Activiteitenverslag Sig 2015 - Home | Goededoelen.be. Er wordt een nieuw decreet in het vooruitzicht...

Activiteitenverslag

2015

Sig vzw • Gijzegem • www.sig-net.be • [email protected]

Activiteitenverslag Sig 2015

2

Inhoud

Woord vooraf ...................................................................................... 3

Voorstelling Sig

1. Naam en missie ......................................................................... 5

2. Werking .................................................................................... 6

3. Organogram ............................................................................. 7

Algemene Vergadering en Raad van Bestuur ............................... 8

Afgevaardigd Bestuur ................................................................ 8

Personeel ................................................................................. 8

Adviesraden en redactie ............................................................. 11

4. Participanten ............................................................................. 13

5. Erkenning en subsidiëring .......................................................... 14

6. Samenwerkingsverbanden ......................................................... 15

7. Lidmaatschappen ...................................................................... 15

Werking 2015

1. Naar Gijzegem .......................................................................... 16

2. Vorming professionele hulpverleners ........................................... 17

3. Breedmaatschappelijke vorming ................................................. 34

4. Vorming op maat ...................................................................... 44

5. Sensibilisering ........................................................................... 46

6. Publicaties en producties ............................................................ 50

7. Tijdschrift Signaal ...................................................................... 56

8. Docudienst ............................................................................... 58

9. Wetenschappelijk onderzoek ...................................................... 63

10. Website, nieuwsbrief en ICT ........................................................ 73

11. Sig in de pers en op verplaatsing ................................................ 74


3

Woord vooraf

Er kan veel gezegd worden over Sig, maar niet dat het er niet beweegt. Sig hield

nog nooit van stilstaan of stilvallen, maar in 2015 kreeg dit toch een exponent.

2015 was het jaar waarop alles in beweging was. De lange zoektocht naar een

toekomstige en liefst definitieve inplanting kwam tot een einde. En waar de

eerste helft van 2015, naast en bovenop de gewone werking, een lange

uitgebreide voorbereiding was op de grote gebeurtenis van een verhuis en het

verplanten van de gehele organisatie, werd het echte geweld pas zichtbaar in

de tweede helft van het jaar. Zowel in de gedachten als in de realiteit kregen

de gebouwen een metamorfose. Dit werkte in twee richtingen. Infrastructuur

verandert door nieuwe inspiratie en inzichten, en plannen veranderen dan weer

dankzij nieuwe ruimtelijke en materiële mogelijkheden.

Dat alles gebeurde zowat als bekroning van het dertigste jaar van Sig. Ontstaan

in 1985 konden we in 2015 een kroon zetten op drie decennia van hard werken

met mooie resultaten en tegelijkertijd een aanzet geven voor een nieuwe

toekomst. Hopelijk zijn de condities in Gijzegem nu nog beter dan vroeger voor

dit creatieve proces.

Al dit geweld, heel deze dynamiek was teamwerk, grote groepen mensen

hebben zich achter de nieuwe realiteit gezet. Ze verdienen allemaal onze grote

appreciatie.

Onze klanten, die er slechts langzaam in begonnen te geloven maar er nu

blijkbaar voor gaan (de laatste studieweek van november kon rekenen op een

record aantal deelnemers), verdienen onze dank en kunnen rekenen op onze

blijvende inzet.

Vooral de ploeg medewerkers, inclusief vrijwilligers, onder de dynamische

leiding van Viviane Vermeiren, deed wat Theo Compernolle sinds dit jaar voor

onmogelijk houdt: multitasken. Ze deden hun gewone werk en verzetten

daarnaast niet alleen alle materiële spullen maar ook bakens, en verlegden -

nog maar eens - nieuwe grenzen. Onze bijzondere dank hiervoor.

Evenzo de bestuurders, die onvermoeibaar bleken en mede het vlotte verloop

van de operatie mogelijk maakten. Dit jaar kwam ook een aantal nieuwe


4

bestuurders de groep versterken. Zij spreken hierdoor hun geloof in Sig uit en

het belang ervan voor de sector van de ambulante revalidatiecentra.

De Vincentiuszusters en de andere gemeenschappen in de Pachthof; zij zorgden

voor een warm welkom en legden daardoor mede een stevige basis voor een

nieuwe werking in een toekomst met voldoende uitdagingen.

Naast uitdagingen baren een aantal evoluties ons ook zorgen. De nieuwe locatie

veroorzaakt bij een aantal deelnemers aan intervisiewerkgroepen blijkbaar nog

altijd koudwatervrees. De toekomst van het papieren tijdschrift Signaal lijkt

onzeker. Er wordt een nieuw decreet in het vooruitzicht gesteld. Minister Gatz

zou de sector van het sociaal-cultureel werk als te immobiel, te versteend

inschatten.

Verstard? Dan moet hij Sig eens zien!

Herman Van Hove

Voorzitter


5

Voorstelling Sig

1. Naam en missie

De missie van Sig luidt als volgt:

Sig bevordert de levenskwaliteit van personen met beperkingen en hun omgeving via inclusie en integratie.

Levenskwaliteit duidt op gevoelens van voldoening en welzijn die iemand in

zijn leven ervaart en op de mate waarin hij ambities en wensen kan

waarmaken.

Beperkingen kunnen zich voordoen in de verstandelijke, zintuiglijke,

motorische, emotionele of psychosociale ontwikkeling en/of op het gebied

van communicatie, leren en gezondheid. Sig focust op de mogelijkheden,

ondanks de handicap of stoornis.

Inclusie en integratie zijn elkaar aanvullende begrippen. Inclusie duidt op de

inspanningen waarvoor de samenleving in al haar geledingen

verantwoordelijk is. Integratie duidt op de inspanningen die een persoon en

zijn directe omgeving zelf leveren.

De dagelijkse realiteit stelt echter grenzen aan de realisatie van dit ideaal. Sig

maakt zich sterk in het verleggen van deze grenzen en zet gespecialiseerde

krachten en werkvormen in om de maatschappij te sensibiliseren, om

participatie te stimuleren, om ontmoeting te creëren en om de expertise en

competentie te verhogen. Het doelpubliek bestaat uit individuele burgers,

organisaties uit het maatschappelijke middenveld en deskundigen werkzaam in

de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector.

Sig gelooft in een veranderbare samenleving en in de mogelijkheden van elke

persoon, vertrekkend vanuit wederzijds respect, betrokkenheid en gelijk-

waardigheid.


6

2. Werking

Werking voor professionele hulpverleners

Sig vindt het belangrijk de expertise en competentie te verhogen van

hulpverleners die beroepsmatig werken aan de inclusie, integratie en revalidatie

van mensen met beperkingen.

Professionele hulpverleners vormen een onmiskenbare schakel in het

bevorderen van de levenskwaliteit van personen met beperkingen. De constant

evoluerende wetenschappelijke inzichten in de diagnostiek en behandeling

zorgen ervoor dat iedereen in het werkveld - pas of lang afgestudeerd -

overtuigd is van de noodzaak van permanente vorming en bijscholing.

Om hieraan tegemoet te komen organiseert Sig o.a. studiedagen, workshops,

bijscholingscyclussen, intervisiewerkgroepen en symposia voor professionele

hulpverleners uit de gezondheids-, welzijns- en onderwijssector. Verder

verspreidt Sig het vaktijdschrift Signaal, geeft Sig educatief materiaal uit

(publicaties en producties) en stelt Sig gespecialiseerde informatie en

documentatie ter beschikking. Tot slot stimuleert en coördineert Sig

praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek.

Breedmaatschappelijke werking

Minstens tien procent van de westerse bevolking gaat door het leven met een

handicap of stoornis. Iedereen moet met beperkingen kunnen leven en omgaan.

Sig streeft naar een maatschappij die een correct beeld heeft over kinderen,

jongeren, volwassenen en ouderen die kampen met problemen in hun

functioneren. Sig wil ertoe bijdragen dat ze volwaardig aan de samenleving

kunnen deelnemen.

Een positieve houding tegenover mensen met beperkingen speelt een

belangrijke rol. Onwetendheid is echter voor velen een grote struikelblok.

Onbekend is nog altijd vaak onbemind. Sig wil de maatschappij dan ook

informeren hoe ze kan omgaan met personen met beperkingen en zo veel

mogelijk mensen sensibiliseren voor de inclusie- en integratiegedachten.


7

Om dat doel te bereiken, organiseert Sig onder andere infomiddagen en -

avonden, cursussen, debatten en ontmoetingsmomenten. Sig ontwikkelt ook

zelf projecten, publiceert boeken, brochures en dvd’s, beheert een docudienst

en verspreidt een nieuwsbrief. Deze werking is bedoeld voor alle

geïnteresseerden en betrokkenen.

Ten slotte begeleidt en adviseert Sig allerlei organisaties (verenigingen,

openbare diensten, bibliotheken, provinciebesturen, enz.) met vragen over

inclusie en integratie.

3. Organogram


8

Algemene Vergadering en Raad van Bestuur

De Raad van Bestuur van Sig vzw is samengesteld uit de volgende personen:

Leen Cautereels Dirk florin Stefaan Singelée

Marc Claeys Lieve Haverbeke Pieter Vanvolsem

Marc Colson Jo Rigole Marleen Verbeke

Ann Coppieters Jan Rodts Herman Van Hove

Trees De Wael Jan Scheiris Steven Wellekens

De Algemene Vergadering is samengesteld uit de leden van de Raad van Bestuur

en de volgende personen:

Jacques Adriaens Erwin Franceus Hugo Van de Veire

Chantal Betrains Luc Ghyselinck Anne Van Haesendonck

Jan De Smet Marc Lambrecht Evelyn Verstraete

Walter D’ Haenens Heidi Pollier

Maia De Wymmer Herman Theeten

Afgevaardigd Bestuur

Het Afgevaardigd Bestuur wordt gevormd door Leen Cautereels, Marc Colson, Ann

Coppieters, Lieve Haverbeke, Jo Rigole, Herman Van Hove en Steven Wellekens.

Het Afgevaardigd Bestuur komt tweemaandelijks samen, in aanwezigheid van

directeur Viviane Vermeiren.

Personeel (d.d. 31/12/2015)

Directeur

Viviane Vermeiren (38/38)

- algemene coördinatie, personeelsbeleid en kwaliteitszorg

- vorming professionele hulpverleners

Stafmedewerkers

Geert Andries (38/38)

- publicaties en tijdschrift, website en externe communicatie

- wetenschappelijke onderzoeksprojecten

- preventieadviseur en netwerkbeheerder


9

Jolien Leclercq (30,5/38)


Jozefien Maertens (23/38)


Sarah Persyn (23/38)

- documentatie en informatie

Sabine Willaert (19/38)

- breedmaatschappelijke vorming (open aanbod en op maat)

Administratieve en logistieke medewerkers

Pieter Vermeiren (30,5/38)

- organisatie activiteiten, inschrijvingsadministratie en ICT-ondersteuning

Katia Casier (30,5/38)

- onthaal, bestellingen publicaties en administratie

Vanessa De Grauwe (30,5/38)

- onthaal, facturatie en administratie

Fatoumata Sow (29/38)

- onderhoud

Anja Verhasselt (38/38)

- logistiek

Lieve De Bruyne, Faye Van Autreve en Johan Engels gingen uit dienst op 1 juli

2015 naar aanleiding van de verhuis van Sig van Destelbergen naar Gijzegem.

De medewerkers van Compaan stonden tot 30 juni 2015 in voor het onderhoud

van de infrastructuur, vanaf 1 augustus is Fatoumata Sow in dienst genomen

voor het onderhoud. We kregen regelmatig administratieve en logistieke steun

van het PWA Destelbergen, ondertussen ook van het PWA Gijzegem.

Verder kunnen we rekenen op de vrijwillige medewerkers Paul Calmeyn, Els

Serras en Alain Temmerman, voor de uitbouw van de docudienst.


10

Vorming, training en opleiding

Onderwerp Organisatie + datum Gevolgd door

Verbindende communicatie

Coachingscafé Hogeschool Gent

15 januari 2015

Vanessa De Grauwe, Pieter Vermeiren en Viviane Vermeiren

Procesbegeleiding naar duurzame verandering en vernieuwing

Impuls Vorming

11, 24 februari en 17 maart

Viviane Vermeiren

Verhoog het engagement van je leden: zet website en e-mailmarketing optimaal in

2mpact Academy Gent

12 maart 2015 Geert Andries

Communicatie, inzet en inspiratie in je organisatie

Hogeschool Gent

17 maart 2015

Vanessa De Grauwe, Pieter Vermeiren en Sakiné Yuksel

Innovatieve methodieken bij NAH

SEN Oost-Vlaanderen

24 maart 2015 Sabine Willaert

Het M-decreet: Wat betekent dit voor mij als hulpverlener?

Sig Destelbergen

7 mei 2015 Sabine Willaert

Maatschappelijk innoveren: het verhaal, het gesprek

Socius Gent

15 juni 2015 Geert Andries

Basisopleiding ecologisch schoonmaken

Sig Gijzegem

27 augustus 2015 Fatoumata Sow

Congres NAH ErNAH Hasselt

17 september 2015

Geert Andries en Sabine Willaert

Krachtig beïnvloeden en overtuigen

Syntra Midden-Vl 12 oktober 2015

Sabine Willaert

Innovatie in sociocultureel werk

Vijftact 8 oktober 2015

Geert Andries, Jolien Leclercq, Jozefien Maertens, Sarah Persyn, Pieter Vermeiren en Sabine Willaert

Diverse Sig-medewerkers volgden een extern programma i.f.v. netwerking en/of

prospectie voor vormingsactiviteiten Sig.


11

Adviesraden en redactie

Adviesraad Vorming en opleiding

Voorzitter

Jo Rigole

Leden

Ann Coppieters, Liesbet Crommen, Els De Jaegher, Jean-Pierre De Maître, Lucia Vaes,

Kris Vanden Bempt, Martine Van der Linden, Herman Van Hove, Pieter Van Volsem,

Bart Volders, Petra Warreyn en medewerkers Sig

De Adviesraad Vorming en opleiding geeft advies en sturing op het vlak van

vorming en opleiding voor professionele hulpverleners werkzaam in de

ambulante revalidatie en aanverwante sectoren. De adviesraad vergadert

tweemaandelijks. Op de agenda staan o.m. behoeftedetectie, prospectie en

programmering, en evaluatie van de activiteiten. De adviesraad focust op de

sector ‘ambulante revalidatie’. Van daaruit worden ook de meeste activiteiten

geprogrammeerd, al staan de meeste initiatieven ook open voor andere

geïnteresseerden. Voor de organisatie van specifieke activiteiten voor andere

sectoren werken we samen met een netwerk van belangrijke contactpersonen

uit die sectoren. Zij kunnen feedback geven over opleidingsnoden en -vragen.

Redactie Signaal

Hoofdredacteur

Herman Van Hove

Kernredactie

Geert Andries, Dieter Baeyens, Annemie Desoete, Jo Rigole, Hilde Roeyers, Romain Van

De Voorde, Hilde Van Waelvelde, Kristel Verdeyen, Petra Warreyn en Inge Zink

Adviesraad

Jean-Pierre Fryns, Pol Ghesquière, Johan Simons, Evert Thiery en Martine Vanryckeghem

SIGnaal is in de loop der jaren uitgegroeid tot een kwartaaltijdschrift met een

ruim aanbod, relevant voor de praktijk van de revalidatie en het netwerk waarin

die zich afspeelt. Dit omstrijkt de diagnose en behandeling van personen met

ontwikkelingsstoornissen, neuropsychologische en neurologische stoornissen

vanuit een biopsychosociale benadering en de daarmee samenhangende

belevingsaspecten. Inclusie en integratie staan centraal. Eind 2004 sloegen de

redacties van SIGnaal en Significant, het elektronisch wetenschappelijk

tijdschrift van Sig, de handen in elkaar. SIGnaal werd Signaal: Significant voor

de professionele hulpverlener. Elk nummer zit boordevol informatie: artikels

klinische praktijk, onderzoeksartikels, verslagen van congressen, een

forumrubriek, recensies, een vormingsagenda, enz.


12

Adviesraad Wetenschappelijk Onderzoek

Voorzitter

Steven Wellekens*

Leden

Caroline Andries (VUB) - Inge Antrop (UGent) - Dieter Baeyens* (KU Leuven) - Ivo

Bernaerts* (Thomas More Antwerpen) - Caroline Braet (UGent) - Paul Corthals*

(UGent & HoGent) - Marieke Coussens (Arteveldehogeschool) - Marina Danckaerts

(KU Leuven) - Peter Paul De Deyn (UAntwerpen) - Miet De Letter (UGent) - Leo De

Raeve (Onici) - Greetje Desnerck* (Howest) - Annemie Desoete* (UGent &

Arteveldehogeschool) - Pol Ghesquière (KU Leuven) - Hans Hellemans (UAntwerpen)

- Christophe Lafosse (KU Leuven) - Wouter Lambrecht (PC Caritas) - Bea Maes (KU

Leuven) - Jarymke Maljaars (KU Leuven) - Mieke Meirsschaut (Arteveldehogeschool)

- Emmanuël Nelis (KAS/AZ Sint-Lucas Brugge) - Jo Rigole (Sig)* - Herbert Roeyers

(UGent) - Hilde Roeyers* (Vives) - Mark Schittekatte (UGent) - Stefaan Singelée

(Federatie CAR) - Evert Thiery (UGent) - Wim Tops (RUGroningen) - John Van Borsel

(UGent) - Gunther Van Bost (UGent) - Saskia van der Oord (KU Leuven) - Herman

Van Hove* (Sig) - Karla Van Leeuwen (KU Leuven) - Hilde Van Waelvelde* (UGent)

- Dirk Van West (UAntwerpen & VUB) - Martine Vanryckeghem (UC Florida) - Viviane

Vermeiren* (Sig) - Guy Vingerhoets (UGent) - Petra Warreyn* (UGent) en Inge Zink

(KU Leuven)

Eén van de doelstellingen van Sig bestaat erin het professionele

(revalidatie)werk wetenschappelijk te onderbouwen. Sig wil de samenwerking

tussen onderzoekers en veldwerkers stimuleren. In de praktijk is er namelijk wel

nood aan, maar geen tijd voor dergelijk onderzoek en in researchprogramma's

is de praktijkbetrokkenheid soms onderbelicht. Sig vervult deze rol mede met

de steun van de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie.

In de loop van 2015 voltrok zich de vernieuwing van de werking, via twee

nieuwe organen: het Wetenschappelijk Platform en het Wetenschappelijk

Netwerk. We vonden heel wat onderzoekers bereid om (blijvend) bij te dragen

tot de wetenschappelijke werking van Sig. Dertien nieuwe leden sloten aan.

Het Wetenschappelijk Platform (leden hiervan zijn hierboven aangeduid met *)

heeft de intentie om twee keer per jaar bijeen te komen om nieuwe

onderzoeksprojecten te bespreken en de lopende projecten op te volgen. Het

biedt hen ook de mogelijkheid om onderzoekers/wetenschappers van andere

instituten te ontmoeten en in Sig een kanaal te vinden voor de realisatie van de

maatschappelijke meerwaarde van het onderzoek. Het Wetenschappelijk

Netwerk is een breder netwerk van wetenschappers dat Sig kan aanspreken om

mee te werken of feedback te geven op zaken van het Wetenschappelijk

Platform.


13

4. Participanten

Alle vzw's uit de ruime welzijns- en gehandicaptensector kunnen jaarlijks Sig-

participant worden. In ruil voor een vast bedrag krijgen ze een aantal voordelen:

reductie op de deelnemersprijs voor tal van workshops en studiedagen, deelname

aan intervisiewerkgroepen (CAR) aan gereduceerde prijs, reductie bij ‘Gebruik

infrastructuur Sig’ en een gratis abonnement op het tijdschrift Signaal. De bijdrage

en voordelen van het participantschap gelden per kalenderjaar.

De volgende vzw's tekenden in januari 2015 in als participant: 35 Centra voor

Ambulante Revalidatie (CAR) en 4 andere vzw’s.

CAR Aalst R. De Hert

CAR Aartrijke-Zedelgem ’t Veld

CAR Beveren ‘t Vlot

CAR Bree

CAR Brugge De Kade

CAR Brussel De Poolster

CAR Brussel

CAR Buggenhout

CAR Deinze Ter Kouter

CAR De Steijger Destelbergen

CAR Drongen Bolt

CAR Eeklo Klimop

CAR Ninove De Locomotief

CAR Lede De Springplank

CAR Gent Sint-Lievenspoort

CAR Gent Impuls

CAR Geraardsbergen Horizon

CAR Halle Land van Halle, Pajottenland

CAR Ieper De Klinker

CAR Knokke-Heist De Klinker

CAR Kortrijk Overleie

CAR Kortrijk Heule Accent

CAR Oostakker

CAR Oostende Stappie

CAR Oudenaarde Ter Eecken

CAR Roeselare

CAR Kortrijk Rollegem De Kindervriend

CAR Ronse Werken Glorieux

CAR Sint-Niklaas Het Veer

CAR Tienen DAT


14

CAR Torhout Sint-Rembert

CAR Wetteren De Schakel

CAR Wuustwezel Noorderkempen

CAR Zele Kapelhof

CAR Zottegem Wegwijs

Arteveldehogeschool, Gent

Au Petit Lorrain ‘Leerwijzer’, Oostduinkerke

Centrum voor Ontwikkelingstherapie, Roeselare

Ziekenhuis Inkendaal, Vlezenbeek

Overzicht van het aantal participanten 2008-2015

Centra Ambulante Revalidatie Andere vzw’s (non-profitsector)

2008 40 6

2009 41 6

2010 38* 4

2011 39 4

2012 37 4

2013 37 6

2014 35 4

2015 35 4

* Drie centra werden in 2010 één vzw i.p.v. twee vzw’s (Buggenhout, Deinze en Sint-Niklaas).

5. Erkenning en subsidiëring

Ministerie van Cultuur

Sig vzw werd in 1993 door het Vlaams Ministerie van Cultuur erkend als

‘organisatie voor vormings- en ontwikkelingswerk voor bijzondere doelgroepen’.

Vanaf 1 januari 1997 werd Sig vzw erkend als ‘dienst voor sociaal-cultureel werk’

bij hetzelfde ministerie. De erkenning en subsidiëring gebeurde op basis van de

jaarlijkse realisatie van een aantal activiteitenpakketten. In 2003 werden het

decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk opnieuw gewijzigd. Twee jaar bleef

Sig functioneren als dienst voor sociaal-cultureel werk. Vanaf 1 januari 2005 wordt

Sig erkend als lid van de federatie Vijftact, een federatie van vormingsdiensten

voor personen met een handicap en hun omgeving. Vijftact werd officieel

opgericht op 21 april 2004. De federatie groepeert vijf voormalige diensten voor

sociaal-cultureel werk: Sig, Centrum Zit Stil, Gezin en handicap, Vlaamse Dienst

Autisme en Fevlado Diversus. De opdracht van Vijftact is het ontwikkelen van


15

educatieve programma's en het aanbieden van aanvullende activiteiten op het

vlak van sensibilisatie, begeleiding en maatschappelijke activering. Dit alles moet

gericht zijn naar het brede (hoofdzakelijk niet-professionele) publiek. Onder

impuls van dit decreet richt de Sig-werking zich expliciet tot twee doelgroepen:

(1) professionele hulpverleners en (2) alle geïnteresseerden. Het nieuwe decreet

houdt ook een ommekeer in van een kwantitatieve naar kwalitatieve regelgeving.

Er wordt gewerkt met beleidsplannen en jaarprogramma's. Kwaliteitszorg wint

aan belang.

Momenteel zijn de besprekingen over alweer een nieuwe decreet sociaal-cultureel

volwassenenwerk volop aan de gang.

Provincie Oost-Vlaanderen

In 2014 werd de nominatum subsidie die Sig in het verleden kreeg via de

Provincie Oost-Vlaanderen overgeheveld naar het ministerie van Cultuur. Sig

krijgt deze subsidie (voorlopig) verder via de federatie Vijftact.

6. Samenwerkingsverbanden

Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie - Sig

doelstelling: het opzetten van projectmatig wetenschappelijk onderzoek in

samenwerking met verschillende universiteiten en hogescholen

Arteveldehogeschool - Sig

doelstelling: samenwerken aan projectmatig wetenschappelijk onderzoek,

maatschappelijke dienstverlening, permanente vorming en publicaties

Verder werkt Sig intensief mee in het Netwerk Leerproblemen Vlaanderen, het

Vlaams Forum voor Diagnostiek (lid van het Kwaliteitscentrum voor

Diagnostiek) en het ICF-platform voor Nederlandstalig België.

7. Lidmaatschappen

Sig is lid van:

- Vijftact, Federatie van vormingsdiensten voor personen met een handicap

- Sociare, Federatie Werkgevers Sociaal-culturele sector (via Vijftact)

- Federatie voor Organisaties Volksontwikkeling (FOV) (via Vijftact)

- Vlaams Studie- en Documentatiecentrum voor vzw's (VSDC)


16

Werking 2015

1. Naar Gijzegem

Zoals al enige tijd aangekondigd, verhuisde Sig in de zomer van 2015 met zijn

hele hebben en houden van Destelbergen naar de nieuwe locatie in de

Pachthofstaat te Gijzegem. Reden genoeg om feestelijk ‘uit te pakken’.

Op vrijdag 11 september was er voor genodigden een officiële opening. In

de namiddag was er een lezing van prof. dr. Ignaas Devisch over de verhouding

tussen normaliteit en maatschappij: Is de zorg inclusief of exclusief BTW? Met

zowat 140 toehoorders was onze grootste zaal meer dan goed gevuld! Tijdens

de daarop volgende receptie met

passende drankjes en hapjes

groeide de groep bezoekers tot

zowat 180. Onder aanvoering

van prof. dr. Evert Thiery werd

Sig officieel geopend en zag

‘Gijsigem’ het levenslicht. Het

geheel werd muzikaal op smaak

gebracht door Brandhout, die

volksmuziek uit alle hoeken van de wereld bracht.

Dit twee maanden later deden we de feestelijkheden nog eens over. Op vrijdag

27 november hield Sig zijn eerste grootschalige opendeurdag. Op het

namiddagprogramma stonden

een toneelvoorstelling over en

door mensen met een niet-

aangeboren hersenletsel (NAH),

rondleidingen in onze nieuwe

locatie, gratis lezingen en

workshops (zowel voor

professionele hulpverleners als

voor het brede publiek) en een

standenmarkt met doorlopende

randanimatie.


17

’s Avonds bouwden we één van onze lokalen om tot een heuse radiostudio.

Krista Bracke en Michel Folet (beiden een radioverleden bij de VRT, maar

ondertussen ook ervaringsdeskundige op het vlak van beperking) maakten er

een onvergetelijke, interactieve avond van. Alles samen verwelkomden we

tijdens onze opendeurdag zowat 400 bezoekers. Een succes dus!

Deze extra’s waren echter geen reden om de ‘gewone’ werking te verwaarlozen.

Integendeel zelfs. Tijdens de studiedagen van de herfstvakantie schreven zich

950 deelnemers in, een cijfer dat we al jaren niet meer haalden.

2. Vorming professionele hulpverleners

Het vormingsaanbod richt zich tot professionele hulpverleners werkzaam in de

Centra voor Ambulante Revalidatie (CAR) en aanverwante sectoren. We

proberen zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de vormingsnoden van deze

sectoren. Op die manier willen we het verantwoord handelen (evidence based)

in de praktijk van de professionele hulpverlening ondersteunen.

Bij het opzetten van het programma hanteren we de principes van verantwoord

handelen. Drie factoren zijn hierbij belangrijk: (1) de mate waarin een

onderzoek, een therapeutische methode, een test, … wetenschappelijk

verantwoord is, (2) of en hoe deze in de klinische praktijk kan worden gebruikt

door hulpverleners, rekening houdend met de specifieke kenmerken en

vaardigheden van deze therapeuten, en (3) afgestemd op de kenmerken en

context van de specifieke cliënt.

Elke activiteit wordt door de deelnemers geëvalueerd. Via deze evaluaties

volgen we de kwaliteit van de vorming op en sturen we zo nodig bij.

De gros van de studiedagen wordt in vakantieperiodes georganiseerd (herfst,

krokus- en paasvakantie). Daarnaast plannen we telkens een aantal studiedagen

die plaatsvinden op gewone werkdagen. We noemen dit ‘studiedagen buiten de

vakantie’. Ook de workshops vinden meestal plaats op gewone werkdagen. Het

volledige aanbod verschijnt twee maal per jaar in een programmabrochure (juni

en november) die enkel online verschijnt. Een beknopte flyer wordt

rondgestuurd. Inschrijven gebeurt online via de website. Verder wordt het

aanbod bekendgemaakt via de elektronische nieuwsbrief, via aankondigingen in

tijdschriften, enz. In uitzonderlijke gevallen wordt een aparte promotiefolder

gemaakt, bijvoorbeeld voor het symposium Insigt.


18

Verder organiseren we ook studiedagen voor specifieke doelgroepen, de laatste

jaren bijvoorbeeld voor zorgleerkrachten. Dit aanbod wordt via specifieke

kanalen bekendgemaakt. Tot slot zijn er de intervisiewerkgroepen: deze richten

zich nagenoeg exclusief tot personeelsleden van de CAR.

Hieronder volgt een overzicht van de georganiseerde activiteiten en het aantal

deelnemers in 2015. Op p. 32 vindt u een globale overzichtstabel van de

deelnemersaantallen over de laatste jaren.

Studiedagen

Opzet en doelgroep

Organisatorisch vormen de studiedagen tijdens de vakantie telkens een geheel.

De aangeboden onderwerpen staan inhoudelijk echter los van elkaar. De meeste

studiedagen duren een hele dag, sommige maar een halve. Wanneer een

studiedag volzet is, wordt afhankelijk van het aantal mensen op de wachtlijst

onmiddellijk of op termijn een herneming overwogen. Als de herneming in

diezelfde vakantie valt, zijn de cijfergegevens over de hernemingen vermeld bij

de oorspronkelijk geplande studiedagenreeks. Valt de herneming buiten de

vakantie, dan staat ze vermeld bij de studiedagen buiten de vakantieperiode,

samen met studiedagen die per definitie buiten de vakantie werden

georganiseerd.

Studiedagen tijdens de vakantie (Krokus, Pasen en Herfst 2015) (tot 30/6 in Destelbergen, vanaf 1/7/2015 in Gijzegem, tenzij anders vermeld)

Titel van de studiedag Begeleiding Deelnemers

16 februari

Psycho-educatie bij dyslexie: Aanpak gestoeld op empowerment, contextueel werken en het biopsychosociaal model (ICF)

Nadja Brocatus 20

Rekenzwakke kinderen leren omgaan met kommagetallen

Hilde Heuninck 45

Uitdagingen in de gehoorrevalidatie: van baby tot 65+

Claire Tollenaere & Inès Van de Weyer

39

‘Van moetens’ Obsessief-compulsieve stoornis en autismespectrumstoornis

Luc Roelen & Lore Degryse

87

17 februari

Breuken zetten de rekenwereld op z’n kop Hilde Heuninck 33


19


Spraakontwikkelingsdyspraxie, bekend of gekend?

Veerle Waelkens 85

Ouderbegeleiding: opvoeden doe je zo! Hoezo?

Ilse Dewitte 34

PCM: Personaliseren van communicatie en motivatie

Edwin Hantson 16

18 februari

Renfrew Taalschalen Nederlandse Aanpassing

Inge Zink & Hilde Roeyers

42

Behandeling van neuropsychologische (dis)functies: overzicht van revalidatie-mogelijkheden (cognitie, emotie en gedrag)

Wouter Lambrecht 18

Invloed van context op de executieve functies bij ADHD

Dieter Baeyens 33

Communicatie met demente personen en hun familie

Luc Van de Ven 16

19 februari

Cognitieve vaardigheden: Hoe omgaan met materialen zodat ze toegankelijk worden voor het kind?

Albert Janssens 16

Coachen op de werkvloer: inspirerend omgaan met cliënten en collega’s

Anne Breda & Hilde Van Lysebettens

21

‘Loop naar de maan’: over omgaan met agressie

Geert Taghon 30

Emotieregulatie en transdiagnostische cognitieve gedragstherapie bij kinderen en jongeren

Eric Heyns 33

13 april

Werkgeheugen en executieve functies: Wat zijn het en hoe zijn ze te verbeteren?

Wytze van der Zwaag & Selma van Berkel

108

ADHD: een effectieve aanpak van diagnostiek en behandeling

Hermien De Backer 53

Omgaan met multiculturaliteit in de psychodiagnostiek en behandeling

Mark Schittekatte 15

Cerebral Palsy (CP) in een ruimere context Bobath-vereniging 31

14 april

Pubers met autisme (en normale begaafdheid)

Ilse Aerts 34

Zonder al te veel vallen en opstaan. Valpreventie bij senioren, ouderen en personen met een beperking

Leen De Coninck 18

Wat werkt in de revalidatie? De kern en kracht van het maatschappelijk werk

Sjef de Vries & Jo Janssen

11

Een kind als (g)een ander. Rouwverwerking bij ouders: een rouwproces of een ‘rauw’ proces?

Gerd Claes 17


20


14 april (Leuven)

Spanning in een nieuw samengesteld gezin Lieve Cottyn 9

Gehechtheid, psychopathologie en veerkracht: een blik vanuit de kinderpsychiatrie

Peter Emmery 17

Gedragsmoeilijkheden, depressie of faalangst bij NAH

Dirk Liessens 29

15 april

De NAH-fotogroep: fotografie als ingangspoort en expressiemiddel

Frank Paemeleire Griet Van Beneden &

Hilde Aerts 21

Eet- en drinkmoeilijkheden bij kinderen met een motorische beperking: slikken en verslikken, tandverzorging en speekselverlies

Chris Rampelbergh 48

Preventie van zelfdoding bij jongeren/adolescenten

Michaël Bloemen 12

16 april

Rekenzwakke kinderen leren omgaan met metend rekenen en meetkunde

Hilde Heuninck 50

Differentiaaldiagnostiek en comorbiditeit autismespectrumstoornissen geactualiseerd volgens DSM-5

Ilse Aerts 27

NAH: iets anders Jeroen Walravens 25

2 november

Beginnende en gevorderde leesmoeilijkheden remediëren op het niveau van de volledige lagere school

Hilde Heuninck 100

Oplossingsgericht werken met visualisaties bij personen met een verstandelijke beperking

Chris De Rijdt 17

Werken met visualisaties (pictogrammen, foto’s en geschreven taal) om de zelfredzaamheid te bevorderen

Chris De Rijdt 20

Hoogsensitiviteit: eindelijk op de kaart!?

Elke Van Hoof 50

3 november

Beginnende en gevorderde spellingsmoeilijkheden remediëren op het niveau van de volledige lagere school

Hilde Heuninck 78

Ervaringsgerichte training van aandachtsstoornissen in de praktijk

Evert Thierry 65

Renfrew Taalschalen Nederlandse Aanpassing (RTNA)

Inge Zink & Hilde Roeyers

30

3 november (Leuven)

Fonetische en fonologische articulatie-therapie creatief en communicatief bekeken

Ingrid Herreman 71


21


Logopedie en autisme Veerle Vantorre 85

4 november

Zie wat ik zie, doe wat ik doe! Stimuleren van imitatie en gedeelde aandacht bij jonge kinderen met ASS

Joke Honoré 105

Ontwikkelingsdysfasie (OD): theoretisch kader, diagnostiek en behandeling

Inge Zink 68

Casuïstiekbehandeling van neurogene communicatiestoornissen: geen recepten maar concepten

Frank Paemeleire 48

5 november

Basisonderwijs geven aan kinderen in kansarmoede

Albert Janssens & Daniël Trimbos

12

Dyslexie en vreemde talen leren in het basisonderwijs en vroege middelbaar

Katrien Horions 52

Hulpverlening aan dove en slechthorende kinderen en jongeren met psychische klachten

Tiejo van Gent 26

Heb ik een probleem dan? Ziektebesef en interventies bij hersenletsel

Arno Prinsen 14

Spraakontwikkelingsdyspraxie, bekend of gekend?

Veerle Waelkens 76

Autisme en depressie Sylvie Carette 20

Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden):

- Heb ik een probleem dan? Ziektebesef en interventies bij hersenletsel (Arno Prinsen) (17

februari 2015 Hasselt)

- De ontwikkeling van antisociale gedragsstoornissen in kindertijd en adolescentie (Patricia

Bijttebier) (17 februari 2015 Hasselt)

- Hooggevoeligheid. Hoogsensitief persoon (HSP): modegril of blijvend? (Elke Van Hoof)

(17 februari 2015)

- Verscheidenheid in verlies (Tugba Kalendar & Tom Waltman) (15 april 2015)

- Zelfregulatie bij kinderen met obesitas (Sandra Verbeken & Saskia Mels) (16 april 2015)


22

Studiedagen buiten de vakanties 2015 (tot 30/6 in Destelbergen, vanaf 1/7/2015 in Gijzegem, tenzij anders vermeld)

Titel van de studiedag (begeleiding) Data Deelnemers

Faalangst? Coachen naar zelfvertrouwen én zelfcontrole! (Ingrid Coosemans)

20 januari 28

Het biopsychosociaal model in de gezondheids- en welzijnszorg en ICF (International Classification of Functioning, Disability & Health) (Jo Lebeer, Nadja Brocatus & Jan Scheiris)

29 januari 65

Gezien of niet gezien? Over visuele verwerking, visuele beperkingen en CVI (Patricia Delbeke)

6 februari 32

Grootmotorische competentie bij kinderen: nieuwe Vlaamse normen voor de KTK (Matthieu Lenoir)

6 februari 16

Aan de slag met het ESDM, een ontwikkelings-gerichte benadering voor het jonge kind met autisme (Ilse Van Beversluys)

3 maart 20

Rekenzwakke kinderen leren omgaan met de rekenwereld tot 20 (Hilde Heuninck)

6 maart 51


17 maart 29

Beroepsethiek, deontologie en beroepsgeheim (Jan Vande Moortel)

26 maart 40


27 maart 39


21 april 21

Praten met kinderen (Piet Vandebriel)

23 april 46

Au travail avec l’ESDM, une approche du développement pour le jeune enfant avec autisme (Ilse Van Beversluys)

5 mei 45

Het M-decreet: Wat betekent dit voor mij als hulpverlener? (Hans Verpoest)

7 mei 31


8 mei 44

Fonetische en fonologische articulatietherapie creatief en communicatief bekeken (Ingrid Herreman)

2 juni 50

Rekenzwakke kinderen leren omgaan met kommagetallen (Hilde Heuninck)

25 september 29

Het biopsychosociaal model en ICF (International Classification of Functioning, Disability & Health) in de gezondheids- en welzijnszorg (Jo Lebeer, Nadja Brocatus & Dirk florin)

1 oktober 50


23

Titel van de studiedag (begeleiding) Data Deelnemers

Breuken zetten de rekenwereld op z’n kop (Hilde Heuninck)

2 oktober 18

De ontwikkeling van antisociale gedragsstoornissen in kindertijd en adolescentie (Patricia Bijttebier)

6 oktober 11

Emotie en sociaal gedrag bij kinderen (Lut Celie) 16 oktober 36

Rekenzwakke kinderen leren omgaan met metend rekenen en meetkunde (Hilde Heuninck)

23 oktober 50

Wat is ICF? - Bondige inleiding (Nadja Brocatus) 27 november 50

Wat is labeling in de diagnostiek? (Dieter Baeyens) 27 november 11

Begeleiden in autisme: een vertrouwensrelatie! (Marc Serruys)

10 december 35

Aantal deelnemers studiedagen

In 2015 zijn er 75 studiedagen georganiseerd voor 2877 deelnemers.

Deelnemersaantallen (2011-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Studiedagen Krokus 960 807 741 663 568

Studiedagen Pasen 795 863 779 461 525

Studiedagen Herfst 902 858 761 847 937

Subtotaal 2657 2528 2281 1971 2030

Studiedagen buiten vakantie 638 915 552 512 847

Totaal 3295 3443 2833 2483 2877


24

Workshops

Opzet en doelgroep

De workshops worden op dezelfde manier geprogrammeerd als de studiedagen.

Het verschil met de studiedagen, die eerder gericht zijn op kennisverwerving, is

dat hier er in kleinere groepen wordt gewerkt en dat de nadruk meer ligt op

praktijk en het inoefenen van vaardigheden.

Workshops 2015 (tot 30/6 in Destelbergen, vanaf 1/7/2015 in Gijzegem, tenzij anders vermeld)

Titel van de workshop (begeleiding) Data Deelnemers

Stottertherapie in een multidisciplinaire setting, stotteren en … Meerdere uitdagingen samen (Veerle Waelkens)

2 februari 20

Naar baby’s kijken vanuit een interpersoonlijk perspectief (Ann Verhaert)

10 februari 15

Taalpragmatiek bij kinderen: stimuleren van taalgebruik en communicatievaardigheid (Begga Van De Walle)

16 februari 32

De romp als keypoint voor houding, evenwicht en mobiliteit. Praktijkgericht inoefenen van geriatrische en neurologische revalidatieconcepten: Zijn deze ook bruikbaar bij kinderen? (Wil de Wilde & Koenraad De Weerdt)

3 maart 30

Gebruik van muziekinstrumenten in de psychomotorische therapie (Griet Dewitte en Jan Cherlet)

5 maart 16

Relaxatie voor kinderen met ontwikkelingsproblemen (Mark Liefhooghe)

6 en 20 maart 13

Leespraat: leren lezen én leren praten (Heidi Van Ginkel)

9 maart 13

International Classification of Functioning, Disability & Health (ICF) - Verdiepingsworkshop (Jo Lebeer, Gunther Van Bost, Nadja Brocatus, Jan Scheiris & Dirk florin)

12 en 30 maart 26

DCD-behandeling, een praktijkgerichte workshop (Wouter Carton)

7 april 21

Basistraining ADOS-2 (Petra Warreyn & Anne Vanderlinden)

21 april 18

Circomotoriek als creatieve psychomotorische vaardigheden (Rika Taeymans)

23 en 24 april 15

Psychodrama, algemene inleiding en specifieke werkwijze a.d.h.v. The Psychodrama Puppets Kit (Moira Verhofstadt)

27 en 28 april 7


25

Titel van de workshop (begeleiding) Data Deelnemers

Basale stimulatie: begeleiden van mensen met een ernstig meervoudige beperking (Mieke Lecompte)

18 mei 25

Communicatieve Intentie Onderzoek (CIO) (Sjoeke van der Meulen & Claartje Slofstra-Bremer)

8 juni 18

ADOS-2 - Toddler training (Petra Warreyn & Anne Vanderlinden)

9 juni 18

Basistraining ADOS-2 (Petra Warreyn & Anne Vanderlinden)

26 augustus 16

Basisopleiding ecologisch schoonmaken (instructeur Boma)

27 augustus 11

EHBO-opfrissingscursus (Provikmo)

22 september 12

Basisopleiding EHBO-hulpverlener (Provikmo)

28 en 29 september

12

Hanencursus ‘Praten doe je met z’n tweeën’ (PDMT): Hanen Certificeringsworkshop (Johan Dekelver)

12, 13 en 14 oktober

14

Adem- en ontspanningstherapie (AOT) Methode van Dixhoorn (Els Anthonissen)

15 en 16 oktober 12 en 13 november

7

Sociale vaardigheden aanleren aan kinderen met autisme volgens de principes van ABA (Laura Schouten)

15 en 16 oktober 25

Introduction to PROMPT Technique (Marianne Raaijmakers en Karin Brinckmann)

26, 27 en 28 oktober

24

Stottertherapie in een multidisciplinaire setting, stotteren en … (terug) aan de slag met stotteren (Veerle Waelkens)

3 november en 8 januari 2016

8

Toepassing van psychomotorische en relaxatietherapie in impulscontroletherapie (Mark Liefhooghe)

20 november 15

Gekleurde letters: een methode om leerlingen met dyslexie te helpen met vreemde talen (Katrien Horions)

23 november 8

Werden geannuleerd (wegens te weinig deelnemers of andere omstandigheden):

- Basiscomputervaardigheden voor een administratieve setting (Birger Destoop, Educo

Gent) (18 februari 2015)

- Basisworkshop ABA - communicatie, gedrag en spel (Laura Schouten)

(9, 10, 26 en 27 maart 2015)

- Terugkomdag Hodson en Paden (Imma van de Wijer-Muris & Yvonne Draaisma)

(24 maart 2015)

- Dynamieken in groepstraining bij kinderen/jongeren (Hannes Verdru) (7 en 8 april 2015)

- Probleemgedrag analyseren en effectief veranderen. Verdieping op de ABA-methodiek

(Laura Schouten) (7 en 8 mei 2015)

- Sociaal overleven (normaalbegaafde kinderen met autisme tot 12 jaar) (Ilse Aerts)

(7 en 8 december 2015)


26

Workshops voor leidinggevenden in de CAR 2015

Voor de leidinggevenden werkzaam in de CAR wordt elk jaar een afzonderlijk

aanbod georganiseerd. De onderwerpen zijn gekozen na bevraging bij de

doelgroep.

Titel van de workshop (begeleiding) Datum Deelnemers

Microsoft Outlook in dienst van slim timemanagement (Yvan Winne)

20 oktober 8

Verzekeringsvraagstukken voor bestuurders van CAR (Jochen Blondelle)

24 november 7

Aantal deelnemers workshops

In 2015 zijn 28 workshops georganiseerd voor een totaal van 454 deelnemers.

Aantal workshops en totaal aantal deelnemers (2011-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Aantal workshops 39 37 41 25 28

Totaal aantal deelnemers 695 703 704 570 454


27

Symposium Insigt ‘Games in de hulpverlening’

Het jaarlijkse symposium Insigt handelde in 2015 over ‘Games in de hulpverlening’.

Het vond plaats op 19 mei in Campus The Level van Hogeschool West te Kortrijk.

Er waren 185 aanwezigen. Computerspelletjes of ‘games’ deden jaren geleden al hun intrede in de

samenleving. Toch bekijken heel wat mensen het gebruik en de steile opkomst

ervan met ambivalente gevoelens. Tegenwoordig worden games ook meer en

meer gebruikt als therapeutisch instrument. Het medium trekt namelijk om

verschillende redenen de aandacht. Allereerst plaatsen games het kind of de

jongere in een actieve leerrol. Verder is het een methode om thema’s op een

laagdrempelige manier in hun leefwereld aan te bieden. Ten slotte zorgt het

aanbrengen van inhoud via games voor meer betrokkenheid, motivatie en

engagement. Maar welke educatieve/therapeutische games zijn er nu zoal? Wat

zijn de effecten van het gebruik van games in de klas, de zorg- of hulpverlening?

Zijn ze bruikbaar bij verschillende doelgroepen (bv. dyslexie, ADHD of ASS)?

Maakt het spelen van games (toch al) kwetsbare kinderen en jongeren nog

gevoeliger voor incorrecte wereld- en zelfbeelden, slechte copingvaardigheden

en beperkte sociale contacten? Wat zijn de neurologische effecten van het

spelen van games en moeten we alert zijn voor verslaving, epilepsie en andere

problemen?

De verschillende gastsprekers gingen in op deze vragen. We probeerden zoveel

mogelijk licht te werpen op de beide kanten van de medaille, zodat deelnemers

een vollediger beeld krijgen van de voor- en nadelen van games als

therapeutisch instrument.

Het programma zag er als volgt uit :

• Inleiding door Emmanuël Nelis, symposiumvoorzitter

• Games en maatschappij: een kritische beschouwing van het

effectendiscours (Jan Van Looy, iMinds & MICT, UGent)

• Games als therapeutisch instrument: de effecten van een game-based

cognitieve training en een serious game

(Saskia Van der Oord, KU Leuven & U Amsterdam)

• Evidence based game design (Geoffrey Hamon, coördinator onderzoek

Digital Arts & Entertainment, HoWest)

• Waarom en hoe games het brein aanspreken (Evert Thiery, UGent)

• Ouderbegeleiding: hoe gaan we thuis om met games?

(Eric Schoentjes, UZ Gent)


28

Symposium DCD

Het was al weer even geleden dat de symposia over DCD in Vlaanderen

plaatsvonden. Tijd dus voor een nieuwe editie, want ondertussen gingen er

drie internationale DCD-congressen door (Lausanne, Ouro Preto en

Toulouse), waar veel nieuwe kennis de wereld ingestuurd werd. Bovendien

is sinds kort de DSM-5 in gebruik, waardoor een update zich nu echt wel

opdrong.

Op het symposium ‘DCD: stand van zaken met focus op behandeling’

brachten we op 3 december 2015 verschillende gastsprekers samen, vooral

werkzaam in het Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen (COS) en de

afdeling Revalidatiewetenschappen van de UGent. Vóór de middag gingen ze

in op de Europese richtlijnen voor DCD (European Academy of Childhood

Disability) en op de onderliggende neuropathologie. Na de lunch legden ze

de nadruk op de behandeling van DCD aan de hand van enkele

getuigenissen. Rode draad hierbij was het vertalen van evidence-based

therapie voor kinderen met DCD naar de praktijk.

Het programma zag er als volgt uit :

• Onthaal en inleiding door Jolien Leclercq

• DCD in 2015: vergeet de omgeving niet! (Hilde Van Waelvelde)

• Van klinische diagnostiek naar moleculaire verklaring (Ann Oostra)

• Zelf schrijfproblemen ervaren, incl. getuigenis over DCD (Griet

Dewitte)

• Hoe kies je de behandeldoelen?

Vanuit CO-OP (Rianne Jansens)

Met behulp van het Foto-interview (Nathalie Vanassche)

• Casuïstiek taakgerichte therapie, vanuit de hulpvraag van het kind

Grove motoriek (Casus) (Wouter Carton)

Schrijfmotoriek (Casus) (Barbara De Mey)

• Voorstelling P4C: een nieuw Canadees model, ook in Vlaanderen

haalbaar? (Griet Dewitte)

• Getuigenis over DCD (Heleen De Rore)

Er waren 216 aanwezigen, goed voor een nokvolle zaal. Het was het eerste

symposium dat in de nieuwe locatie in Gijzegem plaatsvond. Sprekers en

deelnemers waren bijzonder tevreden.


29

Onderwijsgerichte vorming 2015 Sommige activiteiten zijn niet bedoeld voor hulpverleners of personeel van de

CAR, maar voor andere doelgroepen. Het gaat om een open aanbod, maar met

een duidelijk omschreven doelgroep. De bekendmaking gebeurt dan ook heel

gericht. We richten ons op iedereen uit het onderwijs, dus ook taakleerkrachten, GON-

begeleiders, klasleerkrachten, enz. Deze vormingen worden opgenomen is ons

aanbod onder de noemer ‘onderwijsgerichte vorming’.

Het aanbod loopt per schooljaar en omvat telkens een aantal studiedagen. We

plannen onderwerpen waar elke school vroeg of laat mee te maken heeft. De

studiedagen zijn concreet en praktisch uitgewerkt, zodat de deelnemers meteen

aan de slag kunnen. De lesgevers hebben altijd een ruime praktijkervaring.

Titel van de studiedag (begeleiding) Datum Deelnemers

ADHD in de klas: ook een zaak van de klasgenoten!

Psycho-educatie in de klas (Jannes Baert & Jan

Vanthomme)

30 januari 24

Basisonderwijs geven aan kinderen in kansarmoede

(Albert Janssens) 10 maart 10

Lastige kinderen, kwetsbare ouders… moeilijke

gesprekken (Anne Hermans) 2 april 19

Omgaan met kinderen die moeilijk doen in de klas

(Albert Janssens) 19 november 47

Een concrete aanpak van probleemgedrag in een

klascontext! (Karen Van Dyck & Nele Van Praet) 7 december 45

De volgende studiedag werd geannuleerd wegens te weinig inschrijvingen:

- Een oplossingsgerichte school (Liesbet Moortgat) (10 februari)

Aantal deelnemers studiedagen voor specifieke groepen (2010-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Onderwijsgerichte vorming 182 177 118 68 145


30

Intervisiewerkgroepen

De organisatie van de intervisiewerkgroepen verloopt per werkjaar. In het

werkjaar 2014-2015 waren er 16 intervisiewerkgroepen actief. In het jaar 2015-

2016 waren er 14 werkgroepen actief. De werkgroep Neuropsychologie stopte

wegens te weinig deelnemers. De werkgroep Visuele perceptie stopte omdat

het programma afgewerkt was. De intervisiewerkgroepen zijn voornamelijk

samengesteld uit personeel van de CAR. De algemene coördinatie van de

werkgroepen is in handen van Viviane Vermeiren. Per werkgroep is er een

inhoudelijke coördinator.

De werkgroepen komen maandelijks of om de zes weken bijeen. Per werkjaar

is er een programma opgesteld. Naast de vooropgestelde thema’s wordt er

telkens tijd uitgetrokken voor het uitwisselen van informatie over recente

studiedagen, publicaties, nieuwe tests of behandelingsmethodieken en

gevalsbesprekingen. Op het einde van het werkjaar verschijnt er een synthese

van de werkzaamheden in Signaal en op de website. Er wordt ook bekeken of

de werkgroep het volgende werkjaar verder zal bijeenkomen of niet.

De volgende intervisiewerkgroepen zijn actief in 2015-2016 (de huidige

inhoudelijke coördinator is telkens vermeld):

• Werkgroep Taal bij kinderen

(Ingrid Herreman, CAR Beveren & Begga Vandewalle, CAR Overleie Kortrijk)

• Werkgroep Gehoor

(Claire Tollenaere, CAR SLP Gent & Ann Neirinck, CAR Overleie Kortrijk)

• Werkgroep Leesstoornissen

(Véronique Gheysen, CAR Accent Kortrijk)

• Werkgroep Rekenstoornissen

(Diane Van De Steene, Arteveldehogeschool & Annemie De Bondt,

Arteveldehogeschool)

• Werkgroep Hanen Oudercursus

(Marleen Van Renterghem, CAR Deinze)

• Werkgroep Autisme

(Daniëlle Schelstraete, CAR Zele en Tim Verbeke, CAR Heule)

• Werkgroep Niet-aangeboren hersenletsel Volwassenen

(Jan Van Weyenbergh, CAR Buggenhout & Gunther Van Bost, CAR Deinze)

• Werkgroep Meertalige kinderen in de CAR

(Hilde De Smedt, Regionaal integratiecentrum Foyer Brussel)

• Werkgroep Ontwikkelingsstoornissen tussen 0-3 jaar

(Lien Van Evercooren CAR Het Veer & Marieke Coussens, Arteveldehoool)


31

• Werkgroep Psychomotoriek: bewegen in de grote ruimte

(Alien Schoenaers, CAR Eeklo & Lies Van Der Meulen, CAR Gent)

• Werkgroep Behandeling van kinderen met ADHD in de CAR

(Jannes Baert, CAR Deinze)

• Werkgroep Preventieadviseurs in de CAR

(Heidi Van Nieuwenhove, CAR Aalst)

• Werkgroep Sociaal werk in de CAR

(Caroline Braem, CAR Eeklo & Liesbeth Van Assche, CAR Zottegem) • Werkgroep gehoor en verstandelijke beperking

(Bianca Vandaele, Arteveldehogeschool Gent)

Aantal deelnemers aan de intervisiewerkgroepen (2012-2016)

Intervisiewerkgroep 2012-

2013

2013-

2014

2014-

2015

2015-

2016

Taal bij kinderen 22 21 19 19

Gehoor 22 22 22 20

Leesstoornissen 16 15 16 12

Rekenstoornissen 20 21 21 15

Neuropsychologie 10 8 8 -

Hanen Oudercursus 11 10 11 9

Autisme 25 26 26 23

NAH Volwassenen 10 8 7 8

Meertalige kinderen 12 11 13 13

Ontwikkelingsstoornissen 0-3 jaar 18 17 22 20

Visuele Perceptie 13 12 10 -

ADHD 17 14 15 12

Psychomotoriek 24 21 21 16

Preventieadviseurs 12 11 13 12

Sociaal werk in de CAR 17 15 17 14

Gehoor en verstandelijke beperking 11 9 9 9

Totaal aantal deelnemers 260 241 250 202

• Werkgroep Ad Hoc Tablets en Co

(Birger De Stoop, CAR Gent St Lievenspoort en Isabel Vandevyvere,



32

Globaal overzicht aantal deelnemers

Uit de onderstaande tabel en grafiek valt af te leiden dat het globaal aantal

deelnemers aan activiteiten voor professionele hulpverleners in 2015 licht

gestegen is (3%).

Globaal overzicht aantal deelnemers (2011-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Studiedagen vakantie 2657 2528 2281 1971 2030

Studiedagen buiten vakantie 638 915 552 512 847

Workshops 695 703 704 570 454

Symposium Insigt 213 101 241 105 161

Symposium Varia 529 380 - 460 216

Onderwijs gerelateerde vorming 182 177 118 68 145

Intervisiewerkgroepen 251 260 241 250 202

Globaal totaal 5165 5064 4137 3936 4055

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

intervisiewerkgroepen

studiedagen paramedici BO

onderwijsgerelateerd

symposium Insigt

symposia varia

workshops

studiedagen buiten vakantie

studiedagen vakantie


33

KMO-portefeuille en Pro-Q-Kine

Sinds eind 2014 is Sig erkend als opleider voor de KMO-portefeuille.

Ondernemers kunnen via de KMO-portefeuille een deel van het inschrijvingsgeld

voor vorming terugvorderen. Vooral zelfstandige therapeuten maken hiervan

gebruik.

Verder zijn sommige vormingen van Sig erkend door Pro-Q-Kine, een

kwaliteitslabel voor kinesitherapeuten. De opleider betaalt hiervoor per vorming.

Voldoende erkende vorming volgen levert een therapeut een kwaliteitslabel op.

In 2016 zullen we meer vormingen indienen dan voorheen.


34

3. Breedmaatschappelijke vorming Sinds 2005 biedt Sig een open vormingsaanbod aan voor het brede publiek. Om

dit aanbod te realiseren en verder uit te bouwen, werken we vooral samen met

andere organisaties. Deze organisaties hebben een eigen achterban en

promotiekanalen. Op die manier is het voor Sig makkelijker om potentiële

deelnemers te bereiken. De organisatie van de activiteit blijft in handen van het

Sig-secretariaat. We houden de individuele deelnemers op de hoogte van de

activiteiten via de elektronische nieuwsbrief. De deelnemers worden

systematisch bevraagd of ze zich willen abonneren op de maandelijkse

nieuwsbrief. De respons blijft groot: eind 2015 waren 5394 mensen

geabonneerd. Daarnaast wordt per activiteitenpakket een promotieplan

opgemaakt i.s.m. de lokale organisatie.

Qua inhoud en thema’s bleven we in 2015 grotendeels in dezelfde lijn verder

werken. Bij het aanbod voor (groot)ouders stonden vooral thema’s uit de eigen

leefwereld op het programma. Het pakket vorming over niet-aangeboren

hersenletsel (NAH) werd in 2015 verder gezet. Enerzijds organiseerde Sig de

basiscursus NAH en een aantal uitbreidingen hierop in alle provincies. Tijdens

deze vormingen krijgen de deelnemers vooral informatie over het thema NAH.

Daarnaast bestaat nog in elke Vlaamse provincie een lotgenotencontact,

georganiseerd met plaatselijke groepen. In Oost-Vlaanderen, Antwerpen,

Vlaams-Brabant en Limburg organiseren we dit onder de naam dyNAHmiek, in

West-Vlaanderen onder de naam Samensp(r)aak.

De verhuis van Sig naar Gijzegem bracht een nieuw werkterrein met zich mee.

Voortaan organiseren we ook vormingen in Gijzegem en omgeving samen met

plaatselijke organisaties.

De programmering van het aanbod wordt grotendeels bepaald door de

deelnemers. Na elke vorming wordt alle deelnemers gevraagd welke thema’s ze

nog willen behandeld zien. Vanuit verschillende voorzieningen die dagelijks

werken met personen met NAH worden ook thema’s aangereikt.

Samenwerking met dienstencentra

Sig organiseerde in 2015 een aantal activiteiten i.s.m. lokale dienstencentra: (1)

Dienstencentrum De Reinaert in Destelbergen, (2) Dienstencentrum Speltincx in

Gentbrugge en (3) Dienstencentrum De Dendervallei in Herdersem. Op de

volgende bladzijden wordt de samenwerking uitgebreid in kaart gebracht.


35

Bijleren in Destelbergen

In samenwerking met Dienstencentrum De Reinaert en het gemeentebestuur

van Destelbergen werden in 2015 vijftien vormingen opgezet, gespreid over het

hele jaar. De gemeente voorziet hierbij logistieke en promotionele steun. De

activiteiten worden voornamelijk bekendgemaakt in de gemeente zelf.

Tijdens de namiddagactiviteiten programmeren we onderwerpen die aanleunen

bij de leefwereld van senioren en hun omgeving. Dit programma loopt specifiek

in samenwerking met Dienstencentrum De Reinaert.

De avondactiviteiten belichten vaak onderwerpen voor ouders van opgroeiende

kinderen. Om de draagwijdte te vergroten organiseren we deze activiteiten vaak

samen met andere organisaties. In 2015 werkten we samen met Twins vzw,

zelfhulpgroep Dysfasie, Vrije Basisschool Wonderwijs Destelbergen, Dienst

Opvanggezinnen Destelbergen, Sprankel Oost-Vlaanderen en AHOSA. Het valt

op dat deze vormingen vaak meer deelnemers uit andere gemeentes

aantrekken. Dit is voor ons een indicatie dat het programma niet alleen via de

folders bekend geraakt, maar ook via andere kanalen (eigen en andere

website(s), aankondigingen in tijdschriften, mondelinge reclame).

Titel van de vorming (begeleiding) Datum Deelnemers

Sociale media in de kinderopvang: Hoe ga je ermee om? (Rudy Pieters)

10 februari 9

Faalangst, praktische tips voor ouders (Marleen Jans)

10 februari 28

Hoe omgaan met de onrust bij personen met dementie? (Brigitte Dhondt)

17 maart 22

Getuigenissen over omgaan met dysfasie (Dysfasie zelfhulpgroep)

17 maart 82

Alles over eenzaamheid: hulp aan een ander - bescherm jezelf (Patrick Jossa)

21 april 9

Hoe omgaan met culturele verschillen in de kinderopvang? (Sultan Balli)

21 april 11

Leerproblemen bij kinderen en jongeren die tot een tweeling of meerling behoren (Evert Thiery)

21 april 11

Het menselijke brein, van embryo tot dementerende (Michael Portzky)

19 mei 36

Financiële tegemoetkomingen voor personen met een auditieve beperking (Annemie Neujens)

19 mei 45

Omgaan als vrijwilliger met senioren, leuk of lastig? (Herman Plasmans)

20 oktober 9

Omgaan met moeilijk gedrag bij kinderen met autisme (Bernice Devos)

20 oktober 21


36


Kinderen positief opvoeden (An Coetsiers)

20 oktober 41

Hoe kun je mensen met dementie ondersteunen in hun woonomgeving? (Meredith Delaere)

17 november 19

Motivatie of moetivatie? (Maarten Vansteenkiste)

17 november 41

De kunst van het afscheid nemen (Claire Van Den Abbeele)

8 december 18

Totaal 402

Bijleren in Gentbrugge

In samenwerking met Dienstencentrum Speltincx organiseerden we in 2015 vier

vormingen en een geheugencursus, in eerste instantie bedoeld voor senioren.

Deze samenwerking verliep vlot. We konden rekenen op voldoende deelnemers.


Introductie: cursus geheugentraining voor senioren (Michael Portzky)

26 januari 24

Zie de mens, anders kijken naar elkaar (Manu Keirse)

2 februari 26

Geheugencursus voor (jong)senioren (Michael Portzky)

23 februari 26

Iedereen kan vereenzamen: zorg voor een ander, zorg voor jezelf (Martine Andries)

12 oktober 33

Totaal 109

Bijleren in Herdersem

I.s.m. Dienstencentrum De Dendervallei organiseerden we in 2015 twee

vormingen in eerste instantie bedoeld voor senioren. Helaas hebben we de

eerste vorming moeten verplaatsen naar 2016 door ziekte van de spreekster.


Hoe werkt mijn geheugen ? (Michael Portzky)

7 december 24

Totaal 24


37

Omgaan met niet-aangeboren hersenletsel (NAH)

De groep mensen met NAH wordt ieder jaar groter, mede door de groeiende

medisch-technologische kennis. Meer en meer mensen overleven hersen-

beschadiging. Er wacht hen de zware taak om met de blijvende gevolgen te

leren leven. Het gezin en de directe omgeving belanden samen met de

betrokkene in deze veranderde situatie: grote zorgen over de toekomst lopen

doorgaans over in ‘zorgen voor’ een geliefd persoon die in meerdere of mindere

mate op zoek moet naar zichzelf in deze nieuwe realiteit. Vaak zonder het zelf

te beseffen zijn partners, familieleden, vrienden of zelfs buren ‘mantelzorgers’

geworden en zijn zij onmisbare schakels in de hulpvraag én het sociale vangnet

van de betrokkene.

Sig vindt het belangrijk om correcte informatie over NAH en de gevolgen ervan

aan te bieden. In de eerste plaats voor partners, ouders en gezinsleden, zodat

verwachtingen realistischer kunnen worden ingeschat en hun inzet niet door

misverstanden of gebrek aan kennis afneemt.

Zorgen voor en na NAH

Onder de titel ‘Zorgen voor en na NAH: basisinformatie’ organiseerden we in

2015 op diverse locaties een aantal vormings- en informatiemomenten voor

partners, ouders en mantelzorgers. De sessies duren een halve dag. In de

programmatie is plaats voor regelmatige herneming van de basissessie ‘Zorgen

na en voor NAH’ én voor verdiepingssessies zoals: ‘Geheugen en

concentratieproblemen na NAH’, ‘Relatie en seksualiteit na NAH’, ‘Emoties en

gedrag na NAH’, ‘Omgaan met verlies van vertrouwde persoon na NAH’ en

‘Denken, redeneren, plannen en leren na NAH’.

Titel van de vorming (begeleiding) Datum/Locatie Deelnemers

Omgaan met emotionele– en gedragsmatige veranderingen na NAH (Engelien Lannoo)

29 januari Gent

22

Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Karla Michiels)

20 februari Lubbeek

32

Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Kurt Beeckmans)

27 februari Duffel

19

Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts)

5 maart Edegem

13

Omgaan met cognitieve gevolgen na NAH (Gunther Van Bost)

16 maart Deinze

8


38


Zorgen na en voor NAH: basisinformatie (Engelien Lannoo)

21 mei Gent

18

Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Sophie Huybrechts)

24 september Edegem

11

Omgaan met gezin en relaties na NAH (Engelien Lannoo)

1 oktober Gent

31

Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Gunther Van Bost)

16 november Deinze

5

Totaal 159

Sinds 2012 organiseert Sig in elke provincie in samenwerking met plaatselijke

groepen lotgenotencontacten voor personen met NAH, hun partners, ouders en

familieleden. Deze werking werd ook verder gezet in 2015.

Er wordt telkens een thema aangeboden waarover een deskundige uitleg komt

geven. Nadien is er ruimte om ervaringen uit te wisselen. De plaatselijke groepen

zorgen voor de rekrutering van de deelnemers. Sig zorgt voor de deskundige en

het promotiemateriaal. De doelgroepen en de methodiek zijn per provincie

verschillend. U vindt hieronder een overzicht per provincie.

Lotgenotencontacten voor personen met NAH en hun familie i.s.m. dyNAHmiek (Oost-Vlaanderen)

In samenwerking met dyNAHmiek Oost-Vlaanderen organiseerden we in 2015

een aantal lotgenotencontacten in het UZ Gent voor partners en gezinsleden

van personen met NAH en voor de personen met NAH zelf, telkens rond een

bepaald thema. Het betreffende thema werd voor beide groepen

geprogrammeerd op hetzelfde moment in een ander lokaal. Dit bood de kans

om op een open manier over de thema’s te praten. Daarnaast gaf het ook de

mogelijkheid om met lotgenoten ervaringen uit te wisselen.

Deze thema’s waren voor personen met een NAH zelf:


Mijn karakter en emoties zijn veranderd sinds ik NAH heb (An Cornelis)

2 februari 9

Sinds mijn NAH ben ik sneller vermoeid en gaat alles trager (Joëlle Verbeeck) 30 maart 9


39


Wat is er nu eigenlijk gaande? Ziekte-inzicht en verwerking van NAH (Wouter Lambrecht)

1 juni 8

Hoe kan ik mijn agressie of mijn ongepast gedrag sinds mijn NAH beter onder controle houden? (Guy Lorent)

5 oktober 5

Totaal 31

Tezelfdertijd voor hun partners en/of gezinsleden:


Karakter en emoties zijn veranderd bij mijn partner met NAH (Wouter Lambrecht)

2 februari 12

Hoe omgaan met vermoeidheid en vertraagd tempo bij mijn partner met NAH (Wouter Lambrecht)

30 maart 16

Ziekte-inzicht en aanvaarding bij mijn partner met NAH (An Cornelis)

1 juni 12

Hoe omgaan met agressie en/of grens-overschrijdend gedrag bij mijn partner met NAH? (An Cornelis)

5 oktober 10

Nieuwe inzichten in de levenskwaliteit van personen met NAH (Gunther Van Bost)

7 december 10

Totaal 60

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. De Bolster (Ronse) In 2015 organiseerde Sig i.s.m. de Bolster twee lotgenotencontacten.


Nieuwe inzichten in de levenskwaliteit van personen met NAH (Gunther Van Bost)

7 mei 12

Hoe omgaan met communicatie en taalproblemen na NAH? (Stefanie Huygens)

15 oktober 13

Totaal 25


40

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Antwerpen)

Deze lotgenotencontacten werden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek

Antwerpen. DyNAHmiek Antwerpen bestaat uit volgende organisaties: Revarte

ziekenhuis Edegem, Revalidatiecentrum NAH Turnhout, CEPOS Duffel, dvc Sint-

Jozef Antwerpen, PC Bethanië Zoesel en het provinciaal Samenwerkingsverband

NAH Antwerpen. Ook hier kwamen alle doelgroepen aan bod.


Cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH (Sophie Huybrechts & Jo Verhaegen)

26 maart Edegem

16

Omgaan met een veranderd leven na NAH (Chris Anthonis & Tess Van Loon)

21 april Zoersel

21

Intimiteit en relaties na NAH (Jo Verhaegen)

4 juni Edegem

9

Cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH (Sophie Huybrechts)

1 oktober Edegem

17

Omgaan met vermoeidheid na NAH (Chris Anthonis)

17 november Zoersel

14

Totaal 77

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Limburg)

Deze lotgenotencontacten werden georganiseerd door Sig i.s.m. dyNAHmiek

Limburg bestaande uit drie organisaties: Intesa, vzw Stijn en vzw Mané. Alle

doelgroepen kwamen aan bod: ouders , partners, familieleden en personen met

NAH.


Wat is NAH? Algemene gevolgen van NAH (Kathleen Motmans)

5 februari Zonhoven

6

Hoe omgaan met vermoeidheid en vertraagd tempo bij NAH? (Guy Lorent)

30 april Maasmechelen

14

Zorgen voor een familielid met NAH, wie begrijpt ons? (Kathleen Motmans)

24 september Zonhoven

11

Hoe omgaan met veranderd gedrag na NAH? (Dirk Liessens)

26 november Hasselt

11

Totaal 42


41

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. Samensp(r)aak (West-Vlaanderen)

Deze thema’s werden aangeboden i.s.m. Samensp(r)aak, een overkoepelende

vereniging bestaande uit zes organisaties in West-Vlaanderen. Dit zijn: De

Nieuwe Notelaar (Brugge), Den Achtkanter, (Kortrijk), Sint-Amandus,

(Beernem), BZIO (Oostende), Begeleidingsdienst ’t Spoor (Gits) en Het

Havenhuis (Ieper). Er werden sessies georganiseerd specifiek voor ouders of

partners of familieleden.


De gevolgen van te weinig ziekte-inzicht bij NAH. Zijn onze toekomstverwachtingen nog wel realistisch? (Joëlle Verbeeck)

9 februari Kortrijk

17

Relationele veranderingen na NAH: Hoe kan ik mijn sociaal netwerk in stand houden? (Guy Lorent)

23 april Oostende

11

Wat is NAH? Algemene gevolgen van NAH (Mieke Geernaert)

11 juni Gits

9

Ik herken je niet meer. Karakter en emoties zijn veranderd bij mijn familielid met NAH (Ilse Haesaert)

22 september Ieper

26

Chaos in mijn hoofd van mijn familielid met NAH. Cognitieve veranderingen na NAH (Wouter Lambrecht)

19 november Beernem

10

Totaal 73

Lotgenotencontacten voor partners van personen met NAH i.s.m. dyNAHmiek (Vlaams-Brabant)

Deze lotgenotencontacten werden georganiseerd door Sig i.s.m. Verder-Leven,

UPC Sint-Kamillus en UZ Pellenberg.


Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent)

12 februari Bierbeek

8

Omgaan met NAH: hoe doe je dat? (Guy Lorent)

12 maart Bierbeek

10

Omgaan met emoties en gedrag na NAH (Guy Lorent)

18 juni Bierbeek

8

Omgaan met NAH, hoe doe je dat? (Guy Lorent)

10 september Bierbeek

8


42


Ziekte-inzicht en aanvaarding na NAH (Guy Lorent)

29 oktober Bierbeek

8

Omgaan met cognitieve, emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH (Guy Lorent)

3 december Bierbeek

10

Totaal 52

Vorming over NAH voor studenten

Sinds 2012 organiseert Sig ook vorming over NAH voor studenten. Ook in 2015

boden we een aantal sessies aan. Deze vorming gingen telkens in Sig door.


Zorgen na en voor NAH, basisinformatie (Wouter Lambrecht)

21 april Destelbergen

23

NAH, hoe verwerk je dat? (Wouter Lambrecht)

19 mei Destelbergen

9

Emotionele en gedragsmatige veranderingen na NAH (Wouter Lambrecht)

17 november Destelbergen

19

Totaal 51

Bijleren over DCD

In samenwerking met vzw Dyspraxis werden in 2015 verschillende activiteiten

opgezet.


Een routeplanner over DCD: stimulerende maatregelen in de kleuterklas en STICORDI lagere school voor kinderen met DCD (Veerle Algoed en Martine Vorsselmans)

28 februari Destelbergen

41

Een routeplanner voor DCD: STICORDI in de middelbare school voor kinderen met DCD (Wendy Bierbooms en Ann Desmyter)

28 februari Destelbergen

22

Een routeplanner voor DCD - Stimulerende maatregelen in de kleuterklas en STICORDI in de lagere school voor kinderen met DCD (Kaat Dewitte en An Slegers)

24 oktober Kortrijk

24


43


Een routeplanner voor DCD: STICORDI in de middelbare school voor kinderen met DCD (Ann Desmyter en Martine Vorsselmans)

24 oktober Kortrijk

3

Totaal 90

Initiatie Vlaamse Gebarentaal

Sinds enige tijd geeft Sig Initiatiecursussen Vlaamse Gebarentaal. De cursussen werden gegeven door freelance medewerkers van Fevlado-Diversus. Deze werden vier keer aangeboden.

Locatie/Begeleiding Data Deelnemers

Gent/Heidi Verhelst Start vanaf 10 februari 18

Gent/Fevlado-Diversus Start vanaf 12 februari 16

Gent/Heidi Verhelst Start vanaf 24 september 27

Gent/Stefaan Denekens Start vanaf 20 oktober 25

Totaal 86

Globaal overzicht aantal deelnemers

Het totaal aantal deelnemers in 2015 is opnieuw gestegen doordat er iets meer

vorming werd georganiseerd.

2011 2012 2013 2014 2015

Vorming i.s.m. dienstencentra 480 634 700 539 535

Vorming over NAH 506 664 378 467 570

Bijleren over DCD 341 316 108 33 90

Vlaamse Gebarentaal 209 160 122 98 86

Andere activiteiten 134 - - - -

Globaal totaal 1670 1774 1308 1137 1281


44

4. Vorming op maat

Naast het open aanbod blijft er ook vraag naar vorming op maat. Organisaties

uit de welzijns- en gezondheidssector, sociaal-culturele organisaties, scholen,

ouderraden, diensten voor opvanggezinnen, kinderdagverblijven, enz. vragen

Sig om vorming ter plaatse te organiseren, aangepast aan de werking en het

doelpubliek van de aanvragende dienst. Een aantal pakketten worden op

initiatief van Sig bekendgemaakt via folders, tijdschriften, mailings of andere

kanalen. Dat geldt voor de thema’s ‘Agressie: een zachte aanpak’,

’Slechthorendheid’, ‘Slechtziendheid’, ‘Sherborne bewegingspedagogiek’, en

voor thema’s over de ontwikkeling van het jonge kind en het pakket ‘Teveel dB

is niet ok’ (over lawaaipreventie). Ook vorming over NAH en over de toepassing

van het ICF-model in de praktijk worden aangevraagd.

Dikwijls is het ook de aanvragende organisatie die Sig een vraag stelt. Wij gaan

dan op zoek naar een aangepaste inhoud en (freelance)begeleider. Uit de

onderstaande tabel blijkt dat het aantal vragen daalt in vergelijking met de

vorige jaren. Het feit dat Sig sinds januari 2005 meer energie steekt in een open

aanbod voor alle geïnteresseerden (onder druk van de subsidiërende overheid),

heeft hiermee te maken.

Aantal vormingen op maat (2011-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Vorming op maat 28 30 12 9 14

Meer info over vorming op maat in 2015 vindt u in de onderstaande

detailoverzichten.

Cursus Sherborne bewegingspedagogiek

Aanvragende dienst Begeleiding Data

Katholieke Hogeschool Limburg Bart Jaminé 21 en 28 januari, 4, 11 februari, 6 en

13 mei OLB-UC Leuven-Limburg Bart Jaminé 10, 17, 24

november, 8 december


45

Over de ontwikkeling van het jonge kind

Thema / Aanvragende dienst Begeleiding Datum

Met teveel vallen en opstaan (Landelijke kinderopvang Lier)

Marieke Coussens 20 november

ICF-Model in de praktijk

Aanvragende dienst Begeleiding Datum

CAR Oudenaarde Lien Van Evercooren 4 februari CAR Beveren Dirk florin 17 april CAR Zele Lien Van Evercooren 25 november UZ Leuven Jo Lebeer en Jan Scheiris 30 november

Teveel dB is niet ok! Nu een mp3-speler, straks een hoorapparaat?


De Bron, Tielt Renate Maes 27 januari

Agressie, een zachte aanpak


WZC Mater Dei, Heikruis Leo Jans 8 mei

Andere

Onderwerp en aanvragende dienst Begeleiding Datum

Cursus: fotogroep voor personen met een verstandelijke handicap

Geert Andries 20 en 27 mei, 3 en 10 juni

Wat is slechthorendheid en doofheid? (Jongeren en welzijn, Afdeling intersectorale toegangspoort - Brussel)

Sabine Sinnaeve 17 november

Wat is slechtziendheid en blindheid? (Jongeren en welzijn, Afdeling intersectorale toegangspoort - Brussel)

Ann Vandesteene 17 november

Wat is autisme? (Jongeren en welzijn, Afdeling intersectorale toegangspoort - Brussel)

Bernice Devos 17 november

Taalontwikkelingsproblemen? (Jongeren en welzijn, Afdeling intersectorale toegangspoort - Brussel)

Begga Van de Walle 17 november


46

5. Sensibilisering

Toneelvoorstelling NAH

‘Sporen in het onbestemde’

Voor de derde keer op rij ging Sig in zee met toneelgroep Ter Duinen voor de

bekendmaking en boekingen van een theaterstuk, deze keer voor 'Sporen in het

onbestemde'. De acteurs, allemaal mensen met NAH, werkten dit stuk samen

met regisseur Griet Carlier uit tot een aaneenschakeling van verhalen, anekdotes

en situaties die zich voordoen op een metaforische treinreis. De voorstelling

wordt ondersteund met geluidseffecten en videoprojecties. Zelf omschrijven ze

het treffend zo: “We nemen de toeschouwer graag mee op onze magisch

realistische reis door de tijd, door de wereld, door het leven (met NAH).”

In 2015 werd het stuk twee keer geboekt. Hieronder een tabel met data,

aanvragende organisatie, locatie en het bezoekersaantal. De reacties op de

voorstellingen waren over het algemeen lovend en enthousiast. De bewondering

voor het initiatief en de spelers werd niet geschuwd. De voorstelling op 27

november was de laatste van deze theaterproductie. De groep heeft alvast

plannen voor een nieuw project, dat van start zou gaan in 2017.

Datum Aanvragende organisatie Locatie Bezoekers

12/11/2015 De Nieuwe Notelaar De Werf, Brugge 110

27/11/2015 Sig i.s.m. secundair

onderwijs Gijzegem

Sint-Vincentius

Gijzegem

250

Portaalwebsite www.infoNAH.be

Over leven met NAH in Vlaanderen

We stellen vast dat er tot op vandaag geen enkele website als portaalpagina

voor NAH in Vlaanderen kan doorgaan. Er zijn wel verschillende infokanalen en

actoren in het NAH-veld, maar dit zorgt voor veel versnipperde info. Om dit te

vermijden lanceerden we het idee om een portaalwebsite over ‘NAH in

Vlaanderen’ te maken, met een duidelijke domeinnaam: www.infoNAH.be.

Onder een portaalsite verstaan we een website die toegang geeft (portaal) tot

andere websites en bronnen op internet. In ons geval willen we een portaal over

NAH in Vlaanderen bieden voor verschillende doelgroepen (mensen met NAH,

hulpverleners, artsen, enz.).


47

De website heeft tot doel om zoveel mogelijk initiatieven m.b.t. NAH in

Vlaanderen te verzamelen en een gids te zijn voor mensen die persoonlijk, in

hun directe omgeving of professioneel te maken krijgen met NAH, een niet-

aangeboren hersenletsel. Je vindt onder meer informatie over NAH, waar je

terecht kan voor hulp, waar je lotgenoten kunt ontmoeten, nuttige links naar

andere sites, enz. Deze website moet dynamisch blijven en is per definitie

onvolledig. Het is de bedoeling dat de informatie verder wordt aangevuld, o.a.

op basis van suggesties van bezoekers. In de loop van 2015 werd de site dan

ook regelmatig geüpdatet. De updates werden aangekondigd in de

elektronische nieuwsbrief en op Facebook. In 2015 kwamen 8.561 bezoekers

langs, met meer dan 22.806 paginaweergaven. 23 procent van de bezoekers

keerde regelmatig terug. Dit sterkt ons in de overtuiging dat er heel wat mensen

op zoek zijn naar degelijke informatie over NAH.

In de loop van 2015 liepen onderhandelingen met het Vlaams Platform NAH in

het kader van een nieuw voorgesteld Vlaams Hersenletselplan. In dit plan wordt

het idee geopperd om alle betrokkenen in Vlaanderen te stimuleren rond één

digitaal NAH-kennisplein te laten samenwerken. Sig is zeker bereid mee te

denken over de integratie van de informatie op www.infoNAH.be in het nieuwe

digitale platform. De domeinnaam blijft in alle geval ter beschikking en

bruikbaar. In de loop van 2016 wordt het idee verder geëxploreerd.

Projectwebsite www.volgenswilly.be

Verstandelijke beperking: lectuur op maat

Omdat we er prat op gaan dat de (voorlees)boekjes uit de reeks ‘Volgens Willy’

(zie elders in dit jaarverslag) in de eerste plaats bestemd zijn voor de betrokken

mensen met een verstandelijke beperking, kozen we ervoor om geen duiding of

theoretisch kader in de boeken zelf op te nemen. Omdat we deze publicaties

echter ook beschouwen als een hulpmiddel of werkinstrument voor ouders,

familie en begeleiders, wordt aanvullend een website gelanceerd waar de

verhalen worden verduidelijkt vanuit de visie Gentle Teaching.

Meer info is dan ook te vinden op www.volgenswilly.be. In de toekomst hopen

we op deze website pagina’s te maken die bedoeld zijn voor personen met een

verstandelijke beperking, met daarop spelletjes, zoekopdrachten en andere

oefeningen die kunnen bijdragen tot het op maat bespreekbaar maken van de

thema’s uit de boekjes.


48

‘Rita hoort niet goed’ Gehoor en verstandelijke beperking

De ad hoc werkgroep ‘Gehoor en verstandelijke beperking’ die eind 2011 het

sensibilisatiepakket over gehoorstoornissen en verstandelijke beperking

afwerkte, is ondertussen een volwaardige intervisiewerkgroep geworden. Men

bekijkt er de (mogelijke) gevolgen van het gehoorverlies op de leefgroepwerking

en de dagelijkse omgang tussen volwassen cliënten en hun begeleiders,

verzorgers, enz. Het infopakket staat integraal op de website

www.ritahoortnietgoed.be.

Bij een aantal syndromen, bv. het syndroom van Down, is het risico op een

verminderd of verstoord gehoor groot. De praktijk toont echter aan dat veel

begeleiders hiervan niet op de hoogte zijn of er te weinig aandacht aan

besteden. Nochtans is het vanzelfsprekend dat een verminderd gehoor van de

cliënt een invloed heeft op zijn sociale omgang, communicatie, oriëntatie,

begripsvorming, enz. Zaken die gekend zijn bij alle personen met een

gehoorstoornis, maar in deze context vaak over het hoofd worden gezien.

Op de website www.ritahoortnietgoed.be kan ook een checklist worden

gedownload die detectie van gehoorverlies mogelijk maakt. De website werd in

de loop van 2015 druk bekeken (2657 keer): uit statistieken van YouTube blijkt

dat het sensibiliserend filmpje 1569 keer is bekeken. 1925 bezoekers hebben

ondertussen ook (delen van) de publicatie gedownload.

De werkgroep die instond voor de samenstelling van het informatiepakket is

ondertussen een volwaardige intervisiewerkgroep in Sig geworden. Eén van hun

vaste agendapunten is het opvolgen van de campagne en de website. Om deze

website en informatie nog meer bekendheid te laten krijgen, is er in de loop van

2015 gewerkt aan de samenstelling van een bekendmakingsfolder. Deze folder

moet in de loop van 2016 het licht zien


49

Tentoonstellingen in de Sig-wandelgangen

Sig stelt een tentoonstellingsruimte (in de wandelgangen en in de lokalen) ter

beschikking voor kunstenaars. Om de twee maanden is er een andere

tentoonstelling. Zowel kunstenaars met als zonder beperking kunnen

gebruikmaken van dit forum. De exposities worden bekendgemaakt via de

elektronische nieuwsbrief, de Sig-website en affiches.

Overzicht van tentoonstellingen in 2015:

Kunstenaar(s) Periode in 2015

Eyeslikepigs (Dieter Provoost) Lichtsporen (fotografie) januari-februari Dagcentrum Omega, Wetteren (crea-atelier) maart-april Schilderwerken van Jürgen Facon (persoon met NAH) mei-juni Foto’s van Rock for Specials (Koen Andries) Mozaïekkunst Colored Blind (Stephanie van den Brink)

september-oktober

Kunstwerken van vzw De Dauw, Moregem oktober-december

Netwerking gekaderd in

bekendmaking en sensibilisatie

Sig profileert zich als laagdrempelige organisatie voor een ruim publiek.

Professionele hulpverleners hebben de weg gevonden via het vormingsaanbod.

Het brede publiek van ‘niet professionelen’ heeft doorgaans wat meer stimulans

nodig. Daarom namen we ook in 2015 initiatieven om ons aanbod en onze missie

kenbaar te maken:

• Op alle folders en affiches wordt de lezer uitgenodigd om zich in te schrijven

op de elektronische nieuwsbrief. De nieuwsbrief bevat elke maand een

citaat om over na te denken of een rechtstreekse link naar beeldmateriaal

op onze website.

• Op de website zijn op de pagina ‘sensibiliseren’ twee afzonderlijke rubrieken

waarnaar wordt verwezen: ‘doordenkertjes’ en ‘in de media’. Hier vinden

bezoekers citaten en gemonteerde filmpjes (fragmenten uit tv-programma’s

of andere) terug.


50

6. Publicaties en producties

KiddyCAT Communication Attitude Test voor stotterende kleuters

ISBN 978-90-5873-098-5 handleiding + scoreformulieren, 40 p. Martine Van Ryckeghem en Gene Brutten (†)

De KiddyCAT is een test om de communicatieve

attitude van kleuters te meten. De test maakt het

mogelijk om na te gaan of de spraakattitude van

stotterende kleuters verschilt van die van niet-

stotterende kleuters.

De KiddyCAT brengt de reacties van kleuters in kaart

tegenover hun spraakvaardigheden. Dit toont het

belang aan van de spraakgeassocieerde attitude als

een gedragsmatige dimensie. Naast onvloeiendheid

vormt ze een noodzakelijke aanvulling bij het

identificeren van kinderen die stotteren. De therapeut krijgt dus een zicht op de

inwendige reacties van een stotterend kind, reacties die aangekaart moeten

worden om de therapie succesvol te laten verlopen en om vloeiendheid op lange

termijn in stand te houden.

De KiddyCAT (Communicatie Attitude Test voor stotterende kleuters) werd

ontwikkeld door Martine Vanryckeghem en Gene J. Brutten (†) en verscheen in

2007 in de Verenigde Staten. Sindsdien is de waarde van het instrument

internationaal onderzocht in veertien verschillende landen. Alle studies tonen

consequent aan dat stotterende kleuters vanaf de leeftijd van drie jaar

statistisch significant hoger scoren op de KiddyCAT in vergelijking met hun niet-

stotterende leeftijdgenootjes.

Zo staat ontegensprekelijk vast dat de KiddyCAT een bruikbare test is om te

bepalen of stotterende kinderen, vanaf drie jaar, negatief denken over hun

spraak en de manier waarop ze spreken.

De test is volledig psychometrisch onderbouwd en genormeerd voor Vlaanderen

en Nederland. De normering dateert van 2013-2014 en is gebaseerd op 264

niet-stotterende en 249 stotterende kleuters.


51

Zie wat ik zie, doe wat ik doe Stimuleren van imitatie en gedeelde aandacht bij jonge kinderen

ISBN 978-90-5873-099-2 handleiding + materiaal in speldoos Petra Warreyn, Joke Honoré en Herbert Roeyers

Imitatie en gedeelde aandacht zijn cruciale

vaardigheden in de vroege kindertijd. Imitatie, in zijn

meest eenvoudige definitie ‘doen wat iemand anders

doet’, is een zeer krachtig mechanisme om te leren over

de wereld. Kinderen leren het meeste door anderen iets

te zien doen, en het vervolgens na te doen. Daarnaast

wordt imitatie gebruikt als een pre-verbale vorm van

communicatie: jonge kinderen die nog niet met elkaar

spreken, gaan elkaar vaak expliciet nadoen tijdens spel.

Imitatie is dan ook voorspellend voor de latere taal- en

sociale ontwikkeling. Gedeelde aandacht (ook joint

attention genoemd) is een tweede sociaal-communicatieve vaardigheid die al

een belangrijke rol speelt tijdens het eerste levensjaar. Gedeelde aandacht

betekent dat het kind de aandacht rond iets kan delen met iemand. Ook

gedeelde aandacht is erg belangrijk voor de sociale ontwikkeling van een kind,

het delen van ervaringen en gebeurtenissen met anderen vormt de kern van

ons sociaal gedrag.

Jonge kinderen met autisme hebben ernstige beperkingen op het gebied van

imitatie en gedeelde aandacht. Dit zorgt voor bijkomende problemen tijdens hun

taal- en sociale ontwikkeling. De onderzoekgroep Ontwikkelingsstoornissen

(Universiteit Gent) ontwikkelde daarom een kortdurend trainingsprogramma,

met als bedoeling de spontane imitatie en gedeelde aandacht van deze kinderen

te stimuleren. Het programma bestaat uit 24 sessies van ieder ongeveer 30

minuten en werd door middel van een wetenschappelijk onderzoek getoetst op

zijn effectiviteit bij een 40-tal kinderen. Uit de resultaten blijkt dat het

programma zowel imitatie als gedeelde aandacht succesvol stimuleert. Deze

interventie kan dus een positief effect hebben op de levenskwaliteit en op de

toekomstige taal- en sociale vaardigheden van het kind.

Uit de effectstudie is gebleken dat de training ‘Zie wat ik zie, doe wat ik doe’

zeker geschikt is voor kinderen met ASS tussen 4 en 7 jaar, met zeer

uiteenlopende mentale en talige mogelijkheden. Eerdere try-outs in de praktijk

toonden ook bruikbaarheid aan bij jongere kinderen met ASS. Ook bij oudere

kinderen met ASS lijkt minstens een selectie van de oefeningen bruikbaar. Ten

slotte willen we hier ook nog de vroeggeboren kinderen vermelden. Deze groep

is bijzonder kwetsbaar voor stoornissen in de ontwikkeling.


52

Over • Leven met een niet-aangeboren hersenletsel Twee ervaringsdeskundigen aan het woord

ISBN 978-90-5873-101-2, boek, 82 p. Wim Malfliet en Liesbet Petit

Stel, een persoon die je (heel) goed kent, loopt

na een (verkeers)ongeval of een beroerte een

niet-aangeboren hersenletsel (NAH) op.

Hij/zij houdt er blijvende hersenbeschadiging en

beperkingen/handicaps aan over, die niet ‘te

genezen’ zijn. Eerst stort zijn/haar wereld in

elkaar. Dan wil je hem/haar helpen, maar je

weet niet hoe …

In dit boekje komen twee ervaringsdeskundigen

aan het woord. Wim Malfliet en Liesbet Petit

leggen uit hoe zij - met veel vallen en opstaan -

hun leven na een hersenletsel weer op de

sporen proberen te krijgen. Een kwetsbare,

maar eerlijke getuigenis.

Je zou deze getuigenis als een bijsluiter of gebruiksaanwijzing voor mensen met

NAH kunnen lezen, maar dat is het niet. Het is ook geen receptenboek. Elke

persoon met NAH moet namelijk zijn eigen recepten samenstellen, met eigen

ingrediënten. Hij/zij moet ook op zoek naar steunende mensen in de omgeving.

Het loont echt de moeite om de zoektocht te starten. Want het kan nog: (wat)

gelukkig zijn, ondanks het hersenletsel.

Dit boekje hoopt de lezer te stimuleren en inspireren om te leren (over)leven

met een niet-aangeboren hersenletsel. Er is in elk geval veel moed, creativiteit

en doorzettingsvermogen voor nodig.

Voor Wim en Liesbet is ‘mindmapping’ daarbij een bruikbaar hulpmiddel. Nog

nooit van gehoord? Ze leggen het graag uit aan de hand van voorbeelden en

toepassingen uit hun dagelijks leven.

Met bijdragen van Kristine Oostra, revalidatiearts UZ Gent en Filip Watteeuw,

Gents schepen van Mobiliteit


53

Overzicht van de overige publicaties

en producties in voorraad

• ANOMIX. Werkboek woordvindingsproblemen (Frank Paemeleire, Evelien-

Marie Olson en An Savonet)

• Allemaal op een rijtje. Rekentests in Vlaanderen (Werkgroep Rekenen)

• Allemaal op een lijntje. Spellingstest in Vlaanderen (Werkgroep Lezen)

• Als spreken niet vanzelfsprekend is … Taaltips voor kinderen met

ontwikkelingsproblemen (Greet Piro en Nele Van Roosbroeck)

• Anamnese Meertalige Kinderen (AMK) (Werkgroep Meertalige Kinderen)

• BAB (Behavior Assessment Battery) Onderzoeksbatterij voor stotteren (Gene

J. Brutten en Martine Vanryckeghem)

• Blikvanger. Werkbundel liplezen (Werkgroep Spraakafzien)

• Blikvanger II. Werkbundel audiovisuele spraakperceptie (idem)

• Dat andere leven. Thuis met locked-in (Roland Boulengier)

• De stilte verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een

auditieve handicap (deel 1: theoretische basis) (Evelyn Verstraete)

• De stilte verbroken. Diagnostiek en revalidatie van personen met een

auditieve handicap (deel 2: praktische toepassing) (Evelyn Verstraete)

• Doe wat je leest. Begrijpen en uitvoeren van geschreven opdrachten voor

kinderen met autisme (Hilde Cornelis en Ilse Van Beversluys)

• DYSAMIX Deel 1. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire,

Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden)

• DYSAMIX Deel 2. Werkboek dysartrie bij volwassenen (Frank Paemeleire,

Liesbet Desmet, An Savonet en Griet Van Beneden)

• Een kijk op de bewegingspedagogiek van Veronica Sherborne (Ilse

Bontinck en Suzy Van Daele) (video)

• FOCUMIX: Werkboek aandachtsproblemen bij volwassenen (Frank

Paemeleire, An Savonet en Griet Van Beneden)

• FRONTOMIX: Werkboek executieve stoornissen bij volwassenen (Frank

Paemeleire, Mieke Heirman, An Savonet en Griet Van Beneden)

• Groen is rijden. Versjes voor kinderen met spraak- en

taalontwikkelingsstoornissen (Carine Van Hoo)

• Het Groene Boekje (Sherborne Vereniging)

• Het verhaal van Odi: leren omgaan met dysfasie (Begga Van de Walle e.a.)

• Kiekeboe. Tips en adviezen voor ouders van dove en slechthorende kinderen

(Veerle Devriendt)

• Kleuters veilig oversteken. Kleutervolgsysteem (SIG i.s.m. Federatie voor

Centra van Ambulante Revalidatie)

• KTK-NL - Körperkoordinationstest für Kinder: Herwerkte, gehernormeerde

en vertaalde uitgave (Matthieu Lenoir e.a.)


54

• Met te veel vallen en opstaan. Over ontwikkelingsstoornissen bij kinderen

tot drie jaar (brochure en video)

• Miko gaat vooruit! Een verhaal over een rendier met DCD (Ciel Brackenier,

Diane Van De Steene en Hilde Ureel)

• Milan in de Wereld zonder cijfers. Stripverhaal over dyscalculie (Lien

Couchez, Diane Van De Steene, Hilde Peirlinck en Paty Van Dyck)

• Onleesbaar!!! Schrijfmotorische problemen in de klas (Greet Cami)

• Opbrandend hout geeft vuurrode vlammen van liefde (dichtbundels) (Michèle

Van Overstraeten)

• Over (het) leven. Sociale leerverhalen voor kinderen met autisme (Hilde

Cornelis en Hilde Van Beversluys)

• PAB-geassisteerd leren leven. De wereld van een locked-in (Roland

Boulengier)

• Sherborne bij volwassenen met een handicap (dvd) (Ilse Bontinck e.a.)

• Sherborne in het basisonderwijs (dvd) (Tine Missine e.a.)

• SCQ: Vragenlijst Sociale Communicatie (Petra Warreyn e.a.)

• Sofie: een morgenkind, mijn zorgenkind. De dagelijkse belevenissen van een

moeder en haar dochter met Downsyndroom (Anne Raman)

• SOS-2-VL: Systematische Opsporing Schrijfproblemen (Hilde Van Waelvelde

e.a.)

• Thee drinken in de woestijn (dichtbundel) (Michèle Van Overstraeten)

• TIKA Test voor Informele Kinderaudiometrie (Johan Rijckaert e.a.)

• Tingeling. Help je baby beter horen (Werkgroep Gehoor)

• Tinnitus Retraining Therapie (TRT). Leren om tinnitus niet meer te horen

(Anouska De Muynck en Katleen De Waele)

• Training van de perspectiefnemingsvaardigheden bij kinderen met ASS

(Herbert Roeyers e.a.)

• Tussen taal en blokkendoos. Over meertalig opgroeien, spel en speelgoed

(Intervisiewerkgroep Meertalige kinderen)

• Uit één stuk. Oefenpakket samengestelde woorden (KIDS Hasselt)

• Verlengingen. Overleven als locked-in (Roland Boulengier)

• Volgens Willy. Deel 1: Willy en Zwans (verhalen voor personen met een

verstandelijke beperking) (Johan Engels)

• Volgens Willy. Deel 2: Wonen in de Groene Leefgroep (verhalen voor

personen met een verstandelijke beperking) (Johan Engels)

• Volgens Willy. Deel 3: Emma is mijn lief (verhalen voor personen met een

verstandelijke beperking) (Johan Engels)

• Volgens Willy. Deel 4: Pepe Maurice is dood (verhalen voor personen met

een verstandelijke beperking) (Johan Engels)

• Zet mij even op pauze: Oudertraining ADHD (Marc Willems e.a.) (coproductie

Sig en centrum ZitStil)


55

Verkoop publicaties en producties In de loop van 2015 gingen in totaal 3478 Sig-publicaties over de toonbank, een

heel lichte stijging tegenover vorig jaar. Van het Groene Boekje (over Sherborne)

werden bijna 300 exemplaren verspreid. Van het pakket Zie wat ik zie, doe wat ik

doe bijna 100 en van Het verhaal van Odi 235. Ook de verkoop van de pakketten

ANOMIX, FOCUMIX, FRONTOMIX en DYSAMIX (deel 1 en 2) en de brochures

Kiekeboe en Tingeling bleef het goed doen.

Overzicht aantal verkochte Sig-publicaties en producties

2011 2012 2013 2014 2015

Totaal aantal verkocht 3959 3812 3675 3425 3478


56

7. Tijdschrift Signaal

In de loop van 2015, jaargang 24 van Signaal,

verschenen de nummers 90 tot en met 93.

Daarin verschenen de onderstaande hoofd-

artikels. Verder bevat elk nummer een aantal

vaste rubrieken: ‘Redactioneel’, ‘Van onze

verslaggever ter plaatse’, ‘Wetenschap op de

voet gevolgd’, ‘Forum’, ‘Recensies’, ‘Bruikbaar

in de praktijk’ en ‘Agenda’.

Nummer 90 (januari-februari-maart 2015)

• Werkgeheugen, inhibitie en benoemsnelheid bij kinderen met

leerstoornissen (Frauke De Weerdt en Annemie Desoete)

• Hulpverlening bij het syndroom van Korsakov: door de mazen van het net of

toch niet? Voorstelling van een vierfasenzorgprogramma (Bart Schepers)

Nummer 91 (april-mei-juni 2015)

• Vroegnumerieke competenties en rekenvaardigheden bij kinderen met een

autismespectrumstoornis (Daisy Titeca, Herbert Roeyers en Annemie

Desoete)

• Problemen met begrijpend lezen effectief aanpakken: het belang van ‘wat’ en

‘hoe’ (Christel Van Vreckem, Annemie Desoete en Hilde Van Keer)

Nummer 92 (juli-augustus-september 2015)

• Zie wat ik zie, doe wat ik doe: Stimuleren van imitatie en gedeelde aandacht bij

peuters en kleuters met een autismespectrumstoornis (Petra Warreyn en Herbert

Roeyers)

• De Renfrew Taalschalen Nederlandse Aanpassing (RTNA): een nieuw instrument

voor taalonderzoek bij kinderen (Eric Manders, Hilde Roeyers, Ellen Van Den

Heuvel en Inge Zink)

Nummer 93 (oktober-november-december 2015)

• Levenskwaliteit: het essentiële doel van NAH-revalidatie (Gunther Van Bost,

Wouter Lambrecht, Pieter-Jan De Schryver, Isabeau Muylaert, Kathleen

Omey, Annick Van Gils en Geert Crombez)

• Delen van zorg(en): creatief omgaan met de complexiteit in de zorg voor

personen met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) (Wouter Lambrecht,

Koen Browaeys en Kristof Weytens)


57

Op basis van de cijfers hieronder zien we in 2015 een verdere daling van het

aantal betalende abonnees.

Overzicht van het aantal abonnementen

Abonnees Signaal 2011 2012 2013 2014 2015

CAR en COS 16 15 15 14 14

CLB 36 37 40 38 32

Particulieren 282 287 262 241 217

Buitengewoon Onderwijs 31 30 26 28 15

Voorzieningen VAPH 33 33 33 31 28

Ziekenhuissector 2 2 2 2 2

Opleidingen 23 24 24 24 20

Bibliotheken 8 8 6 5 5

Varia 48 46 42 40 38

Subtotaal betalend 479 482 450 423 371

Participanten Sig 43 38 40 38 38

Kernredactie & Adviesraad 16 16 16 17 17

Raad Van Bestuur 14 14 14 14 14

Wetenschappelijk Netwerk 36 36 36 36 36

Ruilabonnementen 46 45 39 38 38

Varia 25 31 30 30 30

Subtotaal niet-betalend 180 180 175 173 173

Totaal abonnementen (Reeks 3) 659 662 625 596 544

0

200

400

600

800

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Aantal abonnementen Signaal

Reeks1

Reeks2

Reeks3


58

8. Docudienst

Doel en werking Iedereen met vragen over stoornissen of (over het leven met) een beperking

kan terecht in de docudienst van Sig. De bezoeker maakt een afspraak via mail

of telefoon en geeft door welke informatie hij/zij zoekt. De docudienst-

medewerker en de vrijwilligers bereiden het bezoek voor zodat het vlotter kan

verlopen.

De aard van de vraag bepaalt de zoekstrategie: Enerzijds kan de medewerker

van de docudienst een literatuurlijst maken, anderzijds kan een antwoord

gezocht worden in open-source databanken zoals Google Scholar en

WorldWideScience. De vraag kan ook voorgelegd worden aan een inhoudelijke

medewerker of aan mensen in het werkveld. Soms komen mensen niet op

bezoek, maar stellen ze enkel een vraag via e-mail, via het contactformulier van

de website of via telefoon.

Behalve externe bezoekers kunnen ook het Sig-personeel, werkgroepleden en

de grote groep vrijwilligers rond Sig een beroep doen op de docudienst voor

materiaal en achtergrondinformatie (o.a. om vormings- en andere activiteiten

voor te bereiden). Dit bevordert de kwaliteit van de dienstverlening en

activiteiten op alle vlakken. De docudienst biedt een zo groot mogelijke

toegankelijkheid en is elke voormiddag open.

Collectie Een overzicht van de hele collectie is te vinden via de online catalogus van het

biblioteekprogramma Bidoc. Onze collectie bestaat uit 8131 items (d.d.

december 2015). Dit is een daling van 7 procent tegenover 2014. Deze daling

is toe te schrijven aan onze jaarlijks terugkerende taak, nl. het verwijderen van

verouderde artikels en werken uit het boekenarchief.

De docudienst biedt informatie in verschillende vormen aan: boeken,

documentatiemappen, losbladige werken, spelmateriaal, eindwerken,

brochures, handboeken/cursussen, naslagwerken, ontsloten artikels, cd-roms,

dvd’s en tijdschriften.


59

Overzicht van de collectie (2011-2015)

2011 2012 2013 2014 2015

Boeken 4065 2910 2376 2100 1982

Documentatiemappen - 138 192 203 203

Losbladige werken - 31 80 138 139

Spelmateriaal - 6 7 7 8

Eindwerken - 412 484 512 509

Brochures - 152 249 255 247

Handboeken/Cursussen - 49 81 81 82

Naslagwerken - 121 181 188 184

Ontsloten artikels 5571 5418 3945 4280 3890

dvd’s 577 595 615 620 621

CD-roms 104 104 103 105 105

Organisaties 446 - - - -

Tijdschriften 61 24 27 27 27

E-zines 39 - - - -

Websites 266 266 - 134 134

Totaal 11129 10226 8340 8650 8131

Het aantal boeken is licht gedaald tegenover 2014. Met het oog op onze verhuis

naar Gijzegem hebben we heel wat werken uit het archief gehaald en naar de

Kringloopwinkel of het containerpark gebracht. Het aankoopbeleid is

voornamelijk vraaggestuurd. Een deel van het budget werd besteed aan boeken

voor breed publiek. De onderwerpen van deze boeken sluiten nauw aan bij de

vormingen voor breed publiek, nl. dementie, opvoeding, leerstoornissen en

autisme. Inhoudelijke medewerkers/collega’s brachten aankoopsuggesties aan

in functie van de geplande vormingen of ter prospectie. Het aanbod voor

leidinggevenden werd verder uitgebreid door de directeur van Sig.

Het bundelen van brochures per onderwerp om er documentatiemappen van te

maken, is een doorlopende taak geworden. De brochures pasten inhoudelijk in

de bestaande documentatiemappen zodat het aantal brochures gedaald is en

het aantal documentatiemappen gelijk gebleven is.

In de loop van 2015 zijn 382 artikels ontsloten. Door onze jaarlijks terugkerende

taak waarbij artikels ouder dan 10 jaar uit de mappen gehaald worden, valt het

totaal aantal artikels terug op 3890.


60

Het tijdschrift Alert (sociaal werk) werd stopgezet en bestaat enkel nog in

elektronische versie. We startten met een nieuw ruilabonnement voor het

tijdschrift ‘Vroeg’ (vroegbehandeling bij ontwikkelingsstoornissen). De

verspreiding via e-mail van de aanwinstenlijst naar de werkgroepleden verhoogt

de vraag naar artikels. In de loop van 2015 was er maar 1 tv-documentaire die

aansloot bij ons werkveld. In ‘Wonderkinderen’ getuigen ouders over de

beperking van hun kind.

Gebruikers en consultaties Het aantal rechtstreekse contacten (consultaties en ontleningen) met de

docudienst in 2015 bedroeg 852, een stijging met 375 tegenover 2014.

Overzicht van de gebruikers

2011 2012 2013 2014 2015

Hulpverlening 217 253 366 275 277

Onderwijs en CLB 102 82 56 23 64

Ouders en personen m/e beperking 26 14 12 35 38

Studenten 228 170 157 97 108

Anderen (o.a. breed publiek) 65 2 49 39 44

Niet opgevolgd gebruik (Sig-stand) - - - 8 321

Totaal 638 521 640 477 852

Wij constateerden een geleidelijke stijging van het aantal contacten vanaf eind

september. Deze stijging komt door de verhuis van Sig naar Gijzegem. De

docudienst heeft een betere ligging in het nieuwe gebouw en is daardoor veel

toegankelijker geworden. Veel mensen bezochten de docudienst tijdens de

pauze van een vergadering, een studiedag of een workshop. Hoewel de

samenwerking met de intervisiewerkgroepen vlot blijft lopen, zien wij een daling

van aantal werkgroepleden die een beroep deed op de docudienst. De mogelijke

oorzaken zijn enerzijds het stopzetten van de werkgroepen neuropsychologie

en visuele perceptie en anderzijds het afhaken van een aantal werkgroepen

wegens de grotere verplaatsingsafstand na de verhuis. Het aantal docenten en

personen tewerkgesteld in het CLB is aanzienlijk gestegen.

De docudienst ontvangt weinig studenten. Zij zoeken in databanken die door de

campus aangeboden worden. Deze bronnen kunnen 24/7 geraadpleegd worden


61

en beschikken over de meest recente informatie. Deze voordelen kan de

docudienst niet bieden. De meeste ouders en personen met een beperking

bereikten we op onze opendeurdag op 27 november.

Onder ‘niet-opgevolgd gebruik’ verstaan we de mensen die de Sig-stand

raadpleegden of/en de docudienst bezochten zonder werken uit te lenen of te

kopiëren. We gaan ervan uit dat deze mensen behoren tot onze klassieke

gebruikers (hulpverleners, studenten en onderwijsmensen). Het gaat om

gebruikers die elders niet zijn meegeteld, waardoor het percentage klassieke

gebruikers gedaald is.

Google Statistics houdt gedetailleerde cijfers bij over online bezoekers aan de

Bidoc-catalogus. Hieruit blijkt dat we 1778 verschillende bezoekers over de

digitale vloer kregen, die alles samen 1993 bezoekjes brachten of consultaties

verrichtten. De aantallen zijn sterk gestegen in vergelijking met 2014.

Om de verhuis naar Gijzegem voor te bereiden, sloot in de docudienst tijdens

de maand juni. Van deze gelegenheid werd gebruikgemaakt om de

bibliotheekrekken te verfraaien.


62

Over welke onderwerpen?

De tabel hieronder geeft een zicht op alle ontleningen en consultaties per

onderwerp. De rubrieken komen overeen met de onderwerpen van de

vormingsactiviteiten. Ze betreffen alle de verbetering van levenskwaliteit van

kinderen en volwassenen met beperkingen. Algemene doelstellingen zoals

beleid, ethiek, theorie, zorgmaatregelen en voorzieningen, enz. horen thuis in

de rubriek ‘algemeen’. Diagnostiek, behandeling, begeleiding, psycho-educatie,

omgang, wetenschappelijk onderzoek ten aanzien van deze personen worden

per doelgroep behandeld.

Overzicht aantal ontleningen en vragen per rubriek

Onderwerpen 2013 2014 2015

Autismespectrumstoornissen 114 110 153

ADHD en gedragsstoornissen 62 21 54

(Psycho)motorische stoornissen 73 29 51

Leerstoornissen 136 110 133

Verstandelijke beperking 35 24 61

Spraak- en taalstoornissen 79 73 48

Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) 57 65 82

Psychische stoornissen 26 18 20

Sensorische stoornissen 41 8 27

Overige problemen 25 20 18

Algemeen 252 277 210

Totaal 900 755 857

De werken uit de rubriek ‘leerstoornissen’ en de rubriek

‘autismespectrumstoornissen’ blijven ook dit jaar het populairst. Deze werken

worden voornamelijk uitgeleend door werkgroepleden. Meestal zijn dit mensen

uit de werkgroep ‘Rekenstoornissen’ of de werkgroep

‘Autismespectrumstoornissen’.

Proportioneel bekeken werden werken die behoren tot de rubriek ‘overige

problemen’ het minst uitgeleend. Wij ontvingen geen suggesties tot aankoop

van werken die behoren tot deze rubriek.


63

9. Wetenschappelijk onderzoek

In 2015 bood Sig ondersteuning aan in totaal negen onderzoeksprojecten,

waaronder een aantal met deelonderzoeken. Thema’s van onderzoek variëren

van leerstoornissen, ASS en ADHD tot DCD, maar omvatten ook het ontwikkelen

van onderzoeksmateriaal (voor o.a. articulatie, spelling en slikstoornissen). De

projecten kaderen in een samenwerking met verschillende universiteiten en

hogescholen: Universiteit Gent, KU Leuven, Arteveldehogeschool Gent,

Hogeschool Gent, Thomas More Antwerpen, Vives (West-Vlaanderen) en

Howest (Hogeschool West-Vlaanderen).

In de loop van 2015 werden twee flyers opgemaakt en verspreid om de nieuwe

werking te lanceren: ‘Op zoek naar deelnemers voor maatschappelijk relevante

onderzoeksprojecten?’ en ‘Krijgt u ook zo veel vragen om mee te werken aan

wetenschappelijke studies en onderzoeken? Schakel Sig in’. Het nieuw

opgerichte Wetenschappelijk Platform vergaderde één keer in 2015. Er werd

één nieuw onderzoeksproject goedgekeurd. Ondertussen zijn er ook twee

aanvragen in behandeling.

Om praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en om permanent

kwalitatieve vorming op te zetten werken het Wetenschappelijk Platform en de

Adviesraad Vorming en opleiding ook samen. Specifieke aandacht gaat hierbij

naar de volgende onderwerpen:

• In het kader van verantwoord handelen, aandacht schenken aan de

mate waarin kenmerken en vaardigheden van de therapeut een effect

hebben op de werkzaamheid van de interventie en hoe zich dit verhoudt

tegenover het effect van de methode zelf

• Empowerment: het versterken van de eigen mogelijkheden en middelen

van de cliënt en zijn omgeving om zoveel mogelijk zelf problemen op te

lossen of ermee te leven

• Het biopsychosociaal model van menselijk functioneren (WHO) en de

daarop gebaseerde classificatiesystemen

Op de volgende bladzijden wordt per onderzoeksproject de stand van zaken

weergegeven.

Alle onderzoeksprojecten kaderen in de samenwerkingsovereenkomst van de

wetenschappelijke werking van Sig met de Federatie van Centra voor Ambulante

Revalidatie vzw.


64

Onderzoeksprojecten

Ontwikkeling van SKO (SpraakKlankOnderzoek) voor Vlaanderen

(voorheen ‘ArticulatieOnderzoek (AO-R)’ genoemd)

(o.l.v. Joris Vanopstal en de werkgroep SKO, bestaand uit medewerkers van

Arteveldehogeschool, Geass. Fac. Toegepaste Taalkunde Gent, HoGent,

KULeuven, UGent en Vives Brugge)

De werkgroep SKO werd in 2011 opgestart en begeleidt de ontwikkeling van

een nieuw Vlaams spraakklankonderzoek. Het SKO wordt een genormeerd en

gestandaardiseerd en computerondersteund spraakklankonderzoek, dat zowel

de fonetische als de fonologische aspecten van spraakproductie onderzoekt. In

zijn uiteindelijke vorm moet het SKO ook argumenten aanbieden die de

logopedist moeten toelaten om te differentiëren tussen de verschillende vormen

van spraakklankstoornis.

Studenten van verschillende opleidingen logopedie leveren een gewaardeerde

inbreng in het kader van hun scriptie. Het verzamelen van de

normeringsgegevens zou in 2017 afgerond moeten worden. Tegen dan zou een

eerste versie van de test beschikbaar moeten zijn. Docenten en studenten van

de opleiding Grafische en Digitale Media (Arteveldehogeschool) werken

ondertussen verder aan de optimalisatie en uitbreiding van de applicatie.

Het profiel van kinderen met leerstoornissen

(Annemie Desoete, aoP typisch en atypisch lezen UGent en EXPLO/ODC Leer+


In 2015 werden diverse studies naar comorbiditeit en naar het profiel van

kinderen met leerstoornissen voltooid. De bevindingen rond werkgeheugen,

inhibitie en benoemsnelheid werden gebundeld in Signaal 90. Ook werd

nagegaan of kinderen met ASS uitvallen op het vlak van rekenen, wat

resulteerde in een bijdrage in Signaal 91. Er liep ook een studie naar het effect

van zittenblijven en naar het effect van ‘redelijke maatregelen’ (STICORDI) op

het functioneren van kinderen met leerstoornissen. Hiermee is dit deelaspect

afgerond.

In 2016 wordt de rol van motivatie (vanuit de Zelfdeterminatietheorie, ZDT en

vanuit het Process Communication Model, PCM) als mediator nagegaan. PCM

stelt dat de ‘aanpak’ die het goed doet bij het ene kind helemaal niet zo efficiënt

is om een ander kind te boeien en geboeid te houden. Bij sommige kinderen


65

(van het type ‘harmoniser’) is persoonlijke erkenning en prikkeling van de

zintuigen nodig, terwijl anderen (van het type ‘gestructureerde denker’) erkend

willen worden voor hun denkvermogen en harde werken. Kinderen die eerder

‘doorzetters’ zijn, hebben dan weer erkenning voor het werk, de overtuiging en

commitment nodig. En ‘dromers’ hebben er nood aan om alleen te zijn, punten

zijn niet hun belangrijkste motivatie. Speels contact en leuke dingen doen zijn

van groot belang voor rebelse kinderen, terwijl ‘promotor’-kinderen spannende

dingen met actie en beweging nodig hebben. PCM biedt ons dus een kader om

te differentiëren en te zorgen dat meer kinderen (ook kinderen met

leerstoornissen) ‘goesting’ krijgen om te leren. In dit onderzoeksluik willen we

nagaan of dit model bruikbaar is om adviezen te geven in de aanpak van

kinderen en jongeren met leerstoornissen. De beschikbare evidentie rond PCM

werd gebundeld in Hantson, Van de Velde en Desoete (Academia Press &

Lannoo, 2015).

Vroege sociaal-communicatieve ontwikkeling van jonge kinderen met

(verhoogd risico op) een autismespectrumstoornis (o.l.v. Petra Warreyn,

Ellen Demurie, Sara Van der Paelt & Herbert Roeyers, UGent)

Dit project bestaat uit vier deelstudies:

Interventie: Onder leiding van Petra Warreyn werd een training van imitatie- en

joint attention-vaardigheden uitgewerkt. Deze training werd in verschillende CAR

op haar effectiviteit onderzocht, met positieve resultaten. In het najaar van 2015

werd deze training uitgegeven bij Sig (Zie wat ik zie, doe wat ik doe). Sara Van

der Paelt vergeleek, in het kader van haar doctoraatsonderzoek, het effect van de

meest gebruikte programma’s of technieken in de Vlaamse CAR. Daarnaast

bestudeerde ze de werkzame effecten van ABA en de bruikbaarheid van het

ImPACT-ouderprogramma in de Vlaamse context. Momenteel onderzoekt ze de

werkzaamheid van datzelfde ouderprogramma.

Opvolging van broertjes en zusjes van kinderen met ASS (babystudie): Een groep

broertjes en zusjes van kinderen met ASS wordt, samen met een controlegroep,

opgevolgd op de leeftijd van 5, 10, 14, 24 en 36 maanden. We bekijken hier onder

meer vroege sociaal-communicatieve vaardigheden (zoals imitatie, joint attention

en taal) en hun mogelijke voorlopers (zoals sociale informatieverwerking en sociale

voorkeur) via observationeel onderzoek en gestandaardiseerde tests, maar ook via

meer experimentele methodes zoals eye tracking en EEG/ERP. De eerste kinderen

zijn intussen 36 maanden geworden, maar we zoeken ook nog altijd nieuwe

kinderen. Meer info op www.ontwikkelingsstoornissen.ugent.be/babystudie/


66

Onderzoek naar de vroege kenmerken van ASS: In het kader van een

internationale samenwerking startten we ook opnieuw een studie op die gebruik

maakt van homevideo’s om vroege kenmerken van ASS te detecteren. Naast de

sociaal-communicatieve ontwikkeling focussen we deze keer ook op de motorische

ontwikkeling, onder meer het motorisch anticiperen op de acties van andere

mensen. Het onderzoek is momenteel in de beginfase. We zoeken hiervoor nog

altijd video’s van kinderen (met autisme, zonder autisme of met

ontwikkelingsvertraging) gemaakt toen ze tussen 0 en 3 jaar oud waren. Voor

meer info zie http://users.ugent.be/~pwarreyn/

Regressie bij kinderen met ASS: Bij ongeveer één derde van de kinderen met ASS

lijkt er sprake geweest te zijn van regressie in de vroege ontwikkeling (stagnatie

of verlies van bepaalde vaardigheden). Wat precies deze subgroep van kinderen

onderscheidt van andere kinderen met ASS, wat de regressie eventueel kan

voorspellen en wat de prognose is van deze kinderen, is echter nog onduidelijk.

Daarom onderzoekt Sofie Boterberg kenmerken van regressie in de

bovenvermelde babystudie en in het homevideo-onderzoek. Daarnaast onderzoekt

ze een groep kleuters en lagereschoolkinderen om de verdere ontwikkeling van

kinderen met en zonder regressie in kaart te brengen. Het onderzoek is lopende.

Voor deze studie worden nog kinderen gezocht met een diagnose ASS van 4 tot

en met 10 jaar oud. Voor meer info: https://www.facebook.com/onderzoekASS/

Onderzoek naar procesgerichte diagnostiek van spellingsproblemen (Christel Van Vreckem, leden van de Sig-intervisiewerkgroep Leesstoornissen,

Annemie Desoete, Arteveldehogeschool & UGent)

In deze onderzoekslijn wordt een Vlaamse spellingtest ontwikkeld. Het gaat om

een instrument waarmee zowel aan beschrijvende als aan handelingsgerichte/

begeleidingsgerichte diagnostiek kan worden gedaan. De test wordt opgesteld

conform de eindtermen, de moeilijkheidsgraad van woorden en de klinische

kennis van een focusgroep (inhoudsdeskundigen verbonden aan de Sig-

intervisiewerkgroep leesstoornissen). Bij het ontwerp van de dictees met

bestaande woorden werd de Woordentrommel, een inventaris van de frequentie

van het spontaan gebruik van woorden per leerjaar, eveneens als uitgangspunt

genomen. Momenteel zijn de dictees opgesteld voor alle leerjaren (1-6). De

dictees van midden en eind 1ste, 2de en 3de leerjaar en die van eind 4de, 5de en

6de leerjaar zijn afgenomen bij telkens ongeveer 400 kinderen. De test bestaat

naast bestaande woorden ook uit pseudowoorden. Een eerste versie van de

handleiding (met verantwoording, keuze woorden, instructies, dictees) is

geschreven. De scoreformulieren zijn ontwikkeld voor alle leerjaren. Momenteel

wordt het vooronderzoek herleid tot een volwaardige test.


67

Ontwerp van slikprotocol bij kinderen en adolescenten met dystone cerebral palsy (o.l.v. Ingeborg Simpelaere, Vives & Daisy Decoene, Gidts)

Dit project startte in 2011. Er wordt gepeild naar de hedendaagse bestaande

slikprotocollen en slik- en voedingsproblemen bij kinderen met cerebral palsy

van pre-, peri- en postnatale etiologie. Vooral het diskinetische type van cerebral

palsy wordt belicht, aangezien voedings- en slikproblemen het meest

voorkomen bij deze vorm. In de loop van 2013 en 2014 liep een literatuurstudie

en werden professionelen uit het werkveld bevraagd. Op basis van de literatuur

en de informatie uit de bevraging is ondertussen een voorlopige versie van het

onderzoeksinstrument opgesteld. Begin 2014 werd hiermee een eerste

pilootstudie georganiseerd. De verwerking van de eerste gegevens leidde tot

een aantal aanpassingen en verfijningen van het instrument. In 2015 liep een

tweede pilootstudie en werden de test-hertestbetrouwbaarheid, de intra- en

interbeoordelaars-betrouwbaarheid en de concurrente validiteit (met de DDS)

vastgelegd.

Implementatie van ICF in de CAR

(Jolien Veys en Greetje Desnerck, Howest)

Het biopsychosociale model maakt een synthese tussen het medische en sociale

model van gezondheid door het menselijk functioneren te beschouwen als een

samenspel tussen biologische, individuele en sociale factoren. Het is dit model

dat de Internationale Classificatie van het Menselijk Functioneren (ICF)

ondersteunt. Internationaal en nationaal wordt er steeds meer belang gehecht

aan dit model. Het is belangrijk ook in de sector van de CAR een omslag te

maken van een eerder medisch model naar het biopsychosociale model.

Sig probeert via opleiding en informatie de CAR-sector mee te sturen in deze

koerswijziging. In de loop van 2015 werd een vormingstraject in vier niveaus

uitgewerkt: (1) inleidende studiedag, (2) tweedaagse workshop in groepjes van

maximum 9 deelnemers, (3) supervisiewerkgroep (vier bijeenkomsten) en (4)

coaching op de werkvloer. Concrete informatie over de vorming vindt u elders

in dit activiteitenverslag.

Naast dit vormingstraject werd Sig ook actief betrokken bij het ICF-Lab-project

van de Hogeschool West-Vlaanderen, begeleid door Jolien Veys en Greetje

Desnerck. Dit project wil de leemte vullen m.b.t. de implementatie van ICF in

Vlaanderen. Het doel van het ICF-Lab is organisaties (in eerste instantie Centra

voor Ambulante Revalidatie) te begeleiden in het implementeren van ICF en het

vertalen van good practices uit het buitenland naar Vlaanderen, met aandacht


68

voor eventuele nodige aanpassingen aan de specifieke Vlaamse context.

Concrete onderzoeksvragen zijn: Op welke manier wordt ICF toegepast in de

CAR? Welke gevolgen heeft het gebruik van ICF voor de verschillende

onderdelen van het revalidatieproces? Hoe wordt het gebruik en het

implementatieproces van ICF ervaren door de CAR-medewerkers? Op welke

manier krijgt het implementatieproces vorm? Op welke manier wordt de visie

van de ICF vertaald naar het handelen? Welke noden aan ondersteuning en

expertise worden er ervaren door de sector van de CAR m.b.t. het gebruik en

het implementeren van de ICF?

In de loop van 2015 richtte het project ICF-Lab zich op drie pijlers: onderwijs,

onderzoek en het werkveld.

Rond de pijler onderwijs werd de plaats van de ICF in de curricula van de

verschillende opleidingen van Howest verder uitgebouwd. De projectcoördinator

en projectmedewerker behaalden het certificaat van de Train-the-trainer

opleiding ICF van het Nederlands Collaborating Centrum. Vanuit het ICF-Lab

werden er in de verschillende opleidingen hoor- en werkcolleges over de ICF

georganiseerd. Het opleidingsoverschrijdend project ‘Multiprofessioneel

samenwerken’, waarbij de ICF centraal staat, werd in 2015 voor de eerste maal

georganiseerd. Het werd ervaren als een positieve ervaring door de studenten

en lectoren. De komende jaren zal het verder uitgebouwd worden.

Op vlak van onderzoek kreeg het onderzoeksrapport van het verkennend

onderzoek naar de implementatie en het gebruik van de ICF in de ambulante

revalidatiesector concreet vorm. Een voorlopige versie van het

onderzoeksrapport wordt momenteel intern besproken. De projectmedewerker

nam ook deel aan twee internationale bijeenkomsten van de WHO-FIC: de

WHO-FIC Mid-Year Meeting te Helsinki (5 tot 7 juni 2015) en de WHO-FIC

Annual Network Meeting te Manchester (17 tot 23 oktober 2015). Op deze

laatste bijeenkomst werd de poster ‘The design of the ICF-Lab in Flanders’

voorgesteld. Er was internationale belangstelling voor het concept van het ICF-

Lab.

Wat het werkveld betreft werd het concept en de uitbouw van het ICF-Lab

ontwikkeld. Zo werd er vorm gegeven aan een missie- en visietekst. Er is een

testcase lopende met een Centrum voor Ambulante Revalidatie dat deel

uitmaakt van de gebruikersgroep. Momenteel wordt er concreet vorm gegeven

aan een logo en een website.

Sig hoopt de aanbevelingen uit dit onderzoek te kunnen gebruiken in het

verfijnen van het ICF-vormings- en opleidingsaanbod voor CAR.


69

Kijk in je brein: naar een beter begrip van bewegingsstoornissen

(Tom Taymans, Guy Vanderstraeten en Hilde Van Waelvelde, UGent)

Dit onderzoek vertrekt vanuit bevindingen uit de wetenschappelijke literatuur

aangaande motorische stoornissen bij kinderen met DCD en ASS. Daaruit blijkt

immers dat beide groepen overeenkomsten vertonen met betrekking tot hun

motorische beperkingen, onder meer wat de coördinatie van bewegingen

betreft, evenwichtsstoornissen en problemen met timing in bewegingen.

Daarnaast werden bij beide groepen problemen vastgesteld met enkele

cognitieve aspecten van bewegingsaansturing, zoals planning, werkgeheugen

en cognitieve flexibiliteit. Aangezien alles wordt aangestuurd door het brein, leek

het ons aannemelijk dat deze gebreken in bewegingscontrole ook zouden

worden weerspiegeld in de hersenen van deze kinderen, meer bepaald in de

organisatie van hersennetwerken. Zijn er enerzijds gemeenschappelijkheden in

termen van structuur en functie van hersennetwerken bij kinderen met ASS en

DCD? Kunnen we deze groepen anderzijds karakteriseren op basis van

specifieke hersenstructuren en -activaties? Kunnen deze afwijkende structuur

en functie worden gelinkt aan de slechtere scores op bepaalde tests die peilen

naar de kwaliteit van bewegingsuitvoering? Kunnen we met behulp van

netwerkanalyses een afwijkend patroon terugvinden in termen van globale en

lokale efficiëntie, dat verder ondersteuning biedt voor enkele van de

theoretische verklaringsmodellen die in het verleden werden geopperd voor de

motorische disfuncties? Kan door het in kaart brengen van verschillende

netwerken een link worden gevonden tussen structuur en functie? Op deze

vragen wil deze studie een antwoord formuleren. In de loop van 2014 en 2015

vond de dataverzameling plaats. Verwerking volgt.

Gezinsbeïnvloedingsprocessen bij kinderen met ADHD (Inge Antrop, Jan

De Meulenaere & G. Lemmens, UZ Gent)

De uitkomst van ADHD wordt mee bepaald door het ontstaan van comorbide

moeilijkheden die vooral worden gemedieerd door de sociale omgeving van het

kind. In het bijzonder werden hierbij conflictueuze ouder-kindrelaties uitvoerig

beschreven, waarbij enerzijds de actieve betrokkenheid van ouders of anderzijds

de passieve invloeden (bv. temperament) vanuit het kind werden onderzocht.

Recent onderzoek in de verklaring van ouder-kindrelaties onderstreept meer en

meer het belang van bidirectionele verklaringsmodellen, zoals het social

relations model (SRM): ouders en kinderen worden hierbij beschouwd als

gelijkwaardige partners in de ontwikkeling van hun relatie. Beiden zijn in de

mogelijkheid om invloed op een ander uit te oefenen.


70

Het doel van deze studie is de wederzijdse gezinsbeïnvloedingsprocessen in

gezinnen met ADHD gedetailleerd te onderzoeken, vergeleken met

controlegezinnen (normaal, depressie) via de SRM-techniek. Bij bidirectioneel

onderzoek gebruikmakend van deze techniek focust men op de 'actoreffecten'

van ouders (bv. de mogelijkheid van de ouders tot beïnvloeding van kinderen),

de 'partnereffecten' van kinderen (bv. de gevoeligheid van kinderen voor invloed

van ouders), de 'actoreffecten' van kinderen (bv. de mogelijkheid van kinderen

tot beïnvloeding van de ouders), de 'partnereffecten' van ouders (bv. de mate

waarin ouders beïnvloedbaar zijn door kinderen) en alle relatie- en

gezinseffecten. De SRM-techniek houdt aldus simultaan rekening met de

persoonlijkheid van elk gezinslid, de specifieke relaties tussen elk gezinslid en

de familiefactoren daarrond.

Tot op heden werd er nog geen onderzoek gepubliceerd dat bidirectionele

processen bij gezinnen met een kind met ADHD in zijn totaliteit bestudeert.

Nieuwe inzichten in de ouder-kindrelatie bij ADHD kunnen meer gerichte

gezinsinterventies helpen ontwikkelen. In de loop van 2015 werd de

dataverzameling in gang gezet.

Actualisatie van testgebruik

De intervisiewerkgroepen van Sig zijn sinds enkele jaren ingeschakeld om na te

gaan welke tests bruikbaar/beschikbaar of wetenschappelijk onderbouwd zijn

om aan diagnostiek te doen t.a.v. dyslexie, dyscalculie, taalstoornissen en

motorische stoornissen. Dit liep ook in 2015 verder.


71

Selectie van wetenschappelijk bijdragen naar aanleiding van deze onderzoeksprojecten

De voorgestelde onderzoeksprojecten leidden in 2015 tot o.a. de volgende

wetenschappelijke bijdragen:

Desoete, A. (2015). Cognitieve, motorische en sociaal-emotionele ontwikkeling

van basisschoolkinderen. In VLOR (Red.), De basisschool als fundament voor

ontwikkelen en leren. Een strategische verkenning van de missie en de

troeven van het basisonderwijs in Vlaanderen (pp. 87-105). Leuven: Acco.

Desoete, A. (2015). Predictive indicators for mathematical learning

disabilities/dyscalculia in kindergarten children. In S. Chinn (Red)., The

international handbook for mathematical difficulties and dyscalculia (pp. 90-

100). London & New York: Routledge.

Desoete, A., Strubbe, K., Hantson, E., & Van de Velde, C. (2015). Hoe

onderbouwd is het PCM-model. In E. Hantson, M.C. Van de Velde & A.

Desoete (Red.), Persoonlijkheid en (de)motivatie van kinderen en jongeren.

Theorie, praktijk en onderzoek van Process Communication Model (pp.51-65).

Gent: Academia Press.

Dewaele, N., Demurie, E., Warreyn, P., & Roeyers, H. (2015). Social

information processing in infants at risk for ASD at 5 months of age: The

influence of a familiar face and direct gaze on attention allocation. Research in

Autism Spectrum Disorders, 17, 95-105.

Feys, J., & Desnerck, G. (2015). The design of the ICF-Lab in Flanders. Poster

gepresenteerd op de WHO-ICF Annual Network Meeting, 17-23 oktober,

Manchester, UK.

Hantson, E., Van de Velde, M.C., & Desoete, A. (2015). Persoonlijkheid en

(de)motivatie van kinderen en jongeren. Theorie, praktijk en onderzoek van

Process Communication Model. Gent: Academia Press.

Pieters, S., Roeyers, H., Rosseel, Y., Van Waelvelde, H., & Desoete, A. (2015).

Identifying subtypes among children with developmental coordination disorder

and mathematical learning disabilities, using model-based clustering. Journal

of Learning Disabilities,48 (1), 83-95.


72

Salomone, E., Beranova, S., Bonnet-Brilhault, F., Lauritsen, M.B., Budisteanu,

M., Buitelaar, J., Canal-Bedia, R., & Charman, T. (2015) Use of early

intervention for young children with Autism Spectrum Disorder across Europe.

Autism, in druk.

Salomone, E., Charman, T., McConachie, H., & Warreyn, P. (2015). Child’s

verbal ability and gender are associated with age at diagnosis in a sample of

young children with Autism Spectrum Disorder in Europe. Child Care Health

and Development, in druk.

Salomone, E., Charman, T., McConachie, H., & Warreyn, P. (2015). Prevalence

and correlates of use of complementary and alternative medicine in children

with Autism Spectrum Disorder in Europe. European Journal of Pediatrics, 174,

1277-1285.

Titeca, D., Roeyers, H., & Desoete, A. (2015). Early numerical competencies in

4- and 5-year-old children with Autism Spectrum Disorder. Focus on Autism

and other Developmental Disabilities, in druk.

Titeca, D., Roeyers, H., Ceulemans, A., & Desoete, A. (2015). Early numerical

competencies in 5- and 6-year-old children with Autism Spectrum Disorder.

Early Education and Development, in druk.

Titeca, D., Roeyers, H., Loeys, T., Ceulemans, A., & Desoete, A. (2015).

Mathematical abilities in elementary school children with Autism Spectrum

Disorder. Infant and Child Development, in druk.

Van der Paelt, S., Warreyn, P., & Roeyers, H. (2015). Effect of community

interventions on social-communicative abilities of preschoolers with Autism

Spectrum Disorder. Developmental Neurorehabilitation, in druk.


73

10. Website, nieuwsbrief en ICT

De sinds eind 2013 vernieuwde website heeft veel aandacht voor

zoekmogelijkheden en filters (bv. alle vorming over autisme of alle publicaties

over niet-aangeboren hersenletsel). Het inschrijven of bestellen gebeurt volledig

geautomatiseerd. Zoals dat bij grote ICT-projecten wel meer voorkomt, ging de

beginperiode gepaard met de nodige kinderziektes. In de loop van 2014 en 2015

hebben we verder gewerkt aan het verfijnen van de nieuwe website en het

achterliggende systeem MODULAS.

De bezoekersaantallen dan: in 2015 kregen we 101.027 digitale bezoekers over

de vloer (gemiddeld 8.418 per maand). Dit is goed voor 378.297

paginaweergaven per jaar. Als daggemiddelde betekent dit 276 bezoekers. Het

meeste bezoekers op één dag (1219) kregen we op 18 november 2015, kort

nadat het aanbod vorming voor professionelen van het voorjaar 2016 werd

bekendgemaakt. 42 procent van onze bezoekers zijn terugkerende bezoekers.

Opvallend is verder dat een kleine 10 procent van onze bezoekers uit Nederland

komt.

Sig verspreid twee e-zines (doelgroepgericht): één voor het brede publiek en

één voor professionele hulpverleners. De elektronische nieuwsbrieven hebben

als doel mensen telkens opnieuw attent te maken op Sig-nieuws en leiden

geïnteresseerden naar de juiste pagina's op de website. Doordat we

systematisch de elektronisch nieuwsbrief in de schijnwerper plaatsten bij

activiteiten voor breed publiek, konden we dit aantal in 2015 verder laten stijgen

tot 5394. Ook het aantal professionele abonnees bleef stijgen (tot 8202). In

totaal telden we op eind december 2015 maar liefst 13596 elektronische

abonnees op de nieuwsbrieven. Dat is er maar liefst 2809 meer dan eind 2014.


74

11. Sig in de pers en op verplaatsing

Sinds jaren worden aankondigingen van Sig-activiteiten in agendarubrieken van

verschillende bladen en tijdschriften opgenomen. Voor de professionele vorming

gaat het vooral om vaktijdschriften (o.a. TOKK, VVL-tijdschrift, enz.)

In 2015 probeerden we de activiteiten voor breed publiek ook in andere media

aan te kondigen. Zo bracht Sig mensen met een beperking positief in beeld in

de pers. De publicatie ‘MIKO gaat vooruit’ (prentenboek met duiding over DCD)

kreeg aandacht in het vakblad ‘Vroeg’. Het verhaal van Odi (Leren omgaan met

dysfasie) kreeg een recensie in ‘Sterk in Autisme’. Ook het project ‘Volgens Willy’

kon op belangstelling rekenen, zowel in ‘Startsein’ als in ‘Sterk in Autisme’ onder

de titel: ‘Thematische prentenboeken voor volwassenen met een verstandelijke

beperking. Uit het leven gegrepen, in boekvorm gegoten’. Verder kwam in de

pers flink wat weerklank op de verhuis van Sig naar Gijzegem (Aalst). Gazet van

Antwerpen en het Nieuwsblad stuurden fotografen naar de opening in

september 2015. Het veel gelezen weekblad ‘Visie’ besteedde op 2 oktober zelfs

een volledige pagina aan Sig met als titel: ‘We willen personen met een

beperking laten deelnemen aan de samenleving’.

Zoals elk jaar heeft Sig verder het grote publiek warm gemaakt voor de

vormingsactiviteiten en sensibiliseringscampagnes: o.a. de vorming over NAH,

bijleren in Destelbergen, enz. Dit uitte zich ook in verschillende (online)

aankondigingen (o.a. Wegwijzer).

Sig is ervan overtuigd dat de pers een belangrijke invloed kan uitoefenen op de

kansen tot integratie en inclusie. Onbekend maakt immers onbemind.

Toegankelijke publicaties maken over het dagelijks leven van mensen met een

beperking draagt hiertoe bij.

Sig op verplaatsing

Sig is ook regelmatig met een informatiestand aanwezig op congressen,

evenementen of beurzen. Zo waren we in 2015 onder andere te gast op de

Netwerkdag Zorg voor de toekomst/toekomst voor de zorg (29 januari), het

congres van de VVL (Vlaamse Vereniging Logopedisten) in Gent (20 maart),

Rock for Specials (24 en 25 juni), de Avondmarkt in Gijzegem (28 augustus), I-

Brain festival over hersenen. Kan uw brein de 21e eeuw wel aan? (22 november)

en het symposium dementie van de VVL (3 en 4 december).

Activiteitenverslag Sig 2015 - Home | Goededoelen.be. Er wordt een nieuw decreet in het vooruitzicht...

Documents

Transcript of Activiteitenverslag Sig 2015 - Home | Goededoelen.be. Er wordt een nieuw decreet in het vooruitzicht...