz. Blaeu en ging zijn bedrijf over op zijn beide zoons.Joan Blaeu (één van de zoons) zette de traditie voort van het vervaardigen van wereldbol­len in alle soorten en maten. Ze hadden een diameter van tien tot zestig centimeter. Hij ging ook door met het maken van wandkaarten, bijvoorbeeld de grote wereldkaart van 1648 die “Nova Totius Terrarum Orbis Tabula” heette en uit twintig bladen bestond, waarop ook de Nederlandse ontdekkingen Australië en Nieuw-Zeeland stonden. Hij heeft ook de wereld­atlas verder uitgebreid van ruim 200 kaarten (in 2 delen) in 1635 tot 580 kaarten (in 9 delen) in 1655. Bij de dood van zijn vader in 1638 ging tevens de aanstelling als kaartenmaker van de VOC die zijn vader eerst bekleed had, over op Joan Blaeu.Hij werd belast met het maken van kaarten en zeilaanwijzingen voor de stuurlieden en kapi­teins van de VOC. Deze atlassen en kaarten werden bewaard in het Oost-Indische Huis in Amsterdam, dat in 1606 werd gesticht.In 1662 bereikte de uitgeverij zijn hoogtepunt met de uitgave van de Atlas Major oftewel de Grote Atlas. De Atlas Major is een bewijs van het succes van de Gouden Eeuw van de Re­publiek der Zeven Verenigde Nederlanden, zo wordt gezegd. Het is tevens het duurste boek dat in de 17de eeuw is gedrukt. Ook Blaeu’s stedenatlas van de Nederlanden is een van de mooiste boeken, die er bestaan. Nergens krijgt men een fraaier beeld van de steden in de Nederlanden in het midden van de Gouden eeuw.Op 23 febmari 1672 brak er brand uit in een gebouw aan de Gravenstraat in het centrum van Amsterdam. De brand maakte een einde aan het bestaan van een uitgeverij die meer dan 40 jaar daarvoor was gesticht en droeg waarschijnlijk bij aan de dood van de eigenaar Joan Blaeu, een jaar daarna (1673). Daarmee eindigde het monopolie van één van de groot­ste uitgevers van kaarten en atlassen in de geschiedenis van de uitgeverij.

5

Boerderij Nösper Groatsdoor H. Kuijper

Aan de Hessenweg West 13 In de buurtschap Varsen te Ommen, staat de boerde­rij M Groats”,die bewoond wordt door de familie Kuijper. Tot ongeveer 1900 deed de boerderij ook nog dienst als herberg. De naam ‘Nöspers Groats” is waarschijn­lijk afgeleid van “hospes”: hospita, pension of herberg van “Groats”’: Gerardus of Gerrit.

In de lijst van “Vuurstedengelden 1675” wordt voor het eerst melding gemaakt van deze boerderij. Voor het aanwezig zijn en het gebruik van een schoorsteen was men verplicht schoorsteengeld, een soort belas­ting te betalen.

De boerderij behoort tot het Salland type. Het rietendak daalt diep af naar de vrij lage muren. De volgeladen oogstwagen kan niet door de kleine opening in dit lage muurtje worden binnengereden. Daarom is in de achtergevel een diepe nis aangebracht. Aan het einde van de nis staan de grote baan- derdeuren. De nis wordt ingesloten door twee zwalustaart-vormige uitsteeksels van de schuur. Aan de ene zijde bevindt zich de paardestal en aan de andere zijde de koe­stal. Het dak boven de nis loopt door In een onderschoer, een overdekte ruimte waar een oogstwagen droog onder het afdak kan staan. Oorspronkelijk was de Ingang in wat wij nu noemen de achtergevel, maar wat eertijds heette: de vóórkant.

De boerderij Is opgebouwd uit een ge­raamte van verticale, horizontale en schuine balken. De gebinten staan als een machtige dubbele rij eiken in de stal. Het zijn ruw bekapte eikenstammen die aan elkaar zijn

verbonden door een horizontale dwarsbalk. Deze dwarsbalken steken een eind beneden de kop door het gebint en zijn hierin veran­kerd. De verankering bestaat uit een pen- gat verbinding: populair gezegd een eiken­houtenspijker In een voorgeboord gat in het gebint. De gebinten dragen tevens de slieten, waarop het rietendek van het dak is gelegen.

De oogstwagen met paard reed via d “vóór­kant” de onderschoer, naar binnen op de deel. Dit is de open ruimte tussen de gebinten. Over de ankerbalken lag een losse zoldering van dunne stammetjes, de slieten. Op die slietzolder werd het graan geborgen. Omdat de oogstwagen in de deel verhin­derde dat het paard kon keren, werd het dier via de brede deeldeur, die het woonge­deelte van het stalgedeelte scheidde, door de gelagkamerdeur naar buiten geleid. In de winter werd het graan op de deel gedorst. De dorsvloer was gemaakt van aan­gestampte leem, die tegelijk stevig en veer­krachtig was. Langs de dorsvloer, buiten de gebinte, stonden de koeien en kalveren met de kop naar de deel. Aan de achterkant van het vee lag de grup: een afvoergoot voor mest. Deze mest werd via de kleine stal- deurtjes in de zijgevel, afqevoerd. Tevens was er een ruimte voor een paar varkens. Boven het vee was een los zoldertje, de hilde, gebruikt voor bergruimte en tegelijk nestelden er de kippen.

De woongevel loopt uit In een overstekende puntgevel van riet. Het woongedeelte wordt gedragen door consoles van eikenbalken. Tussen deze eikenbalken is de gelagkamer gelegen. Aan weerszijden bevinden zich kleine kamertjes: de oorspronkelijke bed­stede, voorraad-, melk- en bierkamer.

pe gelagkamer wordt gesierd door een grote hangende schouw. Naast het rookkanaal bevindt zich de open rookruimte: een ruimte waar de hammen en het spek werden ge­rookt om ze langer houdbaar te maken. Na deze bewerking werden zij naast de schouw aan slieten in voorraad opgehangen.

6

Wij hebben voor u een uitgebreide collectie

h u w e l i j k s k a a r t e n ’Stap eens bij ons binnen, wij geven u graag advies!

s= ?\ \ drukkerij

Markt 12, 7731 DB Ommen, telefoon (0529) 455720

____________Meijerink

Dalfsen: Bloemendalstraat 3 ’ Tel. (0529) 43 25 12 Ommen: Bermerstraat 12 ▼ Tel. (0529) 45 13 51

www.drukkerijmeijerink.nl

aten

m i T i i r a ’ s d u m p

KIDSLEGEllKL. ~ WERKKLEDING WERKSCHOENEN REGENKLEDING i THERMOKLEDING ' JACHT/VISKLERING LEGERTENTVERHUUR WINTERJASSEN

KAMPEERART. SLAAPZAKKEN

TONTON RUGZAKKEN

LUCRTBEDDEN BERGSCHOENEN

KOMPASSEN AFR1TSBROEKEN

ZAKLAMPEN GADGETS

DIV. VLAGGEN SECIJ1MTYKLEDING

FlaterMarkt 18 • 7731 DB Ommen Tel. (0529)45 13 64 Fax (0529) 45 53 49 E-mail info@flater.nl Internet www.flater.nl

De Rechter van SteenwijkMarkt 72.8331 HK Steenwijk Tel. (0521)52 16 80 Fax (0521) 51 08 55 E-mail info@derechter.nl Internet www.derechter.nl

KLEIN LUGTEN BELTtimmer- en onderhoudsbedrijf

De Voorm ars 10B - 7731 DD O m m en Telefoon (0529) 45 47 89

CaféRestaurant

SnackbarCatering

Zalen

fLATte

Ons autoschadehersteiteam helpt uw auto er zo weer bovenop.

A U T O S C H A D E H U Y S M A N SStrangeweg 20, 7731 GW Ommen, Telefoon (0529) 45 11 46

E-mail autoschadehuysmans@hetnet.nl Website www.autoschadehuysmans.nl

Gratis leenauto • FOCWA garantie 24-uursservice • 7 dagen per week

Bermerstraat 1, 7731 CZ Ommen,Telefoon (0529) 45 14 70 (tegenover Postkantoor)

l l ^ ™ i www.douwesdump.nl (052») 4511 ai

Rijwielen/BromfietsenB .J. B ru n in k

N T P INFRAB.V.

N TP Infra Hattem N TP Infra En sch e d e N TP Infra Z even aar N TP B o u w B.V.

N TP Infra O m m enCoevorderweg 48 7737 PG Ommen tel. (0523) 63 84 16 A sfa ltce n tra le B ovenveldCoevorderweg 48 7737 PG Ommen tel. (0523) 63 86 51

* Banden* APK-keuring* Uitlaten* Schokbrekers* Accu's* Grote beurten

Bandenservice Ommenvoor volledig technisch onderhoud

BDVAGT.“*l

Nieuwelandstraat 1 7731 TH Ommen

Tel. (0529) 45 37 84 Fax (0529) 45 37 52GECERTIFICEERD

Uurwerkreparatie-Atelier

ObeliskWeth. Paarhuisstraat 16a, 7731 EP Ommen Telefoon (0529) 45 50 79

Openingstijden: Dinsdag t/m donderdag van 9.00 tot 12.30 uurVrijdag van 9.00 Lot 21.00 uur Zaterdag van 9.00 tot 12.30 uur

S c h i l d e r s b e d r i j f

/IFJm EN AI

G LAS-VERF- BEH A N C SP EC IA A LZA A K f:

J. van Elburg Ommen BVSchurinkstraat 22a - 7731 GD Ommen Tel. [0529] 45 24 41 - Fax [0529] 45 62 56

Braderie ■ c LCharlie ffe Brown

"i,

S/eeruol genietenvan culinaire uerrassincjenin een eigentijdse ambiance

Balkerweg 17 a 7731 RX Ommen

Telefoon (0529) 45 13 03 Fax (0529)45 13 43

E-mail restaurant@dc-lmdenherg.nl Internet www.de-lindenberg.nl

café - restaurant

lOTa N IE U W E B R U G'N O M M E(N)TJE W AARD

Lemelerweg 13, Ommen,Telefoon (0529) 451723

Schurinkstraat 26 a 7731 GD Ommen

Telefoon (0529) 451716 Fax(0529)456672

E-mail: info@touwentapijt.nl Privé (0529) 454968

Mobiel 06 512 816 27

W E E N I N K

TO U W EN

Advies en Realisatie

mode in wonen

M A K ELA A R S ES3■ V E R K O O P ■ K O O P A D V I E S

■ T A X A T I E S I B E H E E R ■ P R O J E C T « A D V I E S

Markt 32 Postbus 172 7730 AD Ommen internet: www.weeninkmakelaars.nl

T E L E F O O N : 0 5 2 9 4 5 1 1 21

'PPWtlDe makelaars

van het Vechtdal

RESTAURANTBESThMENERbERQ

Voor bruiloften, recepties, diners etc. in een schitterende omgeving.

U bent uit maar u voelt zich thuis!Besthemerberg 1, 7731 PB Ommen,Tel. (0529) 456102

9 autobedrijven in Ommenbieden een compleet pakket streng geselecteerde

O CCA SIO N S’n rondje Ommen daarom de moeite waard!

Q Bovag Autobedrijf Freek Dunnewind bvBalkerweg 64, Witharen tel. (0523) 67 63 67

Q VW-Audi dealer Oostendorp Balkerweg 10, Ommen tel. (0529) 45 36 59

Q Toyota dealer Van Leussen Haven Oost 36, Ommen tel. (0529) 45 12 61

Q Daihatsu dealer Dunnewind bv Haven Oost 18, Ommen tel. (0529) 45 19 60

Q Autobedrijf De JongStrangeweg 11, Ommen tel. (0529) 46 22 22

SchuurhuisVermeerstraat 2, Ommen tel. (0529) 45 46 00

Q Peugeot dealer KarstenPatrijsstraat 1, Ommen tel. (0529) 45 14 71

( 5 Renault dealer Cents bvStationsweg 24, Ommen tel. (0529) 46 99 00

^ Citroen agent M.C. BouwmanHammerweg 3-5, Ommen tel. (0529) 45 62 47

^ “ ZGOUDSMIDS r, ATELIER & JUWELIER ZANDBERGEN

Vrijthof 7 | 7731 CN Ommen | Telefoon (0529) 456 111

ACm ■■erkef Sm EN AJ

S c h i l d e r s b e d r i j fLennips Ommen bv

Veldkampweg 25 - 7731 HL Ommen Telefoon (0529) 45 03 1 3 E-mail schildersbedrijf@lennips-ommen.nl Internet www.lennips.nl

Voor goed advies en vakw erk naar erkend

c^ALLATIEBEDRIJF

© G R O E NOMMEN ■ ■ m m . mm

Lid van

"Loodgieters "Centrale verwarming "Dakbedekkingen "Elektra"Gas- en Waterleiding "Onderhoud CV-ketels

Uneto-Vni

Patrijsstraat 3-5, 7731 ZL Ommen Tel. (0529) 45 22 03 www.groen-hof.nl

Hessen weg-West

De boerderij-herberg “Nöspers Groats”, gelegen aan de Hessenweg West 23 in de buurtschap Varsen te Ommen, was één van de laatste pleisterplaatsen langs de Hessen­weg, die ééndag gaans (te voet of per paard) naar de hanzestad Zwolle voerden. De huidige Hessenweg West vormde een onderdeel van de handelsroute vanuit Duits­land naar Zwolle. Via de grenspost Veenebrugge nabij Hardenberg leidde deze zandweg door het woeste gebied en langs de diverse dorpjes en buurtschappen aan de noordzijde van de Overijsselse Vechtstreek naar deze hanzestad.

De Hessen waren een paarden- en handels­volk. Ze trokken met hun paard en wagen letterlijk een spoor door de heide-, zand- en moerasgebieden van het Vechtdal, om met textiel, koper- en aardewerk en zwartsel het welgestelde koopgrage westen te bereiken. Hun hessenkarren spraken zeer tot de ver­beelding van onze voorouders: grote wagens getrokken door vier of meer paarden.

In het algemeen was men op de doorgaande zandwegen gedwongen om het “rechte spoor te houden”. Doordat gedurende lange tijd karren en wagens hetzelfde spoor over deze zandwegen trokken, sleten deze wegen op de plaatsen waar de houten wielen rol­den aanmerkelijk uit. Omdat de lengte tus­sen de assen van de karren en wagens niet gelijk waren, verlegde het spoor zich van tijd tot tijd. Hierdoor ontstonden vaak zeer brede karrewegen van wel meer dan 25 meter breedte. Om aan deze ongewenste toestand een eind te maken werd ook In Overijsel het zogenaamde “Hollandse spoor” ingesteld: een vastgestelde spoor­breedte van de wagen, de afstand van wiel tot wiel, dus de lengte van de as. Om afwij­kingen te voorkomen werd door het provin­ciaal gezag naar elke stad een ijzeren staaf met de juiste aslengte gezonden. Iedere wa­

genmaker diende met deze aslengte reke­ning te houden. Op één weg in Overijssel is het Holland spoor echter nooit toegepast: de Hessenweg. De wagens en karren van de Hessen waren zo groot, dat ze meer ruimte tussen de wielen nodig hadden om niet om te slaan. Om hieraan tegemoet te komen hoefde op de Hessenweg het spoor niet te worden toegepast. Hierdoor konden alleen de Hessenwagens en karren van deze zand­wegen gebruik maken. Andere, smallere wagens liepen er vast.

Door misoogsten en erbannelijke sociale toestanden kwamen later ook landarbeiders, kleine boeren en ambachtslieden uit Münsterland ons land binnen: de Hollander- gang. Zij wilden met hun handen hun brood verdienen. De boerenhulpen werden “hen- nekemaaiers” (hanneke: rood jak) of “pikmeyers” (pik:korte zijs) genoemd. Zij trokken te voet over de hessenwegen naar de grazige weiden van “das Grasland”, zoals Holland door hen genoemd werd.

Ook ambachtslieden als de Brenninkmeyers, de Lampes en de Cloppenburgers zijn langs deze wegen getrokken om in Nederland hun geluk te beproeven. Bekend is dat zij ook de herberg-boerderij “Nöspers Groats” aande­den op weg naar een van de hanzesteden langs de IJssel.

Tot in de eerste helft van de vorige eeuw bloeide het verkeer over de Hesssenweg. Vanaf 1850 was het echter afgelopen en namen de nieuwe verbindingen zijn taken over.

7

Woar gebeurd ...?deur Dientie

(... dan bint in dit verhaal denkbeeldege namen gebruukt.)

Cor en CobaAl vanof de kleuterschoele heb ik ’n vriendinne den nog aajt mien vriendinne is, en later ’n echt’n hartsvriendinne is ’wörd’n. W i’j ziet mekare zeer regelmoateg en ok oonze beide m ann’n kont m erakel b e s ’ met m ekare overweg. Dus is ’t niet vrömd da’w vake b i’j mekare over de vloere komt. Aajt machteg gezelleg. De leste moal da’w d ’er w aar’n heur’n ik dat heer buurman uut de tied was. ’t Was ’n allennegstoande man en ie had twinteg joar noast heer ’ewond. Zie waar’nbarre ni’jschiereg ’ewes’ wie ze now as ni’jje b u u r’n z o ll’n k rieg ’n. Dat is aajt weer ofwach’n, maar zie hadd’n ’t goed ’etröff’n. Een niet zo’n jong stel, zeg maar gerust ’n wat oalder echtpaar, beid’n zo’n midd’n zeuventeg, kwaamp in ’t huus noast mien vriendinne te wonn’n. Cor en Coba, merakel oardege luu. As ’t neudeg is stoat ze aajt veur oe kloar umme te help’n en aansumme natuurlek kont ze ok op mien vriendinne Greta en heur man Ab aajt ’n beroep doen.Zo kwaamp Cor ’n schoffie terugge op ’n oav’nd b i’j Greta in de kökk’n en zeg: ”Coba is noar de Plattelaandsvrouw’n en ik wil geeme is met oe proat’n en doarin liever niet ’estoord wörd’n”. Toen leut ’e Greta ’n tiedschrift zien met doarin ’n anbieding van hele mooie krall’n en oorbell’n. Cor gong veerder met zien ver­haal: ”över ’n paar wekke bint w i’j viefteg joar ’etrouwd en ie weet ok wel dat Coba gek is op echte sieroad’n. Zie hef ’t er vaake over en vrogger kon ’t nooit vanwege ’t geld. Maar now wil ik Coba is goed verrass’n. Zol ie doarumme dit settie sieroad’n op ow naame will’n bestelTn? Hier hej gepast geld, dan blif ’t ok echt geheim”.Natuurlek wol Greta dat wel veur Cor doen, maar zie dach’ wel b i’j heurzelf, krig Coba pas, now ze viefteg joar ’etrouwd is, zukke mooie sieroad’n. Foi, foi, maar better laate dan nooit. Argens was ’t ok wel andoenlek dat zo’n manspersoon dit lieve gebaar maak’n noar zien vrouwe toe. Kinder hadd’n zie nooit ’ekreeg’n en doarumme mos Cor ok alles allenneg uutdokter’n. Zo op ’t plaatie te ziene waar’n ’t prachtege krall’n en oorbell’n. ’t Leek’n wel echte parels en mis­schien waar’n ’t dat ok wel heur,aj zo noar de pries keek’n, sjonge, jonge, ’t spullegie koss’n nogal wat, maar doar ha’j dan ok wel wat heel b i’jzönders veur. ’n Aander’n dag m aak’n Greta ’t geld gelieke maar over en deud er ’n

briefie b i’j met ’t verzuuk, dat ’t wel veur ’n bepoalde doatum binn’n mos wee’n umme dat ’t ’n kedoogie w as.’n Paar wekke later was Greta ’n daggie uut ’ewes’ met ’t zangkoor woar ze lid van was en kwaamp umme vief uur thuus. Tien menuut’n noadat ze thuus was zag Greta dat Coba over ’t tuunpaagie in antoch’ was. Zie had ’n glaanz’nd pakkie on­der ’n arm en zeg: ”kiek is w a’k veur oe hebbe, de postbezorger was vanmarg’n bi’j oe an de deure, m aar u m d a’j niet thuus w a a r’n, kwaamp ’e bi’j oons met de vroage of w i’j dit an oe woll’n geev’n” . D'alek begreep Greta wat er in dat pakkie mos zitt’n. Zie pakk’n ’ t an en bedaank’n Coba hartelek, maar zett’n ’t metiene vot in de gaankkaste. Coba was ien en al vroagteek’n en vaste ok bassens n i’jschiereg wat er in dat pakkie zol zitt’n. Maar Greta deud net of heur neuze bloed’n en preut er rap överhen umme Coba’s andach’ op wat aans te krieg’n. Coba keek nog is noar ’t pakkie maar bleef veerder zwieg’n. Toen Coba deur de tuune weer op huus angöng keek Greta heur noa . An ’t loop’n dach’ Greta te kunn’n zien dat Coba bi’j emzelf dach’, ”wat kinderachteg dat Greta niks vertell’n over de onhold van dat pakkie, foi, doar doe’j dan zovölle muujte veur”.’n Paar wekke later was ’t groot feest in de buurte. Cor en Coba w aar’n viefteg joar ’e trouw d. De b u u r ’n h a d d ’n heur hele veurtuune versierd en d ’er steund ok ’n prachtege booge an ’n ingaank. ’t Was ’n heel’n dag ’n komm’n en goan en ’s oav’nds was ’t groot feest in ’n zaaltie van de voetbal- vereneging. Zie hebt bassens volle bloem’n en kedoo’s ’ekreeg’n, maar ’t kedo wat spe­ciaal van Cor veur Coba was, en wat Cor ’s marg’ns al heel vrog bi’j Greta op’ehaald had, was ’t glaanz’nde pakkie, wat Greta in de gaankkaste had ’eleg’ zonder teeg’n Coba te zegg’n wat de inhold was. Coba was in de wolk’n en zo bli’j as ’n klein kind.De krall’n en oorbell’n draagt Coba bi’j elke geleeg’nheid dat zich veurdöt, joa zo vaake meugelek. En Cor is in Coba’s oog’n ’n arg romantische man en zie had ’t niet better k ö n n ’n t r a f f ’n .N ow sn a p p ’n Coba ok woarumme Greta niks ’ezeg had toen ze dat pakkie brach.Coba en Greta kont hier saam’n, töt op ’n dag van vandaage, nog vaake harte­lek umme lach’n.

Uut ’t archief van wijlen Dieks Makkingavan Frouwke Doezeman-Makkinga

’t Leek m i’j wel oardeg umme disse ”In Ommer Sproake” van mien Va onder ow andach’ te breng’n. ’t Is d ’er iene uut ’n veer verleed’n want ie steund in de kraante van 20 februari 1952 ! Joa, zeg dat wel, ’n best’n schof ’eleed’n. Ie was ’etiteld : ’n Vergade­ring van de Gemienschop van 011’ Ommer, ”Omm’n krig ’n Oldheidkamer”.Meer as 50 joar ’eleed’n w aar’n de Ommer luu bli’j dat e r ’n Oldheidkamer kwaamp. En die Oldheidkamer is ’e komm’n en bestiet nog aajt, en hoe !!Ok ’t tiedschrift ”De Darde Klokke” drei’jt now in 2004 nog as de beste.In 1997 is de "Historische Kring Ommen” op’erich’ met volle warkgroep’n en heer ni’js köj leez’n in De Darde Klokke, zoiets nuumt ze saam’nwarking. Prachteg toch? Net in disse tied is de Historische Kring Ommen druk doende umme met de Oldheidkamer, den graag uut wil b re id ’n, onder ien dak te komm’n.De "Gemienschop van 011’ Ommer” hef in 1952 vaste nooit ’edach’ da’w now, zo’n dikke 50 joar later nog zo druk doende bint met oonze ’Geschiedenis’ enoonze ’Sproake’. Misschien hebt ze ’t wel ’ehopt dat heer wark bewaard zol wörd’n en deur zol goan. Wat z i ’j veur oons (heer noageslach t) hebt achter’eloat’n is van onschatbare weerde en w i’j zölt ’t veur oons noageslacht anvull’n en ok niet verleur’n loat’n goan.’k Wèènse owluu volle wille bi’j ’t leez’n van disse ”In Ommer Sproake” van mien va Dieks.

Vergadering van de Gemienschop van OU’ OmmerA

”Omm’n krig ’n Oldheidkamer”

Wat de b e s tu u rs le e d ’n van aandere vereneging’n mangs roadeloos maakt, doar kont die van de gemienschop van OU’ Ommer umme lach’n. Zie hebt gien las’ van slech’ bezochte vergadering’n.Mos ie dinsdagoav’nd maar is weer ’ezien hebb’n. Meriens van Garretsen zal binn’nkört de koffiekamer uut mutt’n breid’n, aans kont ze d ’er niet meer in.Umme kw art over achte (dus 8 uur Ommertied) w örd’n de vergadering deur Jewans Hurink ’eopend met een kort woord. Volgens een lieste den veuruut was vast’esteld w ö rd ’n de te b esp re k k ’n o n d e rw a rp ’n o f’edoan.

Verslaag’n van de commissies die benuumd w aar’n, wörd’n uut’ebrach’ en besprökk’n. De com m issie die noar H ard ’nbarg en G ram sbarg’n ’ewes was umme doar de Oldheidkamers te bekiek’n, vertell’n van heer ondervinding’n. Noa een dik ketier proat’n w aar’n ze ’t allemoale iens dat wat doar kan, h ie r ok giet. Een com m issie w oar de börgem eester, Jew ans H urink, Harm an Oldeman, Gait Stien, de Bakker, Karei Siero en Bats Timmerman van ’n Oord in kwaam’n, zoll’n met mekare probeer’n al die oalde dinge b i’j-iene te krieg’n. An oons Stadsbestuur en ’t VVV zol medewarking ’evroagd wörd’n en dan zölt ankomm’nd zommer de gast’n al van disse anwinst könn’n profiteer’n. Dat ’t slaag’n zal is wel hoaste vaste, want d ’er bint now al ’n bende ding’n an’ebeud’n umme doar hen te doen.Mans Garretsen, een oald Ommer, wörd’n ’enuumd as iene den d ’er volle verstaand van had, en den zol ’evroagd wörd’n umme met te wark’n. Veerder zölt alle leed’n heer beste doen. De Bakker kan as ’eiertikker’ vertell’n dat ’t hele geval in kann’n en kruuk’n was. Hendek Jan Meierink hoev’n d ’er gien droad veur onder te doen, want ok ’t poasvuur kömp bes’ in orde. De luu die doar al een joar of wat veur ’ezörgd hadd’n, w aar’n bes’ te sprekk’n over de hulpe die ze kreeg’n van de gemienschop. Umme de ni’jje leed’n better te könn’n toeloat’n, is d ’er ’n aparte com­missie benuumd umme doarveur te zörg’n. Ok op disse vergadering wörd’n weer heel wat luu veur’edraag’n. ”De Gemienschop van Oll’ Ommer” hef niet te klaag’n over de opkomst van heer leed’n op de vergadering’n, maar ok niet over de opkomst van ni’jje leed’n, want die komt in zo’n groot antal opzett’n dat de zaal, echt zonder gekheid, binn’nkört völ te klein is. Over ’t kraant’ngeschrief is ok nog ’eproat en allemoale waar’n ze ’t iens, dat ’t bestuur dat maar veerder o f mos doen. Late, maar in de beste stemming göng’n ze op huus an. Hendek, Beem’d en wie d ’er veerder meer was. D ’er was ’n oav’nd ’eproat en mangs ok ’elach’n, maar Omm’n, wat die­zelfde luu as kinder zag spöll ’ n in zien ströatie, dat was al lange in ’n dommel.

DIEKS.

9

Historische wandelroute stad Ommendoor Ben Wösten

De stad Ommen heeft een historisch verleden. Omstreeks 1100 is Ommen ontstaan aan een doorwaad­bare plaats aan de rivier de Vecht. In het jaar 1248 schonk Bisschop Otto van Utrecht Ommen stads­rechten. Ommen lag op een belangrijke kruising van wegen. Het postverkeer tussen Amsterdam en Hamburg passeerde de stad. Ook de diverse legers, van zowel de Bisschoppen, de Spaanse troepen onder leiding van Alva en de Franse troepen onder leiding van Napoleon sloegen in Ommen hun ten­ten op. De padvinderij had in Ommen hun hoofdkwartier en wijsgeer en wereldleraar Krishnamurti predikte op het landgoed Eerde. In het kasteel Eerde is een bekende internationale school gevestigd.

Deze wandelroute leidt u langs de verschil­lende historische gebouwen die Ommen rijk is. Veel is er in de loop der tijden verdwe­nen. Maar er resten nog genoeg zaken waar Ommen trots op kan zijn zoals b.v. de vele molens en kerken.De route bestaat uit twee gedeelten en kan aansluitend gelopen worden.Het eerste deel is een korte stadswandeling van 2 km.Het verlengde deel wordt aangeduid als Ommen-buiten en is 4 km lang.De looproute is vet gedrukt. De beziens­waardigheden zijn cursief weergegeven

KruisstraatStart van de route

1. We beginnen de route bij het W V - kantoor aan de Kruisstraat.Dit VVV-kantoor bevindt zich in het voor­malige postkantoor wat in gebruik was van 1881 tot 1907.Dit was het eerste postkantoor van Ommen.2. Met de rug naar het VW-kantoor ge­keerd gaan we rechtsaf Daarna gaan we weer rechtsaf.U bevindt zich nu op het Vrijthof. Mid­

den op dit plein staat op een pilaar een borstbeeld van Bisschop Otto die Ommen stadsrechten verleende.3. Bij de volgende hoek gaat u wederom rechtsaf.U bevindt zich nu op het kerkplein. Links ziet u de Ned. Hervormde kerk. Deze kerk is de oudste kerk van Ommen en wordt reeds vermeld in 1238. Voor de reformatie was deze kerk gewijd aan de heilige Brigida.De bouwstijl is Laat-Go- tisch De twee klokken in de toren zijn gegoten in 1517.Elke avond om 21.00 uur worden volgens oud gebruik deze klokken geluid.Dit was het z.g.n. Ave Mariakleppen en betekende, dat de stadspoorten werden gesloten.De groot­ste klok heeft de naarn Maria en de kleinste heet Salvador.4. Aan het einde van dit plein gaat u weer rechtsaf, de Brugstraat in.Aan het eind van deze straat ziet u een historisch pandje waarin voorheen het “Koffiehuis van de Volksbond’’ was ge­vestigd. Daarna was het jarenlang als drukkerij en boekwinkel in gebruik.5. U loopt dit pandje nu links voorbij en loopt dan rechtdoor de Middenstraat in. Op de plaats links, waar nu een pizzeria is gevestigd, stond vroeger een synagoge.Deze synagoge is gebouwd in 1853.Na een zware beschadiging in 1945 is het gebouw in 1951 afgebroken Een informatiebordje aan de gevel van de pizzeria herinnert aan de voormalige sy­nagoge..6. Aan het eind van deze straat slaat u rechtsaf en loopt de Gasthuisstraat in.7.Op de eerstvolgende kruising gaat u linksaf de Dr. van Raaltestraat in.Als u even voordat u linksaf slaat,ongeveer 25 mtr rechts deze straat inloopt staat u voor de Gereformeerde kerk. Deze kerk is verklaart tot natio­naal monument vanwege de j'raaie bouw­stijl. Hij is gebouwd in 1931 .Voordien stond hier op dezelfde plek een kerk uit 1890.

10

8. U vervolgt de looproute en slaat dan rechtsaf en op kruising straat overste­ken en weg vervolgen. >denk aan het drukke verkeer<9. Voorbij de rijwielzaak slaat u linksaf het Molenpad in.Schuin tegenover de ingang van dit Molenpad ziet u rechts een oud pandje, ingeklemd tussen twee bedrijfspanden, met huisnummers 24 en 25. Van 1841 tot 1844 was hier een theologische hoge­school van dominee Dr. van Kaalte gevestigd.Hij was de voorman van wat toen heette de “Afgescheidenen van de Hervormde kerk".Dominee van Raalte werd in die tijd nogal vervolgt vanwege de afscheiding en vluchtte uiteindelijk met een aantal aanhangers naar Amerika alwaar hij de plaats “Holland” stichtte in de staat Michigan.10. U loopt nu recht op korenmolen “De Lelie” af.Deze molen stamt uit het jaar 1846 en maalt nog dagelijks het koren. De molen is te bezichtigen na overleg met de molenaar.Het type molen is een achtkantige stellingmolen.In 1971 is deze molen geheel gerestau­reerd.11 .Voor de molen slaat u rechtsaf en aan het eind op een T-kruising slaat u weer rechtsaf.U bevindt zich nu op de Ha- ven-West.Voorheen was hier een kanaal plus ha­ven om allerlei goederen te lossen en te laden.Halverwege de jaren zestig van de vorige eeuw werden kanaal en haven gedempt12. Voorbij een bushalte houdt u rechts aan en neemt u het trottoir. Rechts van u bevindt zich het mortuarium “Vita Vincit”.Achter dit mortuarium vindt u een oud stadskerkhof met prachtige bomen- en oude coniferenrijen Dit kerkhof is aan­gelegd in 1828.Als u even rechts de Dr. van Raaltestraat inloopt ziet u de ingang­spoort van dit kerkhof. Vanaf 1969 vin­den hier geen begrafenissen meer plaats.13. Na het mortuarium steekt u de Dr.van Raaltestraat over en loopt u de Den Lagen Oordt in.Rechts passeert u het “Jodenkerkhof”.Op een van de dertig grafstenen die hier nog staan is het jaar­tal 5507 (1747) vermeld. In de oorlog zijn al onze Joodse plaatsgenoten afge­voerd naar concentratiekampen en

vermoord.Hun namen staan vermeld op het oorlogsmonument vooraan op het kerkhof.14. We gaan nu met de bocht mee naar rechts en vervolgen onze weg richting het centrum.Links t/o het Jodenkerkhof ziet u de Ge­reformeerde kerk vrijgemaakt “Het Ba­ken ”. Deze kerk is gebouwd in 1948.15. Net voorbij de Rabobank slaat u linksaf en loopt rechtdoor de Jan Hout- manstraat in.Jan Houtman was een verzetsstrijder uit de tweede wereldoorlog.Op de vlucht voor een razzia werd hij door landverra­der Bikker doodgeschoten16. Aan het eind van deze straat gaat u rechtsaf en loopt het Lodderholt in.17. Hierna neemt u de eerste straat links en loopt u De Haghen in. Op het eind van deze straat slaat u rechtsaf Den Oordt in.U ziet aan uw rechterkant korenmolen “Den Oord”. Deze molen doet thans dienst als streek en historisch museum en is zeker de moeite waard om naar binnen te gaan.De molen stond oorspronkelijk in de Zaanstreek, daarna in Bathmen, om tenslotte in 1824 weer opgebouwd te worden in Ommen.Het was aanvankelijk een houtzaagmolen en is in latere jaren omgebouwd tot korenmolen.Het type is een zeskantige stellingmolen. Rechts naast de molen staat een historische bank en een huisje wat ooit in de buurt­schap Besthmen dienst deed als tolhuis.18. U passeert de molen en loopt recht­door richting verkeerslichten. Hier steekt u de straat over en gaat aan de overzijde rechtsaf. Na het restaurant met terras gaat u linksaf en loopt u een smalle steeg in.U bevindt zich nu op de Burggraven.Heel vroeger was deze Burggraven een binnenhaventje voor de Vechtschippers. Ommen kende in het verleden veel schippers.Zij voerden met hun kleine bootjes z.g.n.zompen de rivier de Vecht op en af.Er werd vooral bouwmateriaal o.a.Bentheimer zandsteen vervoert. Van dit soort steen werden kerken en land­huizen gebouwd.In de haven van Nordhorn in Duitsland werden de stenen ingeladen om vervol­gens via de vecht verder verscheept te worden het binnenland in19. Aan het einde van de Burggraven slaat u linksaf. U bent nu in de Brug- Burggraven

11

straat. Dit is de winkelstraat van Ommen. Nadat u de HEMA gepasseerd bent staat u voor de verkeersweg.Aan de overkant ziet u het oude gemeen­tehuis van Ommen.Dit voormalige ge­meentehuis dateerd van 1828.Daarvoor stonden er lang geleden, andere gebou­wen zoals o.a.een bruggehuis Thans is hier het nationaal Tinnenmuseum gevestigd.De moeite meer dan waard om te bezichtigen

Let op! Voor het vervolg van de korte route gaat u verder bij nummer 20.Kiest u aansluitend voor de verlengde route ga dan verder bij nummer 27.

Brugstraat20.Voorbij de “Hema” gaat u rechtsaf richting MarktVoor de markt loopt u tussen een drietal kunstwerken door.U ziet o.a. op de sok­kel “Herberg Het Zwarte Paard”.Een paard met een langgerekt huis als rug.Het betreft hier een van de eerste logementen van Ommen.Naast de sokkel met het paard ziet u “De Kring van mensen ”.De mensen zijn uitgebeeld vanaf hun middel, zodat het lijkt o f ze in het water staan.Dit heeft alles te maken met de eeuwige strijd van Ommen tegen het water en het stro­men van de Vecht Voor de sokkel met het paard ziet u vervolgens “Het bokje op het ei ”.Dit beeld staat symbool voor het agrarisch karakter van Ommen.Het bokje zit overigens wat ongemakkelijk op het ei. Hij balanceert er een beetje op.Dit heeft weer te maken met de eeuwenoude jaarmarkt van Ommen n.l.de Bissing en

de vermakelijkheden er omheen.21.Steek nu het marktplein over in de richting van de muziekkoepel.Als u vanaf de muziekkoepel richting de verkeersweg kijkt ziet u aan de overkant van de Vecht nog een molen.Dit is de Konijnenbeltmolen .o f zoals de Ommenaren zeggen de “Knienebelt mölle”.Deze olie-pel-en korenmolen is gebouwd in 1806 door Hendrik Konijnenbelt.De molen is als zodanig al lang buiten bedrijf.Hij is in 1976 gron­dig gerestaureerd.22. Na het marktplein loopt u voorbij de Mitra en Super De Boer rechts van u.Precies voor de ingang van Super De Boer ziet u op een voetstuk een beeldje met een paar varkentjes. Dit symboliseert de vroegere varkensmarkt die er aan de overkant van de straat was tot 1985.23. U vervolgt de weg en gaat met een scherpe bocht mee naar rechts voorbij een prieeltje voor een makelaars­kantoor.24. Bij de volgende kruising gaat u rechtsaf de Varssensestraat in.Aan de overzijde van de kruising ziet u de RK Kerk van de H.Birgitta van Kildare. Deze kerk is gebouwd in 1938.Deze kerk is op de plaats gekomen van een kerkgebouw uit 1862 die afkom­stig was van het eiland Schokland.De doopvont uit de kerk van Schokland is nog het enige overblijfsel uit dat oude kerkje.De heilige Briggitta is ook terug te vinden in het stadswapen van Ommen.25. Bij de volgende kruising loopt u rechtdoor.26. Voorbij Pearl rechts op de hoek, houdt u links aan en loopt u de Kruis­straat in richting VW-kantoor.

Einde route.

27. U gaat voorbij de “Hema” linksaf. Hierna gaat u bij de stoplichten rechtsaf en steekt de verkeersweg en brug over.Deze brug dateert uit 1968. Voorheen lag aan de andere zijde van het oude ge­meentehuis de eerste brug van Ommen die tot stand kwam zo rond 1492. De grondlegger hiervan was ene Hessel Mulert uit een ridderlijk geslacht die veel macht en invloed had in Overijssel.28. Na de brug gaat u voorbij de ijskiosk de eerste straat rechtsaf de Koesteeg in.

12

U loopt nu in een mooie oude laan met aan weerszijden prachtige oude bomen met links van u een aantal mooie villa’s en rechts een mooi weiland grenzend aan de Voor­brug.29. Aan het eind van de Koesteeg ziet u aan de linkerkant een hertenkamp. U gaat hier linksaf Het Laar in.Tegenover de hertenkamp ziet u het landgoed “Huize Het Laar’’.Dit betreft hier een 17e eeuwse havezathe dat gelegen is in een groot landschapspark van ca. 88 ha.In dit park vindt u rechte lanen met oude beuken, esdoorns en prachtige eiken.Rechts naast dit huis staat een prachtige oude theekoepel.Deze staat op de monumentenlijst van de stad Ommen. “Huize Het Laar” heeft op dit moment een horecabestemming en wordt ook .gebruikt voor het sluiten van huwelijken.30. Aan het eind van Het Laar gaat u voor het spoor linksaf.31. Voorbij hotel “Paping” gaat u weer linksaf de Stationsweg in richting het cen­trum.32. Hierna neemt u de 2e weg rechts en loopt u de Schapenallee in.33. Aan het einde van deze weg gaat u linksaf de Zeesserweg in.Aan uw rechterzijde ziet u een prachtige begroeide oude Vechtarm.In de gemeente Ommen zijn meerdere van deze z.g.n dode riverarmen.Deze zijn ontstaan toen in het begin van de vorige eeuw de Vecht werd gekanaliseerd, ten behoeve van de scheeps­vaart.Aan de overzijde van het water ziet u een voormalige buitenplaats,”Huize De Olde Vechte” uit 1857.Het gebouw wordt thans gebruikt voor groepsaccomodaties.34. U loopt vervolgens met de bocht mee naar links waarbij u de Vecht rechts houdt.De Vecht is 173 km lang en begint als rivier in het stadje Eggerode in het Munsterland in Duitsland en eindigt in het Zwarte Water voorbij Zwolle Er was in het verleden veel scheepvaart op de Vecht..Aan de overzijde hebt u een prachtig uitzicht op de stad.U ziet o.a.de toren van de oude kerk.Aan de oever van de rivier ziet u een aardig kunstwerk in de vorm van een Wulp die om de zoveel minuten water uit zijn snavel spuit.35. Aan het eind van de Zeesserweg steekt u de Statinonsweg over en voor hotel “De Zon”gaat u rechtsaf de brug over.36. Na de brug steekt u bij de verkeerslichten de verkeersweg over en gaat u linksaf, richting de “HEMA”.Hier vervolgt u de route bij nummer 20.

13

Van hofmeester tot kampbewakermoordenaar als leider van kamp “ERIKA” in Ommen

door Ben WöstenDe tweede wereldoorlog is voor veel mensen een gruwel geweest. Grote aantallen mensen zijn ge­sneuveld of vermoord. Velen werden afgevoerd naar concentratiekampen waar ze gemarteld en vernederd werden en tenslotte in veel gevallen vermoord.

Ook in ons eigen Ommen was zo’n kamp. Het was gevestigd op het terrein van wat nu

camping de “ Besthemerberg” heet. De Duitse bezetters hadden het de naam“Arbeidseinsatzlager Erika ” gegeven vernoemd naar een heideplantje. Echter achter deze naam ging een gruwelijk concen­tratiekamp schuil. Verscheidende landgenoten hebben hier gevangen gezeten. Vaak was hun enigste

misdrijf, dat ze van een ander ras waren of dat zij op een o f andere wijze verzet hadden gepleegd tegen de bezetter. Ook personen die de arbeidsvoorschriften, opgesteld door de Duitsers, hadden ontdoken, kwamen in het kamp terecht. Vooral in de jaren 1942 en 1943 schijnt het een oord van verschrikkin­gen te zijn geweest. De gevangenen werden door de kampbewakers aangeduid als “knackers”. Dit betekende zoveel als, luis,onwaardig, parasiet etc.De bewakers waren vaak individuen van laag allure om het wat zachtjes uit te druk­ken. De Duitse SS recruteerde vaak zwaar gestrafte geboefte uit gevangenissen die voor hun de vuile was op moesten knappen. Een van die lieden was hofmeester P.L. Koorens uit Amsterdam die als bewaker

Omgeving Besthmenerberg en werd aangesteld in het kamp “Erika”. InKamp Ercia

Poort A van kamp „Erika”

een boekwerkje, Kroniek van vijfjaar oor­log, met als titel “Dat gebeurde hier’’-uit­gegeven door drukkerij Lankhout uit Den Haag staat het volgende vermeld; Hofmees­ter Koorens van de “Johan de Witt” be­kent zijn vrouw te hebben vermoord, het lijk in stukken te hebben gesneden en het daarna in een koffer te hebben gestopt. Deze Koorens wordt later aangesteld tot een van de leiders van het concentratie­kamp te Ommen. Hij is minder bekend dan de kampleiders Diepgrond en Schwier maar daarom zeker niet minder wreed Uit een Zwolse Courant van 9 mei 1940 die ik in mijn bezit kreeg, is het vonnis te lezen van de Amsterdamse rechtbank van deze Koorens over de moord op zijn vrouw. Hij wordt veroordeeld tot 15 jaar en zes maan­den. Aanvankelijk had de officier van justitie levenslang geëist. De veroordeling vond plaats in 1939. Hij heeft dus maar een be­trekkelijke korte tijd van zijn straf uitgezeten voordat de bezetter hem aanstelde tot kampleider in Ommen.Om er achter te komen wat die meneer Koorens nu eigenlijk voor een figuur was ben ik gaan zoeken naar iemand die als ge­vangene in het kamp ERIKA heeft gezeten tijdens het leiderschap van Koorens. Via een kennis heb ik uiteindelijk iemand gevon­den. Het betreft de heer Johan Hendricus Samuel thans woonachtig in Zuidwolde. De heer Samuel heeft vijf concentratiekampen overleeft waaronder het beruchte kamp Mauthaussen. Hij vertelde, dat Koorens inderdaad een van de kampleiders in Ommen is geweest. Er waren in het kamp terzelfdertijd echter meerdere kampleiders o f liever gezegd kampbeulen.De gevangenen in het kamp Erika mochten heel zelden bezoek van thuis ontvangen. Zodoende kwam ooit de moeder van de heer Samuel hem in het kamp bezoeken. Vanuit de plek in het kamp waar Samuel met zijn medegevangenen op dat moment was zag hij zijn moeder de poort binnenko­men. Hij was zeer verbaasd dat zijn moeder met kampleider Koorens stond te praten Wat wilde echter het geval. Beiden herken­den elkaar van de tijd dat ze samen in Am­sterdam op dezelfde school hadden gezeten.

14

juwelier-opticiën An't horlogie ken ie de drager.Kies ow horlogie daorömme met zörge en loat oe roaden deur de Vakman!

Gedipl. oogmeetkundige lid A.N.V.O.Gedipl. contactlensspecialist lid A.N.V.O.

Brugstraat 22 - 7731 CT Ommen -Tel. (0529) 45 16 43

K racht p u t je u it H ollands vlees van je

A m b a c h t e l i j k e S l a g e r :

A. van LohuizenKerkplein 8 - Tel. (0529) 45 14 57

T E X A C O bediend tankstation

T s\| ̂ ian>4alderen^ I Té h garage en tankservice

l h j Gratis RocksHamsgoren 25 ■ 7731 EX Ommen ■ Tel. (0529) 45 24 29

TEXACO -Tankservice ook m et pasjes betalen

„Libra”Camping ’Libra’Coevorderweg 17, 7735 KJ Ommen Tel. (0529) 45 72 24

DAMES EN HEREN

[(APSALOnnAGlLSTUplO

____ Vrijthof 6b, 7731 CN Ommen,Tel. (0529) 45 45 55 ' I

RADIO - T.V. - STEREO RECORDERS - KOELKASTEN WASAUTOMATEN - EIGEN TECHNISCHE DIENST

M. DunnewindDr. A.C. van Raaltestraat 12 7731 GP Ommen Tel. (0529) 45 16 58

Dunnewind Groep

Strangeweg 77731 GV OmmenTel. (0529) 45 21 50F a x (0529)45 11 65E-mail: dunnewind.groep@freeler.nl

Uitvoering van grondwerken rioleringen, verhardingen, sloopwerken, damwanden,

beschoeiingen, bruggen en recreatieve voorzieningen.Zand-en grondlevering.

Alle transporten met kipauto's, containers, kippertrailers, diepladers, auto met kraan en containerverhuur.

Verhuur van shovels, mobiele kranen, rupskranen en minikranen.

Tevens aanleg IBA-systeem.

FIT-CARE

Nieuwbouw Verbouw Renovatie Restauratie Tekenwerk . Vergunningen

Bouwbedrijf Vonder bv. Veldkampweg 3 7731 HL Ommen

center ommenMentalTraining Club Swing Callanetics Cardiofit Circuit training Basis-steps Fitness Joggen

1

KickboksenPowerstepsSaunaSpinningSportmassageStepsStreetdance65+

Roel en Marie GaasbeekNieuwelandstraat 1 - 7731 TH Ommen - Tel. (0529) 454508

mm Het adres voor al uw:

Tel 0529-451043 Fax 0529-451027 www.bvbouw.nl

Strangeweg 5 7731 G V OmmenTelefoon (0529) 4 5 4170

V lak bij het gemeentehuis. Volop parkeerplaats.

Fotowerk

Pasfoto's(direct-klaar, ook in kleur)

Groepsfoto's(bij uw huwelijksjubileum b.v.)

Bruidsreportages

JÜRRIE BAAS

Tuincentrum Jurrie BaasBalkerweg 24 7731 RZ Ommen Tel. (0529) 453708 Fax (0529)451595 è ' t h x t ë

Cafetaria Harry’s HapBrugstraat 31 - 7731 CV Ommen

Telefoon (0529) 45 66 65

Ook wij creëren graag mooie zaken voor uRabobank

Rabobank Vaart en Vecht, Tel. (0523) 62 95 00

TAKMANGEREEDSCHAPPENO M M EN - BERKUM

Dr. A.C. van Raaltestraat 26, 7731 GP Ommen Campherbeeklaan 1, 8024 BR Berkum (Zwolle)

BROOD & BANKETiïarrtf Dmnewind

Varsenerstraat 12 - 7731 DC Ommen

S p r u i j tN o t a r i s

Varsenerpoort 1 - Postbus 75 - 7730 AB O mmen

Tel. (0529) 45 22 33 - Fax (0529) 45 37 12

J E Z I E T ' T V E R S C H I L

Varsenerpoort 9, 7731 DG Ommen

Het Hypotheekhuys

J.B.R. Heijnen

Het Hypotheekhuys Ommen Markt 32A Postbus 172 7730 AD Ommen

T 0529 45 60 06

%

R E N A U L T

RENAULT-DEALERCENTSStationsweg 24, 7731 AX Ommen

Telefoon (0529) 46 99 00

Uw adres voor:- personen/bedrijfswagens- autoschade- TEXACO tankstation- LPG-gasinbouwstation- financiering- lease, alle merken auto’s

Het kan verkeren. Sommige mensen groeien uit tot helden die hun leven op het spel zetten om anderen te helpen.Anderen zoals het heerschap Koorens wor­den gewetenloze individuen die hun mede­mensen de dood injagen.Wat er na de oorlog met Koorens is ge­beurd, of hij veroordeeld is geworden o f wat ook is mij niet bekend. Misschien is er onder de lezers iemand die hier meer over weet. Johan Hendricus Samuel werd na Ommen nog naar diverse andere concentratiekam­pen overgebracht. Gelukkig voor hem heeft hij het overleefd. Maar het laat hem nooit meer los. Voortdurend is hij samen met an­dere overlevenden nog alle dagen met die verschrikkelijke oorlogsperiode bezig. Ik ben hem in ieder geval dankbaar dat hij mij te woord heeft willen staan voor zijn bijdrage over kampleider Koorens.

Van het voormalige kamp ERIKA is helaas weinig tastbaar bewaard gebleven. De laat­ste kampbarak is vorig jaar afgebroken. Wat rest zijn een aantal zaken zoals documenten etc. die te bezichtigen zijn in het streek­museum. Opdat niet vergeten mag worden wat daar in het kamp in Ommen aan ver­schrikkingen hebben plaatsgevonden hebben een aantal voormalige gevangenen na de oorlog gezamenlijk een boek geschreven over hun belevenissen in dit kamp. In dit boek met de titel “Nederland Gedenk” is te lezen wat zij daar onder zeer erbarmelijke toestanden hebben meegemaakt. Slechts een eenvoudig gedenkteken nabij de Besthemerberg, ooit daar geplaatst door de

“ Gemienschap 011 Ommer” , herinnert aan dat verschrikkelijk kamp en zijn gevange­nen.

Ik wil mijn verhaal eindigen met een gedicht uit “Tweestromenland” van GJ.Hesselink.

Oorlog...

Een gruwelijke tijd vol angst en onzekerheid.

Verzet, geweld,een mensenleven dat niet telt.

Erica...

Een mooie naam voor een prachtig ge­bied.

Wat zich binnen haar poorten afspeelde wist men niet...

Bevrijding..

Vrede, Vrijheid, Blijheid?

Laten wij niet vergeten zij die voor onze vrijheid vochten

en dit met hun dood bekochten.

15

> Tf

Archembuurtschap van boeren, beuken

en buitenhuizendoor Dieks Horsman

Ik keek in de gouden heerlijkheid van een najaarslaan. Het was of ik goudene deuren wijd zag open staan. Het werd mij toen ik daar binnenging of ik door gou­den gewelven liep.Aan beide zijden stonden daar schragend de gangen de zuilen opgebouwd.

Enkele strophen uit het bekende gedicht van J. E. van der Waals (1868- 1922).Wie in de late herfstmaanden door Archem gaat. Zal volop van de kleurenpracht (be­schreven in dit gedicht) van deze bosrijke en rustige buurtschap genieten.

Archem is mooi in elk jaargetijde. Eeuwen oude boerenhoeven, omringd met oude beuken en eikenbomen. En verscholen in het groen staat daar dicht bij de Regge het “Huis te Archem” dat nooit een echte havezathe is geweest.Na de Franse tijd, steeds een ook nu nog, bewoond door verschillende generaties van der Wijck.Vroeger noemde men dit huis het landgoed “Groot Archem” Frederikus Theodorus van der Wijck erfde het landgoed in 1854. In 1867 werd deze heer in de adelstand verhe­ven. Diens zoon Wolter Gerard van der Wijck bewoonde daarna de hof. Deze overleed in 1914. Het huis werd toen tot 1925 verhuurd. In dat jaar werd het afge­broken waarna Jhr. Evert Rein van der Wijck het thans nog bestaande huis liet

optrekken in de 18e eeuwse stijl. Het wordt nu nog steeds bewoond door nazaten van dezelfde familie van der Wijck. Wel heeft het huis een grondige renovatie ondergaan zodat het in al haar luister is behouden. Eveneens in Archem staat huize “Klein Archem”aan de lemelerweg. De huidige bewoners (fam. Marsman) lieten dit mooie historische landhuis prachtig restaureren met aanleg van een schitterende tuin. Archem met de oudste historie van het Ommerland.In het jaar 947 is er al sprake van “de H o f’te Archem. Als bezit van het stift te Essen, een vrouwenklooster, dat toen in Salland meer bezittingen had.In de middeleeuwen waren er in de marke Archem dertien hoeven. Ook in deze marken golden een aantal bepalingen:- Eikenhout in de haard verbranden is streng verboden.Enkele strophen uit het bekende gedicht van J. E. van der Waals (1868- 1922).Wie in de late herfstmaanden door Archem gaat. Zal volop van de kleurenpracht (be­schreven in dit gedicht) van deze bosrijke en rustige buurtschap genieten.Archem is mooi in elk jaargetijde. Eeuwen oude boerenhoeven, omringd met oude beuken en eikenbomen. En verscholen in het groen staat daar dicht bij de Regge het “Huis te Archem” dat nooit een echte havezathe is geweest.Na de Franse tijd, steeds een ook nu nog, bewoond door verschillende generaties van der Wijck.Vroeger noemde men dit huis het landgoed “Groot Archem” Frederikus Theodorus van der Wijck erfde het landgoed in 1854. In 1867 werd deze heer in de adelstand verhe­ven. Diens zoon Wolter Gerard van der Wijck bewoonde daarna de hof. Deze overleed in 1914. Het huis werd toen tot 1925 verhuurd. In dat jaar werd het afge­broken waarna Jhr. Evert Rein van der Wijck het thans nog bestaande huis liet

16

optrekken in de 18e eeuwse stijl. Het wordt nu nog steeds bewoond door nazaten van dezelfde familie van der Wijck. Wel heeft het huis een grondige renovatie ondergaan zodat het in al haar luister is behouden. Eveneens in Archem staat huize “Klein Archem”aan de lemelerweg. De huidige bewoners (fam. Marsman) lieten dit mooie historische landhuis prachtig restaureren met aanleg van een schitterende tuin. Archem met de oudste historie van het Ommerland.In het jaar 947 is er al sprake van “de H of’te Archem. Als bezit van het stift te Essen, een vrouwenklooster, dat toen in Salland meer bezittingen had.In de middeleeuwen waren er in de marke Archem dertien hoeven. Ook in deze marken golden een aantal bepalingen:- Eikenhout in de haard verbranden is streng verboden.- Van mei tot Sint Michelsdag is het niet toegestaan ganzen op de esch te doen grazen.- “Die bueren sollen alle saterdage voor denommeganck van den sonne toe Buerbrincke gaen” . .Grond was toendertijd soms zeer goedkoop, want volgens aantekeningen heeft de pro­curator van het Bergklooster een stuk land gekocht voor “een tonne biers”.

De Regge

Archem grenst voor een groot deel aan de rivier de Regge, die werd voorheen druk bevaren dor “sompen”en een nog ouder scheepstype “de Potten”. Deze schuiten, plat en niet diep van bouw, vaarden ook door beekjes verbonden met de rivier. Schippers uit Giethmen namen voor de boeren uit Archem, in hun boten, landbouwprodukten mee naar de markt in Zwolle. Ook werden er bergkeien van de Archemerberg per boot naar Ommen vervoerd via de Regge en de Vecht. Tussen 1894 en 1913 werden de Vecht en de Regge van hun kronkels ont­daan en gekanaliseerd. Ook werd er door rijkswaterstaat een stuw geplaatst in Archem.

Grafheuvels en GrafkeldersVolgens overlevering zijn er ook in Archem evenals in overige heel oude woongebieden grafheuvels aanwezig. In ieder geval is bekend dat op groot Archem enkele overle­denen van de familie van der Wijck liggen begraven.Van klein Archem is de familie G. J. van der

Wijck in een familiegraf begraven in de Faanke te Archem.

Hoogste punt van Overijssel

Dat is de Archemerberg met dichtbij de waterbronnen en uitgebreide prachtige wandelroutes waarop bij mooi weer weidse panorama te zien zijn.

De jonge Butink

De naam Butink wordt reeds genoemd in de 15e eeuw. Een hoeve die recht had op twee waarden in deze marke. Een erve van plm. 135 ha groot strekte zich uit vanaf Archem over de Archemer- en Looberg in Dalmsholte.In 1844 trouwde Harmen Reimink, weduw­naar van Dina Roelofs, met Jennigje War- mink (zij was weduwe van Hendrikus Ekkelkamp). Door en na enkele overlijden en hertrouw binnen deze families komt het tot een boedelscheiding en dit is waarschijn­lijk mede aanleiding geweest tot het bouwen van een geheel nieuw boerenbedrijf in 1860, plm. 150 meter ten noorden van de oude boerderij “erve Butink”. En zo was er daarna sprake van de “oude”en de “jonge”Butink. De nieuwe boerderij kreeg plm. 54 ha grond, het overige bleef bij de oude Butink.

Familie EkkelkampIn 1884 trouwde Gerrit Jan Ekkelkamp met Janna Grefelman. Er werden zeven kinde­ren geboren, waarvan Albert gehuwd met HendrikjeWarmink uit Lemele de boerderij voortzette tot 1968. Hun jongste zoon Albert Ekkelkamp gehuwd met Geertruide Johanna Olthof nam op zijn beurt dit mooie boeren­bedrijf over en houdt het nog steeds in

17

stand. Een boerderij in oud Sallandse stijl, de hoge ramen met keurige ruitjes en de statige voordeur met bovenraam, en omlijst met een rietendak, geven aan dit huis een voorname indruk.Vroeger lagen er op de vloer bij de haard mooie witte kleine bergkeien, verzameld

door de toenmalige schaapherder. Wanneer hij met zijn schaapskudde op de Archemer Berg verbleef, stopte hij telkens de zakken van zijn boerenkiel vol met keitjes.Camping en Groepsaccomodatie Naast de boerderij is er de camping “de Ekkelkamp”en op de deel van de boerderij en in de schuur is er veel ruimte voor groepsaccomodatie. Hier kunnen vakantie­gasten en ook jeugdgroepen volop genieten van de dieren op het bedrijf en de natuurlijke omgeving.

Veldnamen

Bij veel oude historische boerenbedrijven kent men nog steeds oude namen voor de grond. Bij dit bedrijf horen eeuwenoude veldnamen zoals: ’t Rot, ’n Tellen, de Paerekop, de Kukendorf, de Vinkenakkers, Blanke akker, Madeland, Doorakker, de Drijven, Voskamp, Gorenties en het hijstuk.

Oude Huisnamen

InArchem 1792: Lohuis, Rotman, Reimink, Marsman, Dirks, Portheine, Betmans, Blikman, Roelofs, Bouwhuis en reeds in 1433: ter Aves, ter Helle, ter Boeme, ter Schueren.

Uit het rechterlijk archief

Vanaf 1832 werd in ons land het Kadaster ingesteld, waarbij alle onroerende goederen (dus ook percelen grond) werden voorzien van een kadasternummer. Bij overdracht, aan- en verkoop van onroerend goed wordt bij de notaris een akte opgesteld met ver­melding van o.a. het kadastrale nummer, zodat men precies weet welke gronden of gebouwen hier in het geding zijn.Voor 1832 werden deze verhandelingen beschreven in het Rechtelijk Archief der 50ste penning (een soort overdrachts­belasting).Het ambt van notaris kende men toen nog niet. Het is werkelijk interessant om te lezen in een uittreksel van dit archief van het schoutambt Ommen - Den Ham van 1774­1806.Hierin staan alleen van Archem 25 over­drachten van boerderijen en gronden geno­teerd. Leest u maar eens mee over een aantal hiervan.Op 30-10-1777 koopt H. Hoekman te Lemele een stuk land genaamd “het Blik” gelegen tussen het land van de schoolmees­ter en dat van Ootmink, in Archem van G. Remmerink te Lemele.Volgens een andere koopakte d.d. 28-2­1778 was Harmen Jan Vruwink toen schoolmeester te Lemele. Die oude school stond bijna op de grens van de marke Lemele/Archem.Op 25-07-1778 koopt Dr. H. J. van der Wijck en zijn vrouw alle landerijen en goederen gelegen in Archem, het erve Lugtenbelt, het onbetimmerde erve Eustink zonder de Kommerkamp; de katerstede (keuterboerderij); Papenkamp, en een half hooiland te linde.Op 17-08-1778 koopt H. J. van der Wijck het erve Struvink te Archem van W. H. Grootvelt.Op 28-02-1778 geeft ene Willem Huisjes en zijn vrouw Jennigje Lambers aan; niet schuldig te zijn aan het opmaken van het testament van zijn schoonmoeder, dewelke haar dochter Jennigje en Willem tot ergen- amen heeft benoemd.19-10-1778 koopt H. J. van der Wijck en zijn vrouw het ‘kleine lugtenbelt of Lap- Jans’en een weiland genaamd de Knoeve te Archem. Gekocht van Derk Nijcamp en zijn vrouw Berendina Lubbersen.08-01-1796 kopen H. Smit, A. Dangremond en G. Mensink te Ommen de boerderij genaamd het Paalmans te Archem. Dit wordt gekocht van Gerrit Paalman en zijn

18

zuster wonende te Vollenhove.09-12-1797 Jan Harmsen wonende op het Voshuis te Archem koopt het land genaamd ‘Jan-Rot’ gelegen op de Lemeler Esch. 14-1-1799 Mevr. Van Muyden wed. van van der Wijck koopt het erve Camphuis te Archem voor een bedrag van tweeduizend gulden; en in 1804 koopt zij ook het erve Hallink te Archem.In totaal een hele rij van oude Huis- en veldnamen, waarvan sommige na eeuwen lang nu nog bestaan.Dit verhaal over Archem begint met enkele regels uit een gedicht en zo wil ik het laten eindigen met een vers van de dichteres uit deze buurtschap: Annie Slots:

“O Archem, mooi Archem ie bint zo uniek Oen glooieden Essen zo bastens vol mistiekWoar de koekkoek echood oaver bos en laandEn wat reeën graast langs de weideraand

Kinderlekke uutsproak’n(echt uut ‘e sprökk’n)

deur Frouwke Doezeman-Makkinga

’n Magie van drie joar vrög an ’n vrouw den noar heur buurvrouwe giet, "watgoa’j doar doen?" Zie krig as antwoord : ’’koffiedrink’n".Heel eig’nwies zeg’ ’t snotneusie, "köj dat thuus niet doen!?”

As Opa in de VUT giet vrög ’n ongeruste viefjoarege : "wie verdient now de centies veur Oma?’’ ’t Kind krig as antwoord, "de centies komt now vanzelf umdat Opa al zo lange ’ewarkt h e f”.(’t kind was volledeg tevree met ’t antwoord).

’n Klein keerltie wordt veere en as Oma binn’nkömp en vrög : "wie is t ’er hier joareg? ” zeg’ de joarege met ’n grijns van oor töt oor : ”fo i Oma toch, köj dan niet zien dat IK dat bin? ” en ie sleug emzelf op de börste, ( ’t was ok ech’ helemoal van zien snuutie of te leez’n).

’n Magie van drie joar wol m i’j wat vroag’n, maar ’t kind kömp an de dichte deure um da’k niet thuus waa. Dat völ bliekbaar niet in goeie aarde want ’n aander’n dag stiet ’e met ’n verongeliekt gezichte b i’j mien achterdeure en zeg : ”woar waa'j gister ’n, ik kwarne hiel­en ie waar ’n d ’er niet?! ” (Foi, vandage an ’n dag muj oe al veur ’n drie-joarege verantwoord’n ).

Heel klein zong ze bi’j ’t noar bedde goan,“Ik ga slapen ik ben moe, sluit mijn beide oogjes toe.Here, AUTO deze nacht over mij getrouw de wacht. Amen.”Toen ze wat oalder was, kwaamp ze d ’er achter dat ze eigelek amperan wös wat ze zong en dat ’t sloapvarsie niet over ’n auto gong.

19

De foto uit nr. 131

De mensen op deze foto - genomen rond 1934-1935 op de Markt in Ommen - zijn ........ volgens opgave door de dames Kampman-Brinkhuis en Grotemarsink-Schottert, Bert Takman, Lenie Veldsink, Poortier, Geertman en Vosjan:

Leerlingen en personeel van de school in Hoogengraven.

2 - Hendrika Timmer3 - Geesje o f Sina Timmer4 - Berendina Stoeten5 - Paula Leenlrouts6 - Fennigje Stoeten7 - juffrouw Van de Berg 7a - Sjouke W iersema8 - Jennigje Geertman9 - Zwaantje Brinkhuis 11- Hendrikj e Stoevelaar12 - ? Timmer13 - Aaltje de Lange14 - Janna Rensink15 - Jennigje Hageman16 - Berendina Veurink17 - Hendrikj e Schottert 24 - Jan W arm ink ?26 - Gerrit Dankelman (van Vlogs Gait)31 - m eester Veldsink

20

Kompanenuw maat in financiële diensten

Van Reeuwijkstraat 42 7731 EH Ommen t: 0 5 2 9 -4 5 1 1 5 4 f: 0 5 2 9 -455027

www.kompanen.nl

Schilderw erkenKoekoeksbloemstraat 8 7731 WB Ommen Tel. (0529) 45 10 55 b.g.g. (0529) 45 17 71 *

i it v * *II

_ ^S c h ild e rw e rk dat gezien mag w orden!

m mSchoenen kleding sport

Middenstraat 2, 7731 CW Ommen, Telefoon (0529) 452081

Brugstraat 24 7731 CT Ommen Tel. (0529) 45 14 14 Fax (0529) 45 07 67

D rogisterij | P arfum erie I Schoonheidssalon

& een

CM S DE SCHAKELMakdmml . g

Vrijthof 5a, 7731 CN Ommen, Tel. (0529) 45 50 55 www.schakel.nl

Ook vestigingen in: Almelo, Hengelo en N ijverdal

OCB Bouw b.v.Stranaeweg 14 7731 GW Ommen

tel: (0529)452810 fax: (0529)452062 e-mail: info@ocb-bouw.nl www.ocb-bouw.nl

* Woning- en utiliteitsbouw* Renovatie cn restauratie* Vervanging en gevelko/.ijnen* Aanvraag bouwvergunningen en subsidies* Onderhoudswerk

BIVOB D aar b o u w Je b e te r m ee.

Aannemersbedrijf M. van derVegt

Dimakelaars

gr' f fkantoorbakkerOmmen

Om m en (0529) 45 37 47

A.A . Bakker

Makelaar en taxateur in onroerende goederen

Vrijthof 4, 7731 CN Ommen Tel. (0529) 45 10 32 Fax (0529) 45 64 09 w ww. ma ke I aa rs ka n too r-ba kker. n I

expert W ESTERM ANOm m en, Gasthuisstraat 1-3, telefoon (0529) 45 14 06

D alfsen , Pastoriestraat 2, telefoon (0529) 43 01 02

E X P E R T , D A A R W O R D J E W I J Z E R V A N

Ontwerpen in moderne en behoudende vormgeving van:* Industriële-, productie-, landbouw-, bedrijfsgebouwen.* Kantoren, w inkels, horeca e.d.* Woningen, bungalows, landhuizen. J. DIJK architect

BOUW STRAAT 8

7731 CP O M M E N

T E L E FO O N 0 5 2 9 4 5 O 5 1 2

FAX O 5 2 9 4 5 4 I 2 5 V E C H T S T EN O T A R I S S E N

E -M A IL I N F O @ V E C H T S T E D E . I N F O

I N T E R N E T W W W .V E C H T ST E D E .C O M

Telefoon (0529) 45 19 69 Ommen

’n Kwestie van Samenspelr

Daar plukt ü de vruchten van!Univé Midden-Overijssel

Pr. Julianastraat 6, 7731 GH Ommen. Tel. (0529) 45 27 35 H. Dunancplein 16, 7442 NJ Nijverdal, Tel. (0548) 61 99 08

UW DAK IS ONS VAK!!!dakdekkers- en renovatiebedrijf

OMMEN BV

VAN D E R R f f kw i j n h a n d e l ~ s l i j t e r i j

J. van der Beek Sinds 1854

Schurinkhof 4-6 • 7731 EX OmmenEskampweg 3-5 • 7731 TA Ommen • Tel. (0529) 45 30

VAKMANSCHAP

ZEKERHEID

REËLE PRIJZEN

nD

H. STEEN B.V.Sogenbosstraat 3 7731 WT Ommen Tel. (0529) 45 18 02 Fax (0529) 45 69 98

33 Tel. (0529) 45 30 66 • Fax (0529) 45 30 90

Gewoon 'n goei'n bakker

Varsenerstraat 3 7731 DC Ommen Telefoon 45 62 62

Kogge! Hardenbergerweg 10 7731 HD Ommen Telefoon 45 13 89

AUTOSCHADE

Henk Koggel Z7GARANTIEBEDRIJF

Ommeresstraat 11 - 7731 XD Ommen Telefoon (0529) 45 12 94

A/ komt!

Restaurant - CateringDe Bootsman

Coevorderweg 19 7737 Pè Ommen

Tel. (0529) 45 72 72

Uw vakantie is bij voorbaat geslaagd opbungalowpark „Hoge Hexel"

W ierden - O verijsselVoor reserveringen, niet op zondag

HOGE HEXEL RECREATIEBruine Hoopsweg 6 • 7645 BJ Floge Hexel • Tel. (0546) 57 98 65