Actieplan om te zorgen dat kwetsbare inwoners op een … · 2018-08-10 · Scheiden wonen en zorg...

.

Zelfstandig thuis wonen

Actieplan om te zorgen dat kwetsbare inwoners op een verantwoorde manier thuis kunnen (blijven) wonen

.

September 2017

Actieplan zelfstandig thuis wonen 2

Inhoud

1 Inleiding ................................................................................................................................... 3

2 Aanleiding actieplan ............................................................................................................... 5

3 Wonen en de woonomgeving ................................................................................................. 6

Huisvesting ........................................................................................................................ 6 3.1

Woningaanpassing ............................................................................................................ 7 3.2

Woonomgeving .................................................................................................................. 8 3.3

4 Meedoen ................................................................................................................................... 9

Omgaan met elkaar ........................................................................................................... 9 4.1

Sociaal netwerk ............................................................................................................... 10 4.2

Participeren ..................................................................................................................... 12 4.3

5 Zelfredzaam ........................................................................................................................... 14

Financiële zelfredzaamheid ............................................................................................. 14 5.1

Preventie en zelfhulp ....................................................................................................... 15 5.2

6 Ondersteuning ....................................................................................................................... 17

Passende ondersteuning ................................................................................................. 17 6.1

7 Rolverdeling, financiën en planning .................................................................................... 19

Samen werken aan het plan ............................................................................................ 19 7.1

Financiën ......................................................................................................................... 20 7.2

Van plan tot uitvoering ..................................................................................................... 21 7.3

Bijlage 1 Doelgroepen en risico’s ................................................................................................ 22

Bijlage 2 Beleid ............................................................................................................................. 26

1 Sociaal Domein ................................................................................................................... 26

2 Wonen ................................................................................................................................. 28

3 Openbare ruimte en veiligheid ............................................................................................. 28

Bijlage 3 Activiteiten en voorzieningen in Raalte ....................................................................... 29

1 Meedoen ............................................................................................................................. 29

2 Ondersteuning en hulp ........................................................................................................ 31

3 Signaleren en preventie ....................................................................................................... 33

4 Digitale informatie, zelfhulp en hulp op afstand ................................................................... 34

Bijlage 4 Input voor dit plan ......................................................................................................... 36


1 Inleiding

Voor u ligt het actieplan ‘zelfstandig thuis wonen’ waarmee de gemeente Raalte het mogelijk wil maken dat zoveel mogelijk inwoners op een veilige en verantwoorde manier zelfstandig thuis kunnen (blijven) wonen. Ook als dit door een bepaalde beperking of kwetsbaarheid minder vanzelfsprekend is. Bijvoorbeeld oudere inwoners, inwoners met dementie, inwoners met psychische kwetsbaarheid, inwoners met niet aangeboren hersenletsel (NAH) en inwoners met een (licht) verstandelijke en/of lichamelijke beperking. Het actieplan is onderdeel van de KR8 van Raalte. De KR8 van Raalte betekent namelijk dat iedereen in alle kernen zo goed mogelijk mee kan (blijven) doen in onze samenleving. Het bestaat uit een aanpak waarbij er aangesloten wordt bij de kracht van de samenleving, van zowel de inwoners als de professionals.

Met dit plan geven we invulling aan het rijksbeleid en de wensen van inwoners om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen en regie te houden over het eigen leven. Hiervoor is het van belang dat inwoners, (vrijwilligers)organisaties, bedrijven, en gemeente samen en in afstemming met elkaar goede randvoorwaarden stellen.

De actiepunten in dit plan zijn verdeeld over 4 thema’s:

1. Wonen en de woonomgeving Hierbij gaat het zowel om de beschikbaarheid en geschiktheid van woningen als de toegankelijkheid van de directe woonomgeving.

2. Meedoen Dit thema gaat over contact in de buurt, het tegengaan van eenzaamheid, erbij horen, actief deelnemen aan de samenleving en het gevoel hebben dat je op anderen kunt terugvallen als het nodig is.

3. Zelfredzaam Of iemand zichzelf kan redden, heeft onder andere te maken met iemands gezondheidssituatie, financiële mogelijkheden en competenties en vaardigheden om zaken zelf te regelen. Maar dit betekent ook dat iemand in staat is om het te herkennen als het niet goed gaat, hulp vraagt of maatregelen neemt.

4. Ondersteuning Dit betreft de combinatie van professionele en informele ondersteuning. Met informele ondersteuning bedoelen we hulp en steun uit het sociaal netwerk zoals van familie, vrienden, bekenden, buren en de ondersteuning door vrijwilligers.

Deze thema’s staan niet los van elkaar, maar juist in verbinding met elkaar. Een actiepunt uit het ene thema kan ook van invloed zijn op een ander thema. Een belangrijk vertrekpunt van dit actieplan is de eigen kracht en zelfredzaamheid van de kwetsbare inwoner. Ook deze inwoners worden gestimuleerd om naar vermogen mee te doen in de maatschappij en verantwoordelijkheid te voelen en te nemen voor hun leven. Maar het gaat ook om verantwoordelijkheid naar elkaar, het naar elkaar omkijken en zorgen en het inzetten voor de gemeenschap. Voor mensen die het (tijdelijk) niet redden, is er een vangnet van de gemeente. De acties die in het plan zijn vermeld, zijn een aanvulling op het bestaande aanbod (deze zijn terug te vinden in bijlage 3). Tevens geeft dit actieplan uitvoering aan een aantal (beleids)doelstellingen van de gemeente Raalte die geformuleerd zijn in verschillende documenten, de belangrijkste zijn: - Beleidsplan Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). - Regiovisie 2017-2022 Transformatie maatschappelijke opvang, verslavingszorg, openbare

geestelijke gezondheidszorg en beschermd wonen ggz. Andere beleidsdocumenten staan beschreven in bijlage 2.


Totstandkoming actieplan Bij de totstandkoming van dit actieplan zijn diverse personen en organisaties betrokken. Door met hen in gesprek te gaan is een beeld gevormd van de huidige situatie per thema. Er gebeurt al veel, maar er zijn ook ontwikkelen verbeterpunten. Daarnaast is het lezen van literatuur ook onderdeel geweest van de verkenning. Leeswijzer Het actieplan bestaat uit 7 hoofdstukken, waarvan deze inleiding het eerste hoofdstuk is. In het tweede hoofdstuk staat de aanleiding voor dit actieplan beschreven. In de hoofdstukken 3 t/m 6 beschrijven we per thema de doelstellingen en actiepunten. Het laatste hoofdstuk gaat over de rolverdeling, planning en financiering. In bijlage 1 staat een omschrijving van de kwetsbare doelgroepen waarop dit actieplan gericht is en de aandachtspunten in relatie tot zelfstandig thuis wonen. In bijlage 2 staat een beschrijving van de beleidskaders en in bijlage 3 een omschrijving van de huidige voorzieningen en activiteiten in de gemeente Raalte. In de laatste bijlage staat een overzicht van organisaties die betrokken zijn geweest bij de totstandkoming van het plan evenals de websites en de literatuur die geraadpleegd zijn. Tot slot Dit plan omvat acties voor de periode van 4 jaar. Het is niet mogelijk om alle huidige en te ontwikkelen activiteiten op te nemen in dit plan. Het actieplan is zo opgezet dat er ook ruimte is om gedurende de uitvoering acties aan te passen of uit te breiden. Deze moeten wel aansluiten bij de geformuleerde doelstellingen.


2 Aanleiding actieplan

De volgende maatschappelijke ontwikkelingen gaven aanleiding voor het opstellen van dit actieplan. Vergrijzing In Nederland, en ook in Raalte, krijgen we te maken met een ‘dubbele vergrijzing’ waardoor het aandeel 80-plussers sterk toeneemt. Dit komt aan de ene kant doordat de grote groep met babyboomers de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Aan de andere kant doordat we gemiddeld steeds langer leven. De verwachting is dat in 2040 in de gemeente Raalte 11.300 inwoners 65 jaar of ouder zijn. Nu zijn dat er nog 7500. Door deze vergrijzing verandert de zorgvraag en neemt deze toe. Zorg wordt steeds vaker dichtbij of aan huis verleend, dit geldt ook voor de zwaardere zorg. Afbouw intramurale zorg Het overheidsbeleid is er op gericht dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen, mensen met een lichte zorgvraag komen niet meer in aanmerking voor een verblijf in een zorginstelling (intramurale zorg). Het betekent dat mensen een beroep kunnen doen op de gemeenten voor zorg en ondersteuning en op de zorgverzekeringswet voor verpleging. De zorg vindt meer ambulant plaats voor alle doelgroepen. Scheiden wonen en zorg Daarnaast is wonen en zorg gescheiden van elkaar door deze apart te financieren. De inwoner betaalt zelf voor het wonen via huur of koop. De zorg wordt apart gefinancierd via de zorgverzekeringswet, Wmo of de Wet langdurige zorg (Wlz). Ambulantisering geestelijke gezondheidszorg (ggz) De maatschappelijke opvang en het beschermd wonen in de ggz valt sinds 2015 ook onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. Landelijk is ervoor gekozen om de uitvoering en het budget in ieder geval tot 2020 bij de voormalig centrumgemeenten te beleggen. Deventer vervult voor de gemeente Raalte de rol van centrumgemeente. Vanaf 2020 worden de financiële middelen over alle gemeenten verdeeld. Dit vloeit voort uit het advies over de toekomst van beschermd wonen van de Commissie Toekomst Beschermd Wonen onder leiding van Erik Dannenberg (Rapport ‘Van beschermd wonen naar een beschermd thuis ’). Burgerschap en zelfstandig wonen in je eigen huis en omgeving staan centraal in dit rapport. Op basis van de vraag en behoefte van de cliënt, wordt de zorg en ondersteuning geboden die nodig is om zelfstandig te blijven wonen en functioneren. Dit is ook een belangrijke voorwaarde voor maatschappelijk herstel en participatie. De inwoner wordt niet langer toegeleid naar bepaalde zorg (een instelling), maar andersom: de zorg wordt toegeleid naar de inwoner. Aandacht voor ‘mensen in verwarring’ Landelijk is er veel aandacht voor ‘mensen in verwarring’. Veelal wordt direct een relatie gelegd tussen de toename van het aantal meldingen van overlast door mensen in verwarring en de afbouw van de beddencapaciteit in de ggz. Het is belangrijk om op te merken dat dit niet één op één uit de cijfers kan worden afgeleid. De link met de ggz wordt daardoor ook vaak onterecht gelegd; er is lang niet altijd sprake van psychiatrische problematiek. Mensen in verwarring vormen ook niet per definitie een gevaar voor de directe omgeving. Dit onderwerp vraagt in de breedte om meer bekendheid, begrip en acceptatie. In september 2015 is landelijk het aanjaagteam verwarde personen ingesteld. Doel is dat alle verwarde personen die in beeld komen een op hun specifieke behoefte afgestemde aanpak krijgen. De gemeenten zijn vrij in de manier waarop zij dat vormgeven. Medio 2018 moet een lokaal plan van aanpak gereed zijn.

Wonen en de woonomgeving


3 Wonen en de woonomgeving

Bij wonen en woonomgeving gaat het zowel om de beschikbaarheid en geschiktheid van woningen als de toegankelijkheid van de directe woonomgeving.

Huisvesting 3.1

Vraag en aanbod huisvesting De combinatie van vergrijzing, extramuralisatie en veranderende woonwensen beïnvloeden de vraag naar huisvesting zoals: - aantal nultreden woningen voor mensen die minder mobiel zijn; - aantal beschikbare en betaalbare woningen (meestal éénpersoonshuishouden), onder andere

voor mensen die uitstromen uit beschermd wonen of een intramurale (ggz-)voorziening; - ontwikkeling van nieuwe woonzorgconcepten voor mensen met een (zwaardere) zorgvraag; - geschikte woonruimte voor jeugdigen (18+) na intramurale jeugdzorg;

- wens tijdelijke bewoning bijvoorbeeld in verband met mantelzorgtaken.

Hoe de vraag zich precies ontwikkelt is niet helemaal te voorspellen. Demografische gegevens zeggen niet voldoende. Zo was eerder de verwachting dat de vergrijzing zou leiden tot een grote vraag naar seniorenwoningen. In praktijk verhuizen de meeste ouderen niet zo snel. Zij treffen eerder maatregelen in het aanpassen van de woning om zelfstandig te kunnen blijven functioneren in het eigen huis en de vertrouwde buurt. Dit heeft als voordeel dat het sociale netwerk van buren, vrienden en kennissen in de wijk blijft bestaan.

De huidige woningvoorraad in Raalte bestaat uit circa 70% koopwoningen en 30% huurwoningen. De komende tien jaar wordt nog slechts 5% aan de woningvoorraad toegevoegd. In de woonvisie van de gemeente Raalte is aandacht voor huisvesting van verschillende groepen. De gemeente heeft voor 2017-2021 prestatieafspraken gemaakt met SallandWonen, Huurdersbelangen Salland en Huurdersvereniging Salland. Over de huisvesting van mensen met een zorgvraag heeft SallandWonen ook regelmatig contact met verschillende zorgaanbieders.

Stabiliteit van woonsituatie

Bij stabiliteit van woonsituatie gaat het om voorkomen dat het misgaat, dat mensen (opnieuw) opgenomen moeten worden, overlast veroorzaken of op straat komen te staan. SallandWonen maakt bij uitstroom vanuit de instelling afspraken met de zorgorganisatie bijvoorbeeld over een huurcontract dat een eerste periode op naam van begeleidende instelling staat (omklapwoning) en/of de begeleiding in het algemeen. Maandelijks is er ook een overleg tussen de woningcorporatie, zorgaanbieders en de gemeente over de manier waarop we huisuitzettingen en woningoverlast verder terug kunnen dringen.

Doelstelling 1 Bieden van huisvesting die zoveel mogelijk aansluit op de woonwens van mensen uit de kwetsbare doelgroepen, en die past bij de eigen mogelijkheden en de zwaarte van de zorgvraag.

Actiepunt 1.1 Het verder vormgeven van een samenwerking tussen woningcorporaties, zorgaanbieders en gemeente. Omdat het vraagstuk van huisvesting van mensen met een zorgvraag zowel woningcorporatie, gemeenten en zorgaanbieders raakt, kan dit het beste gezamenlijk worden opgepakt. SallandWonen heeft daarom het initiatief genomen voor een eerste bijeenkomst. Tijdens dit overleg is afgesproken om de samenwerking verder vorm te geven. Een aantal actiepunten uit dit actieplan zal in deze samenwerking op de agenda komen.

Het doel is samen zorgen dat vraag en aanbod zoveel mogelijk op elkaar aansluiten. Dit doen we door de vraag en het aanbod goed in kaart te brengen, ‘uitruil’ van leegkomend vastgoed en gezamenlijk in te spelen op de behoefte aan nieuwe woonvormen of woonzorgcombinaties. Het samenwerkingsverband volgt ontwikkelingen in Raalte. Ook is er aandacht voor wooninitiatieven van inwoners.



Woningaanpassing 3.2

Veilig en comfortabel wonen Inwoners kunnen door kleine aanpassingen de veiligheid en het wooncomfort vergroten. Zoals het aanbrengen van beugels bij de douche, het gebruik van automatische verlichting op donkere plekken en het plaatsen van rook- en brandmelders. Soms zijn grotere aanpassingen wenselijk. Het is belangrijk dat ouderen tijdig nadenken over een verbouwing in huis of een verhuizing naar een meer geschikte woning. Het begint bij bewustwording en weten wat je kunt doen. De gemeente kan hier een rol in spelen. In 2013 en 2015 zijn er in Raalte voorlichtingscampagnes geweest met bijeenkomsten in elke kern. Leerpunten voor een nieuwe campagne zijn: aansluiten bij lokale initiatieven en duidelijkheid geven over de onderwerpen die aan bod komen bij een voorlichtingsbijeenkomst. Financiering van een woningaanpassing kan een knelpunt zijn voor ouderen, wanneer het geld in hun eigen huis zit. In Raalte is verkend of een blijverslening een meerwaarde zou hebben. Dit is een lening die wordt verstrekt aan oudere huisbezitters die langer thuis willen blijven wonen. De blijverslening lijkt op dit moment in de gemeente Raalte niet nodig, omdat is gebleken dat ook oudere huisbezitters een lening bij de bank kunnen aanvragen. De gemeente fungeert als vangnet. Voor aanpassingen die noodzakelijk zijn om zelfstandig te blijven wonen kunnen inwoners bij het Gemeentelijk Toegangsteam terecht. Sommige voorzieningen en aanpassingen worden (deels) uit de Wmo vergoed. Voor huurwoningen zijn hierover ook afspraken gemaakt met SallandWonen. Brandveiligheid Voor de (brand)veiligheid van de woning zijn inwoners zelf verantwoordelijk. Een aandachtspunt is echter het voorkomen van woningbranden bij kwetsbare inwoners die zelfstandig wonen in plaats van een intramurale voorziening. Psychogeriatrische problemen, verstandelijke beperkingen of psychische/psychiatrische aandoeningen vergroten namelijk de kans op het doen van brandgevaarlijke handelingen. Daarom is voorlichting over brandveiligheid belangrijk, evenals het plaatsen van rookmelders zodat mensen tijdig gealarmeerd worden bij brand. De brandweer heeft een speciaal programma ‘brandveilig wonen’ waarbij ze onder andere voorlichting geven aan inwoners van verzorgingshuizen en verzorgen zij workshops aan beroepskrachten.

Doelstelling 2 Inwoners nemen tijdig maatregelen in huis om zelfredzaamheid te behouden en veilig te kunnen wonen.

Actiepunt 2.1 Informatievoorziening en voorlichting over verantwoord zelfstandig wonen. Kernteams

1 en de gemeente maken (samen met diverse partners) een programma om inwoners

(per kern) te informeren. Vorm en inhoud wordt naar wensen en behoeften per kern aangepast. Het gaat o.a. om: - Informatie over gezond en veilig thuis wonen via de website van KR8 van Raalte. - Periodiek aandacht voor dit thema bijvoorbeeld een nieuwsbrief, nieuwsbericht in Weekblad

van Salland, plaatselijke informatiekrantjes. - Voorlichtingsbijeenkomsten/informatiemarkt per kern. - Het aanbieden en/of uitvoeren van een woningcheck eventueel gecombineerd met

seniorenbezoeken. Actiepunt 2.2 Tijdig signaleren en beperken van brandonveilige woonsituaties bij risicogroepen. Brandweer, zorgorganisaties, gemeente en woningcorporaties werken samen om woningbrand bij zelfstandig wonende ouderen en mensen met een beperking te signaleren en aan te pakken. De

1 Ieder dorp binnen de gemeente Raalte heeft een kernteam. Inwoners kunnen hier terecht voor informatie over de thema’s

omzien naar elkaar, vitaliteit, meedoen en verantwoord thuis wonen. Het kernteam bestaat uit inwoners en vertegenwoordigers van (vrijwilligers) organisaties die actief zijn in hun dorp. De samenstelling is per kern verschillend, afhankelijk van de situatie en behoefte van de kern.



brandweer en gemeente maken samen (en in overleg met zorgaanbieders en consulenten) een preventieprogramma dat in ieder geval bestaat uit:

- Een voorlichting/training aan Wmo consulenten, zorgmedewerkers (als thuiszorg en ambulante hulpverlening) en woonconsulenten. Het doel is dat zij brandgevaarlijke situaties in een woning kunnen herkennen, kort advies kunnen geven en/of een informatiepakket met rookmelder kunnen verstrekken.

- Het aanbieden van de service om een rookmelder te plaatsen voor mensen die dit zelf niet kunnen (in samenwerking met het rookmelderteam van de Nederlandse Brandwonden Stichting).

- Het organiseren van informatiebijeenkomsten voor familieleden, buren en mantelzorgers over de risico’s van (het ontstaan van) een brand bij hun naasten met een beperking. Resultaat van deze informatiebijeenkomst is dat men zich ervan bewust is wat je kunt doen bij brand en hoe je elkaar kunt helpen. Wie woont er naast je (welke beperking heeft diegene); afspraken maken over bijvoorbeeld een vluchtplan; het hebben van een reservesleutel of het koppelen van de rookmelder aan de woning van de buren.

Woonomgeving 3.3

Toegankelijkheid en veiligheid Voor mensen die slecht ter been zijn, minder goed zien of horen is het belangrijk dat: - Voorzieningen zoals winkels, zorg (o.a. huisarts) en openbaar vervoer via veilige en

aantrekkelijke looproutes, zonder barrières (zoals niveauverschillen), vanuit de woning te bereiken zijn.

- Wegen en paden goed verlicht zijn en dat er oversteekplaatsen zijn. - In de openbare ruimte herkenningspunten aanwezig zijn. - Aanwezigheid van voldoende en geschikte parkeerplaatsen voor mindervaliden, waarbij er

aandacht is voor maatwerk en het kunnen anticiperen op de vraag. - Openbare gebouwen, clubs en verenigingen, winkels enzovoorts toegankelijk zijn. Aantrekkelijke loop- en fietsroutes zijn niet alleen van belang voor de toegankelijkheid en veiligheid, maar bieden meteen een mooie mogelijkheid voor dagelijkse lichaamsbeweging.

In 2014 heeft de gemeenteraad de integrale visie op de openbare ruimte vastgesteld. Het realiseren van een levensloopbestendige openbare ruimte is als speerpunt benoemd. De toegankelijkheid en veiligheid van openbare ruimte en gebouwen is ook vanuit de Wmo een wettelijke taak voor de gemeente. Doelstelling 3 Inwoners kunnen zich vrij en veilig in de omgeving verplaatsen en zo zelfstandig mogelijk dagelijkse activiteiten verrichten. Actiepunt 3.1 Versterking van samenwerking tussen cluster Openbare Ruimte en Sociaal Domein. Bij nieuwe of bestaande projecten in de openbare ruimte nemen we zoveel mogelijk maatregelen mee die de toegankelijkheid verbeteren. Het cluster Sociaal Domein en Openbare Ruimte gaan intensiever samenwerken en bundelen de expertise als het gaat om het gebruik, de (her)inrichting en het beheer van de openbare ruimte. Door informatie te delen en gebruik te maken van elkaars kennis zorgen we dat iedereen de openbare ruimte gelijkwaardig en zo onafhankelijk mogelijk kan gebruiken.

Actiepunt 3.2 Toegankelijkheid van de directe omgeving van de woning verbeteren. Kleine aanpassingen in de openbare ruimte kunnen direct bijdragen aan de toegankelijkheid. Het gaat bijvoorbeeld om het verbreden van een parkeerplaats, een instapstrook zodat iemand met een rolstoel bij de auto kan komen en open afritten op de stoep voor scootmobielen. Medewerkers Wmo (consulenten), verkeerskundigen en medewerkers van Beheer en Onderhoud werken samen om noodzaak van kleine aanpassingen te beoordelen en vervolgens snel te kunnen realiseren.

Zelfredzaam


4 Meedoen

Het thema meedoen gaat over contact in de buurt, erbij horen, tegengaan van eenzaamheid, actief deelnemen aan de samenleving en het gevoel hebben dat je op anderen kunt terugvallen als het nodig is.

Omgaan met elkaar 4.1

Positief sociaal contact in de buurt Het contact met andere mensen en je geaccepteerd voelen is voor iedereen belangrijk. De bakker weet wie je bent als je brood koopt, een praatje met de buurman of een vriendelijke groet op straat. Dit zijn ’lichte’ vormen van contact die mensen in de buurt met elkaar onderhouden en voor veel mensen heel gewoon. Voor ouderen, mensen met een (verstandelijke) beperking of met een psychische kwetsbaarheid zijn deze contacten op straat, in de wijk of in de winkel niet altijd zo vanzelfsprekend. Dit kan zorgen voor een gevoel van eenzaamheid. Mogelijke belemmeringen voor een positief contact zijn communicatieproblemen, onzekerheid, angst, misverstanden en vooroordelen. (zie bijlage 1). Veiligheid, overlast en signalen Door de toename van kwetsbare inwoners in wijken en buurten is de kans groter dat er zich situaties voordoen waarin mensen verward, angstig, of agressief gedrag vertonen of dat er sprake is van overlast. Dit kan leiden tot onveilige situaties in de woonomgeving. Veiligheid heeft niet altijd te maken met direct gevaar, maar ook met gevoel. Je veilig voelen en weten wat je kunt doen in noodsituaties. Gerichte informatievoorziening zorgt ervoor dat problemen in een vroeg stadium worden herkend, door de persoon zelf, zijn omgeving of hulpverleners. Het is dan wel belangrijk dat mensen ergens terecht kunnen met zorgen of ondersteuningsvragen, dat zij worden gehoord en dat de signalen en vragen worden opgepakt. Vaak geldt hoe eerder gesignaleerd, hoe effectiever de aanpak en hoe kleiner de schade.

Zorgnetwerken hebben als doel signalen met elkaar uit te wisselen en zo tot een effectieve aanpak te komen. Vaak gaat het om een samenwerkingsverband van professionals vanuit verschillende disciplines waar gezamenlijk complexe vragen worden besproken. In Raalte zijn diverse netwerken en vormen van (keten)samenwerking. Zoals de KR8 samenwerking

2, de netwerken op scholen,

ketensamenwerking rondom dementie, de zorgen veiligheidsketen en bemoeizorg. Deze netwerken en overleggen hebben als doel eventuele problemen snel te signaleren en gezamenlijk aan te pakken en waar nodig op te schalen.

Doelstelling 4 Door positief contact in de buurt kunnen kwetsbare inwoners volwaardig meedoen, zonder taboe, schaamte of stigmatisering. Probleemsituaties worden tijdig gesignaleerd en opgepakt.

Actiepunt 4.1 Aandacht voor ’anders’ in winkels & horeca. Gemeente, zorgaanbieders, ervaringsdeskundigen, winkeliers, horeca en ondernemers gaan samen aan de slag om ervoor te zorgen dat ook kwetsbare inwoners zoveel als mogelijk kunnen deelnemen in de samenleving. Het gaat om begrip, herkenning en weten hoe je kunt handelen.

Dit willen we bereiken door onder andere informatieverstrekking (filmpjes, foldermateriaal), voorlichtings- of themabijeenkomsten (zoals ‘Dag Mama

3’ en Samen Dementievriendelijk

4) en het

aanbieden van een variant van de cursus ‘Eerste hulp bij psychische problemen’ (zie actiepunt 9.3). Ook bekijken we de fysieke toegankelijkheid van gebouwen

5.

2 Kr8 partners (zie bijlage 3.2) hebben afspraken met elkaar gemaakt over de manier van (samen)werken. Ze kennen

elkaars expertise en weten elkaar te vinden bij meervoudige en/of complexe problematiek. Afspraken over de taakverdeling worden gemaakt naar het idee van 1 huishouden, 1 plan, 1 regisseur. 3 Een muziektheatervoorstelling met lezing en workshops over het omgaan met dementie.

4 www.dementievriendelijk.nl 5 Voortkomend uit de Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte. Sinds 1 januari 2017 staat in

deze wet een norm voor algemene toegankelijkheid.

http://www.dementievriendelijk.nl/

Zelfredzaam


Actiepunt 4.2 Acceptatie en inclusie van (kwetsbare) inwoners. We willen een samenleving die open staat voor iedereen. Dit doen we door aandacht te hebben voor beeldvorming en stigmatisering en tevens te zorgen dat mensen weten hoe ze risicovolle situaties/zorgwekkende signalen kunnen herkennen, wat zij kunnen doen en waar zij terecht kunnen voor hulp (zie actiepunt 4.3). We sluiten aan bij de communicatie die vanuit de regionale samenwerking voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang

6 wordt opgezet.

Actiepunt 4.3 Signalen oppikken en oppakken. - In samenwerking met de kernteams werken we uit hoe we ‘niet pluis situaties’ beter of tijdiger

kunnen gaan signaleren en we organiseren dat er vervolg wordt gegeven op deze signalering. Het gaat hier niet om crisissituaties (zie hiervoor hoofdstuk 6 Ondersteuning), maar om het tijdig oppakken van de signalen om escalatie van problemen te voorkomen.

- Afstemming en afspraken tussen KR8 partners en de diverse (zorg)netwerken waar ook signalen worden besproken. Duidelijk moet zijn wie wat doet en wanneer en op welke manier doorverwijzing plaatsvindt. Het gaat o.a. om Factteam ggz, de veiligheidsketen en het Meldpunt Bijzondere Zorg.

Sociaal netwerk 4.2

Waardevolle sociale contacten Mensen waar je mee kunt lachen, verhalen kan delen en die je af en toe om hulp kunt vragen, geven plezier aan het leven en ook steun. Het kan familie zijn, maar ook vrienden, collega’s, buren of andere bekenden. Het gevoel van eenzaamheid ontstaat wanneer iemand minder waardevolle sociale contacten heeft dan hij zou willen. Het gaat niet alleen om het aantal contacten maar vooral om de verbondenheid. Inwoners die in een kwetsbare positie verkeren, bijvoorbeeld vanwege een ziekte, beperking of psychische aandoening, kunnen niet altijd rekenen op een betrokken sociale omgeving. Zij zien ook vaak op tegen situaties waarin ze andere mensen zullen ontmoeten omdat zij bijvoorbeeld denken dat niemand op hun verhalen zit te wachten. Zo kunnen zij in een negatieve spiraal terechtkomen en zullen dan ook niet snel meedoen aan etentjes of buurtinitiatieven. Hulpverleners spelen een rol bij het (weer) opbouwen, uitbreiden of versterken van sociale netwerken van mensen in kwetsbare posities. Dit is een belangrijk onderdeel van de werkwijze van de zorgen welzijnsorganisaties in Raalte. Binnen de KR8 samenwerking wordt onder andere gewerkt met de methodiek Sociale netwerkstrategieën van MEE en WijZ Welzijn biedt netwerkcoaching door vrijwilligers. Andere manieren om het sociale netwerk uit te breiden zijn bijvoorbeeld deelname aan een sportactiviteit of vereniging, groepsactiviteiten, lotgenotencontact of het doen van vrijwilligerswerk. Een maatje kan helpen bij het ondernemen van (sociale) activiteiten. Binnen de gemeente Raalte zijn er verschillende partijen actief op het gebied van ‘maatjes’ (zie ook bijlage 3).

Sport Sport is een mooie combinatie van lichamelijke beweging en het ontmoeten van mensen. Spor t draagt ook bij aan de sociale samenhang en het integreren van mensen met een (psychische) beperking. In de gemeente Raalte is een sportaanbod voor mensen met een beperking, voorbeelden hiervan zijn G-voetbal, fitnessmogelijkheden voor mindervaliden, zwemactiviteit voor mensen met een beperking en er zijn gymactiviteiten voor senioren. Het sportaanbod voor ouderen en mensen met een beperking is te vinden op de Sportwijzer Overijssel. Ook is er een regiosportcoach aangepast sporten. Deze adviseert en ondersteunt verenigingen en andere sportaanbieders over het organiseren van activiteiten voor mensen met een beperking.

Het project ‘Samen Actief’ richt zich op inactieve senioren door vitale senioren in te zetten als beweegpartner. Het gaat overigens niet alleen om sport bij verengingen, alle beweegactiviteiten zijn

6 Zie regionaal actieplan 2017-2022 voor maatschappelijke opvang, verslavingszorg, openbare geestelijke gezondheidszorg

en beschermd wonen. Dat actieplan is een concrete uitwerking van de Regiovisie 2017-2022.

Zelfredzaam


belangrijk. Aandachtspunten bij het stimuleren van bewegen en sport is de groep mensen met psychische kwetsbaarheid. Zij vinden niet altijd de aansluiting bij het reguliere aanbod van sport en beweegactiviteiten. Zij zien niet altijd de meerwaarde van bewegen en/of ervaren een hoge drempe l om alleen aan het sportaanbod deel te nemen.

Ontmoeting In de gemeente Raalte zijn er diverse ontmoetingsplekken. De Multi Functionele Accommodaties (MFA’s) vervullen de rol van maatschappelijke ontmoetingsplek in de kernen. Op deze locaties is er de mogelijkheid om een kop koffie te drinken. Vaak is het ook mogelijk om deel te nemen aan sport-, spel-, ontmoetingsactiviteiten, of bijvoorbeeld aan te schuiven bij een gezamenlijke maaltijd. Andere voorbeelden zijn de ‘de Noaber’ in Schuilenburg, het ‘Centraal Hart’ in woonzorglocatie de Hartkamp en ‘Debuut’ in Swaenewoerd. Ook de bibliotheek is een openbare ontmoetingsplek en biedt cursussen aan, onder andere op het gebied van arbeidsparticipatie, het gebruik van computers en social media. Ook kerken, (sport-)verenigingen, culturele instellingen, ouderenbonden en kernteams organiseren ontmoeting, sociale en culturele activiteiten of gaan actief op bezoek bij inwoners. Te denken valt aan de Zonnebloem en de seniorenbezoekers van WijZ Welzijn. Doelstelling 5 Mensen met een klein of zwak sociaal netwerk worden ondersteund bij het versterken, uitbreiden, en opbouwen van het sociaal netwerk. Actiepunt 5.1 Kwetsbare mensen actief benaderen voor sociaal contact en deelname aan activiteiten. Per kern werken verschillende organisaties en vrijwilligers samen om (gevoel van) eenzaamheid zo veel mogelijk te verminderen. Dit punt sluit ook aan bij de thema’s van het kernteam en het doe l van het steunpunt Eenzaamheid. Dit doen we o.a. door: - Samenhang tussen verschillende initiatieven

Er zijn op dit moment al diverse activiteiten en initiatieven gericht op ontmoeting, meedoen en het versterken van sociaal contact. Het gaat om samenhang in het aanbod (per kern). Dat verschillende activiteiten elkaar versterken en/of meer mensen worden bereikt.

- Bekendheid vergroten Op verschillende manieren, zowel qua vorm als inhoud, bekendheid geven aan de initiatieven en activiteiten in de kern. Onderzoeken of het wenselijk is om bepaalde informatie op papier te verstrekken in plaats van digitaal.

- Outreachende benadering Een actieve benadering (huisbezoeken) om kwetsbare inwoners te bereiken en wensen, mogelijkheden en beperkingen voor sociaal contact en ontmoeting te bespreken. Het gaat erom dat ook mensen worden bereikt die niet zo snel vanuit zichtzelf een activiteit bezoeken.

- Sociale toegankelijkheid van activiteiten Voor sommige mensen is het een grote stap om contact te leggen, een activiteit te bezoeken en/of te blijven deelnemen. Samen met verenigingen bespreken we hoe zij een rol vervullen om mensen te motiveren en ondersteunen zodat iemand zich welkom voelt en hoe zij mensen kunnen stimuleren om te blijven komen (afhaken voorkomen).

- Mobiliteit en vervoer Zorgen dat inwoners daadwerkelijk kunnen komen bij ontmoetingsactiviteiten.

Actiepunt 5.2 Voor mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn er in de gemeente Raalte passende ontmoetingsmogelijkheden. Een eerste stap om dit te realiseren is om te onderzoeken of de bestaande ontmoetingsplekken en -activiteiten voldoende aansluiten bij de wensen en behoeften van inwoners met een psychische kwetsbaarheid en waar kansen en verbeterpunten liggen. Vriendendiensten Deventer zal dit samen met cliënten en/of cliëntvertegenwoordigers in beeld brengen en komt met een advies wat eventueel nodig is. Actiepunt 5.3 Bewegings- en sportactiviteiten zijn toegankelijk en deelname wordt gestimuleerd. In Raalte zorgen buurtsportcoaches van Sportbedrijf Raalte voor de verbinding tussen sporten beweegaanbieders en de zorgsector (o.a. huisartsen, fysiotherapeuten, maatschappelijk werk,

Zelfredzaam


MEE, ouderenzorg, ggz). Het doel is een actieve leefstijl bij kwetsbare groepen te stimuleren en mogelijk te maken. Onderdelen zijn:

- Zorgen dat KR8 partners en zorgaanbieders de bewegings- en sportactiviteiten weten te vinden en doorverwijzen.

- Wegnemen van drempels voor deelname aan bewegings- en sportactiviteiten (fysieke en sociale toegankelijkheid).

- Indien nodig (helpen) opzetten van nieuwe bewegings- en sportactiviteiten die aansluiten op wensen en mogelijkheden van kwetsbare doelgroepen.

- Het bevorderen van een actieve leefstijl via het verstevigen van een doorverwijzigingstructuur vanuit de zorg naar laagdrempelige activiteiten en het optimaliseren van het lokale sportaanbod.

Participeren 4.3

Betekenisvolle dagbesteding Als iemand zich, op welke manier dan ook, inzet voor een ander of de maatschappij, dan geeft dit betekenis aan het (dagelijkse) leven. Het is goed voor het zelfvertrouwen, zelfbeschikking, persoonlijke ontwikkeling en stabiliteit en het leggen van sociale contacten. Zinvolle daginvulling houdt de zelfredzaamheid en dagstructuur in stand en vermindert de druk op mantelzorger(s). Meedoen en een zinvolle daginvulling is voor iedereen anders. Voor de één is dat deelnemen aan een activiteit op een ontmoetingsplek, voor de ander vrijwilligerswerk en weer iemand anders heeft een betaalde baan met ondersteuning of regulier betaald werk. De participatieladder is een meetinstrument waarmee vastgesteld kan worden wat de mate van participatie in de samenleving is. De ladder onderscheidt verschillende participatievormen van sociaal geïsoleerd tot werkend zonder ondersteuning. Op basis van de mogelijkheden en wensen van een inwoner wordt bepaald op welk niveau diegene op dat moment zit en eventueel naar welk niveau hij/zij toe kan werken. De gemeente Raalte heeft in alle kernen voorzieningen die vrij toegankelijk zijn. Men kan er binnen lopen voor een kop koffie, een praatje en lotgenotencontact. Als een inwoner niet zelfredzaam is en niet zelfstandig kan deelnemen in de samenleving, komt hij mogelijk in aanmerking voor een Wmo-indicatie. Hierdoor kan hij deelnemen aan een dagbesteding. Het Vrijwilligerspunt Raalte helpt inwoners bij het zoeken naar vrijwilligerswerk. Inwoners die extra begeleiding nodig hebben om een passende vrijwilligersplek te vinden, krijgen ondersteuning vanuit het project Sterk door Vrijwilligerswerk. Iedereen die kan werken maar het op de arbeidsmarkt zonder ondersteuning niet redt, valt onder de Participatiewet. In dat geval kijkt de gemeente samen met de inwoner welke ondersteuning hij/zij nodig heeft. Aanpassingen van de werkplek, jobcoaching, loonkostensubsidie en beschut werk zijn voorbeelden van deze ondersteuning. Ook zorgaanbieders hebben een actieve rol bij het toeleiden naar dagactiviteiten, opleiding en/of werk. Doelstelling 6 Kwetsbare inwoners kunnen betekenisvol participeren naar vermogen en interesses. Actiepunt 6.1 De mogelijkheden voor dagactiviteiten en werk zijn geordend als een doorlopende werken leerlijn. Bij zowel vragen die binnenkomen via de Wmo als via de Participatiewet hanteren we betekenisvol kunnen participeren als uitgangpunt. We werken toe naar (keten)samenwerking waarbij we kunnen zorgen dat de activiteit voor de inwoner passend blijft, ook als de situatie (en mogelijk de achterliggende wetgeving) veranderd. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van doorontwikkeling en er meer zelfstandigheid mogelijk is, maar ook wanneer er sprake is van terugval en mensen tijdelijk juist meer begeleiding nodig hebben of minder aankunnen.

De medewerkers van de toegangsteams kijken samen met de inwoner wat wensen en mogelijkheden zijn binnen het vermogen van de inwoner. Op basis daarvan wordt gezocht naar passende activiteiten/werkzaamheden.

Aan de aanbodszijde werken we samen met ondernemers, zorgaanbieders en KR8 partners aan het ontwikkelen van een Stadswerkplaats (werktitel). Binnen een Stadswerkplaats worden verschillende niveaus van participatie onderscheiden:

Zelfredzaam


- Inloop (veilig, welkom, huis uit, mensen ontmoeten) - Activiteiten (opbouw structuur, ontdekken mogelijkheden, competentieontwikkeling) - Arbeidsmatige dagbesteding (vasthouden structuur, arbeidsritme, scholing van kennis en

sociaal, competentieontwikkeling) - Begeleid werken (gedeelde loonwaarde, scholing kennis en sociaal, competentieontwikkeling) - Arbeidsparticipatie (volledige loonwaarde, begeleiding op afstand) We maken afspraken op welk niveau ondernemers, zorgaanbieders en KR8 partners activiteiten of werkzaamheden kunnen aanbieden en hoe zij kunnen zorgen voor ontwikkelmogelijkheden van inwoners.

Zelfredzaam


5 Zelfredzaam

Zelfredzaamheid gaat over jezelf kunnen redden. Of dit lukt, heeft onder andere te maken met iemands gezondheid, financiële mogelijkheden en competenties en vaardigheden om zaken zelf te regelen. Maar dit betekent ook dat iemand in staat is om het te herkennen als het niet goed gaat en hulp vraagt of maatregelen neemt.

Financiële zelfredzaamheid 5.1

Financiële problemen Mensen kunnen om verschillende redenen in een financiële problematische situatie komen. Ten eerste doordat inkomsten (salaris, AOW, Wajong, Bijstand) ontoereikend zijn om vaste lasten te betalen. In de gemeente Raalte zijn verschillende gemeentelijke regelingen waar inwoners met een laag inkomen gebruik van kunnen maken. Daarnaast hebben ouderen, chronisch zieken of mensen met een beperking vaak relatief hoge (zorg)kosten. Ook kan een (plotselinge) verandering in leef- of woonsituatie voor financiële disbalans zorgen. Bijvoorbeeld een langdurige ziekte van de kostwinner, het wegvallen van de mantelzorger of het zelfstandig wonen na een intramurale woonvorm. Dan moet naar een nieuwe balans worden gezocht. Tot slot is het kunnen omgaan met geld noodzakelijk. Kenmerken die de kans verhogen dat mensen niet goed met geld omgaan, zijn een impulsieve houding en korte termijngerichtheid, een ongeordende administratie en geen financiële opvoeding (Nibud 2016). De gemeente Raalte werkt preventief aan het voorkomen van schulden en het (tijdig) oplossen daarvan. In 2016 is het convenant Armoedevrij getekend. Dit is een aanzet tot een nauwere samenwerking tussen diverse partners. Door meer samen op te trekken willen zij de ondersteuning van mensen met financiële problemen zo vroeg mogelijk oppakken, om met inzet van deze mensen zelf, tot een oplossing te komen. Deelnemers aan het convenant zijn naast de gemeente onder andere Humanitas, de Voedselbank, zorginstellingen, scholen en welzijnsorganisaties. Bij een ondersteuningsvraag kijken de gemeente en/of KR8 partners naar de verschillende leefgebieden. De financiële situatie van de inwoner is daar een onderdeel van. Het steunpunt Thuisadministratie van Humanitas geeft ondersteuning aan mensen met een minimuminkomen (werk of uitkering). Laaggeletterdheid

Een extra aandachtpunt is laaggeletterdheid. Eén op de negen Nederlanders is laaggeletterd. Vooral onder ouderen is het aantal laaggeletterden fors. Het percentage loopt op tot ruim 21 procent bij mensen van 55 tot 65 jaar. Voor laaggeletterden is het een extra grote uitdaging om rekeningen te begrijpen, toeslagen aan te vragen en de administratie bij te houden. Laaggeletterden vragen niet snel om hulp, vaak uit schaamte, en weten het probleem meestal goed te verbergen. Ook kan het voor laaggeletterden lastig zijn om de juiste weg te vinden in de zorg of bij de hulpverlening (Stichting Lezen en Schrijven). In de gemeente Raalte is in 2014 een Taalpunt geopend. Het Taalpunt speelt een belangrijke rol in het tegengaan van laaggeletterdheid. Doelstelling 7 Financiële problemen worden voorkomen door het tijdig signaleren en aanpakken van risicosituaties.

Actiepunt 7.1 Informatievoorziening over regelingen, zorgkosten en de eigen bijdrage. We willen dat inwoners zoveel mogelijk zelf hun geldzaken op orde kunnen houden en goed voorbereid zijn als hun (zorg)situatie veranderd. Goede informatie over bestaande regelingen, de (extra) kosten voor zorg en de ondersteuningsmogelijkheden is een voorwaarde. Dit doen we o.a. door: - Digitale informatie via de website ‘KR8vanRaalte’. Op de site staat een duidelijke uitleg over

financiële regelingen, de zorgkosten en eigen bijdrage in verschillende woonzorgsituaties. - Schriftelijke informatie (folder/factsheet) over o.a. de eigen bijdrage. - Verspreiding van informatie via kernteams en de KR8 partners. Zij kunnen inwoners informeren

over de mogelijkheden die de gemeente biedt of verwijzen naar beschikbare informatie. - Professionals die begeleiding bieden, kunnen een beroep doen op de kennis van Humanitas

Thuisadministratie.

Zelfredzaam


Actiepunt 7.2 Signaleren van financiële zorgen, betalingsachterstanden of schulden en doorverwijzen naar de juiste organisatie. Medewerkers van het Gemeentelijke Toegangsteam en de KR8 partners signaleren tijdens (keukentafel)gesprek(ken) financiële zorgen, betalingsachterstanden of schulden en kunnen mensen verwijzen naar de juiste ondersteuning op dit gebied. Actiepunt 7.3 Signaleren en aanpakken van laaggeletterdheid. - Medewerkers van het Gemeentelijke Toegangsteam en de KR8 partners signaleren tijdens

(keukentafel)gesprek(ken) of mensen moeite hebben met taal of rekenen. Zij krijgen hiervoor scholing en informatie over het herkennen van laaggeletterdheid en de ondersteuningsmogelijkheden.

- Meer bekendheid geven aan de fysieke punten waar mensen die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen, terecht kunnen met vragen en/of informatie.

Actiepunt 7.4 Informatie vanuit de gemeente is begrijpelijk voor mensen die moeite hebben met lezen. We zorgen ervoor dat de communicatie via folders, brieven en websites (inclusief KR8 van Raalte) toegankelijk zijn voor ouderen met een verminderd gezichtsvermogen, blinden en slechtzienden en mensen met beperkte leesvaardigheid. Heldere en begrijpelijke communicatie is belangrijk voor het zelfstandig thuis (blijven) wonen.

Preventie en zelfhulp 5.2

Lotgenotencontact, zelfhulp en e-hulp Bij zelfhulp gaat het om het delen van ervaringskennis en het bieden van emotionele steun aan elkaar. Voorbeelden zijn een vriendenkring of lotgenotengroep, een steuncirkel, zelfhulpgroep of speciale themadagen voor lotgenoten. Belangrijke voordelen van zelfhulp zijn: het is laagdrempelig, toegankelijk en kan langdurig worden voortgezet. Zelfhulp is een belangrijk aanvulling op professionele hulp. E-hulp via bijvoorbeeld digitale programma’s kan het risico op (psychische) problemen verminderen. Er zijn veel organisaties die een vorm van e-hulp bieden. Voorbeelden zijn Grip op je Dip en Kopstoring. Ook zijn er hulplijnen waar mensen anoniem en vaak 24 uur per dag hun verhaal kunnen vertellen, zoals Sensoor, Korrelatie en 113.nl

Hulp regelen en hulpmiddelen Het is belangrijk dat mensen, ook kwetsbare inwoners, zelf maatregelen nemen om hun veiligheid te vergroten. Dit kan door afspraken te maken met de buren, bijvoorbeeld dat er dagelijks iemand langskomt of aanbelt als de gordijnen dichtblijven. Of door technische hulpmiddelen die de veiligheid in huis vergroten zoals persoonsalarmering, een medicijndispenser, een sleutelkluis of elektronisch slot. Daarnaast is het belangrijk dat mensen hun financiële belangen en medische wensen vastleggen voordat de situatie zich voordoet dat iemand dit zelf niet meer kenbaar kan maken door een ziekte of beperking. Deze wensen kunnen worden vastgelegd in een levenstestament. Hierin kan ook worden vastgelegd wie de belangen mag behartigen. Een ander hulpmiddel is de ‘crisiskaart’. De ‘crisiskaart’ wordt landelijk gebruikt binnen de ggz. Het een klein persoonlijk document dat ggz-cliënten de mogelijkheid geeft om de gang van zaken bij een (eventuele) psychische crisis vooraf te regelen. De drager bepaalt zelf wat er op de kaart komt te staan. Professionals kunnen tijdens een crisis zien wat op dat moment helpt, wat juist niet en wie contactpersonen zijn.

Doelstelling 8 Inwoners nemen (preventieve) maatregelen om hun gezondheid en veiligheid te vergroten en de risico’s op problemen te verkleinen.

Actiepunt 8.1 Zelfregie en preventieve maatregelen stimuleren en faciliteren. Dit doen we o.a. door: - Bekendheid geven aan mogelijkheden op het gebied van lotgenotencontact, hulpgroepen, e-

hulp, preventieprogramma’s, hulplijnen.

Zelfredzaam


- Bekendheid geven aan het belang om financiële en medische wensen vast te leggen (levenstestament). en de mogelijkheden om dit te doen.

- Stimuleren en faciliteren van kleinschalige initiatieven op het gebied van lotgenotencontact en het versterken van zelfregie en eigen kracht.

Actiepunt 8.2 Crisiskaart implementeren, hulpkaart introduceren. Het is belangrijk dat inwoners zelf kunnen bepalen welke ondersteuning of zorg zij wensen. Ook wanneer iemand dit (even) niet zelf kan aangeven In dit actiepunt willen we het gebruik van de crisiskaart stimuleren en faciliteren. Als bij deze persoon een crisis dreigt, kunnen mensen in zijn omgeving op het kaartje lezen wat hij heeft, hoe er gehandeld dient te worden en wie er benaderd moet worden. Dit is een eerste stap naar het introduceren van een dergelijke ‘’hulpkaart’’ voor een bredere doelgroep. Iedereen kan namelijk in een situatie terecht komen dat hij niet of nauwelijks in staat is om aan te geven wat er aan de hand is en wat het beste gedaan kan worden. Op deze (digitale) ‘’kaart’’ laat iemand in ieder geval weten wie er gebeld moet worden. Met zorgpartners en cliëntenvertegenwoordigers wordt een implementatie- en communicatieplan opgesteld en uitgevoerd.

Ondersteuning


6 Ondersteuning

Bij ondersteuning gaat het om de combinatie van professionele en informele ondersteuning. Informele ondersteuning bestaat uit hulp en steun uit het sociaal netwerk zoals van familie, vrienden, bekenden, buren en de ondersteuning door vrijwilligers.

Passende ondersteuning 6.1

Ondersteuningsvraag In Raalte kunnen inwoners kunnen voor hulp en ondersteuning bij verschillende organisaties terecht. Binnen KR8 van Raalte werken organisaties samen. Zij zorgen gezamenlijk voor een herkenbare en laagdrempelige toegang tot ondersteuning. De nieuwe werkwijze is nog in ontwikkeling maar kenmerkend zijn:

Brede verkenning. In de vraagverheldering wordt naar verschillende levensdomeinen gekeken.

Wanneer er sprake is van betrokkenheid van meerdere organisaties en/of stagnerende uitvoering en/of complexe problematiek, wordt er een multidisciplinair overleg georganiseerd. Er worden dan afspraken gemaakt over de aanpak en casusregie. Een ketenregiseur kan (tijdelijk) de procesregie overnemen.

Eén plan, één regisseur. Afspraken worden vastgelegd in een zogenaamd KR8 plan. Dit is één samenhangend plan met één trajectregisseur die het aanspreekpunt is voor de inwoner en er voor zorgt dat de inzet van de verschillende betrokkenen samenhangend is .

Voor deze KR8-samenwerking is een trainingsprogramma opgesteld. Dit programma wordt momenteel uitgevoerd.

Integrale aanpak en samenwerking Vaak spelen er meerdere problemen gelijktijdig, bijvoorbeeld iemand heeft relatieproblemen, schulden en geen woonruimte. En vaak heeft het oplossen van het ene probleem effect op het andere. Om problemen effectief aan te pakken is een integrale aanpak daarom belangrijk. Daarnaast kan de problematiek en de behoefte aan hulp fluctueren. Het is dan belangrijk dat ondersteuning eenvoudig kan worden aangepast, geïntensiveerd of verminderd. De manier van werken vraagt om nauwe samenwerking tussen de afdelingen Wmo en werk & inkomen, eerste- en tweedelijns aanbieders, het UVW, woningcorporaties, zorgverzekeraars en het zorgkantoor, en ook met de informele hulpverleners.

Aandacht voor mantelzorger Of iemand zelfstandig kan blijven wonen, hangt vaak af van de aanwezigheid en mogelijkheden van mantelzorgers. Het is belangrijk dat hulpverleners met hen samenwerken en dat mantelzorgers worden ondersteund. In de gemeente Raalte kunnen mantelzorgers bij twee organisaties terecht voor ondersteuning. Daarnaast zijn er diverse voorzieningen en activiteiten om mantelzorgers te ondersteunen. De gemeente heeft in 2016 een actieplan ‘Ondersteuning en waardering mantelzorgers’ opgesteld.

Doelstelling 9 Kwetsbare inwoners worden zonodig ondersteund door een combinatie van formele en informele hulp.

Actiepunt 9.1 Monitoren, aanpassen en innovatie zorg en ondersteuning. We weten nu nog niet of de huidige (gecontracteerde) ondersteuning toereikend en passend is voor de vraag in de toekomst. Samen met onze zorgpartners volgen we de ontwikkelingen en kijken we waar nieuwe concepten wenselijk zijn. Het ontwikkelen van nieuwe ondersteuningsvormen/concepten doen we samen met gebruikers, ervaringsdeskundigen en/of mantelzorgers. Ontwikkelingen zouden kunnen zijn: - Nieuwe combinaties van ondersteuning zijn wenselijk, bijvoorbeeld een combinatie van

voorzieningen uit Wmo, Zvw en Wlz.

Ondersteuning


- Meer behoefte aan tijdelijke opvang of respijtvoorziening. - Tijdstip van begeleiding/opvang aanpassen aan doelgroep (bijv. bij sundown problematiek

7).

- Toepassen van ICT, bijvoorbeeld programma’s voor monitoring, consultatie, begeleiding en behandeling op afstand.

Actiepunt 9.2 Uitstroom van instelling naar ‘zelfstandigheid’ is goed geregeld. Bij het beëindigen van intramurale zorg, zorgt het KR8 team voor een zorgvuldige overgang naar zelfstandigheid. Hier gaat het om het ontslag van een cliënt uit een ggz instelling, maar ook om de overgang van intramurale jeugdzorg naar zelfstandige volwassenenzorg. Bij de uitstroom is aandacht voor alle levensgebieden en in ieder geval zijn het wonen (zelfstandig of bijvoorbeeld omklapconstructie), het inkomen uit werk of uitkering en de dagbesteding geregeld voordat iemand de instelling verlaat. Het KR8 team kijkt ook naar de mogelijkheden binnen de algemene voorzieningen in Raalte (bijvoorbeeld maatjes, vriendendienst) en zorgt voor de samenwerking met bijvoorbeeld woningcorporatie, werk en inkomen, politie (Zorg- en Veiligheidsoverleg).

Actiepunt 9.3 Juiste en tijdige hulp bij crisissituaties. Zorgorganisaties, politie, cliëntenraden en gemeente zorgen samen dat mensen in een ‘crisissituatie’ (verward, verdwaald etc.) zo snel mogelijk de juiste hulp kunnen krijgen. Onderdelen zijn: - Training over het omgaan met mensen met verward gedrag bijvoorbeeld door psychische

problemen, dementie of NAH. De cursus “Eerste hulp bij psychische problemen” vergroot de kennis over oorzaken van verward gedrag en leert de deelnemer situaties beter inschatten. Men ontwikkelt vaardigheden om te kunnen handelen.

- Het gezamenlijk organiseren van 24 uurs bereikbaarheid van zorg bij noodsituaties en vooral ook de opvolging na de eerste crisis. Deze opvolging kunnen we grofweg indelen in drie delen: stafrechtelijk voor politie, psychisch of anderszins voor Dimence, maar ook de ‘lichtere’ gevallen die hulp nodig hebben via huisarts, eigen netwerk, etc

8.

7 Sundown problematiek: Veel mensen met dementie worden onrustig aan het eind van de middag en in de avond. Wanneer beleiding/opvang voornamelijk overdag georganiseerd wordt, worden mantelzorgers extra belast. 8 In Deventer loop een pilot waarbij de politie en Dimence samenwerken als er een melding is van een persoon in

verwarring (Street-triage). We sluiten hierbij aan. Na de resultaten van de pilot kan gekeken worden of deze werkwijze wordt gecontunueerd of dat Raalte kiest voor een andere variant.


7 Rolverdeling, financiën en planning

Met de acties uit dit plan wil de gemeente Raalte het mogelijk maken dat inwoners op een veilige en verantwoorde manier zelfstandig thuis kunnen (blijven) wonen. In dit hoofdstuk staat beschreven hoe we verder tot uitvoering willen komen. Dus wat een ieders rol is, wat het mag kosten en wanneer we dit allemaal gaan uitvoeren.

Samen werken aan het plan 7.1

Het zelfstandig thuis wonen is een gedeelde verantwoordelijkheid van inwoners, organisatie en de overheid. De uitvoering van dit actieplan vraagt daarom om betrokkenheid en inzet van verschillende partijen zoals de organisaties binnen zorg en welzijn, (sport)verenigingen, politie, brandweer, lokale ondernemers, vrijwilligers(organisaties) en inwoners. De gemeente is betrokken bij de directe uitvoering van een aantal actiepunten, maar heeft vooral de regierol voor de uitvoering van het plan in zijn geheel. De gemeente maakt afspraken met de door de gemeente gesubsidieerde of gecontracteerde organisaties en stimuleert de samenwerking en afstemming tussen al de betrokken partijen. De uitvoering zelf, ligt bij verschillende maatschappelijke organisaties. De belangrijkste zijn:

KR8partners (zie bijlage 3)

Aanbieders wmo-maatwerkondersteuning: de gemeente heeft voor uitvoering van de wmo-maatwerkondersteuning contracten met 24 aanbieders waaronder Zorggroep Raalte (ZGR), Carinova, ’t Zand, Dimence, RIBW, Zozijn, Parabool en InteraktContour.

Eerstelijns zorgpartners als huisartsen, wijkverpleegkundigen, fys iotherapeuten en ergotherapeuten.

Sportbedrijf Raalte en sportverenigingen

SallandWonen

Kring Raalter werkgevers

Brandweer en Brandwonden Stichting

Politie

Kernteams, vrijwilligersorganisaties, kerken en burgerinitiatieven

Cliëntenraden/cliëntvertegenwoordigers De betrokkenheid en inzet van deze partners zal per actiepunt verschillen. Organisatie van de uitvoering Het plan is onderverdeeld in vier hoofdthema’s met een aantal doelstellingen. Binnen de thema’s is een aantal actiepunten benoemd waar we de komende jaren aan gaan werken. Elk actiepunt kent tevens eigen subdoelen en een eigen planning. Bij de uitvoering zijn meerdere partijen betrokken. Samenwerking en afstemming, zowel binnen als tussen de thema’s, zijn belangrijk. Om deze regierol voor de uitvoering te vervullen kiezen we voor de volgende organisatie vanuit de gemeente Raalte. Regie Per thema is er een coördinator die zorgt dat de actiepunten binnen dat thema, samen met de betrokken partners, worden uitgevoerd. Taken zijn o.a.:

Afspraken maken met de betrokken partners over de uitvoering van de actiepunten (planning, taakverdeling, financiering).

Opstellen van een jaarprogramma met de betrokken partners.

Volgen en bewaken van de uitvoering en het resultaat.

Informeren/betrekken van samenwerkingspartners.

Zorgen voor communicatie over de (voortgang, knelpunten en successen van) verschillende actiepunten in afstemming met de programmacoördinator.

Deelname aan een coördinatorenoverleg en nakomen van afspraken die in het coördinatorenoverleg zijn gemaakt.

Daarnaast is er een programmacoördinator die verantwoordelijk is voor de uitvoering van het gehele plan. Taken van de programmacoördinator zijn onder andere:


Afspraken met de themacoördinatoren maken over de uitvoering van de verschillende actiepunten.

Bewaken van de voortgang (resultaten, planning, financiën).

Bewaken (en realiseren) van inhoudelijke verbinding tussen de verschillende thema’s en actiepunten.

Organiseren en voorzitten van coördinatorenoverleg.

Zorgen voor informatie-uitwisseling over de voortgang van het actieplan binnen de gemeente (collega’s, teammanagers, bestuur, Wmo raad).

Verzorgen externe communicatie.

Samenwerking met medewerker communicatie en medewerker financiën. Overlegstructuur Eén keer per zes weken is er een coördinatorenoverleg. Alleen in de startperiode (oktober-december) zal frequenter overleg nodig zijn. Tijdens het coördinatorenoverleg worden kort de voortgang en de knelpunten van de actiepunten en nieuwe ontwikkelingen besproken. Om de samenwerking vorm te geven en de voortgang en resultaten van de actiepunten met elkaar te delen zal jaarlijks een bijeenkomst voor alle betrokken partijen worden georganiseerd.

Financiën 7.2

Het totaalbedrag voor uitvoering van dit plan bedraagt € 53,700 voor 2017 en vanaf 2018 €106.500,- per jaar structureel. Het gaat om uitvoeringsbudget voor o.a. voorlichtingsmaterialen, informatievoorziening, bijeenkomsten en trainingen en het uitvoeren van aanvullende werkzaamheden die buiten de huidige budgetafspraken met gesubsidieerde organisaties vallen . De nieuwe activiteiten in dit plan worden gedekt vanuit beschikbare structurele middelen binnen het Wmo-budget. Voor een aantal actiepunten zal mogelijk op termijn aanvullende financiering noodzakelijk zijn. Dit hangt af van de verdere uitwerking. Een financieel overzicht is als bijlage opgenomen.


Actiepunt 2017 Vanaf 2018 (jaarlijks)

1.1 Het verder vormgeven van een samenwerking tussen woningcorporaties, zorgaanbieders en gemeente.

0 0

2.1 Informatievoorziening en voorlichting over verantwoord zelfstandig wonen.

4.000 7.500

2.2 Tijdig signaleren en beperken van brandonveilige woonsituaties bij risicogroepen.

4.000 2.000

3.1 Versterken van samenwerking tussen cluster Openbare Ruimte en Sociaal Domein.

0 0

3.2 Toegankelijkheid van de directe omgeving van de woning verbeteren.

5.000 10.000

Subtotaal 13.000 19.500


Meedoen


4.1 Aandacht voor ‘anders’ in winkels & horeca. 15.000 10.000

4.2 Acceptatie en inclusie van (kwetsbare) inwoners. 5.000

4.3 Signalen oppikken en oppakken. n.t.b. n.t.b.

5.1 Kwetsbare mensen actief benaderen voor sociaal contact en deelname aan activiteiten.

0 5.000

5.2 Voor mensen met een psychische kwetsbaarheid zijn er in de gemeente Raalte voldoende ontmoetingsmogelijkheden.

5.700 17.000

5.3 Bewegings- en sportactiviteiten zijn toegankelijk en deelname wordt gestimuleerd.

0 17.000

6.1 De mogelijkheden voor dagactiviteiten en werk zijn geordend als een doorlopende werken leerlijn.

n.t.b n.t.b

Subtotaal 20.700 54.000

Zelfredzaam


7.1 Informatievoorziening over regelingen, zorgkosten en eigenbijdrage.

n.t.b. n.t.b

7.2 Signaleren van financiële zorgen, betalingsachterstanden of schulden en doorverwijzen naar de juiste organisatie.

0 0

7.3 Signaleren en aanpakken van laaggeletterdheid. 0 0

7.4 Informatie vanuit de gemeente is begrijpelijk voor mensen die moeite hebben met lezen.

n.t.b n.t.b

8.1 Zelfregie en preventieve maatregelen stimuleren en faciliteren.

0 3.000

8.2 Crisiskaart implementeren, hulpkaart introduceren. 0 15.000

Subtotaal 0 18.000

Ondersteuning


9.1 Monitoren, aanpassen en innovatie zorg en ondersteuning. n.t.b. n.t.b.

9.2 Uitstroom van instelling naar ‘zelfstandigheid’ is goed geregeld. 0 0

9.3 Juiste en tijdige hulp bij crisissituaties. 20.000 15.000

Subtotaal 20.000 15.000

Van plan tot uitvoering 7.3

We starten de uitvoering van dit plan met een interactieve bijeenkomst om alle betrokken partijen over het actieplan te informeren, ideeën over de uitvoering te bespreken en afspraken te maken. Samen met deze partners wordt de uitvoeringsstructuur verder vormgegeven. De volgende onderdelen moeten in ieder geval worden opgenomen in de planning:

Uitwerking planning per actiepunt

Uitvoeringsafspraken (wie doet wat)

Begroting per actiepunt Jaarlijks (in september) vindt er een bijeenkomst plaats met alle betrokken partijen. Hier wordt kennis en ervaring uitgewisseld, de voortgang besproken en waar nodig actiepunten bijgesteld. In het voorjaar 2021 wordt dit gehele actieplan geëvalueerd en een voorstel gedaan over een eventueel vervolg vanaf 2022.


Bijlage 1 Doelgroepen en risico’s

Doelgroepen Oudere inwoners In Nederland, en ook in Raalte krijgen we te maken met een ‘dubbele vergrijzing’ waardoor het aandeel 80-plussers sterk toeneemt. Dit komt aan de ene kant doordat de grote groep met babyboomers de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Aan de andere kant doordat we gemiddeld steeds langer leven. De verwachting is dat in 2040 in de gemeente Raalte 11.300 inwoners 65 jaar of ouder zijn. Nu zijn dat er nog 7500. Door deze vergrijzing verandert de zorgvraag en neemt deze ook toe. Zorg wordt steeds vaker dichtbij of aan huis verleend, dit geldt ook voor de zwaardere zorg. Dit blijkt ook uit de gezondheidsenquête van het CBS

9: ouderen blijven langer thuis wonen i.p.v.

naar een zorginstelling te gaan. In 1995 woonde nog 17 procent van de 75-plussers in een instelling, in 2017 nog maar 10 procent. Of het mogelijk is voor ouderen om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen, hangt samen met een goede gezondheid. Verminderde conditie, evenwichtsprobemen, (beperkingen als gevolg van) ziekten zijn bepalend in het zelfstandig kunnen leven. Beperkingen worden ervaren in huishoudelijk werk, traplopen, boodschappen doen, zich verplaatsen buitenshuis en persoonlijke verzorging. Toegankelijkheid van de woning vormt ook een aandachtspunt. In een nultredenwoning zijn woonkamer, keuken, sanitaire groep en minimaal één slaapkamer zonder traplopen bereikbaar. Ongeveer één op de drie nog thuiswonende ouderen valt minstens éénmaal per jaar. Privé-valongevallen omvatten 83% (97.400) van alle valongevallen bij ouderen waarvoor een spoedeisende eerste hulp (SEH) bezoek nodig is

10.

Een valongeluk heeft niet alleen effect op de fysieke gezondheid, maar ook op de zelfredzaamheid van de inwoner. Sommigen moeten na een val opgenomen worden in een zorginstelling of ziekenhuis. Ook kan angst om opnieuw te vallen leiden tot onzekerheid bij gewone, dagelijkse bezigheden. Naast preventieve maatregelen in de woning, zijn voldoende beweging en verstandig medicijngebruik belangrijke factoren om vallen te voorkomen. Ook in de openbare ruimte zijn risicofactoren voor valpartijen aanwezig: straatverlichting, ontbreken van bankjes, ongelijke bestrating en blokkades op de stoepen of wegen. Naast het risico voor valpartijen zijn er regelmatig fietsongevallen bij ouderen. Inwoners met dementie Dementie is een verzamelnaam voor bepaalde verschijnselen die optreden door beschadigingen aan hersenen veroorzaakt door verschillende (hersen)ziektes. De meest voorkomende vormen van dementie zijn: de ziekte van Alzheimer, fontotemportale dementie, vasculaire dementie en Lewy body dementie. Bij dementie zijn er veel symptomen. In veel gevallen valt de ziekte op door vergeetachtigheid. Belangrijke handelingen en/of data kunnen vergeten worden. Vaak treden er problemen op met uitvoeren van de dagelijkse handelingen ook verminderd tijdsbesef, taal- en gezichtsproblemen, terugtrekken uit sociale activiteiten, gedragsverandering, kwijtraken van bezittingen en verslechtering van het beoordelingsvermogen zijn symptomen. Verder is er vaak het gevoel van onrust, hierdoor hebben mensen met dementie in veel gevallen slaapproblemen.

11

Uit onderzoek van TNO in opdracht van Alzheimer Nederland blijkt dat men een toename verwacht van mensen met dementie. Zo leefden er in 2015 ongeveer 660 inwoners met dementie in de gemeente Raalte en is de verwachting dat in 2025 910 inwoners met dementie leven. In 2040 loopt dit naar verwachting op tot 1500 inwoners met dementie.

12

Rekening houdend met de symptomen zijn er in relatie tot het zo lang mogelijk zelfstandig thuis wonen diverse aandachtspunten waar acties op uitgezet kunnen worden. Denk aan geschikte

9 CBS (2016). 10

Draisma, C. (2016). 11

Alzheimer Nederland (z.j.). 12

Alzheimer Nederland (2016).


dagactiviteiten, veiligheid in huis, persoonlijke verzorging, blijven bewegen, het op orde houden van de financiën. Door dementie wordt iemand steeds meer afhankelijk van zijn omgeving en (professionele) zorg, dit heeft een grote impact op partner, familie, vrienden. Zorgen voor een naaste met dementie vergt vaak veel tijd en energie. Aandacht voor de mantelzorger is daarom een belangrijk aandachtspunt. Inwoners met psychische kwetsbaarheid De geestelijke gezondheidszorg (ggz) richt zich op het voorkomen, behandelen en genezen van verschillende psychische aandoeningen. Maar ook op het laten deelnemen van mensen met een psychische aandoening aan de samenleving en het bieden van hulp aan mensen die ernstig verward/verslaafd zijn en uit zichzelf geen hulp zoeken. Veertig procent van alle Nederlanders krijgt in zijn of haar leven te maken met psychische of psychiatrische problematiek. De meeste mensen pakken relatief snel de draad weer op. Er is echter een groep die langdurig kwetsbaar blijft. Zij kunnen een beroep doen op ondersteuning vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Psychische aandoeningen kunnen ernstig hinder veroorzaken bij het zelfstandig thuis wonen. Mensen kunnen belemmeringen ervaren bij het aangaan van sociale contacten. Ook kunnen zij cognitieve stoornissen ontwikkelen en kan het uitvoeren van de dagelijkse taken een belemmering worden. Mensen met psychische kwetsbaarheid hebben over het algemeen een klein sociaal netwerk en het contact met familie verloopt vaak moeizaam. De arbeidsparticipatie onder mensen met ggz-problematiek ligt laag. Eenzaamheid, sociale uitsluiting en sociale onveiligheid zijn grote problemen bij deze doelgroep. Binnen de samenleving moet er meer ruimte ontstaan voor mensen met psychische kwetsbaarheid. Onbegrip en vooroordelen komen namelijk veel voor

13.

Inwoners met niet aangeboren hersenletsel Niet aangeboren hersenletsel (NAH) is een schade aan de hersenen, ontstaan in de loop van het leven en in te delen in twee soorten:

Traumatisch hersenletsel. Het letsel is ontstaan door een oorzaak buiten het lichaam. Voorbeelden hiervan zijn een hersenschudding of een hersenkneuzing.

Niet-traumatisch hersenletsel. Het letsel is ontstaan door een proces in het lichaam. Voorbeelden hiervan zijn herseninfarct, hersenbloeding, tumor, infectie, zuurstofgebrek ten gevolge van hartstilstand en epilepsie.

Jaarlijks lopen zo’n 130.000 mensen hersenletsel op, naar schatting houden 40.000 mensen blijvende beperkingen. In totaal zijn er ongeveer 650.000 Nederlanders die beperkingen ervaren als gevolg van niet aangeboren hersenletsel. In de gemeente Raalte blijkt dat jaarlijks 282 inwoners te maken krijgen met NAH. 87 van deze inwoners houden hier een blijvende beperking aan over.

14

Een deel van de mensen die te maken krijgt met NAH houdt blijvende schade. In veel gevallen ervaren mensen met NAH dat hun leven in tweeën is gedeeld. Eén van de veelvoorkomende gevolgen van NAH is dat mensen het verlies van vaardigheden moeten kunnen verwerken en daarnaast hun leven opnieuw moeten inrichten. Problemen waar mensen mee kampen zijn: een verminderd ziekte inzicht, vermoeidheid, moeite met begrijpen of gebruiken van taal en verminderende snelheid van het verwerken van informatie

15.

Mensen met NAH zijn vaak niet goed in beeld bij hulpverleners, o.a. omdat de problemen niet direct zichtbaar zijn. Cognitieve gevolgen kunnen bijvoorbeeld voor problemen zorgen in het huishouden runnen en de administratie op orde houden. Daarnaast is er vaak sprake van verminderd ziekte-inzicht. NAH heeft ook grote impact op de omgeving van de inwoner.

Inwoners met een (licht) verstandelijke beperking Het vaststellen van een verstandelijke beperking gebeurt op basis van het IQ (intellectueel functioneren) van de persoon. Inwoners met een (licht) verstandelijke beperking zijn zeer verschillend. De ene inwoner kan zelfstandig thuis wonen met enige begeleiding en de andere inwoner heeft veel structuur, ondersteuning en begeleiding nodig. De mate van deelname aan de

13

Project de Kanteling & Landelijk Platform GGz (2011). 14

Hersenz.nl (z.j). 15

Zadoks, J. (2015).

https://www.hersenstichting.nl/publicaties/348

https://www.hersenstichting.nl/publicaties/346


samenleving is dus ook erg divers. Inwoners kunnen problemen ondervinden in het zelfstandig wonen door beperkingen in het aansluiting vinden bij anderen, onderhouden van sociaal netwerk, communicatie, zelfverzorging en het uitvoeren en de toegang tot werk. Iedere inwoner ervaart zijn of haar beperking anders. Dit hangt in veel gevallen samen met de mate van intelligentie van de inwoner

16.

In de literatuur lopen de cijfers over het aantal mensen met een (licht) verstandelijke beperking ver uit elkaar. Het Sociaal Cultureel Planbureau geeft aan dat dit in relatie staat met het feit dat inwoners met een licht verstandelijke beperking niet altijd bij organisaties en/of de gemeente in beeld zijn

17.

Inwoners met een lichamelijke beperking Een lichamelijke beperking kan door verschillende oorzaken ontstaan. Fysieke afwijkingen ontstaan doordat lichaamsdelen niet volgroeid of beschadigd zijn. Bij functionele afwijkingen zijn lichamelijke functies verstoord. Er zijn diverse hulpmiddelen voor deze inwoners om gemakkelijker te kunnen functioneren in de maatschappij. Te denken valt aan een rolstoel, computer, apparatuur bediend met behulp van opnemers of sensoren. Een woningaanpassing of een nultredenwoning kan het mogelijk maken om zelfstandig te blijven wonen. Toegankelijkheid van de openbare ruimte en openbare gebouwen helpen inwoners om zich vrij en veilig te kunnen verplaatsen om zo zelfstandig mogelijk te kunnen zijn. Risico’s voor alle doelgroepen Eenzaamheid Bij bovengenoemde doelgroepen is de kans op vereenzaming en sociaal isolement een risico. Eenzaamheid is van alle leeftijden. Dat het vaker bij ouderen voorkomt, komt vooral door het verlies van partner, familie, vrienden en/of contacten in de buurt

18.

Maar ook bij de andere doelgroepen is het sociaal netwerk vaak klein en bestaat het in veel gevallen vooral uit familie en professionele begeleiders. Het is voor hen niet altijd vanzelfsprekend om deze uit te breiden, terwijl ook zij behoefte hebben aan contact, vriendschap en gezelligheid. Voor contacten met andere mensen is het handig als je andere mensen goed kunt bereiken. Dat kan voor mensen met een fysieke of verstandelijke beperking lastig zijn. Mensen met een psychische kwetsbaarheid hebben vaak moeite met contact leggen met anderen en het onderhouden daarvan. Dementie maakt het moeilijk om met anderen in gesprek te blijven, om de juiste woorden te vinden. Het kan een belemmering vormen voor betekenisvol contact. En juist de aanwezigheid van ‘betekenisvolle relaties’ is van belang, niet zozeer de grote van het sociaal netwerk. Mensen kunnen zich eenzaam voelen ondanks een groot sociaal netwerk. Andersom kunnen mensen een klein netwerk hebben, zonder zich eenzaam te voelen. Eenzaamheid is niet altijd een probleem waarbij moet worden ingegrepen, vrijwel iedereen is wel eens eenzaam (geweest). Echter beschikt niet iedereen over de veerkracht en sociale vaardigheden om aan eenzaamheid een positieve draai te geven. Naast de kwetsbare inwoners zelf, kunnen ook mantelzorgers te maken krijgen met gevoelens van eenzaamheid. Vooral als zij door de verzorging van hun naaste aan huis gebonden zijn. Als mantelzorg een groot beslag legt op je tijd en capaciteiten blijft er weinig ruimte om sociale contacten te onderhouden. Daardoor kan je sociale netwerk afbrokkelen. Maar ook de relatie met de naaste kan onevenwichtig worden en veranderen. Brandveiligheid Uit onderzoek

19 blijkt dat roken en koken in combinatie met fysieke en mentale beperkingen de

grootste risico’s vormen voor het ontstaan van brand bij ouderen. Psychogeriatrische problemen, verstandelijke beperkingen of psychische/psychiatrische aandoeningen vergroten bijvoorbeeld de kans op het doen van brandgevaarlijke handelingen. Een vermindering van de mobiliteit kan een oorzaak zijn van een beperkte vluchtveiligheid en vanwege somatische problematiek en lichamelijke of zintuiglijke beperkingen kunnen gevaarsignalen te laat worden herkend. Deze

16

Verstandelijke beperking, oorzaken en gevolgen (z.j.) en Nivel (2012). 17

Klerk, M, de., Fernee, H., Woittiez, I. & Ras, M. (2012). 18

Kruk, T. van der. (2008). 19

Zoonen, E. van. & Hagen, R. (2015).


factoren zijn van invloed op het ontstaan van brand en de (on)mogelijkheid zich snel in veiligheid te brengen. Naast ouderen lopen waarschijnlijk ook mensen met een verstandelijke, lichamelijke of psychische problemen een grotere kans op een woningbrand of brandwonden. Inbraak, uitbuiting en oplichting Als mensen deels of volledig afhankelijk zijn van anderenzijn ze kwetsbaarder voor allerlei vormen, van misbruik, zoals financiële uitbuiting. Financiële uitbuiting is het wegnemen van sieraden, geld en andere spullen van een ander. Ook geld afnemen door bijvoorbeeld te pinnen met een bankpas van een ander valt hieronder. Financiële uitbuiting wordt in 85% van de gevallen gepleegd door een familielid. Verder zijn de plegers mantelzorgers, vrijwilligers en professionals. Soms worden kwetsbare inwoners ook slachtoffer van babbeltrucs. In babbeltrucs worden inwoners beroofd van geld of andere waardevolle spullen. De oplichter komt aan de deur of spreekt inwoners aan op straat

20. De verwachting is dat het aantal babbeltrucs in de toekomst toeneemt door het langer

zelfstandig thuis wonen van ouderen. 80-plussers zijn het vaakst slachtoffer van de babbeltrucs21

. Gezondheid Veel ouderen, mensen met een licht verstandelijke beperking en mensen met psychische kwetsbaarheid gebruiken dagelijks medicijnen. Belangrijk is dat medicijnen op de goede manier, op de juiste tijd en met de juiste hoeveelheid worden ingenomen. Het is belangrijk om na te gaan of iemand dit zelf nog kan of hier ondersteuning bij nodig heeft. Voldoende bewegen en gezond eten is voor iedereen van belang. Bewegen en sporten hebben een groot positief effect op hoe iemand zich voelt. Je voelt je beter, slaapt beter, je wordt fysiek sterker en mobieler. Bewegen zet ook de hersenen aan het werk. Bewegen zorgt niet alleen voor meer zelfredzaamheid, maar ook voor plezier en ontspanning. Uit onderzoek is gebleken dat mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen korter leven. Zij ontwikkelen vaker hart- en vaatziekten, ernstig overgewicht, diabetes en andere lichamelijke ziektes. Ook is gebleken dat mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen vaker een ongezondere leefstijl hebben. Als iemand lichamelijk goed voor zichzelf zorgt, heeft dat positieve gevolgen op het mentale welzijn. Mensen met dementie zijn vaker inactief. Dit kan te maken hebben met fysieke en motorische klachten, passiviteit, vermoeidheid, onzekerheid en moeite met het vinden van een gepaste activiteit. Met bewegen kun je de dementie niet stoppen, maar wel lijkt het de dementie te vertragen. Zo verbetert je het denkvermogen en verloopt het doen van alledaagse activiteiten beter.

20

Politie (z.j.). 21

Nationaal ouderenfonds (z.j.).


Bijlage 2 Beleid

1 Sociaal Domein

Wetgeving Wet Maatschappelijke ondersteuning Vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) zorgt de gemeente dat inwoners zelfstandig kunnen blijven wonen, mee kunnen doen in de maatschappij en hulp en ondersteuning krijgen als dit nodig is. Het gaat bijvoorbeeld om hulp of begeleiding thuis, dagbesteding, ondersteuning om de mantelzorger tijdelijk te ontlasten, een plaats in een beschermde woonomgeving voor mensen met een psychische stoornis en opvang in geval van huiselijk geweld en mensen die dakloos zijn. Wet Publieke Gezondheid In de Wet Publieke Gezondheid (Wpg) zijn de taken en verantwoordelijkheden van de gemeente ten aanzien van de publieke gezondheidszorg vastgelegd. De Wpg heeft als kenmerk dat alle activiteiten zijn gericht op preventie, inclusief gezondheidsbevordering. Participatiewet De participatiewet is er voor alle mensen die kunnen werken, maar daarbij wel ondersteuning nodig hebben. Zij moeten zoveel mogelijk werk vinden bij een gewone werkgever. De gemeente is er verantwoordelijk voor dat zij deze doelgroep ondersteuning biedt zodat zij aan de slag gaan. Waar nodig is er ondersteuning om het salaris aan te vullen (inkomensondersteuning). Jeugdwet Gemeenten zijn verantwoordelijk voor alle vormen van jeugdhulp. Bijvoorbeeld hulp aan huis bij problemen in het gezin. Gemeenten hebben ook de plicht om jeugdhulp en ondersteuning te bieden. Bijvoorbeeld aan jongeren met een beperking, stoornis, aandoening of opgroeiproblemen. Gemeentelijk beleid Beleidsplan Drie decentralisaties, een perspectief In dit beleidsplan staan de uitgangpunten voor een nieuwe inrichting van het sociaal domein uitgewerkt. Het plan vormt tevens het kader voor de hier onder beschreven plannen. Wmo beleidsplan In december 2015 heeft de gemeenteraad het Wmo-beleidsplan (2016-2019) vastgesteld. In dit plan zijn 11 beleidsdoelstellingen geformuleerd waarmee we uitvoering geven aan de Wmo en Wpg. Het beleidsplan is vervolgens verder geconcretiseerd in een aantal uitvoeringsplannen of programma’s, waaronder:

Raalte Gezond Raalte Gezond is het gemeentelijke programma waarin alle activiteiten samenkomen die bijdragen aan fitte gezonde inwoners, van jong tot oud. In het programma werken gemeente, organisaties, stichtingen en bedrijven uit de gemeente Raalte samen. Raalte Gezond ondersteunt ook initiatieven van inwoners en organisaties. Hiervoor kan een projectsubsidie Raalte Gezond aangevraagd worden. In het programma Raalte Gezond is aandacht voor een gezonde leefstijl zoals gezonde voeding, voorkomen van alcohol- en drugsmisbruik en voldoende bewegen, maar ook voor het tijdig signaleren van (psychische) problemen.

Actieplan Ondersteuning en waardering mantelzorgers Samen met mantelzorgers en organisaties is gekeken op welke manier we de mantelzorgondersteuning en waardering in Raalte kunnen verbeteren. Dit heeft geresulteerd in een plan met 16 actiepunten.

Regiovisie en regionaal actieplan voor maatschappelijke opvang en beschermd wonen 2017-2022 De gemeenten Deventer, Lochem, Olst-Wijhe, Raalte en Zutphen vormen de regio Midden-IJssel. Deze gemeenten organiseren al geruime tijd samen de maatschappelijke opvang, verslavingszorg en bemoeizorg. Sinds 2015 zijn de gemeenten op grond van de Wmo 2015 ook verantwoordelijk voor beschermd wonen. Deventer voert deze regiotaken namens de samenwerkende gemeenten uit. Vanaf 1 januari 2020 worden de middelen uitgekeerd aan alle gemeenten volgens een nieuw


objectief verdeelmodel. Gemeenten staan voor de opgave om beschermd wonen en maatschappelijke opvang toekomstbestendig te organiseren en inhoudelijk door te ontwikkelen. Daarom is in 2017 door alle gemeenteraden de ‘Meerjarenvisie transformatie maatschappelijke opvang, verslavingszorg, bemoeizorg en beschermd wonen’ vastgesteld. In de regiovisie staan de volgende twee ambities centraal: 1. We zorgen voor maatschappelijke opvang, bemoeizorg (oggz) en beschermd wonen voor wie

dat nodig heeft. 2. We maken mogelijk dat inwoners op ieder moment zo zelfstandig mogelijk kunnen wonen en

participeren.

In het regionaal actieplan staat beschreven hoe die ambities concreet worden ingevuld en gerealiseerd. Dit is vertaald in vier speerpunten, namelijk:

Zelfstandig wonen en lokale ondersteuning tenzij;

Doorontwikkeling regionale samenwerking;

Sterke ketensamenwerking;

Een lerende en waarde gestuurde samenwerking. Cultuurbeleidsplan 2017-2021; Cultuur midden in de samenleving

De cultuursector kan bijdragen aan oplossingen van maatschappelijke vraagstukken, zoals de vergrijzing, vereenzaming van ouderen, armoedebestrijding en integratie. Culturele en recreatieve activiteiten zijn belangrijk voor de ontplooiing van mensen en voor de ontwikkeling van creativiteit. Het deelnemen aan een cursus, het theater of lezing verbindt en biedt plezier en een leuke vrijetijdsbesteding. Culturele activiteiten verbroederen en kan de integratie in de (Raalter) samenleving versnellen. Dit zijn punten die terugkomen in het Cultuurbeleidsplan dat in oktober 2017 aan de gemeenteraad wordt voorgelegd. Minimabeleidsplan In juni 2015 heeft de gemeenteraad het beleidsplan minima ‘Samen met elkaar, investeren in elkaar 2015-2017’ vastgesteld. Het beleid heeft als doel te zorgen dat iedereen mee kan doen, ook mensen met een laag inkomen om de risico’s op sociale uitsluiting te verkleinen. Speerpunten zijn:

Bevordering participatie en zelfredzaamheid door financiële ondersteuning voor mensen met een laag inkomen. Regelingen zijn:

o Regeling voor maatschappelijke activiteiten en sportkosten. o Collectieve zorgverzekering voor inwoners met een laag inkomen met breed pakket en

extra vergoedingen. o Aanvullende tegemoetkoming (bijzondere bijstand) in hoge zorgkosten voor inwoners

met een laag inkomen.

Voorkomen dat kinderen de dupe worden van lage inkomenssituatie (Stichting Leergeld).

Middels het convenant ‘Raalte Armoedevrij’ de samenwerking versterken en bekrachtigen. Ruim 20 partijen hebben dit convenant ondertekend.

Meer bekendheid geven aan regelingen. Aanvraagprocedures en dienstverlening vereenvoudigen.

Beleidsplan schulddienstverlening De rol van de gemeenten bij het voorkomen en wegnemen van schuldenproblematiek als drempel om te participeren in de samenleving, is vastgelegd in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). In het beleidsplan schulddienstverlening 2016-2019 (vastgesteld maart 2016) staan de punten beschreven waarmee we de financiële zelfredzaamheid van de inwoners willen te vergroten en het beroep op financiële schulddienstverlening omlaag te brengen.

Extra inzet op preventie en samenwerking door middel van een integraal netwerk. Dit netwerk richt zich zowel op het signaleren van schuldenproblematiek als op bredere armoedevraagstukken.

Schulddienstverlening aanpassen en breder inzetten dan alleen op de aanpak van het financiële probleem.

Notitie generalistisch samenwerken sociaal domein In de doorontwikkeling van de transformatie in het sociaal domein wil de gemeente Raalte de kracht van de inwoners en hun (sociale) netwerk beter benutten en hierdoor beter aansluiten bij de mogelijkheden en vraag/behoefte van de inwoner.


In de domeinen Jeugd, Wmo, Participatie en Zorg&Veiligheid wordt toegewerkt naar samenwerking en een integrale aanpak bij de ondersteuning aan inwoners. De gezamenlijke werkwijze die in de afgelopen jaren is afgesproken met de partners die samenwerken in het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG), wordt ook ingevoerd in de domeinen Wmo, Participatie en Zorg&Veiligheid. De uitgangspunten zijn: oplossingsgericht en vraaggericht werken, benutten van de eigen kracht en regie van de inwoner, versterken en benutten van diens (sociale) netwerk en generalistisch samenwerken in één team volgens het principe: 1 huishouden, 1 team, 1 plan, 1 regisseur. In deze notitie worden de werkwijze, taken en rollen van de generalistisch samenwerkende professionals in het sociaal domein beschreven.

2 Wonen

Huisvestingswet 2014 Met de Huisvestingswet kan de gemeente sturen in de woonruimteverdeling en de samenstelling van de woningvoorraad. Onderliggende gedachte van de Huisvestingswet is de keuzevrijheid van woningzoekenden. Woonvisie en prestatieafspraken Raalte

In de woonvisie geeft de gemeente de ambities op het gebied van wonen weer. In juni 2016 heeft de gemeenteraad van Raalte ‘Woonvisie Gemeente Raalte 2016 tot en met 2020’ vastgesteld. De gemeente presenteert zichzelf hierin als wegwijzer om relevante partijen met elkaar te verbinden om langer zelfstandig thuis te wonen. Hierin is de inwoner eerst zelf aan zet samen met het eigen netwerk. De gemeente heeft hierbij een aanjagende en verbindende rol in het kader van voorlichting en bewustwording om zelfstandig thuis te wonen. De gemeente heeft voor 2017-2021 prestatieafspraken gemaakt met SallandWonen, Huurdersbelangen Salland en Huurdersvereniging Salland. Gemaakte afspraken zijn dat 80% van de nieuwbouw een nultredenwoning is of dat deze woningen gemakkelijk om te bouwen zijn naar een woning zonder treden. Verder zorgen zij voor voldoende betaalbare woningen, zodat woningzoekenden binnen redelijke termijn er in slagen een passende sociale huurwoning te vinden.

3 Openbare ruimte en veiligheid

Visie openbare ruimte in Raalte Met de integrale visie op de openbare ruimte (IVOR) legt de gemeente samenhangende kwaliteitseisen voor de openbare ruimte vast. In de visie staat het gebruik en de gebruiker centraal. Het ontwerp, de inrichting en het beheer is hierop afgestemd. Met deze visie, die als een parapluplan fungeert voor alle beleid en beheer in de openbare ruimte, wil de gemeente voor de openbare ruimte de juiste kwaliteit op de juiste plek realiseren, met de inzet van de juiste middelen. Voor het langer zelfstandig thuis wonen is vooral een levensloopbestendige openbare ruimte van belang. De integrale visie op de openbare ruimte is in juni 2014 vastgesteld. Integraal Veiligheidsbeleid Het integraal veiligheidsbeleid (IVB) is erop gericht dat inwoners zich veilig voelen in en op straat en in hun eigen buurt en leefomgeving. De gemeente stelt hiervoor elke vier jaar een plan Integrale Veiligheid vast. Hierin wordt op hoofdlijnen aangegeven welke onderwerpen behandeld gaan worden. De details worden uitgewerkt in het jaarlijks activiteitenplan. Voor de periode tot en met 2018 (IVP 2015-2018) zijn de volgende prioriteiten gesteld: Zorg en veiligheid; een veilige thuissituatie voor iedereen.

Aanpak jeugdgroepen en zorg voor jeugd; van repressie naar preventie.

Terugdringen van criminaliteit met grote impact; extra inzet, regie op de uitvoering

Georganiseerde criminaliteit; bestuurlijke aanpak en integriteit . In het plan zijn regie en eigen verantwoordelijkheid uitgangpunten. Enerzijds hebben inwoners zelf een verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld door het voorkomen van onveilige situaties. Anderzijds ligt hier ook een regiefunctie voor de gemeente in de richting van alle andere partners in de veiligheidsketen.


Bijlage 3 Activiteiten en voorzieningen in Raalte

Deze bijlage geeft een overzicht van de diensten, voorzieningen en activiteiten die een rol spelen bij zelfstandig wonen. In dit overzicht staan voornamelijk voorzieningen en activiteiten die (deels) gefinancierd worden door de gemeente. Het overzicht is dus niet uitputtend, want er zijn immers talloze initiatieven die worden uitgevoerd zonder gemeentelijke subsidie. Op de site KR8vanRaalte.nl staat een uitgebreider overzicht. Voor de leesbaarheid hebben we de activiteiten en voorzieningen in vier hoofdgroepen ingedeeld: 1 Mee doen ontmoeting, sociaal contact en participatie 2 Hulp en ondersteuning bij zelfstandig wonen 3 Signaleren, melden en preventie 4 Digitale informatie, zelfhulp en hulp op afstand In praktijk zal het vaak zo zijn dat een dienst of activiteit meerdere doelen dient.

1 Meedoen

Ontmoeting In Raalte zijn verschillende locaties waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Bibliotheek De bibliotheek is een openbare plek waar burgers welkom zijn, heeft een sociaal maatschappelijke functie als lokaal informatie- en ontmoetingscentrum en speelt een rol in de bestrijding van laaggeletterdheid (Taalpunt). De bibliotheek ondersteunt burgers bij het participeren in de samenleving. In de eerste plaats door toegang te bieden tot kennis en informatie, maar ook steeds meer door het actief stimuleren van zelfontplooiing, met accent op de jeugd en kwetsbare groepen in de samenleving. Multifunctionele accommodaties (MFA’s) en ontmoetingsplekken Iedere kern heeft een MFA. De MFA’s bieden ruimte voor ontmoeting en daarnaast ruimte voor allerlei verenigingen en activiteiten die bijdragen aan het verstrekken van de sociale cohesie. In Raalte zijn ook ontmoetingsplekken als het Centraal Hart, Debuut en de Noaber. Lotgenotencontact

Het Alzheimercafé is een laagdrempelige ontmoetingsplaats voor mensen met dementie, hun partners, familie, vrienden, hulpverleners en andere belangstellenden. Het is een samenwerking tussen Alzheimer stichting, Carinova Mantelzorg en Evenmens. Het Autismecafé is een laagdrempelige ontmoetingsplaats voor ouders van mensen met een stoornis in het autisme spectrum. Ontmoeten in Eigen Dorp (ZGR) Dagbesteding zonder indicatie in eigen dorp wordt in elke kern aangeboden. Deze vorm van laagdrempelige dagbesteding biedt ontmoeting en een vaste structuur aan ouderen en dient tevens ter ontlasting van de mantelzorger. Ouderenbonden Bieden belangenbehartiging ten behoeve van ouderen en organiseren ook (thema)bijeenkomsten en activiteiten met een informatief karakter. Vriendendiensten: maatjesactiviteiten

Vriendendiensten organiseert verschillende vormen van contact tussen mensen (18+) die in aanraking met de psychiatrie zijn (geweest) en vrijwilligers:

1-op-1-maatjes die eens per week of per twee weken samen iets ondernemen zoals wandelen, fietsen of koffie drinken.

Groepsmaatjes: een vaste activiteit binnen een vaste groep, met ondersteuning van een vaste vrijwilliger.

Telefoonmaatjes: één keer telefonisch contact voor een praatje.


Er-op-uit activiteiten: eenmalige activiteiten voor deelnemers. Voorbeelden hiervan zijn een bezoek aan de Kerstmarkt, het Open Podium. De er-op-uit activiteiten worden ondersteund door een vrijwilliger of stagiaire.

Vriendencafés: elke maand is er een Vriendencafé. Deze avonden staan in het teken van elkaar ontmoeten.

WijZ Welzijn: maatjesactiviteiten WijZ Welzijn is een brede welzijnsinstelling en heeft diverse activiteiten op het gebied van ontmoeting, participatie, informatie en ondersteuning voor alle inwoners. Ja!Samen! zijn activiteiten gericht op ontmoeting en sociaal netwerkversterking

Maatjescontact: 1-op-1 contact op basis van gelijkwaardigheid, samen leuke dingen doen.

Maatje-plus (netwerkcoach): een netwerkcoach helpt het sociale netwerk te verstevigen of te vergroten.

Vriendenkring: een klein groepje mensen wordt ondersteund door een vrijwilliger die helpt het contact op gang te houden.

SamenKomst: een maandelijkse activiteit om nieuwe mensen te leren kennen.

Opbouwwerk: stimuleert, faciliteert vraaggericht ontmoetingsactiviteiten De Zonnebloem De Zonnebloem zet zich in voor mensen met lichamelijke beperkingen door ziekte, handicap of leeftijd. Het gaat dan vooral om mensen voor wie persoonlijk contact en deelname aan het maatschappelijk leven niet meer mogelijk is. Vrijwilligers organiseren activiteiten in de buurt en zoeken mensen thuis op.

Ontmoeting (overig) Bij kerken en moskeeën zijn veel vrijwilligers actief. Zij bieden informele hulp en ondersteuning bijvoorbeeld door het bieden van een luisterend oor, het bezoeken van ouderen en zieken op hun thuisadres, in de tehuizen en in het ziekenhuis of ondersteuning bij verlies.

Vrijwilligerswerk en sport

Samen Actief (Sportbedrijf Raalte) Het project ‘Samen Actief’ richt zich op inactieve senioren door vitale senioren in te zetten als beweegpartner. Het gaat overigens niet alleen om sport bij verengingen, alle beweegactiviteiten zijn belangrijk. Sportbedrijf Raalte Het Sportbedrijf heeft als doel een gezonde leefstijl te bevorderen, sociale ontmoeting mogelijk te maken en vraaggericht recreatief en competitief aanbod te faciliteren. Het Sportbedrijf beheert de gemeentelijke sportaccommodaties, adviseert sportverenigingen en exploiteert de zwembaden Tijenraan in Raalte en de Tippe in Heino.

Op de site van het Sportbedrijf Raalte zijn de mogelijkheden in het sporten beweegaanbod te vinden. Op de site Sportwijzer Overijssel staat een overzicht van het sporten beweegaanbod in Overijssel voor zowel 50+ als voor mensen met een beperking en/of chronische aandoening.

Sterk door Vrijwilligerswerk (WijZ Welzijn) Voor sommige mensen is het erg moeilijk om de stap te zetten om vrijwilligerswerk te doen of om vrijwilligerswerk te vinden. Ook wanneer er sprake is van een lichamelijke of psychische beperking of wanneer iemand de taal niet goed spreekt, kan het zijn dat er extra begeleiding nodig is. Het project Sterk door Vrijwilligerswerk biedt deze begeleiding en heeft als doel de drempel tot vrijwilligerswerk te verlagen.

Vrijwilligerspunt Raalte (WijZ Welzijn) Vrijwilligerspunt Raalte is het aanspreekpunt en de informatieverschaffer voor vrijwilligerswerk in de gemeente Raalte. Het steunpunt helpt mensen bij het zoeken naar vrijwilligerswerk en ondersteunt organisaties die met vrijwilligers (willen) werken.


2 Ondersteuning en hulp

Advies en basisondersteuning

Inwoners van de gemeente Raalte kunnen bij verschillende organisaties terecht met ondersteuningsvragen.

Kernteam (onderdeel van de KR8 van Raalte) Ieder dorp binnen de gemeente Raalte heeft een kernteam. Inwoners kunnen hier terecht voor informatie over de thema’s omzien naar elkaar, vitaliteit, meedoen en verantwoord thuis wonen. Het kernteam bestaat uit inwoners en vertegenwoordigers van (vrijwilligers) organisaties die actief zijn in hun dorp, bijvoorbeeld een afgevaardigde van de ouderenbond, het Plaatselijk Belang, de kerk, sportvereniging(en). De samenstelling is per kern verschillend, afhankelijk van de situatie en behoefte van de kern, maar de wijkverpleegkundige en een opbouwwerker van WijZ Welzijn zijn een vast onderdeel van ieder kernteam. KR8 partners In het KR8 team werken professionals uit de domeinen Wmo en Participatie samen met het CJG en overige partners in het sociaal en veiligheidsdomein (wonen, zorg en veiligheid). De kernpartners in het KR8 team zijn: De Kern, MEE Veluwe IJsseloevers, Evenmens, Carinova Mantelzorgondersteuning, Vriendendiensten Deventer, WijZ Welzijn, Humanitas, Vluchtelingenwerk en gemeentelijk toegangsteam (consulenten WMO, inkomen) en de S1 wijkverpleegkundige.

Casemanager dementie De casemanager dementie helpt als er sprake is van geheugenproblemen of dementie. De casemanager biedt begeleiding en ondersteuning, geeft informatie en advies en helpt bij praktische zaken. De Kern maatschappelijk werk De Kern maatschappelijke werk biedt ondersteuning bij bijvoorbeeld opvoedingsproblemen, schulden, eenzaamheid, problemen met instanties, verwerking van verlies.

Mantelzorgconsulenten van Evenmens of Carinova Mantelzorgondersteuning De mantelzorger kan bij deze organisaties terecht met vragen over de zorgtaken, het voorzieningenaanbod en de mogelijkheden om ondersteuning te krijgen. De consulenten bieden een luisterend oor en zoeken samen met de mantelzorgers naar oplossingen. De organisaties bieden ook lotgenotencontact, voorlichting en diverse ontmoetings- en ontspanningsactiviteiten.

MEE Veluwe IJsseloevers MEE Veluwe IJsseloevers biedt onafhankelijke cliëntondersteuning voor mensen met een beperking en hun netwerk. Ook kunnen mensen bij MEE terecht met vragen over onderwijs, financiën, wonen, werken, vervoer enz. MEE opweg: zelfstandig reizen voor mensen met een beperking mogelijk. Een vrijwillig OV-/fietsmaatje maakt samen met de deelnemer een reisplan om de gewenste route met de bus, fiets, rolstoel of lopend te oefenen. Bijvoorbeeld van huis naar werk of school.

Meldpunt Eenzaamheid (WijZ Welzijn) Het meldpunt Eenzaamheid is er voor iedereen die vragen heeft op het gebied van eenzaamheid. Voor mensen die zelf eenzaam zijn, voor familie, vrienden of professionals die zich zorgen maken. Na een melding gaat één van onze medewerkers in gesprek met de betrokkene om de oorzaak te achterhalen en samen op zoek te gaan naar een passende oplossing.

Ouderenadviseur (WijZ Welzijn) Ouderen kunnen een beroep doen op de ouderenadviseur, die bij hen thuis komt en onafhankelijk advies geeft. Het ouderenadvies is onderdeel van WijZ Welzijn. Tijdens een gesprek (aan huis) kijkt de ouderenadviseur samen met de oudere welke problemen spelen en welke oplossingen er mogelijk zijn. Met een breed netwerk achter de hand, kunnen desgewenst ook andere instanties en vrijwilligers ingeschakeld worden.


Sociaal loket Inwoners van de gemeente Raalte kunnen bij het Sociaal Loket terecht voor vragen en advies op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

Stichting de Cirkel De Cirkel biedt zorg en ondersteuning in de laatste levensfase, thuis of in het hospice. Vrijwilligers kunnen thuis hulp bieden, de taken van naasten overnemen en hen de ruimte bieden om rust te nemen. Ook kunnen terminale patiënten worden opgenomen in het hospice.

Stichting Slachtofferhulp Nederland afdeling Raalte Stichting Slachtofferhulp Nederland biedt slachtoffers van misdrijven en verkeersongevallen zo spoedig mogelijk na het delict of ongeval een eerste opvang en helpt de materië le en immateriële gevolgen zoveel mogelijk te boven te komen.

Taalpunt Het Taalpunt is er voor inwoners die beter willen leren lezen, schrijven of Nederlands spreken. Vluchtelingenwerk Oost Nederland Opvang en begeleiding van vluchtelingen, asielzoekers en andere nieuwkomers in Raalte. De ondersteuning bestaat o.a. uit het bieden van ondersteuning bij de asielprocedure, taalmaatjes (individuele taalondersteuning), wegwijs maken in de lokale en Nederlandse samenleving, informatie, advies en ondersteuning bij inburgering. Vriendendiensten GGZ Vriendendiensten is er speciaal voor mensen (18+) die met de psychiatrie in aanraking zijn (geweest) en behoefte hebben aan informatie, activiteiten, ondersteuning en/of meer sociale contacten. Daarnaast biedt Vriendendiensten onafhankelijke cliëntondersteuning. Ook familieleden, vrienden en belangstellenden die meer over de psychiatrie willen weten, kunnen hier terecht. Praktische ondersteuning door vrijwilligers Algemene hulpdienst Vrijwilligers van de Algemene Hulpdienst bieden verschillende soorten hulp en ondersteuning aan mensen die bepaalde taken zelf niet meer kunnen uitvoeren. Zoals hulp en/of begeleiding bij het persoonlijk vervoer bij bezoek aan een arts, de dagopvang of familiebezoek. Of hulp bij het doen van boodschappen, begeleiding bij het wandelen of iemand bezoeken en samen iets doen. Ook het doen van klein onderhoud in de tuin of klusjes in de woning (die iemand door omstandigheden zelf niet meer kan uitvoeren) behoren tot de mogelijkheden. Humanitas Het steunpunt Thuisadministratie van Humanitas Raalte is er voor alle inwoners die moeite hebben met hun financiële administratie. Vrijwilligers van het steunpunt helpen de financiën en administratie op orde te brengen en te houden. Stichting Ouderenwerk Heino Vrijwilligers van deze stichting zetten zich in om het welzijn van ouderen te bevorderen. Onder andere wordt er een bus en een personenauto voor aangepast vervoer ingezet en worden er cursussen gegeven (Computercafé). De stichting heeft een klussendienst, organiseert activiteiten voor ontspanning, computerlessen en maandelijks een gezamenlijke maaltijd. Maatwerkondersteuning Bij toewijzing van voorzieningen is een toegangsbesluit van de gemeente nodig en de aanvraag loop via het Gemeentelijke Toegangsteam. De ondersteuning is in zes hoofdgroepen te verdelen:

Ondersteuning bij het wonen zoals woningaanpassingen en hulpmiddelen om zich in en om de woning verplaatsen.

Vervoersvoorzieningen om deel te kunnen nemen aan het maatschappelijk verkeer.

Huishoudelijke hulp: het overnemen van diverse huishoudelijke taken zoals stof afnemen, opruimen, stofzuigen, afwassen of de was doen.

Ondersteuning Thuis zoals de begeleiding of ondersteuning bij allerlei zaken om zelfstandig in een eigen huis te kunnen blijven wonen. Bijvoorbeeld hulp bij de administratie, het organiseren


van de huishoudelijke taken, het ondernemen van activiteiten of het zelfstandig reizen met openbaar vervoer.

Ondersteuning Groep waar het gaat om het zinvol bezig zijn, mensen ontmoeten en het aanleren van vaardigheden, Ondersteuning Groep wordt ook wel dagbesteding genoemd.

Kortdurende verblijfsondersteuning. Hierbij gaat het om het overnemen van zorg om de mantelzorger te ontlasten.

3 Signaleren en preventie

Signaleren, melden en samenwerken

In de gemeente Raalte zijn diverse netwerken en vormen van (keten)samenwerking met als doel eventuele problemen snel te signaleren en gezamenlijk aan te pakken. Meldpunt Bijzondere Zorg Bij dit meldpunt kunnen mensen gemeld worden die overlast veroorzaken en/of een gevaar voor zichzelf of anderen zijn en die om verschillende redenen geen zorg (meer) ontvangen. Het samenwerkingsverband organiseert hulp voor mensen met meervoudige problematiek waar hulpverleners of burgers zich zorgen over maken. Het gaat vaak om hulp aan mensen met problemen op het gebied van wonen, schulden, vervuiling, overlast, vereenzaming, verslaving en/of psychosociale problemen. Ketenzorg Dementie Raalte Dit is een samenwerkingsverband van diverse instellingen in de gemeente Raalte. Er wordt met elkaar gewerkt aan samenhangende zorg voor mensen met dementie en hun familie. OZOverbindzorg OZOverbindzorg is bedoeld voor ouderen, hulpbehoevenden en kwetsbaren die zorg nodig hebben, zodat zij langer thuis kunnen blijven wonen. Alle partijen (mantelzorgers, familie en zorgverleners) die betrokken zijn bij de zorg en het welzijn van een cliënt worden samengebracht. Er vormt zich een netwerk rondom de cliënt. De cliënt bepaalt wie er mee doet. Onderlinge communicatie en afstemmen van zorg verloopt via een eenvoudig computerprogramma. De voortgang is inzichtelijk en iedereen met toestemming heeft inzicht in de voortgang van de zorg en kan daaraan bijdragen. Zorg- en veiligheidsoverleg In de gemeente Raalte wordt het als belangrijk ervaren dat zorgen veiligheidspartners nauw samenwerken. Met deze reden is er het Zorg- en Veiligheidsoverleg opgezet. In dit overleg zijn de volgende partners betrokken: politie, Veiligheidshuis IJsselland, Bijzonder Zorgteam, Dimence, RIBW, GKB, De Kern, Veilig Thuis, SallandWonen en een consulent LWO, Wmo, leerplicht, participatie werk en inkomen, veiligheid en de ketenregisseur van de gemeente. Het doel van dit overleg is preventie en het vroegtijdig signaleren van problemen. Voorlichting en preventie Goede informatie, voorlichting en trainingen kunnen bijdragen aan de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van inwoners. Mindfit Mindfit (onderdeel van Dimence)) helpt volwassenen bij het voorkomen en behandelen van psychische klachten. Zij bieden cursussen en voorlichting aan mantelzorgers en familieleden van cliënten met GGZ problematiek. Seniorenbezoekers (WijZ Welzijn) Vrijwillige seniorenbezoekers van WijZ Welzijn gaan op huisbezoek bij 70-plussers. De leefgebiedenwijzer van Movisie wordt als leidraad gebruikt voor het gesprek. Middels deze lijst komen allerlei leefgebieden ter sprake.


Vrijwillige ouderenadviseurs (VOA) Een VOA is er voor ouderen met (ondersteunings)vragen. Bijvoorbeeld bij de voorbereiding op een keukentafelgeprek of het regelen van ondersteunen. Zij zijn getraind om goed te luisteren naar de hulpvrager en weten veel over de ondersteuningsmogelijkheden. Voorlichtingsbijeenkomsten lotgenotencontact en trainingen (algemeen) In Raalte zijn diverse organisaties die voorlichten en trainingen verzorgen. Bijvoorbeeld een voorlichting over budgetbeheer, een training sociale vaardigheidstraining of een cursus voor mantelzorgers over het verzorgen van een partner . Het actuele aanbod staat op www.KR8vanraalte.nl

4 Digitale informatie, zelfhulp en hulp op afstand

In deze bijlage en overzicht van enkele lokale en landelijke infolijnen en/of websites voor informatie, advies of ondersteuning.

Lokaal Website KR8 van Raalte Op deze website staat informatie en het ondersteuningsaanbod in Raalte op geb ied van welzijn, wonen en zorg. www.kr8vanraalte.nl

E-hulp van de Kern Via het programma Stel-je-vraag is het mogelijk hulp krijgen via het internet. Ook is het mogelijk om voor verschillende problemen een zelfhulp training te volgen.

Dimence biedt internethulpverlening aan mensen met klachten op het gebied van angst, depressie, ADHD en verslavingen. Ook bieden we meer algemene programma’s via internet zoals verwerken, stoppen met piekeren en sociale vaardigheden. Een online behandeling volgen kan alleen in combinatie met persoonlijk contact met een behandelaar. Landelijk Sensoor De telefonische hulpdienst Sensoor biedt 24 uur per dag een luisterend oor. De lijn wordt bemenst door getrainde vrijwilligers. Mailen of chatten is ook mogelijk. www.sensoor.nl 0900 0767

Korrelatie Anonieme, professionele, psychosociale hulp via telefoon, chat of mail. Voor mensen met vragen op het terrein van gezondheid, zorg en welzijn. www.korrelatie.nl 0900 1450

113 online Eerste hulp bij levenspijn, 24 uur per dag. Voor mensen die denken aan zelfmoord. www.113online.nl 0900-1130113

De alzheimertelefoon Voor mensen die vragen hebben over dementie of gewoon hun verhaal kwijt willen. www.alzheimer-nederland.nl 0800 5088

Mantelzorglijn Biedt antwoord op vragen die met mantelzorg te maken hebben. De Mantelzorglijn heeft ook een sociaal juridisch medewerker die helpt bij problemen op dit vlak. www.mezzo.nl 0900 20 20 496

http://www.kr8vanraalte.nl/

http://www.kr8vanraalte.nl/

https://www.dimence.nl/psychische-problemen/angststoornis

https://www.dimence.nl/psychische-problemen/depressie

https://www.dimence.nl/psychische-problemen/adhd

https://www.dimence.nl/psychische-problemen/verslavingspsychiatrie

http://www.sensoor.nl/

http://www.korrelatie.nl/

http://www.113online.nl/

http://www.alzheimer-nederland.nl/

http://www.mezzo.nl/


Mikado Helpdesk Voor mensen uit niet-Nederlandse culturen die in Nederland wonen en vragen hebben over zorg. www.mikadohelpdesk.nl

Regelhulp Regelhulp is een digitale wegwijzer van de overheid voor iedereen die op zoek is naar ondersteuning of zorg. www.regelhulp.nl Zelfhulpmodules en cursussen Stichting Mirro Deze stichting biedt via internet zelfhulpmodules waarmee iemand inzicht krijgt in de eigen mentale gezondheid. In het bestuur zijn diverse belanghebbenden uit het GGZ-veld vertegenwoordigd. www.mirro.nl Gripopjedip online Dit is een preventieve online groepscursus in chatbox voor jongeren (16-25 jaar) met depressieve klachten. Naast de website en de online groepscursus is er ook een e-mailservice voor kortdurende ondersteuning per e-mail. www.gripopjedip.nl Kleur je Leven (KJL) Dit is een internetcursus voor (oudere) volwassenen om zelfstandig depressieve klachten aan te pakken. Tijdens de cursus leert de cursist meer over wat depressieve klachten zijn en wat deze zelf kan doen om de klachten te verminderen. www.kleurjeleven.nl Coach2Care: de mobiele digitale coach Coach2Care is programma dat mensen met autisme kan ondersteunen. De Schoolcoach helpt leerlingen die naar de middelbare school gaan bij lastige situaties en de OV coach helpt bij het reizen met het openbaar vervoer.

http://www.mikadohelpdesk.nl/

http://www.regelhulp.nl/

http://www.mirro.nl/


Bijlage 4 Input voor dit plan

Organisaties Diverse personen en organisaties hebben een bijdrage geleverd aan dit actieplan. Zo is er een brainstormbijeenkomst georganiseerd waar de volgende vertegenwoordiging aanwezig was:

Inwoners gemeente Raalte

Wmo-raad

RIBW

Partnerberaad RIBW

EvenMens

KBO (afdelingen Heeten, Mariënheem, Raalte, Nieuw Heeten)

Seniorenraad

ZGR

Adviesraad werk &inkomen

Unie KBO

Dimence

Gehandicaptenadviesraad

Carinova mantelzorgondersteuning Ook met diverse medewerkers van de gemeente Raalte is een brainstormbijeenkomst georganiseerd en/of zijn gesprekken gevoerd. Dit waren vertegenwoordigers vanuit de clusters:

Wmo / Jeugd

Wonen

Participatie

Veiligheid

Openbare ruimte

S1 verpleegkundigen Tevens zijn er werkbezoeken afgelegd en/of gesprekken gevoerd met maatschappelijke organisaties als:

Vriendendiensten Deventer

WijZ Welzijn

RIBW

Dimence

Zorggroep Raalte (ZGR)

Zozijn

Sportbedrijf Raalte

Salland Wonen

Politie

Brandweer

Veiligheidsregio IJsselland, team GHOR

Huisartsen


Websites Alzheimer Nederland (z.j.) Alzheimer Nederland (z.j.). Symptomen van dementie. Geraadpleegd van https://www.alzheimer-nederland.nl/dementie/herkennen-symptomen/symptomen Alzheimer Nederland (2016) Alzheimer Nederland (2016, 25 januari). Mensen met dementie per Gemeente. Geraadpleegd van https://www.alzheimer-nederland.nl/sites/default/files/directupload/factsheet-dementie-per-gemeente.pdf Alzheimer Nederland (2017) Stappenplan dementievriendelijke gemeenten. Geraadpleegd van https://www.alzheimer-nederland.nl/sites/default/files/directupload/stappenplan-dementievriendelijke-gemeenten.pdf Buisman, A & Houtkoop, W. (2014) Laaggeletterdheid in kaart. Geraadpleegd via ttps://www.lezenenschrijven.nl/uploads/editor/Laaggeletterdheid_in_Kaart_(2014).pdf CBS (2016) CBS (2016, 18 januari). Beperkingen in dagelijkse handelingen bij ouderen. Geraadpleegd van https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2015/18/beperkingen-in-dagelijkse-handelingen-bij-ouderen Draisma, C. (2016) Draisma, C. (2016, oktober). Vallen 65 en ouder. Geraadpleegd van https://www.veiligheid.nl/valpreventie/kennis-en-cijfers/cijfers Hersenz.nl (z.j) Aantal inwoners met hersenletsel. (z.j.). Geraadpleegd van http://www.hersenz.nl/gemeenten Klerk, M, de., Fernee, H., Woittiez, I. & Ras, M. (2012) Klerk, M, de., Fernee, H., Woittiez, I. & Ras, M. (2012, 27 juli). Factsheet Mensen met lichamelijke of verstandelijke beperkingen. Sociaal Cultureel Planbureau. Geraadpleegd van https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2012/Factsheet_Mensen_met_lichamelijke_of_verstandelijke_beperkingen Kruk, T. van der. (2008) Kruk, T. van der. (2008). Signaleren en aanpak van eenzaamheid. Geraadpleegd van CVO-VU/VUMC via https://www.vumc.nl/afdelingen-themas/4851287/27785/5214110/Eenzaamheidbrochure Kruijswijk, W.; Veer van der, M.; Brink, C.; Calis, W.; Maat van de J.; Redeker, I (2014) Aan de slag met sociale netwerken (Vilans, Movisie). Geraadpleegd via https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Aan-de-slag-met-sociale-netwerken%20[MOV-2237000-1.1].pdf Landelijk Platform GGz (2017) Gemeenten en mensen met een psychische kwetsbaarheid. Geraadpleegd van http://www.platformggz.nl/lpggz/download/common/gemeente-en-mensen-met-een-psychische-kwetsbaarheid-2017.pdf Maat, J.W. van de & Xanten, H. van (2013) Sleutels voor de lokale aanpak van eenzaamheid. Geraadpleegd van https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Sleutels_lokale_aanpak_eenzaamheid%20%5BMOV-489931-0.2%5D.pdf Maat, J.W. van de & Xanten, H. van (2016) Wat werk bij eenzaamheid. Geraadpleegd via https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Wat-werkt-bij-eenzaamheid%20[MOV-10927840-1.2].pdf

https://www.alzheimer-nederland.nl/dementie/herkennen-symptomen/symptomen

https://www.alzheimer-nederland.nl/dementie/herkennen-symptomen/symptomen

https://www.alzheimer-nederland.nl/sites/default/files/directupload/factsheet-dementie-per-gemeente.pdf

https://www.alzheimer-nederland.nl/sites/default/files/directupload/factsheet-dementie-per-gemeente.pdf

https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2015/18/beperkingen-in-dagelijkse-handelingen-bij-ouderen

https://www.veiligheid.nl/valpreventie/kennis-en-cijfers/cijfers

https://www.veiligheid.nl/valpreventie/kennis-en-cijfers/cijfers

http://www.hersenz.nl/gemeenten

https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2012/Factsheet_Mensen_met_lichamelijke_of_verstandelijke_beperkingen



https://www.vumc.nl/afdelingen-themas/4851287/27785/5214110/Eenzaamheid

https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/publication-attachment/Wat-werkt-bij-eenzaamheid%20%5BMOV-10927840-1.2%5D.pdf

https://www.movisie.nl/sites/movisie.nl/files/publication-attachment/Sleutels_lokale_aanpak_eenzaamheid%20%5BMOV-489931-0.2%5D.pdf


Madern, T.E. (2015) Op weg naar een schuldenvrij leven. Gezond financieel gedrag noodzakelijk om financiële problemen te voorkomen. Utrecht: Nibud. Geraadpleegd van https://www.nibud.nl/beroepsmatig/op-weg-naar-een-schuldenvrij-leven-2015/

Nationaal ouderenfonds (z.j.) Nationaal ouderenfonds (z.j.). Feiten en cijfers. Geraadpleegd van https://www.ouderenfonds.nl/onze-organisatie/feiten-en-cijfers/

Nivel (2012) Nivel (2012). Geraadpleegd van https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/Handreiking-thuis-in-de-gemeente.pdf

Politie (z.j.) Politie (z.j.). Senioren en veiligheid. Geraadpleegd van https://www.politie.nl/themas/senioren-en-veiligheid.html

Project de Kanteling & Landelijk Platform GGz (2011)

Project de Kanteling & Landelijk Platform GGz (2011, december). Handreiking Mensen met

psychiatrische problematiek en het wmo-beleid. Geraadpleegd van http://www.platformggz.nl/lpggz/download/o-ggz-spiegel/handreiking-de-kanteling-ggz-versie-2-eb.pdf

Regionale spreading van geletterdheid in Nederland (2016). Stichting lezen en schrijven. https://www.lezenenschrijven.nl/uploads/editor/WEB-SLS_ROA_public_170x240_v2016juni.pdf

Rijksoverheid (2017). Waar vind ik hulp bij psychische problemen? Geraadpleegd van https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/geestelijke-gezondheidszorg/vraag-en-antwoord/waar-vind-ik-hulp-bij-psychische-problemen

Schors, A. van der Werf, M, Boer, M. (2016) Kans op financiële problemen, Nibud, geraadpleegd via https://www.nibud.nl/wp-content/uploads/Nibud-Rapport-Kans-op-geldproblemen-2016.pdf

Verstandelijke beperking, oorzaken en gevolgen (z.j.) Verstandelijke beperking, oorzaken en gevolgen. (z.j.) Geraadpleegd van https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/verstandelijke-beperking/cijfers-context/oorzaken-en-gevolgen

Winsemius, A.; Ballering, C. (2016) Wat werkt bij sociaal en gezond? Over de bijdrage van sociale factoren aan gezondheid. Geraadpleegd van https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Wat-werkt-dossier-Sociaal-en-gezond%20[MOV-11388262-1.2].pdf

Zadoks, J. (2015) Factsheet Aantallen, oorzaken en incidentie niet-aangeboren hersenletsel. Geraadpleegd van http://www.hersenz.nl/sites/all/files/pdf/factsheet_aantallen_oorzaken_en_gevolgen_niet-aangeboren_hersenletsel.pdf

Zoonen, E. van. & Hagen, R. (2015) Zoonen, E. van. & Hagen, R. (2015, 28 april). De invloed van vergrijzing op brandveiligheid Deelrapport 1: de omvang van de problematiek. Geraadpleegd van Instituut Fysieke Veiligheid via http://www.veiligheidsatelier.nl/files/ivob.pdf

https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/Handreiking-thuis-in-de-gemeente.pdf

https://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/Handreiking-thuis-in-de-gemeente.pdf

https://www.politie.nl/themas/senioren-en-veiligheid.html

https://www.politie.nl/themas/senioren-en-veiligheid.html

https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/verstandelijke-beperking/cijfers-context/oorzaken-en-gevolgen

https://www.volksgezondheidenzorg-info/onderwerp/verstandelijke-beperking/cijfers-context/oorzaken-en-gevolgen

https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Wat-werkt-dossier-Sociaal-en-gezond%20%5bMOV-11388262-1.2%5d.pdf

https://www.movisie.nl/sites/default/files/alfresco_files/Wat-werkt-dossier-Sociaal-en-gezond%20%5bMOV-11388262-1.2%5d.pdf

http://www.hersenz.nl/sites/all/files/pdf/factsheet_aantallen_oorzaken_en_gevolgen_niet-aangeboren_hersenletsel.pdf

http://www.hersenz.nl/sites/all/files/pdf/factsheet_aantallen_oorzaken_en_gevolgen_niet-aangeboren_hersenletsel.pdf

Actieplan om te zorgen dat kwetsbare inwoners op een … · 2018-08-10 · Scheiden wonen en zorg...

Documents

Transcript of Actieplan om te zorgen dat kwetsbare inwoners op een … · 2018-08-10 · Scheiden wonen en zorg...